Η προϊστορία της εξέγερσης

Μπορεί ενίοτε να το χάνει στο ταξικό, αλλά στις διεθνείς αναλύσεις ο δελαστίκ παραμένει από τους κορυφαίους του είδους. Κι είναι πάντα χρήσιμο να ανατρέχει κανείς για τα μεσανατολικά θέματα στο βιβλίο του «θύελλα στον κόλπο» που το έγραψε αρχές δεκαετίας του 90’, μαζί με τον κ. γιαννίκο, που πρέπει να είναι κάτι σαν τον μήλακα –τον φανταστικό φίλο του μπογιό.
Με ένα ξεφύλλισμα μπορεί να βρει κανείς απαντήσεις σε μια σειρά ερωτήματα: τι ήταν ο νάσερ, ποιες ήταν οι σχέσεις του με τους σοβιετικούς, τι ρόλο έχουν οι αδερφοί μουσουλμάνοι, πώς ανήλθε στην εξουσία ο μουμπάρακ κ.ά. Η κε του μπλοκ παραθέτει μερικά αποσπάσματα.

Αλεξάνδρεια, 26 ιουλίου 1956.
Ο γκαμάλ αμπντέλ νάσερ ανεβαίνει στο βήμα για να εκφωνήσει λόγο με την ευκαιρία της επετείου των τεσσάρων χρόνων από τότε που ο βασιλιάς φαρούκ εγκατέλειψε την χώρα, λίγα 24ωρα μετά την επιτυχία της επανάστασης των «ελεύθερων αξιωματικών», στις 23 ιουλίου 1952. Οι φήμες ότι θα πει κάτι πολύ σημαντικό οργιάζουν. Πρώτη έκπληξη όταν ο νάσερ αντί να χρησιμοποιήσει την επίσημη, λόγια αραβική γλώσσα, αρχίζει να μιλάει στη λαϊκή αιγυπτιακή διάλεκτο. Το πλήθος παρακολουθεί μαγεμένο.

Ξαφνικά ο τόνος της ομιλίας του ανεβαίνει, όταν αναφέρει αρκετές φορές το όνομα του φερντινάν ντε λεσέπς, του γάλλου μηχανικού που ήταν επικεφαλής της κατασκευής της διώρυγας του σουέζ. «Λεσέπς» είναι το σύνθημα που περιμένουν να ακούσουν οι επίλεκτες μονάδες καταδρομέων του αιγυπτιακού στρατού για να καταλάβουν τη διώρυγα.

Η φωνή του νάσερ γίνεται οργισμένη, απειλητική:
«Όλα εκείνα τα οφέλη που μας στερούσε η ιμπεριαλιστική εταιρία της διώρυγας, αυτό το κράτος εν κράτει, εμείς θα τα ξαναπάρουμε»! Η φωνή του νάσερ ξεχειλίζει από περηφάνια κι από χαρά. «Σας ανακοινώνω ότι αυτή τη στιγμή που σας μιλάω, τυπώνεται το φύλλο της εφημερίδας της κυβέρνησης που δημοσιεύει το νόμο της εθνικοποίησης της εταιρίας της διώρυγας. Αυτή τη στιγμή που σας μιλάω, αιγύπτιοι κυβερνητικοί υπάλληλοι παίρνουν στην κατοχή τους την έδρα της εταιρίας».

Ακριβώς στο σημείο αυτό, ο νάσερ ξεσπάει σε ένα παρατεταμένο, βροντερό γέλιο που περνάει στην ιστορία. Το πλήθος παραληρεί. Δεκάδες εκατομμύρια αιγύπτιοι βγαίνουν στους δρόμους, τραγουδάνε, φιλιούνται μεταξύ τους. Από τα βάθη του νείλου στο σουδάν ως τη μεσόγειο υψώνονται δεκάδες χιλιάδες πανό με το σύνθημα «ψηλά το κεφάλι αδερφέ μου»!

Εκείνο το βράδυ μπορεί να πει κανείς συμβολικά, ο νασερισμός γίνεται πλατύ λαϊκό ρεύμα, καθώς οι μάζες συναρπάζονται από το μήνυμα άρνησης της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας.

Πριν προχωρήσουμε όμως, ας αφήσουμε τον ανρί λοράνς να μας εξηγήσει επιγραμματικά τις σχέσεις του νάσερ και του συριακού μπάαθ με τον κομμουνισμό, για να ερμηνεύσουμε τις εξελίξεις που θα ακολουθήσουν τα επόμενα χρόνια.

Για το νάσερ, όπως και για το μπάαθ, οι κομμουνιστές είναι επικίνδυνοι αντίπαλοι, τόσο στο πολιτικό επίπεδο όσο και στο ιδεολογικό. Ο προλεταριακός διεθνισμός είναι απαράδεκτος για τους υπέρμαχους της ενότητας των αράβων. Ο νάσερ και το μπάαθ, ρεαλιστές καθώς είναι, ξέρουν επίσης ότι για να διαπραγματευτούν με τη σοβιετική ένωση από θέση ισχύος, πρέπει να εξαλείψουν κάθε κομμουνιστική επιρροή στο εσωτερικό της χώρας

Ενώ ο νάσερ αντιτίθεται δημόσια στον κομμουνισμό, ταυτόχρονα διαβεβαιώνει για το σοσιαλιστικό προσανατολισμό του. Σύμφωνα με τους θεωρητικούς του, ο αραβικός σοσιαλισμός διακρίνεται από την άρνηση της ταξικής πάλης που οδηγεί στη δικτατορία του προλεταριάτου. Αυτός ο σοσιαλισμός είναι μια εθνική ένωση, στην οποία οι απόκληροι δέχονται τη βοήθεια όλων κι έτσι θα εξελιχθεί μέχρι την εξαφάνιση των ταξικών διακρίσεων. Είναι εχθρικός προς την ατομική ιδιοκτησία εκείνων που εκμεταλλεύονται το λαό, αλλά όχι και σε εκείνη την ατομική ιδιοκτησία που προέρχεται από την παραγωγική εργασία. Κατά συνέπεια, η μη εκμεταλλευτική ατομική ιδιοκτησία πρέπει να διατηρηθεί. Οι εθνικοποιήσεις στην οικονομία μπορούν να είναι απλώς μερικές, όχι ολικές. Το κράτος επιβλέπει μόνο την κοινωνική δικαιοσύνη.
Τα παραπάνω μπορούν να εξηγήσουν ως ένα βαθμό και τη σημερινή τακτική των δύο κκ της συρίας που συμμετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό και κάνουν λόγο για σοσιαλισμό.

Ποιοι παράγοντες αναστέλλουν την πορεία ριζοσπαστικοποίησης στη μέση ανατολή; Πρώτα απ’ όλα η ένωση συρίας και αιγύπτου. Η ένωση πραγματοποιείται την 2η φλεβάρη 1958 κι επικυρώνεται με δημοψήφισμα στις 23 του μηνός αποσπώντας το 99,98% των ψήφων. Γεννιέται έτσι η ενωμένη αραβική δημοκρατία (εαδ).

Το συριακό κόμμα τίθεται εκτός νόμου. Ο γραμματέας του αυτοεξορίζεται. Ο νάσερ σηκώνει τους αντικομουνιστικούς τόνους. «Η αντίδραση και το κκ συρίας ξεσηκώθηκαν ενάντια στην ένωση και δούλεψαν εναντίον του αραβικού εθνικισμού».

Ο ολοένα εντονότερος αντικομουνιστικός προσανατολισμός του νάσερ υποχρεώνει τον χρουτσώφ να απολογηθεί δημόσια για την υποστήριξη που του παρέχει και να καταδικάσει την πολιτική του, το μάρτη του 59: «Όταν αποκαταστήσαμε φιλικές σχέσης με την εαδ γνωρίζαμε τις αντικομουνιστικές ιδέες του προέδρου νάσερ, αλλά σκεφτόμασταν ότι στην πάλη για εθνική απελευθέρωση, που απαιτεί ενότητα όλων των αντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων, θα έδινε μεγαλύτερη προσοχή στα δημοκρατικά αιτήματα των λαών. Δυστυχώς σήμερα παίρνει μέτρα κατάπνιξης των ιδανικών της ελευθερίας όχι μόνο στην εαδ, αλλά και σε άλλες χώρες. Φιλικά θέλουμε να του πούμε ότι αν επιμείνει σε μια τέτοια πολιτικής η αποτυχία είναι αναπότρεπτη».

Η δημιουργία της εαδ αναστέλλει την πορεία ριζοσπαστικοποίησης της αιγύπτου και της συρίας. Σε λίγο θα εμφανιστούν τα πρώτα σημάδια κάποιας προσέγγισης του νάσερ με τις ηπα. Η εαδ παύει να υπάρχει το φθινόπωρο του 61, αν και η αίγυπτος θα συνεχίσει να έχει αυτό το όνομα μέχρι το 1971.

Δεύτερος παράγοντας, το κράτος του ισραήλ. Το γέλιο του νάσερ αποτελεί θανάσιμη απειλή για τους ιμπεριαλιστές. Η απόφασή τους είναι αμετακίνητη. Ο νασερισμός πρέπει να συντριβεί με τα όπλα. Όπλο τους το ισραήλ. Η ήττα της αιγύπτου το 67’ στον πόλεμο των επτά ημερών, βάζει τέλος στον ριζοσπαστισμό του νασερισμού και τον καθιστά σημείο συσπείρωσης των δυνάμεων της δεξιάς. Η ταφόπετρα μπαίνει στην αραβική σύνοδο κορυφής της ίδιας χρονιάς στο χαρτούμ.

Στο χαρτούμ ο πρόεδρος νάσερ βγάζοντας τα συμπεράσματά του από την ήττα του, αφήνει να θριαμβεύσουν οι σαουδικές θέσεις που είναι υπέρ των δυτικών δυνάμεων απέναντι στην αριστερή γραμμή που είναι εχθρική στον ιμπεριαλισμό των μεγάλων καπιταλιστικών κρατών. Στην πραγματικότητα στο χαρτούμ παραδίνονται οι άραβες. Η αναγνώριση της κυριαρχίας των συμφερόντων των δυτικών δυνάμεων στον αραβικό κόσμο είναι ολοκληρωτική.

Τρίτος ανασταλτικός παράγοντας, το ισλάμ.
Από τις αρχές του 50’, μόλις η επανάσταση του νάσερ αφήνει να φανεί καθαρά ότι αφυπνίζεται ο αραβικός εθνικισμός, οι ηπα αναζητούν απεγνωσμένα κάποιο τρόπο να ανακόψουν από τα μέσα την έφοδο των αράβων «γιακωβίνων». Τελικά τον βρίσκουν: όργανό τους, η σαουδική αραβία. Όπλο τους ο ισλαμισμός.

Δυο λόγια για το σύγχρονο ισλαμικό κίνημα, αφού τα επόμενα χρόνια ο ρόλος του αυξάνει διαρκώς.
Το πρώτο και διασημότερο ισλαμικό ρεύμα είναι αυτό των αδερφών μουσουλμάνων. Απαιτεί ηθικό πουριτανισμό κι απορρίπτει τόσο τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής όσο και την πρακτική του λαϊκού ισλαμισμού και τον αραβικό κλασικό πολιτισμό. Οι αδελφοί μουσουλμάνοι αρνούνται κάθε έννοια παναραβισμού ή προτεραιότητας των αράβων στο ισλάμ. Το ισλάμ δε γνωρίζει γεωγραφικά σύνορα, φυλετικές ή πολιτικές διαφοροποιήσεις. Θεωρεί ότι όλοι οι μουσουλμάνοι είναι μια μοναδική κοινότητα-έθνος κι ότι η μουσουλμανική πατρίδα είναι μία και μοναδική, όσο απομακρυσμένες κι αν είναι μεταξύ τους οι διάφορες επαρχίες. «Πρέπει να ξανασκεφτούμε το αρχικό ισλάμ και να πραγματοποιήσουμε την αναβίωσή του σήμερα» είναι η διδασκαλία τους.

Οι αδερφοί μουσουλμάνοι δεν είναι σε θέση να προτείνουν οποιοδήποτε ρεαλιστικό πρόγραμμα κατάληψης της εξουσίας, εξαιτίας της ιδεολογικής τους άρνησης να δεχτούν την ύπαρξη πολιτικής. Η ιδιαιτερότητα του κινήματός τους οφείλεται στη ρήξη με το θεσμικό ισλάμ. Τόσο οι ιδεολογικοί τους εκπρόσωποι, όσο και τα στελέχη τους έχουν διαμορφωθεί μακριά από θρησκευτικές σχολές. Στους ΑΜ δεν υπάρχουν ουλεμάδες, λόγιοι θρησκευτικών επιστημών που βγαίνουν από τζαμιά-πανεπιστήμια, το διασημότερο των οποίων είναι το αλ-αζάρ του καΐρου. Πολύ συχνά αυτοί οι επαγγελματίες θεολόγοι, που συνήθως είναι κρατικοί υπάλληλοι ή τρέφονται από τον κρατικό κορβανά, κατηγορούν τους ΑΜ ότι δεν έχουν πραγματική θρησκευτική μόρφωση κι ότι προωθούν εξαιρετικά επικίνδυνες ιδέες στο δογματικό επίπεδο. Τους κατηγορούν ακόμα και για αναβίωση αιρέσεων από τα πρώτα χρόνια του ισλάμ.

Το δεύτερο ισλαμικό ρεύμα είναι ο σαουδαραβικός ουαχαβιτισμός. Όντας η πιο σκοταδιστική πουριτανική τάση του ισλάμ, ο ουαχαβιτισμός μέχρι τις αρχές του εικοστού αιώνα θεωρούνταν αίρεση από τους υπόλοιπους σουνίτες μουσουλμάνους. Σε πλήρη αντίθεση όμως με τους ΑΜ, ο ουαχαβιτισμός έχει τρομερή πρακτική πείρα κοσμικής εξουσίας, αφού πάνω στη βάση του οικοδομήθηκε η σαουδική αραβία και μόνο η ύπαρξη του ως κοινής θρησκείας δικαιολογεί την ύπαρξη της σαουδ. αραβίας ως ενιαίου κράτους. Διαφορετικά αυτό που ονομάζεται σαουδική αραβία είναι ένα συνονθύλευμα από εντελώς εχθρικές μεταξύ τους φυλές βεδουίνων.

Η διδασκαλία του ουαχαβιτισμού, σε αντίθεση με εκείνη των ΑΜ είναι κατεξοχήν έργο των ουλεμάδων. Παρουσιάζεται ως διδασκαλία αποκατάστασης μιας παραδοσιακής ισλαμικής τάξης, που βασίζεται στις σχέσεις ανάμεσα στους θρησκευτικούς ηγέτες και μια μοναρχική εξουσία που ακούει στις συμβουλές τους. Λιγότερο ή περισσότερο ανοιχτά πρεσβεύει την οικοδόμηση ενός χαλιφάτου για το σύνολο του μουσουλμανικού κόσμου. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο σαουδάραβας βασιλιάς πήρε τον τίτλο του φρουρού των ιερών πόλεων μέκκας και μεδίνας.

Το τρίτο ισλαμικό ρεύμα, σουνίτικο κι αυτό κι ίσως ακόμα πιο αντιδραστικό (!) από τα προηγούμενα, είναι εξωαραβικό, προϊόν της τεχνητής δημιουργίας του κράτους του πακιστάν. Στο δογματικό επίπεδο το ρεύμα αυτό βρίσκεται πολύ κοντά στους ΑΜ, με τους οποίους συμπίπτει και στην απόρριψη των ουλεμάδων.

Το τέταρτο ισλαμικό ρεύμα, ο επαναστατικός σιιτισμός, είναι εντελώς διαφορετικό από τα τρία προηγούμενα. Αποτέλεσμα μακρόχρονης θεολογικής εξέλιξης, αρχικά σήμαινε τη συσπείρωση όλων των πιστών γύρω από το πρόσωπο του ιμάμη. Η κυρίαρχη τάση του ισλάμ, οι σουνίτες δεν αναγνώρισαν ποτέ τους ιμάμηδες, τους οποίους οι χαλίφηδες καταδίωξαν αμείλικτα.

Αντιμαχόμενοι (ως ένα βαθμό) τον καπιταλισμό, αλλά και τον κομμουνισμό, οι θρησκευτικοί αυτοί ηγέτες καθορίζουν τις αρχές μιας ισλαμικής πολιτικής οικονομίας, η οποία επεκτείνεται και συμπληρώνεται με τη διατύπωση μιας καινούριας πολιτικής θεωρίας που καταλήγει στην ιδέα της ισλαμικής δημοκρατίας. Αυτή ορίζει την ανωτερότητα του ισλαμικού νόμου απέναντι σε όλα τα ανθρώπινα έργα. Η εφαρμογή του δε μπορεί να γίνει παρά μόνο από θρησκευτικούς ηγέτες όπως διακηρύσσει το 1970 ο χομεϊνί.

Επιστροφή στη ροή των γεγονότων. Το 1970 ο νάσερ πεθαίνει και τον διαδέχεται ο σαντάτ.
Η άνοδος του σαντάτ στην εξουσία συνοδεύεται από το βίαιο αναπροσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής της χώρας, με χαρακτηριστικό στοιχείο την απομάκρυνση των 20.000 σοβιετικών συμβούλων τον ιούλιο του 72. Στον οικονομικό τομέα εγκαταλείπεται ο νασερισμός και υιοθετείται η πολιτική της ινφιτάχ, των ανοιχτών θυρών προς τα δυτικά κεφάλαια με όρους κυριολεκτικά αποικιοκρατικούς. Αρχίζει η υπερχρέωση προς τις ηπα και τις πετρονομαρχίες του κόλπου, ενώ από το 77 ο σαντάτ παύει να αποπληρώνει το τεράστιο στρατιωτικό χρέος προς την εσσδ.

Η πολιτική της ινφιτάχ οξύνει τις κοινωνικές αντιθέσεις. Αξιοποιείται η διαφθορά του καθεστώτος για την ανάπτυξη ενός παρασιτικού καπιταλισμού, με μοναδικό προσανατολισμό προς την παροχή υπηρεσιών. Οι συνθήκες ζωής του λαού επιδεινώνονται δραματικά. Έτσι ο σαντάτ επιλέγει τη λύση της μετανάστευσης για να αποφύγει την κοινωνική έκρηξη.

Τον ιανουάριο του 77, κάτω από την αφόρητη πίεση του δντ, ο σαντάτ ανακοινώνει μείωση των κρατικών επιδοτήσεων στα βασικά προϊόντα, πράγμα που οδηγεί σε μεγάλες αυξήσεις τιμών. Σε όλη την χώρα ξεσπούν εξεγέρσεις πεινασμένων αιγυπτίων. Το καθεστώς αντιδρά με ωμή βία.

Η εξαθλίωση συνδυάζεται με κούφιες πομπώδεις επιδείξεις μεγαλομανίας του καθεστώτος. Ο σαντάτ δε διστάζει να εμφανίζεται στις επίσημες τελετές κρατώντας μια ράβδο αρχιστράτηγου που είναι φτιαγμένη όπως τα σκήπτρα των φαραώ!

Ταυτόχρονα ενθαρρύνει αδίστακτα τα ισλαμικά κινήματα. Ο σαντάτ δίνει τα πάντα για να ενθαρρύνει τον ισλαμικό εξτρεμισμό, ιδιαίτερα στα πανεπιστήμια, όπου τα εξτρεμιστικά ισλαμικά κινήματα αναπτύσσονται σε βάρος της αριστεράς και των νασερικών. Την ώρα της δύσκολης συνεύρεσής του με τη δύση, κι ενώ πρέπει να εκχωρήσει πολλά στο ισραήλ, ο κρατικός θρησκευτικός εξτρεμισμός φαίνεται στην κυβέρνηση σαντάτ –φιλοδυτική χωρίς αποχρώσεις και αντισοβιετική χωρίς όρια- το καλύτερο χαρτί που μπορεί να παίξει στο εσωτερικό μέτωπο για να παραλύσει την αντιπολίτευση.

Αιγυπτιακή βουλή, νοέμβρης 77’. Ο σαντάτ αφήνει την χώρα άναυδη, δηλώνοντας έτοιμος να πάει στην κατεχόμενη ιερουσαλήμ και να μιλήσει στο κνεσέτ, το ισραηλινό κοινοβούλιο. Ούτε ο πιο απαισιόδοξος δε φανταζόταν ότι ο σαντάτ είναι σε τέτοιο βαθμό όργανο των ηπα.

Η πίεση της ουάσιγκτον καρποφορεί θριαμβευτικά δέκα μήνες αργότερα. Στο καμπ ντέιβιντ των ηπα ο κάρτερ καλεί τους σαντάτ και μπέγκιν να υπογράψουν χωριστή συνθήκη ειρήνης. Οι διαπραγματεύσεις διαρκούν 13 συνεχείς μέρες. Στο τέλος ο σαντάτ τα έχει δώσει όλα! Μοναδικό αντάλλαγμα: η επιστροφή στην αίγυπτο του κατεχόμενου από το ισραήλ σινά.

Στη σύνοδο κορυφής των αράβων η συμφωνία απορρίπτεται ομόφωνα κι αποφασίζεται η μεταφορά της έδρας του αραβικού συνδέσμου από το κάιρο στην τύνιδα. Η απομόνωση του σαντάτ τον καθιστά σχετικά άχρηστο για την αμερικανική πολιτική. Η ουάσιγκτον πόνταρε στην αίγυπτο, που ήταν ανέκαθεν πολιτικό, πνευματικό κέντρο όλου του αραβικού κόσμου, για να την κάνει φάρο ακτινοβολίας της πολιτικής της σε όλη την αραβία. Αλλά με τον σαντάτ καμένο είναι αδύνατο να παίξει τέτοιο ρόλο.

Έχει φτάσει η ώρα που ο σαντάτ θα καταβροχθιστεί από το τζίνι που απελευθέρωσε για να πολεμήσει την αριστερά και το νασερισμό. Η μυστική οργάνωση αλ τζιχάντ (ιερός πόλεμος) των αδερφών μουσουλμάνων ετοιμάζει τη δολοφονία του. Ένα ισλαμικό δικαστήριο της οργάνωσης συνέρχεται κρυφά κι αποφασίζει ότι ο σαντάτ δεν είναι ευσεβής μουσουλμάνος κι επομένως δεν υπάρχει θρησκευτικό εμπόδιο για να προχωρήσουν στην εκτέλεσή του.

Στις 6 οκτώβρη 1981, στη διάρκεια στρατιωτικής παρέλασης, ο σαντάτ δολοφονείται με θεαματικό τρόπο, μπροστά στις κάμερες της τηλεόρασης. Κανείς δε θα τον κλάψει. Ο σαντάτ κηδεύεται με την παρουσία ενός μεγάλου αριθμού πολιτικών προσωπικοτήτων του δυτικού κόσμου, αλλά απουσία των αράβων ηγετών και του αιγυπτιακού πληθυσμού, σε κραυγαλέα αντίθεση με την κηδεία του προκατόχου του, νάσερ. Την ηγεσία της χώρας αναλαμβάνει ο χόσνι μουμπάρακ, ίδιων πολιτικών πεποιθήσεων με το σαντάτ. Είναι πραγματικά ο άνθρωπος που χρειάζονται οι αμερικανοί εκείνη τη στιγμή.

Αντί επιλόγου λίγα στοιχεία από τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης μουμπάρακ.
Το 1970 το εξωτερικό χρέος της αιγύπτου ήταν μόλις 1,7 δις δολάρια. Το 88’ είχε αυξηθεί 25 φορές φτάνοντας τα 43 δις. Ο πληθωρισμός που ήταν μόλις 3,8%, είχε εκτοξευθεί στο 21,9%. Οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 22,5 φορές, ενώ οι εξαγωγές μόλις κατά έξι.

Παράλληλα ευδοκιμεί το φρούτο των ισλαμικών εταιριών τοποθέτησης χρημάτων. Οι ισλαμικοί κύκλοι δημιουργούν εταιρίες προσφέροντας επιτόκια, διπλάσια από τα επίσημα, χωρίς καμία εγγύηση για τους καταθέτες, πέρα από τη θρησκευτική τους τιμιότητα. Τρομοκρατημένο από τις συνέπειες το καθεστώς μουμπάρακ ψηφίζει νόμο για τον περιορισμό και έλεγχο των δραστηριοτήτων τους. Αλλά οι πρώτες δίκες φανερώνουν την εμπλοκή ενός μεγάλου αριθμού πολιτικών στελεχών της κυβέρνησης, διευθυντών του δημοσίου τομέα, δημοσιογράφων κλπ που αγκαλιάζει όλη την αιγυπτιακή κοινωνία. Οι δίκες σταματάνε.

Εδώ σταματάει κι η ανάρτηση γιατί έχει ξεφύγει σε μέγεθος. Αλλά από τις παραθέσεις αυτές μπορούν να βγουν χρήσιμα συμπεράσματα.