Ο Γκοσβάιλερ ζει και τα 'χει τετρακόσια

Το σημερινό κυριακάτικο ιστορικό ένθετο της κε του μπλοκ, έχει την τιμή να καταπιαστεί με την εμβληματική μορφή του γερμανού ιστορικού κουρτ γκοσβάιλερ και το έργο του για τον φασισμό. Οι περισσότεροι θα τον γνωρίζουν ίσως από άρθρα του που δημοσιεύτηκαν στην κομεπ και σε μια παλιότερη έκδοση της σύγχρονης εποχής για το σύγχρονο αναθεωρητισμό και τις αιτίες ανατροπής του σοσιαλισμού. Ωστόσο το βασικό ερευνητικό του πεδίο είναι ο φασισμός και ο ναζισμός.

Γεννημένος το 17’ (παιδί του οκτώβρη στην κυριολεξία), κομμουνιστής που μεγάλωσε και σπούδασε στη ναζιστική γερμανία, ο γκοσβάιλερ στρατολογείται αναγκαστικά στη βέρμαχτ και στέλνεται στο ανατολικό μέτωπο, διακόπτοντας τις σπουδές του. Εκεί αυτομολεί στον κόκκινο στρατό κι αρχίζει να πολεμά τους ναζί, ενώ γίνεται δάσκαλος σε μία από τις αντιφασιστικές σχολές που λειτουργούσαν στον κόκκινο στρατό για τους αιχμαλώτους πολέμου! Μετά το τέλος του εγκαθίσταται στη ddr και κάνει το δικτατορικό του με τίτλο «Μεγάλοι τραπεζικοί & βιομηχανικοί όμιλοι και κράτος. Οικονομία και πολιτική στο γερμανικό κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό (1914-32).

Στη ddr είχε αναπτυχθεί ολόκληρη μαρξιστική-λενινιστική σχολή σκέψης κι έρευνας γύρω από το φασιστικό-ναζιστικό φαινόμενο, που είχε προχωρήσει παραπέρα τις σχετικές επεξεργασίες της τρίτης διεθνούς και του δημητρώφ.
Μία θεωρία γύρω από το θέμα είχε πρωτοαναπτυχθεί από τον Jürgen Kuczynski: Η "θεωρία των (αντιμαχόμενων) ομάδων μονοπωλίων". Σύμφωνα με αυτήν, στη Γερμανία των αρχών του 20ού αιώνα σχηματίστηκαν δυο κύριες ομάδες μονοπωλιακών ομίλων: μία γύρω από τους κλάδους "άνθρακας-σίδηρο-ατσάλι" και μία γύρω από τους κλάδους "χημεία-ενέργεια".
Κατ' αυτόν, η εγκαθίδρυση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας της Βαϊμάρης ήταν μία "επικράτηση" της δεύτερης πάνω στην πρώτη, ενώ η άνοδος των ναζί το αντίστροφο.

Ο γκοσβάιλερ τροποποιεί αυτή τη θεωρία, ερευνώντας και το ρόλο των τραπεζών στη διαμάχη. Θεωρεί πως σε όλη τη διάρκεια πριν το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (δηλαδή και μετά την επικράτηση των ναζί) υπάρχει διαμάχη ανάμεσα σε μερίδες του κεφαλαίου με "παγγερμανικό" (συνυπολογίζοντας χώρες με μεγάλο ποσοστό γερμανικού πληθυσμού) και σε άλλες με "αμερικάνικο" προσανατολισμό. Κύριοι εκφραστές του αμερικανικού προσανατολισμού είναι ο Thyssen και ο Schacht (μεγαλοτραπεζίτης).
Άλλοι επιστήμονες της ddr που συμμετείχαν σε αυτήν την ομάδα, διαμορφώνοντας συμπληρωματικές απόψεις είναι ο Dietrich Eichholtz και ο Alfred Sohn-Rethel.

Το νήμα που μας συνδέει με όλα τα παραπάνω άρχισε να ξετυλίγεται από μια ανάρτηση του γερμανικού ιστολογίου Theorie & Praxis και την παρουσίαση ενός βιβλίου του γκοσβάιλερ με τίτλο «κεφάλαιο, στρατός του ράιχ κι εθνικοσοσιαλιστικο εργατικό κόμμα», που γράφτηκε το 1980, αλλά επανεκδόθηκε πριν από μερικούς μήνες. Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι ότι ο 95χρονος γκοσβάιλερ όχι μόνο ζει, αλλά έχει πλήρη πνευματική διαύγεια κι έγραψε στο ίδιο ιστολόγιο μια σύντομη απάντηση με μερικές παρατηρήσεις σχετικά με την παρουσίαση του βιβλίου του, που έχουν ευρύτερο ενδιαφέρον κατά τη γνώμη μου.

Στις παρακάτω γραμμές ακολουθεί η μετάφραση στα ελληνικά αυτής της απάντησης.

Σε γενικές γραμμές, έχω κάθε λόγο να ευχαριστήσω τον σύντροφο για την παρουσίαση του βιβλίου.

Ο κύριος σκοπός μου σε αυτό το βιβλίο ήταν να αντικρούσω μια λανθασμένη εντύπωση που υπάρχει ακόμη και ανάμεσα σε αριστερούς γύρω από τα ταξικά χαρακτηριστικά του Φασισμού: Πως αυτός ήταν ένα «ριζοσπαστικό» μικροαστικό κίνημα, με το οποίο οι μεγαλοαστοί άρχισαν να ασχολούνται μόνο στα τέλη της δεκαετίας του 20, όταν ήδη είχε μαζικοποιηθεί σαν κίνημα.

Το λάθος σε μια τέτοια εκτίμηση είναι πως ο ταξικός χαρακτήρας του φασισμού καθορίζεται από τη μαζικότητά του, αντί από την τάξη που υπηρετεί ως εργαλείο.

Εγώ αντίθετα καταδεικνύω πως η γερμανική μονοπωλιακή αστική τάξη από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο κιόλας έψαχνε τον τρόπο να «εθνικοποιήσει» μεγάλα τμήματα της εργατικής τάξης, δηλαδή να τους εμφυσήσει εθνικιστικά και σοβινιστικά αισθήματα, ώστε να σχηματίσει μια μαζική αντεπαναστατική βάση και ανάμεσα στους εργαζόμενους.

Μια τέτοια προσπάθεια όμως θα μπορούσε να έχει επιτυχία μόνο αν παίρνανε υπ’ όψιν την ισχυρή ανάμεσα στους γερμανούς εργάτες επιδίωξη για κοινωνική δικαιοσύνη, για το σοσιαλισμό.

Αναγκαστικά λοιπόν, στην προσπάθειά τους να «εθνικοποιήσουν» μια εργατική τάξη που στρεφόταν προς το σοσιαλισμό, της πρόσφεραν ένα κίνημα που ενοποιούσε και τα δύο στοιχεία, σοσιαλισμό και εθνικισμό. Η αρχή γι αυτό φάνηκε ήδη στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο με τον «παν-γερμανικό σύνδεσμο».

Η ήττα της επανάστασης του Νοέμβρη ενίσχυσε και πολλαπλασίασε αυτές τις προσπάθειες, οδηγώντας στην ίδρυση του «Εθνικοσοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος» (ΕΣΕΚ).

Με άλλα λόγια, το κίνημα του «εθνικού σοσιαλισμού» δεν ήταν ένα αυθόρμητο κίνημα των ριζοσπαστών μικροαστών, αλλά οφείλει τη δημιουργία του στις επιδιώξεις των πιο αντιδραστικών στοιχείων της μονοπωλιακής αστικής τάξης, η οποία προκειμένου να στηρίξει την κυριαρχία της ήθελε να δημιουργήσει μια μαζική βάση ανάμεσα στα εργαζόμενα λαϊκά στρώματα.

Αυτή η προσπάθεια στα χρόνια της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης απέτυχε, καθώς τόσο η καλλιέργεια του ιδεολογήματος περί «εθνικού σοσιαλισμού» όσο και η η επιδιωκόμενη  οργανωτική εισχώρηση του ΕΣΕΚ στο εργατικό κίνημα δεν προχώρησαν σε ικανοποιητικό βαθμό.

·         Το ΕΣΕΚ αντίθετα άρχισε όλο και περισσότερο να έλκει και να μαζικοποιείται από τμήματα της μικροαστικής τάξης, που ριζοσπαστικοποιούνταν πάνω στην προσπάθειά τους να διασωθούν από την επίδραση της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης.

Αυτά σχετικά με το τί θα ήθελα εγώ να είχε τονιστεί πιο καθαρά στην βιβλιοπαρουσίαση.

Αυτό όμως που βρίσκω ξεκάθαρα λάθος ως άποψη κατά την παρουσίαση είναι η παρακάτω:

«Αν μπορούμε να βγάλουμε ένα συμπέρασμα από την μετατροπή του ΕΣΕΚ σε μαζικό κόμμα, αυτό είναι πως η μόνη ιδεολογία του φασισμού είναι ο πραγματισμός.»

Αυτό είναι υπεραπλούστευση της φασιστικής ιδεολογίας.

Η φασιστική ιδεολογία είναι η πιο ακραία έκφραση της ιδεολογίας των πιο αντιδραστικών στοιχείων του μονοπωλιακού κεφαλαίου:

Προς το εσωτερικό:

-          Αντικομμουνισμός. Βίαιη υπόταξη κάθε αντιπολίτευσης και αντίστασης που φτάνει μέχρι στην φυσική εξόντωση.

Προς το εξωτερικό:

-          Εθνικισμός, Σωβινισμός, ιδεολογία του «ανώτερου έθνους»: Είμαστε ανώτεροι ως έθνος, οι άλλοι είναι υποδεέστεροι και υπάρχουν για να μας υπηρετούν.

-          Ρατσισμός και ακραία εναντίωση στους ξένους.

-          Ωραιοποίηση του πολέμου, επεκτατισμός που φτάνει μέχρι την επιδίωξη παγκόσμιας δύναμης και κυριαρχίας.

...αυτά σαν σημαντικότερα.

Μονομερής και γι αυτό λανθασμένη είναι και η παρακάτω θέση: «Αποκλειστικά η ικανότητα (του φασισμού) να θέσει μεγάλα τμήματα του πληθυσμού υπό τις υπηρεσίες της άρχουσας τάξης είναι αποφασιστική για την στήριξή του από τους αστούς».

Εδώ παραβλέπεται πως δεν υπάρχουν μόνο φασιστικά καθεστώτα βασισμένα πάνω σε μαζικά φασιστικά κόμματα, αλλά και δικτατορίες που βασίζονται στο στρατό, επομένως παραβλέπεται πως υπάρχουν διάφοροι τρόποι εμφάνισης/λειτουργίας φασιστικών καθεστώτων, πράγμα που τόνιζε ακόμη κι ο Δημητρώφ και αναφέρω κι εγώ στο πρώτο κεφάλαιο.

Υγ: η κε του μπλοκ ευχαριστεί θερμά το σύντροφο Α. για τη μετάφραση του κειμένου και τα υπόλοιπα στοιχεία που της έδωσε –μασημένη τροφή πρακτικά- για αυτήν την ανάρτηση.