Προλεγόμενα στο δεύτερο τόμο του δοκιμίου

Η κε του μπλοκ θα αγνοήσει –για άλλη μια φορά- την επικαιρότητα και το απεργιακό κλίμα της μέρας με την άγρια καταστολή, για να πραγματοποιήσει την επιθυμία κάποιων σφων αναγνωστών που ζήτησαν μία ανάρτηση για το δεύτερο τόμο της ιστορίας του κόμματος, που είναι στα σκαριά (ήδη συζητιέται εσωκομματικά το προσχέδιο).

Η σημερινή ανάρτηση έρχεται προς επίρρωση της γνώμης που λέει ότι η συζήτηση για ένα τόσο ενδιαφέρον θέμα είναι δύσκολο να περιοριστεί μες στο κόμμα και να μη βγει παραέξω. Αλλά όσοι περιμένουν να μάθουν πιπεράτες λεπτομέρειες για τα εσωκομματικά τεκταινόμενα, πιθανότατα θα απογοητευτούν.

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Ποια είναι η περίοδος που εξετάζεται; Από το 1950 ως το 1968 (και κάποια εισαγωγικά για την επταετία). Αυτή δηλ που ο ηλίας νικολακόπουλος (ο γνωστός εκλογολόγος του MEGA) αναφέρει ως καχεκτική δημοκρατία. Γιατί ο αστός συνηθίζει να χωρίζει την ιστορία με βάση το πολίτευμα αντί για το κοινωνικό σύστημα κι αντιστοίχως να διερευνά τον χαρακτήρα της εποχής. Αλλά την επταετία (67-74) αναγκαστικά χούντα θα την πεις. Σε διάκριση από το σοσιαλφασισμό της τρίτης περιόδου (τέλη του 20') κι αυτόν που ακολούθησε τη χούντα, στη δεκαετία με τις βάτες. Ο οποίος κατά το ραφαηλίδη προσιδίαζε στον καθαυτό φασισμό, γιατί βασιζόταν κατεξοχήν στο μικροαστικό χυλό των μη προνομιούχων και στο λαϊκισμό, που είναι βασικά γνωρίσματά του.

Η χρυσή δεκαετία κατέληξε στο περιβόητο 89, που κάποιοι εξακολουθούν να το θεωρούν βρώμικο κι επιμένουν να ξεκαθαρίσει. Αλλά για αυτό θα χρειαστεί να περιμένουμε τον τρίο τόμο, ζωή να ‘χουμε να τον προλάβουμε. Και βασικά να τον προλάβουν αυτοί που το έζησαν. Πριν να φτάσουν σε βαθιά γεράματα, σαν τους επιζήσαντες παππούδες της τασκένδης, που περιμένουν μια τελευταία χαρά πριν κλείσουν τα μάτια τους, μια και καλή σε αυτόν τον κόσμο που ακόμα πισωγυρίζει και ξεθεμελιώνει τις κατακτήσεις του εικοστού αιώνα.
Πού θα πάει όμως; Θα γυρίσει κι ο τροχός να κυβερνήσει κι ο φτωχός.

Να γίνει λοιπόν μια αυτοκριτική για το 89, να χαρεί κι η ψυχή του ναρίτη, που μένει χρόνια μαρμαρωμένος σε αυτή την χρονιά –ακόμα και την καπιταλιστική κρίση ως το 89 του σύγχρονου καπιταλισμού την ερμηνεύει. Και δη του παλαιοναρίτη. Όρος που συμπεριλαμβάνει τους τότε κνίτες και μερικούς παλιότερους, αλλά όχι τους μεταλλαγμένους δεύτερης γενιάς.

Να νιώσουν μια αναδρομική δικαίωση όσοι είδαν τότε σωστά κάποια πράγματα κι έφυγαν (πχ ο κάππος) κι ιδίως όσοι περιμένουν μια τίμια αυτοκριτική, για να γεφυρώσουν το χάσμα με το κόμμα μέσα τους και να επιστρέψουν. Να γραφτούν κι αυτά που είπε η αλέκα στον παπαχελά, στο αφιέρωμα στην ελληνική αριστερά, για την κεντρική επιτροπή που δεν ενημερωνόταν για τις διαπραγματεύσεις και μάθαινε τα καθέκαστα απ’ τις εφημερίδες. Ποιος να τα πει και ποιος να τα γράψει, αν δεν προλάβουν να το κάνουν αυτοί που τα έζησαν και που τα ξέρουν από πρώτο χέρι;

Αλλά αυτά αργούν ακόμα. Επιστροφή στον δεύτερο τόμο και την καχεκτική δημοκρατία. Πώς να μιλήσεις όμως για αυτή την περίοδο χωρίς να ξαναπιάσεις την προηγούμενη, που την καλύπτει ο πρώτος τόμος, όταν υπάρχει η τρίτη συνδιάσκεψη του 50’; Με την πλατφόρμα παρτσαλίδη-βαφειάδη και τον απολογισμό για τα αίτια της ήττας. Ή το σιάντο που βγήκε χαφιές των άγγλων, βασικός υπεύθυνος της ήττας και σήκωσε μετά θάνατον το κύριο βάρος της, μαζί με το στιλέτο του τίτο στην πλάτη μας;

Πώς να μην πιάσεις συνολικά την περίοδο από το 31' κι ύστερα, όταν στα χρόνια που εξετάζουμε δεσπόζει η φιγούρα του ζαχαριάδη, η καθαίρεσή κι η διαγραφή του, με τον τρόπο που έγινε; Εξάλλου ο όρος δοκίμιο -μου είπαν πρόσφατα- αυτό ακριβώς υποδηλώνει. Ότι δεν πρόκειται για κάτι τελειωμένο, την οριστική ιστορία του κόμματος, αλλά κάτι που μένει ανοιχτό προς συζήτηση, διορθώσεις και προσθήκες, όχι σε μηδενική βάση, αλλά σε κάτι υπαρκτό.

Τι ακριβώς γράφει όμως το δοκίμιο; Αυτό σε γενικές γραμμές δεν αποτελεί πια μυστικό. Μπορεί το βήμα να είναι σιχαμερή εφημερίδα κι αυτός που ‘δωσε το προσχέδιο στο σταυρόπουλο να αξίζει να πάει στη σιβηρία... αλλά αφενός αυτά που μεταφέρει (ξέχωρα από τις ερμηνείες του) είναι ακριβή. Κι αφετέρου «έλυσε τα χέρια μου» για να κάνω αυτή την ανάρτηση χωρίς τύψεις.

Ας υποθέσουμε όμως ότι δεν είχε διαρρεύσει το κείμενο κι ότι συζητάμε επί μηδενικής βάσης. Ας προσπαθήσουμε να μπούμε στην ψυχολογία και το μυαλό του μέσου κουκουέ. Τι θα περίμενε να δει στο δεύτερο τόμο; Τι θα ήθελε να περιλαμβάνει;

Πρώτο δεδομένο: η βάση του κουκουέ είναι με τον ζαχαριάδη. Στην πραγματικότητα, ανεξαρτήτως εποχής και ηγετικών κατευθύνσεων, αυτή ουδέποτε υπήρξε «αντι-ζαχαριαδική». Όπου ο τόνος μπαίνει στο τέλος κι όχι στο άλφα, όπως έκαναν οι αναθεωρητές όταν αναφέρονταν στην ζαχαρι-άδικη ηγεσία (μία από τις πολλές παρατονίες τους). Κι αν τα γράφω έτσι προσωποκεντρικά και αντιδιαλεκτικά, είναι χάριν ευκολίας και συνεννόησης, όχι για άλλο λόγο.

Αυτό που θα ήθελε λοιπόν να δει η βάση, είναι μια πανηγυρική κι επίσημη αποκατάσταση του «αρχηγού». Κι αυτό ακριβώς γίνεται. Ένα το κρατούμενο. Όποιος παρακολουθεί εξάλλου τακτικά την αρθρογραφία στο ρίζο, ή έστω τις αφίσες που βγάζει η οργάνωση, δε θεωρεί κεραυνό εν αιθρία αυτή την εξέλιξη. Αντιθέτως. Καλώς τηνα κι ας άργησε.

Ναι, αλλά επί ηγεσίας ζαχαριάδη, υπήρχαν και κάποια πράγματα που σε πολλούς κομμουνιστές, έχουν καθίσει στον λαιμό και δεν τους αφήνουν να ησυχάσουν. Η καταγγελία του πλουμπίδη ως χαφιέ, το αυτό για το σιάντο και το βαβούδη, το τέλος του καραγιώργη. Τι θα γίνει με αυτούς τους κομμουνιστές, που κατηγορήθηκαν άδικα και τους έμεινε η ρετσινιά του προδότη; Θα αποκατασταθούν κι αυτοί.

Κάτι που είχε ήδη διαφανεί σε πρόσφατες δηλώσεις της αλέκας σε μια εκδήλωση, αφιερωμένη στη μνήμη του αλύγιστου πλουμπίδη. Όπου είπε ότι δεν είναι αποδεκτό να ταυτίζεις την διαφορετική άποψη και τον διαφωνούντα με τον ταξικό εχθρό, γιατί –πέρα απ’ όλα τα άλλα- συγκαλύπτεις έτσι το πολιτικό περιεχόμενο της διαπάλης. Δίκιο έχει. Άλλο αν πολλοί σύντροφοι εξακολουθούν ακόμα και σήμερα να σκέφτονται με τους ίδιους όρους.

Ποιο άλλο ιστορικό θέμα «βασανίζει» τους συντρόφους, όπως το αίνιγμα της σφίγγας; Το βάζουνε κάτω ξανά και ξανά κι άκρη δε βρίσκουνε; Μα η –ηρωική όσο και οδυνηρή- ήττα μας τη δεκαετία του 40’. Η βάρκιζα κι (εν μέρει) ο ρόλος των σοβιετικών. Κυρίως όμως το στρατηγικό μας έλλειμμα και το τέλος του άρη βελουχιώτη, που στέκει σαν αγκάθι. Αυτά τα θέματα εμπίπτουν στην περίοδο που καλύπτει ο πρώτος τόμος του δοκιμίου, θίγονται όμως και στο δεύτερο, όπου γίνονται ουσιαστικές προσθήκες. Ποιες είναι αυτές;

Ο βελουχιώτης αποκαθίσταται πολιτικά, γιατί είχε δει σωστά το ρόλο των άγγλων και συνολικά τα πράγματα μετά το δεκέμβρη, όχι όμως και κομματικά γιατί είχε παραβιάσει την αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού.
Και το στρατηγικό έλλειμμα δεν εξηγείται με προσωπικά λάθη κι ανεπάρκειες της ηγεσίας (τόσο μπορούσε, τόσα έκανε) αλλά με μια κριτική προσέγγιση συνολικά στη γραμμή του κόμματος και της κομιντέρν για τα λαϊκά μέτωπα και τα ενδιάμεσα στάδια.

Τι αντιδράσεις υπάρχουν πάνω στο κείμενο; Κάποιοι λένε ότι η αποκατάσταση του άρη είναι μισή (πολιτική κι όχι κομματική), αλλά σκέφτονται μάλλον συναισθηματικά. Άλλοι λένε ότι οι αποκαταστάσεις είναι αλληλοαναιρούμενες, γιατί ο ζαχαριάδης αποκαθίσταται μαζί με αυτούς που έπεσαν θύματα του «ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος». Κι επειδή ξέρω πώς σκέφτεται ο κόσμος και πόσο κακός είναι, τα εισαγωγικά που βάζω δεν είναι διακοσμητικά.

Κάποιοι τρίτοι καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα, αλλά από την ανάποδη. Θεωρούν δηλαδή ότι το προσχέδιο αποκαθιστά τον ζαχαριάδη, αλλά μετά τον θάβει. Να σε κάψω νίκο, να σε αλείψω λάδι. Κι ότι επί της ουσίας δικαιώνει τις τροτσκιστικές θέσεις του πουλιόπουλου που το 36' είχε γράψει το «δημοκρατική ή σοσιαλιστική επανάσταση στην ελλάδα» για να απαντήσει το δεύτερο και να διαχωριστεί από το κόμμα και τη θεωρία των σταδίων.

Κι η κε του μπλοκ τι λέει για όλα αυτά; Ότι είναι ένα πολιτικό σκεπτικό που πρέπει να απαντηθεί αντίστοιχα. Προς το παρόν όμως θα κρατήσει στάση διαλεκτικού κεντρισμού από θέση αρχής, γιατί σε αντίθεση με το σταυρόπουλο του βήματος, δεν έχει στη διάθεσή της το προσχέδιο...