Μα έχω πάθει εξάρτηση

Χτες η κε του μπλοκ βρέθηκε στα εξάρχεια στην εκδήλωση βιβλιοπαρουσίασης του βιβλίου του λιόση «ιμπεριαλισμός και εξάρτηση» με ομιλητές τους μαυρουδέα, χρύση και καλτσώνη. Αφήνοντας για το τέλος τις σάλτσες και κατά μέρους τις αξιολογικές κρίσεις, προχωράμε στην ουσία και την παρουσίαση των εισηγητικών ομιλιών.

Δεύτερος στη σειρά μίλησε ο χρύσης, που είπε ότι κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης του βιβλίου του λιόση, του ήρθε αρκετές φορές στο νου η φράση του λένιν για την «πολιτική που είναι συμπυκνωμένη οικονομία και δε μπορεί παρά να έχει τα πρωτεία στη μεταξύ τους σχέση».

Έκανε μια περιληπτική αναφορά στα μέρη που περιέχει το βιβλίο, από την οποία ξεχώρισα(ν) τρία σημεία. Α. την εκτίμηση ότι οι απαρχές του σχήματος της αλληλεξάρτησης βρίσκονται στη μπροσούρα του πουλιόπουλου για τον χαρακτήρα της επανάστασης στην ελλάδα (αν κατάλαβα καλά η εκτίμηση αυτή ανήκει στο λιόση κι όχι στον χρύση). Β. τη θέση ότι τα αστικά επιτελεία χρησιμοποίησαν παρόμοιο σκεπτικό με τη σύγχρονη θέση του κουκουέ (ισχυρή, ιμπεριαλιστική ελλάδα) για να παραπλανήσουν το λαό ότι δεν κινδυνεύει απ’ τις συνέπειες της κρίσης (θέση που μάλλον συμμερίζονται αμφότεροι). Γ. Ότι ο λιόσης ασκεί κριτική υπό αυτό το πρίσμα και σε άλλους χώρους, πχ στο περιοδικό «θέσεις» του μηλιού και μια ηπιότερη στο ναρ, στο οποίο εντοπίζει αντιφάσεις και μια ποικιλομορφία απόψεων.

Ύστερα συνέχισε σε πιο προσωπικό τόνο, με μερικά δικά του ερωτήματα και προβληματισμούς.

Α. Ο λιόσης έπρεπε –πέρα από την επισήμανση της σύγχρονης βασικής αντίθεσης «κεφάλαιο εργασία»- να επιμείνει περισσότερο στους ιδιαίτερους όρους με τους οποίους τίθονται σήμερα τα διαλεκτικά δίπολα «ταξικό-εθνικό» και «εθνικό-διεθνές». Ας σημειωθεί παρεμπιπτόντως ότι ο συγγραφέας –εάν έχω καταλάβει καλά- κάνει διάκριση μεταξύ της βασικής (κεφάλαιο-εργασία) και της κυρίαρχης αντίθεσης (μονοπώλια-λαός), χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αντιπαραθέτει καλά τη μία στην άλλη.

Β. Ενώ επισημαίνεται εύστοχα η απορρόφηση της τακτικής από τη στρατηγική μέσω του σχήματος της αλληλεξάρτησης, δε δίνεται απάντηση στο ερώτημα: «ποια στρατηγική; Και σε ποιο σοσιαλισμό; Μήπως αυτόν που γνωρίσαμε;» Σε αυτό το τελευταίο η απάντηση του χρύση, όπως έχει κατατεθεί και στον τελευταίο προσυνεδριακό του κκε, είναι σαφώς αρνητική.

Γ. Πώς ορίζουμε το υποκείμενο και τον χαρακτήρα του μετώπου που θέλουμε, χωρίς να προηγηθεί μια σε βάθος μελέτη της ελληνικής κοινωνίας, του ελληνικού καπιταλιστικού σχηματισμού και της κατάστασης της εργατικής τάξης στην ελλάδα;

Και Δ. Ένα κρίσιμο ζητούμενο είναι η διεύρυνση του περιεχομένου της έννοιας της εξάρτησης με την πολιτιστική της μορφή (ή πολιτισμικό ιμπεριαλισμό, όπως έχει καθιερωθεί ως όρος).

Σημειωτέον ότι τα ζητήματα αυτά δεν απαντήθηκαν στη συνέχεια της παρουσίασης από το συγγραφέα, πιθανότατα γιατί είχε ήδη απαντήσει στα περισσότερα στο βιβλίο του.

Ο χρύσης έκλεισε την παρέμβασή του τονίζοντας την ανάγκη να αναπτυχθεί μια κουλτούρα ανοιχτού διαλόγου, μεταξύ αυτών που έχουν ως σημείο αναφοράς τη –μέχρι τώρα- λενινιστική παράδοση του κκε κι αυτών που την αμφισβήτησαν (συγκαταλέγοντας μάλλον τον εαυτό τους στους δεύτερους), αυτών που προσβλέπουν –αν τους ερμηνεύει καλά- στην «επιστροφή σε ένα συνεπές κκε» κι αυτών που θέλουν την επιστροφή στο μέλλον. Ένας διάλογος ακόμα και με –την ευρύτερη έννοια- συναγωνιστές (φωτογραφίζοντας πιθανότατα κομμάτια του σύριζα) ή και με «οπαδούς» της συζητήσιμης θεωρίας του ολοκληρωτικού καπιταλισμού (βλέπε ναρ).

Τρίτος και τελευταίος ομιλητής –πλην του λιόση- ήταν ο δημήτρης καλτσώνης. Αρχικά έκανε κάποια προσωπικά σχόλια για το συγγραφέα, με τον οποίο τον δένει φιλία χρόνων –πχ για τα καλλιγραφικά του γράμματα στα περιθώρια των βιβλίων. Μετά μίλησε για την επικαιρότητα του θέματος του βιβλίου, βάζοντας το τρίπτυχο: μονομερής διαγραφή του χρέους (ο φαύλος κύκλος του οποίου κρατάει από το 1823, με το πρώτο δάνειο), ακύρωση του μνημονίου, και σύγκρουση με την εε.

Στο τέλος πρόσθεσε την πάλη για δημοκρατία (καθώς ξαναζούμε «εποχές πιουριφόι» και «φαινόμενα νεοαποικισμού») κι ανέλυσε περισσότερο μερικές πτυχές της (όχι επειδή είναι οι πιο βασικές του θέματος που εξετάζουμε, αλλά «από επαγγελματικό βίτσιο», όπως είπε ο ίδιος χαριτολογώντας).

Ήδη στο μετεμφυλιακό σύνταγμα του 1952 υπήρχε το άρθρο 112 που που υπεράσπιζε τα προνόμια του ξένου κεφαλαίου και το οποίο εισήγαγε σχεδόν αυτούσιο η χούντα στα δικά της «συνταγματικά» (εντός πολλών εισαγωγικών) κείμενα. Η επιστροφή στο δημοκρατικό πολίτευμα έγινε αρχικά με 15 άρθρα κατάργησης, εκ των οποίων το ένα προέβλεπε ό,τι και το άρθρο 112, αλλά ενισχυμένο. Στο ισχύον σύνταγμα η λογική αυτή διατηρήθηκε στο άρθρο 107, ενώ με την αναθεώρηση του 01’, προστέθηκε μία διάταξη στο άρθρο 28, που νομιμοποιεί τα δεσμά της εξάρτησης από την εε.

Αναφέρθηκε επίσης στο σύνταγμα της βενεζουέλας, όπου το άρθρο 13 απαγορεύει την ύπαρξη και εγκατάσταση ξένων στρατιωτικών βάσεων στην επικράτειά της, ενώ το άρθρο 303 κηρύσσει τον ορυκτό πλούτο και το πετρέλαιο δημόσια ιδιοκτησία.

Και συνέχισε με μια φράση του γκεβάρα για την εθνική ανεξαρτησία που ολοκληρώνεται μόνο με την οικονομική ανεξαρτησία. Για να κατακτήσεις κάτι, έλεγε ο τσε, πρέπει να το αφαιρέσεις από κάποιον άλλο, κι εμείς θα το αφαιρέσουμε από τα μονοπώλια.

Στο κλείσιμό του ο καλτσώνης μίλησε για την ποικιλία μορφών λαϊκού ελέγχου που θα ανοίξουν το δρόμο για ριζικές αλλαγές, για το λαό που συσσωρεύει πείρα και σοφία, και για την εθνική του υπερηφάνεια, που θα τον οδηγήσει στον ξεσηκωμό. Γιατί «σήμερα δε ζούμε σε μια εποχή υπαινιγμών, αλλά μια εποχή διαλεκτικής σκέψης και καθαρών λόγων».

Γενικώς ο καλτσώνης μίλησε λιγότερο από όλους και σε αντίθεση με τους προηγούμενους δυο ομιλητές, δεν άφησε καμία μπηχτή προς το κόμμα –ούτε καν έμμεση- παρά μόνο μερικές για το συνασπισμό –τον οποίο φωτογράφισε σε δυο σχόλιά του.

Στο σύντομο κλείσιμο που έκανε ο λιόσης είπε ότι δυο χρόνια πριν κανείς ίσως δε θα μπορούσε να φανταστεί τα δεδομένα της σημερινής κατάστασης. Ανεργία στο 25% και 50% στις νεότερες ηλικίες. Μεταναστευτικό ρεύμα κι αφαίμαξη επιστημονικού δυναμικού –κι όχι φτηνού εργατικού δυναμικού, όπως στις δεκαετίες του 50 και του 60. Αύξηση του αριθμού αυτοκτονιών, με την ελλάδα να περνά στην τρίτη θέση (από την τελευταία στην οποία βρισκόταν ανάμεσα στις χώρες της εε), με δύο αυτόχειρες ημερησίως για οικονομικούς λόγους. Υποσιτισμός μικρών παιδιών στα σχολεία, μισθοί πείνας κτλ.

Όλα αυτά έχουν σημαντικά παρεπόμενα, όπως την απώλεια 3,5 εκατομμύρια ψηφοφόρων για τους βασικούς πυλώνες του πολιτικού συστήματος, την ανησυχητική τάση ενίσχυσης της χρυσής αυγής στις εφηβικές ηλικίες και τα σχολεία, (όπως είχε κι ο ίδιος την ευκαιρία να διαπιστώσει ως εκπαιδευτικός), και συνολικά μια κατάσταση που θυμίζει αρκετά τη γερμανία του μεσοπολέμου. Αυτή καθιστά επιτακτική την ανάγκη συγκρότησης ενός μετώπου με ααδμ χαρακτηριστικά, στα οποία ο λιόσης προσέθεσε τον επιθετικό προσδιορισμό «πατριωτικό».

Μετά αναφέρθηκε κι αυτός συνοπτικά στα μέρη και τα περιεχόμενα του βιβλίου του. Τον ορισμό του ιμπεριαλισμού, την εποχή που είναι κατάστικτη από ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, τα παραδείγματα της χιλής, της κούβας και το πιο πρόσφατο της γιουγκοσλαβίας, την περίπτωση της ελλάδας (σχέδιο μάρσαλ, επιβολή χούντας κτλ), την εθνική ανεξαρτησία που απωλέσαμε (ναι, αλλά πότε την είχαμε και την χάσαμε;) μέχρι και τις ντομάτες βελγίου στα σούπερ μάρκετ. Απέφυγε ωστόσο να επεκταθεί στα πιο βαριά, θεωρητικά ζητήματα, για τα οποία το κοινό του –στην πλειοψηφία του τουλάχιστον- ήταν μάλλον ανυποψίαστο.

Στο τέλος έκλεισε με τους στίχους του φώντα λάδη από την χρυσή δεκαετία με τις βάτες.

Τα πορτοκάλια απούλητα

Τα μήλα πεταμένα

Κι οι γέροι στα μπαλκόνια τους

Σα φύλλα μαραμένα

Κι εμείς στην πόλη μια ζωή

Υπάλληλοι κι εργάτες

Να κουβαλάμε ολημερίς

Τα αφεντικά στις πλάτες

Κι απέξω από την πόρτα μας

Οι ξένοι σούρτα φέρτα

Το αίμα, τον ιδρώτα μας

Να πίνουνε αβέρτα

Η εκδήλωση έκλεισε με εισπρακτική επιτυχία για το εκδοτικό του κψμ, που πούλησε αρκετά κομμάτια, αλλά χωρίς να ακολουθήσει κάποιος γύρος ερωτήσεων, παρεμβάσεων κτλ. Μετά το τέλος η κε του μπλοκ διέκρινε ανάμεσα στους παρόντες, στα πηγαδάκια που σχηματίστηκαν, το γιώργο ρούση –που είναι επιστήθιος φίλος του χρύση- κι ένα μικρό κλιμάκιο της ανταρσύα –με χάγιο, πι σωτήρη, τουλιάτο- που είχαν μόλις τελείωσει από το πανελλαδικό τους συντονιστικό στην ασοεε.

Από ένα πρόχειρο ξεφύλλισμα του βιβλίου πρόλαβα να σημειώσω τα εξής ενδιαφέροντα.

Ο λιόσης λέει ότι το σχήμα της εξάρτησης δεν αποτελεί θεωρία, όπως λένε οι αντίπαλοί του. Στέκεται ενάντια σε όσους μιλάνε για κατοχή στη σημερινή συγκυρία. Θεωρεί ότι η χρήση του όρου «εξάρτηση» δε σημαίνει ότι η εγχώρια αστική τάξη δε συμμετέχει οικειοθελώς στην εε  και τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς. Παραδέχεται ότι στις ομιλίες της αλέκας υπάρχουν συχνές αναφορές στην εξάρτηση (αλλά ότι η κυρίαρχη άποψη του κόμματος είναι εντελώς διαφορετική. Κι ασκεί κριτική –πέραν του κκε- στις Θέσεις του μηλιού και τις θέσεις του ναρ, τσιτάροντας όμως κυρίως δελαστίκ, ο οποίος γράφει σε σταθερή βάση τα δικά του, και δεν είναι ακριβώς αντιπροσωπευτικό δείγμα για τις απόψεις του ρεύματος. Περισσότερα θα μπορούμε να πούμε μετά την ανάγνωσή του.

Σε κάθε περίπτωση η κε του μπλοκ πιστεύει ότι το βιβλίο του λιόση είναι ενδιαφέρον και χρήζει «αντιμετώπισης» από την πλευρά του κόμματος με δύο συγκεκριμένους τρόπους. α. απάντηση-βιβλιοκριτική, πχ με ένα θεωρητικό άρθρο στην κομεπ. β. έκδοση βιβλίων και μελετών –μικρές μπροσούρες πχ- με αντίστοιχη θεματολογία –για την εξάρτηση ειδικά και τον ελληνικό καπιταλισμό γενικότερα.

Κι ο πρώτος ομιλητής; Γιατί παραλείψαμε την παρέμβαση του μαυρουδέα; Αυτή παραλείφτηκε σκόπιμα, για να τη δούμε ξεχωριστά, σε επόμενη ανάρτηση, καθώς –κατά την προσωπική μου αντίληψη- είχε και το περισσότερο ζουμί.