Το 14ο Συνέδριο του ΚΚΕ

Παραμένοντας στη στήλη «βιβλία για το καλοκαίρι», όπου ο ρίζος κι η σύγχρονη εποχή προτείνουν συνήθως ελαφρά αναγνώσματα, όπως τα άπαντα του στάλιν, η κε του μπλοκ παρουσιάζει στο ευρύ κοινό ένα βιβλίο με συλλεκτικό υλικό: τα ντοκουμέντα του 14ου συνεδρίου του κουκουέ. Θέσεις, εισήγηση, απόφαση, η εισηγητική ομιλία και το κλείσιμο της αλέκας. Εμείς θα μείνουμε στα δύο τελευταία, για να δούμε ενδεικτικά μερικά αποσπάσματα και να βγάλουμε στο τέλος μερικά συμπεράσματα.

Ας ξεκινήσουμε με ένα πολύ χαρακτηριστικό απόσπασμα για τις –πρόσφατες τότε- εξελίξεις στο σοσιαλιστικό μπλοκ και τις χώρες της ανατολικής ευρώπης.

Τέθηκε κι ένα άλλο ερώτημα: κατάρρευση ή ανατροπή; Πιστεύουμε ότι δε θα ήταν σωστό να κλείσουμε το όλο πρόβλημα σε αυτό το δίλημμα και να αποφασίσουμε ότι ο καλύτερος όρος είναι ανατροπή ή κατάρρευση. Απ’ ό,τι φαίνεται υπάρχουν και τα δύο. Δεν είναι τυχαίο ότι εμείς –και δε νομίζω ότι όλα αυτά ήταν ένδειξη είτε οπορτουνιστικής τάσης είτε παραχώρησης σε κάποιους- υιοθετήσαμε εύκολα τον όρο κατάρρευση. Δεν έχω υπόψη μου πώς ξεκίνησε, πού γράφτηκε, αλλά πραγματικά ο τρόπος που έπεσαν τα καθεστώτα ιδιαίτερα των χωρών της κεντρικής και ανατολικής ευρώπης, η μορφή που πήρε το φαινόμενο, ήταν η μορφή της κατάρρευσης. Πολύ διαφορετικά οπωσδήποτε είναι τα πράγματα στη σοβιετική ένωση.

Τα επόμενα χρόνια πάντως η ανάλυση του κόμματος προχώρησε στην ουσία των φαινομένων, χωρίς να μείνει στη μορφή τους.

Ας συνεχίσουμε με ένα ποτ-πουρί από σκόρπια σημεία, που θα μας βάλει περισσότερο στο νόημα.

Έστω κι αν ο διεθνής συσχετισμός είναι αρνητικός, δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί  πάλη για συλλογικό σύστημα ασφάλειας. Ρόλο συλλογικού οργάνου ασφάλειας σε παγκόσμια κλίμακα μπορεί να παίξει ο οηε, με την προϋπόθεση ότι εκσυγχρονίζει τη δομή του κι αποκρούει αποτελεσματικά τις προσπάθειες χειραγώγησης από τις ισχυρές χώρες, ιδιαίτερα από τις ηπα.

Παρά τις διαφορές πρέπει να είναι στόχος η κοινή δράση με τις σοσιαλδημοκρατικές και τις ριζοσπαστικές δυνάμεις για τα επείγοντα προβλήματα, αλλά χωρίς συγκάλυψη των υπαρκτών διαφορών. Αντίθετα επιβάλλεται να συνεχιστεί η ιδεολογική διαπάλη παράλληλα με τις κοινές ενέργειες σε όποια σημεία είναι δυνατό να επιτευχθούν.

Για τον αφελληνισμό της παραγωγικής βάσης της χώρας ευθύνεται και το ελληνικό μεγάλο κεφάλαιο, που τα τελευταία χρόνια έχει διασυνδεθεί με το πολυεθνικό, ώστε δεν πραγματοποιεί παρά ελάχιστες παραγωγικές επενδύσεις, με αποτέλεσμα να ενισχύει το μεταπρατικό προσανατολισμό της χώρας.

Σε αντίθεση με τα άλλα κόμματα δεν αναγνωρίζουμε αποκλειστικά και κύριο φορέα της ανάπτυξης το μεγάλο ιδιωτικό και ξένο κεφάλαιο. Θα συμμετέχει με όρους και δεσμεύσεις ότι θα πραγματοποιεί παραγωγικές επενδύσεις, ότι θα τηρεί τους κανόνες μιας εισοδηματικής πολιτικής που βελτιώνει τη θέση των εργαζομένων.

Όλα αυτά προκαλούν εύλογα τον προβληματισμό του σύγχρονου αναγνώστη. Έναν προβληματισμό που συμμερίζονταν κι αρκετοί σύντροφοι, που είχαν ζήσει από πρώτο χέρι τα γεγονότα.

Αναπτύχθηκε ένας προβληματισμός προσυνεδριακά, αλλά και στο συνέδριο, αν τα προβλήματα που εμφανίστηκαν στο κόμμα, στο δίχρονο που πέρασε ήταν αποτέλεσμα των εξελίξεων του 89’ ή αν είναι αποτέλεσμα μιας δεξιάς απόκλισης, ή δεξιάς γραμμής του κόμματος την τελευταία δεκαετία, άσχετα από τις εξελίξεις του 1989. Ορισμένοι σύντροφοι είπαν ότι μετά το 9^ο ή το 10^ο συνέδριο, όλη η γραμμή, η πολιτική του κόμματος ήταν δεξιάς κατεύθυνσης. Η κεντρική επιτροπή δε συμφωνεί με αυτή την εκτίμηση. Οι γενικές τάσεις και τα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας έτσι όπως τα διαγράψαμε στα συνέδρια αυτά, επιβεβαιώθηκαν. Απόδειξη για αυτό είναι ότι ξανά στα κείμενά μας υιοθετούμε την αλλαγή με κατεύθυνση το σοσιαλισμό.

Τι εστί αλλαγή με κατεύθυνση το σοσιαλισμό;

Το κκε διακηρύσσει ότι η αλλαγή με κατεύθυνση το σοσιαλισμό που επεξεργάστηκε το 12^ο συνέδριο είναι η μόνη ριζοσπαστική πολιτική που χτυπάει τις αιτίες της κρίσης και αντιμετωπίζει με προωθητικό τρόπο το μακροχρόνια διαρθρωτικά αναπτυξιακά προβλήματα της χώρας, το καθεστώς της εξάρτησης και της μονοπωλιακής πολυεθνικής ασυδοσίας. Είναι ο διαφορετικός δρόμος ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας σε αντίθεση με το μεταπολεμικό δρόμο της εξαρτημένης καπιταλιστικής ανάπτυξης. Φέρνουμε στην επικαιρότητα την αλλαγή με κατεύθυνση το σοσιαλισμό με άμεσους στόχους πάλης, μέσα από την προοδευτική πολιτική ανάπτυξης, υπολογίζοντας τις εξελίξεις και το συσχετισμό δυνάμεων.

Ας δούμε κάτι παραπάνω σχετικά με τους άμεσους στόχους.

Μπήκε και κάπως αλλιώς. μήπως στο σημερινό πολιτικό σύστημα εξουσίας πρέπει να αντιπαραθέσουμε άμεσα, καθαρά και με ειλικρίνεια την εξουσία της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, ώστε να δείξουμε πραγματικά στους εργαζόμενους ότι η αρχή για την ουσιαστική επίλυση των προβλημάτων τους μπορεί να γίνει μέσα σε συνθήκες ριζικών αλλαγών;

Το πρόβλημα αυτό δεν είναι καινούριο. Απασχολεί τους κομμουνιστές και τα κκ από την πρώτη στιγμή που ιδρύθηκαν κι απασχόλησε έντονα και τα τελευταία συνέδρια του κόμματός μας. Μέσα από ποιους δρόμους θα δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις να μπει πραγματικά στην επικαιρότητα, η ανάγκη του ίδιου του σοσιαλισμού και της κοινωνικής επανάστασης στον τόπο μας;

Όλα τα συνέδρια και το σημερινό απάντησαν με τον ίδιο τρόπο. Η επικαιρότητα του σοσιαλισμού –που παραμένει σήμερα, παρά την ανατροπή και την ήττα- δε μπορεί να ωριμάσει στη συνείδηση και την πράξη των εργαζομένων, αν αποσπαστούμε από την πολιτική εκείνη που ανταποκρίνεται στα άμεσα συμφέροντά τους, τις άμεσες πιεστικές τους ανάγκες.

Οι εργαζόμενοι σταδιακά θα προσεγγίσουν και θα φτάσουν στο συνολικό συμπέρασμα της αναγκαιότητας των μεγάλων αλλαγών και ανατροπών. Δε μπορούμε να αντιπαραθέτουμε στα πολύ πιεστικά προβλήματα των εργαζομένων ένα ξερό σύνθημα που λέει: εμπρός και τώρα ή σήμερα, αύριο και μεθαύριο να οικοδομήσουμε το σοσιαλισμό. Γιατί έτσι θα βρεθούμε εκτεθειμένοι στα μάτια των εργαζόμενων που αναζητούν από μας και λύσεις, αλλά και συγκεκριμένες πράξεις για την αναζωογόνηση και το δυνάμωμα του μαζικού κινήματος.

Σε γενικές γραμμές τα παραπάνω είναι σωστά. Αλλά όπως λέει κι η αλέκα, υπάρχουν μεταρρυθμίσεις και μεταρρυθμίσεις. Ιδιαίτερα μετά το 74’ έχουμε ζήσει και ανώδυνες μεταρρυθμίσεις, που πολύ εύκολα απορροφήθηκαν, καλλιέργησαν αυταπάτες, έστω κι αν προσωρινά έλυσαν μερικά προβλήματα. Υπάρχουν όμως μεταρρυθμίσεις, σαν κι αυτές που προτείνουμε, που θίγουν κατά καίριο τρόπο το πολιτικό και κοινωνικό κατεστημένο της χώρας μας.

Οι θέσεις μας για τις διαδικασίες και τον χαρακτήρα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης κι ενοποίησης. Η άποψή μας για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, τη διάσωση, τη διεύρυνση και τον εκσυγχρονισμό της παραγωγικής μας βάσης, για μια σύγχρονη εκβιομηχάνιση και ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας, είναι μια πρόταση που αυτή τη στιγμή συγκρούεται με κυρίαρχες πολιτικές επιλογές και ωθεί αντικειμενικά στην αλλαγή του παραγωγικού πρότυπου της χώρας. Πιστεύουμε πως αυτή η αλλαγή είναι ο άμεσος στόχος πάλης. Αυτό δε σημαίνει ότι θα πραγματοποιηθεί και αμέσως.

Ποιες ήταν οι θέσεις του κόμματος για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση;

Κριτήριο ενός σύγχρονου προοδευτισμού είναι η στάση απέναντι στην εοκική ολοκλήρωση.

Το κκε διατυπώνει σήμερα συγκεκριμένους άμεσους στόχους πάλης, ώστε να αποτραπούν οι δυσμενείς επιπτώσεις από τις επιλογές της εοκικής ολοκλήρωσης. Δε θα δεχτούμε πειθαρχία και συμμόρφωση σε αντιαναπτυξιακές και αντικοινωνικές επιλογές. Θα διεκδικήσουμε ανακατανομή των κοινοτικών πόρων. Θα υποστηρίξουμε την αξιοποίηση των εοκικών προγραμμάτων που διευκολύνουν τη σχεδιασμένη ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών. Θα διεκδικήσουμε την προστασία της εγχώριας παραγωγικότητας κι ανταγωνιστικότητας. Θα συγκεντρώσουμε την προσοχή μας στη νομική και θεσμική κατοχύρωση του κοινωνικού χάρτη. Το κκε θα διεκδικήσει εναλλακτικές μορφές στις διεθνείς σχέσεις με χώρες και εκτός εοκ. Η εοκ δε μπορεί να αποτελέσει μονόδρομο για μας. (η υπογράμμιση δική μου).

Η φράση η εοκ δεν είναι μονόδρομος, είχε την έννοια της σύναψης σχέσεων και με χώρες εκτός εοκ. Η πάλη ήταν κατά βάση ενάντια στην ολοκλήρωση και τις συνέπειες της ένταξης, έχοντας σε δεύτερο πλάνο το αίτημα της αποδέσμευσης. Ένα λάθος, που διορθώθηκε γρήγορα, με την ειδική συνδιάσκεψη για την εοκ, το 93’.

Η διάσταση απόψεων με το σήμερα, γίνεται αντιληπτή και σε ένα ακόμα βασικό ζήτημα, σχετικά με τη συμμετοχή ή όχι σε μια αστική κυβέρνηση.

Θα θέλαμε να σταθούμε σε ορισμένα ειδικά ζητήματα που τέθηκαν στο συνέδριό μας, προκειμένου να καταλήξουμε σε αυτά. Τέθηκε το ζήτημα, από τους περισσότερους συντρόφους βέβαια σα ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί μετά το 14^ο συνέδριο, της συμμετοχής μας μέσω του τότε συν, στην κυβέρνηση τζανετάκη. Από ορισμένους και το ζήτημα της συμμετοχής μας στην οικουμενική κυβέρνηση. Είναι θετικό ότι οι περισσότεροι σύντροφοι που πέρασαν από αυτό το βήμα δήλωσαν ότι δε θεωρούν πως έγινε κάποια παράβαση αρχής ή ότι είναι θέμα αρχής η συμμετοχή ή η στήριξη μιας κυβέρνησης. Είναι άλλωστε γνωστό ότι το κόμμα μας ουδέποτε είπε, ούτε η θεωρία μας λέει, ότι θα συμμετάσχουμε σε μια και μόνο κυβέρνηση, αυτήν που θα εκφράζει την πολιτική εξουσία της εργατικής τάξης και των συμμάχων της.

Ας δούμε τέλος ένα ακόμα απόσπασμα από την ομιλία της αλέκας στο κλείσιμο του πρώτου θέματος, που βάζει με σωστό τρόπο κάποια ζητήματα, αλλά προσωπικά με άφησε με την απορία, σχετικά με την παρουσία μμε κατά τις διαδικασίες του συνεδρίου (όχι μόνο την πρώτη μέρα, αλλά καθ’ όλη τη διάρκειά του.

Δικαιώθηκε επίσης η απόφαση, αυτή είναι η γνώμη της κε, το συνέδριό μας να είναι ανοιχτό στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, να είναι δημόσιο. Το κάναμε αυτό, γιατί καταρχήν θέλαμε η εργατική τάξη της χώρας μας κι οι εργαζόμενοι να μας δουν όπως είμαστε στην πραγματικότητα. Με τις αγωνίες, τις αναζητήσεις, με τις αδυναμίες και τις ελλείψεις μας, αλλά και με τις δυνατότητές μας. Να μας γνωρίσουν από πρώτο χέρι και όχι μέσα από παραμορφωτικό φακό. Θέλαμε επίσης να δώσουμε τη δυνατότητα στα μέλη του κόμματος να εξακριβώσουν αν όλοι εμείς που εκλεγήκαμε αντιπρόσωποι στο 14^ο συνέδριο είχαμε την ικανότητα να αντιπροσωπεύσουμε τις γνώμες, τις απόψεις, τις προτάσεις τους, τις επισημάνσεις τους. αποδείχτηκε ότι τα μέλη του κόμματος πρέπει να ξέρουν τα πάντα. Πρέπει κυρίως να ξέρουν πώς εμείς τα στελέχη, διαχειριζόμαστε υποθέσεις, αρμοδιότητες που μας αναθέτουν. Αποδείχτηκε ότι το κκε αντέχει τις διαφορετικές απόψεις μέσα στις γραμμές του, δεν τις φοβάται. Δεν ισχύει αυτό που είπαν όσοι αποχώρησαν, ότι θα επικρατήσει σιγή νεκροταφείου. Τους διαψεύσαμε νομίζω πανηγυρικά.

Ας περάσουμε κλείνοντας στο ηθικό επιμύθιο. Τι ήταν το 14^ο συνέδριο; Ένα συνέδριο ανασυγκρότησης, που μας γλίτωσε στο παρά πέντε από την ελληνική εκδοχή της ανασυγκρότησης (βλέπε περεστρόικα) του γκόρμπι. Από αυτή την άποψη αποτελεί ορόσημο και η προσφορά του είναι ανεκτίμητη. Αλλά όπως γίνεται καθαρό και από τα ντοκουμέντα, το ξεκαθάρισμα της σοσιαλδημοκρατικής σκουριάς, δε γίνεται μια κι έξω. Η βασική δουλειά έγινε με την κατάρτιση του προγράμματος, στο 15^ο συνέδριο, αλλά και όλη τη μετέπειτα πορεία του κόμματος. Και ίσως σε κάποιους να φωλιάζουν ακόμα μερικά κατάλοιπα αυτής ακριβώς της περιόδου και τώρα που τα βλέπουν να εκλείπουν οριστικά, να φωνάζουνε για παρέκκλιση.

Αλλά αυτό θα το εξετάσουμε σε μια επόμενη ανάρτηση.


Διαβάστε επίσης: Το 13ο και το 14ο Συνέδριο του ΚΚΕ αφιέρωμα του πετρόπουλου στο ρίζο, από το 2005.