Κόμμα και διαδίκτυο – μια πρώτη προσέγγιση

Το διαδίκτυο ως εφαρμογή υπάγεται στην κατηγορία της ετε. Η ετε με τη σειρά της υποδηλώνει την επιστημονικοτεχνική επανάσταση και θα μπορούσε να έχει θέση σ’ εκείνο το κατεβατό με τις δυσνόητες έννοιες που λέει στο αλαλούμ –με τον χάρρυ κλυνν- ο ινστρούκτορας στον τραμπάκουλα για την αναγκαιότητα μιας οργάνωσης βάσης στο λέτσοβο και τον αφήνει με ανοιχτό το στόμα.

Αλλά εμείς χάσαμε το τρένο της ετε κι ο τραμπάκουλας μπορεί σήμερα να πάρει την εκδίκησή του. Αφού εξοικειώθηκε με το τηλεχειριστήριο της τηλεόρασης (που έχει τρίγωνα, ρόμβους, ένα, δύο, χι... εκδιαμέτρου αξιοθαύμαστα πράγματα) και τη φωτογραφική μηχανή (χλις-κλικ) για να του ποζάρει η κοκκινούλα τ’, σήμερα κι η τελευταία απόμερη γωνιά του λέτσοβου έχει περάσει στην εποχή του διαδικτύου κι ασχολείται με τα πάντα: από ταινίες και ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, μέχρι on line στοιχηματισμό και πορνογραφικό υλικό.

Κι αν συναντιόντουσαν σήμερα, τριάντα χρόνια μετά την ταινία, ο τραμπάκουλας κι ο ινστρούκτορας κι άρχιζε ο πρώτος να λέει για twitter, rss, feed, wordpress, θα ‘μενε ο δικός μας με το στόμα να χάσκει και θα ξανάπαιρνε φόρα για τον γκρεμό. Και θα συμπληρώναμε έτσι το διαλεκτικό κύκλο με την πλήρη αντιστροφή ρόλων και των πόλων της αντίθεσης.

Περίπου όπως σε εκείνη τη διαφήμιση με την ευρυζωνικότητα, όπου η κόρη εξηγεί στον πατερούλη τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σύνδεσή της και τον στέλνει αδιάβαστο.

Κάπως έτσι φανταζόμαστε συνήθως και τη σχέση του μέσου παλαιο-κομμουνιστή με το διαδίκτυο. Μια σχέση από μακριά κι αγαπημένοι, όπου κυριαρχεί η άγνοια. Η οποία τονίζεται από το κατέβασμα του τόνου στη λήγουσα στις ξενικές λέξεις που εξελληνίζονται δια του βαρβαρισμού: πχ λαπ-τόπ (κατά το ξίδι τοπ), ιντερνέτ, κτρ.

Ωστόσο ουδέν ψευδέστερον του στερεότυπου  Γιατί ο ριζοσπάστης πχ ήταν η πρώτη εφημερίδα που κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο, με αρχείο απ’ το 97’, (που χάνεται τις κρίσιμες χρονιές αλλά δεν πειράζει) όταν οι άλλες κρέμονταν από τα μανταλάκια στο περίπτερο. Ενώ σε επίπεδο ηγεσίας, η αλέκα έχει εξελιχθεί σε «γκατζετάκια» ολκής, που κατεβάζει διάφορες εφαρμογές για το άι-κάτι που διαθέτει και είχε «ταπεινώσει» στη σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών το γιωργάκη που κυκλοφορούσε με απαρχαιωμένο μοντέλο. Και έκτοτε όλοι αυτοί που περίμεναν να βγάλουν τη γγ άσχετη και τεχνολογικά αναλφάβητη, άλλαξαν τροπάρι κι αναρωτιόντουσαν που τα βρήκε η κομμουνίστρια τόσα λεφτά, για να αγοράσει ένα τέτοιο μηχάνημα.

Άι χάσου παπαγαλάκι (το χα με έψιλον).

Θα μου πεις ίσως ότι αυτά τα άι-βασίλης δεν είναι το ίδιο πράγμα με το διαδίκτυο. Ναι, αλλά συνδέονται με την ευρεία έννοια. Όλα αυτά εξάλλου είναι μηχανήματα του διαβόλου. Αλλά ακόμα και με το διάβολο θα συνεργαστούν οι κομμουνιστές για να πετύχουν το σκοπό τους. Ο οποίος δεν αγιάζει ωστόσο πάντα τα μέσα.

Εδώ μπαίνει το κλασικό ερώτημα αν το μέσο είναι το μήνυμα. Αν δηλαδή ένα μέσο είναι ουδέτερο απ’ τις συγκεκριμένες εφαρμογές του (όπως το μαχαίρι από κάποιο δολοφόνο που το χρησιμοποιεί) ή αν έχει εγγενή χαρακτηριστικά που εγγράφονται αυτομάτως στη λειτουργία και τους τρόπους χρήσης του. Και αν το σύστημα και το γενικό πλαίσιο επικαθορίζει πλήρως το μέσο και τους συγκεκριμένους τρόπους χρήσης του ή αν μπορούμε να αξιοποιήσουμε προς όφελός μας τις (τρόπον τινά) «αντισυστημικές δυνατότητες που μας προσφέρει.

Κι εδώ υπάρχει ένας ωκεανός στοιχείων και παραμέτρων που πρέπει να συνυπολογίσει κανείς.

Η εντεινόμενη αποξένωση που βρίσκει καταφύγιο στους κοινωνικούς χώρους δικτύωσης: δεν έχω φίλους, αλλά έχω msn και facebook, όπως λέει ένα σύνθημα των αναρχικών στους τοίχους. Η μαζική αποχαύνωση πχ με το διαδικτυακό τζόγο και την πορνογραφία. Ο έντεχνος εγκλεισμός σε μια εικονική πραγματικότητα που εθίζει και καταπίνει τον χρήστη, οδηγώντας τον πολλές φορές σε εξάρτηση. Και η δικτατορία της μορφής, που καθιστά κάποιους χρήστες πρακτικά ανίκανους να διαβάσουν οτιδήποτε δε βρίσκεται σε ηλεκτρονική μορφή ή υπερβαίνει σε έκταση ένα tweet ή μια παράγραφο.

Η γλυκιά ψευδαίσθηση της «συμμετοχικής δημοσιογραφίας» που στη συντριπτική της πλειοψηφία καταλήγει να αναπαράγει την κυριαρχία προπαγάνδα κι ιδεολογία –όπως ακριβώς και η «συμμετοχική δημοκρατία» ως το δίδυμο αδελφάκι της. Κι οι θεωρίες για την «επανάσταση του διαδικτύου» που χαρίζει την απόλυτη ελευθερία, ή τις «επαναστάσεις του διαδικτύου» που συντονίστηκαν υποτίθεται διαδικτυακά, από γκρουπ στο facebook, κτλ.

Το –τρομακτικών διαστάσεων- φακέλωμα στο μεγάλο αδελφό, στον οποίο πολλοί χρήστες πλέον δίνουν οικειοθελώς πληροφορίες για τις δραστηριότητές τους, ανά πάσα στιγμή μες στη μέρα. Εδώ κολλάει και το (καλτ αποχρώσεων, αλλά εύστοχο) ερώτημα που τέθηκε και στο φεστιβάλ της κνε από κάποιον εισηγητή: φανταστείτε τι χρυσές δουλειές θα έκανε η οχράνα, αν όλοι οι μπολσεβίκοι είχαν λογαριασμό στο facebook.

Κάποιοι χώροι το χρησιμοποιούν σήμερα ως υποκατάστατο της χαρτογράφησης, αλλά αν χρειαστεί να αντιμετωπίσουν στο άμεσο μέλλον ένα αντίστοιχο μηχανισμό, θα «εξαρθρωθούν» μαζικά –αυτοί κι οι επιρροές τους- μέσω facebook.

Και τέλος ο έλεγχος κι η χειραγώγηση του μεγαλύτερου όγκου πληροφοριών και των σημαντικότερων διαδικτυακών κόμβων από μια χούφτα μονοπωλίων.

Όλα αυτά πλάι στις άπειρες δυνατότητες που παρέχει αυτό το πολύτιμο εργαλείο. Άμεση και δωρεάν ανταλλαγή και μεταφορά πληροφοριών, που καθιστά εντελώς αναχρονιστικό το καλούπι της ατομικής ιδιοκτησίας και γενικά του συστήματος στο οποίο βασίζεται. Άμεση πρόσβαση σε έναν απίστευτο όγκο πληροφοριών, που –όπως λέει κι ο λιονής στην κομεπ- καθιστούν το διαδίκτυο ένα σύγχρονο φάρο της αλεξάνδρειας, που έχει αποθηκευμένη όλη σχεδόν τη γνώση της ανθρωπότητας. Απελευθέρωση νέων παραγωγικών δυνάμεων, που ασφυκτιούν στα στενά πλαίσια του καπιταλισμού. Εφαρμογές στην επικοινωνία, την ενημέρωση, κτλ.

Όποιος ακούσει σήμερα τους κομμουνιστές να μιλάνε για διαδικτυακούς κόμβους, σα να πρόκειται για τους δρόμους του πετρελαίου και τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, μπορεί να τους θεωρήσει γραφικούς. Αλλά από μικρούς και γραφικούς μαθαίνεις την αλήθεια. Μήπως αυτό σημαίνει ότι το στερεότυπο που αναπτύξαμε παραπάνω, του φοβικού ή έστω καχύποπτου κομμουνιστή, που έχει μείνει πίσω στην εποχή του ινστρούκτορα από την ταινία του χάρρυ κλυνν, στερείται εντελώς οποιασδήποτε βάσης; Όχι σύντροφοι, δε μπορούμε να το πούμε αυτό.

Αλλά τα πράγματα δε μένουν στατικά κι εξελίσσονται. Δεν είναι μόνο οι ιστοσελίδες του κκε και του ριζοσπάστη που ήταν πρωτοπόρες στο είδος τους. Μετά τις εκλογές του ιουνίου, και την αυτοκριτική που έγινε για μια σειρά ζητήματα, το κόμμα έχει αναλάβει μια σειρά σχετικών πρωτοβουλιών: τη συλλογή υπογραφών στο διαδίκτυο για τη στήριξη της πρότασης νόμου του κόμματος για το μνημόνιο. Τις εκδηλώσεις για το διαδίκτυο στο φεστιβάλ της πάτρας και της αθήνας. Το άρθρο του λιονή στην κομεπ που κυκλοφορεί για την σχέση διαδικτύου και οικονομίας. Την καινούρια ιστοσελίδα του παμε. Τα βιντεάκια του κκε και του συντονιστικού των μαθητών για το φασισμό της χρυσής αυγής, που αναπαράχθηκαν ευρύτατα στο διαδίκτυο. Και τη διαδικτυακή πύλη (portal) του 902, που θα τεθεί σε λειτουργία μεθαύριο.

Όταν βγει με το καλό στον αέρα, θα μπορεί να γίνει και συγκεκριμένη κριτική για τα θετικά και τις αδυναμίες του. Γιατί αυτό ακριβώς το σημείο (ο ρόλος του διαδικτύου στην ταξική πάλη κι η ανάγκη οργανωμένης ιδεολογικής παρέμβασης) είναι ένα κρίσιμο πεδίο, που είχε υποτιμήσει το κόμμα –και που δεν αναλύθηκε εκτενώς, λόγω χώρου, ούτε στο κείμενο του λιονή, που δεν αποτελεί εξάλλου παρά μια πρώτη, αρχική προσέγγιση. Και του οποίου η σημασία έγινε φανερή κατά τους τελευταίους μήνες -ιδίως μετά την εικοστή οκτώβρη κα στην προεκλογική περίοδο.

Αυτή η οργανωμένη παρέμβαση στο διαδίκτυο πρέπει να συμπεριλάβει κατά τη γνώμη μου και κάποιους αξιόλογους σφους ιστογράφους, που σταμάτησαν για τον ένα ή τον άλλο λόγο να γράφουν το τελευταίο διάστημα. Αλλά πρόλαβαν να δώσουν δείγματα μιας πολύ καλής γραφής, με πρωτότυπη σκέψη κι εκλαϊκευτική δύναμη, που θα ήταν κρίμα να αγνοηθεί και να μην αξιοποιηθεί.

Εν κατακλείδι. Ο τίτλος της ανάρτησης αποτελεί ένα ιδιότυπο διαλεκτικό δίπολο, όπου οι δύο πόλοι της αντίθεσης αλληλοπροϋποτίθονται αλληλοαποκλειόμενοι και μετατρέπονται ο ένας στο αντίθετό του. Σε απλά ελληνικά, επικρατεί ο διαλεκτικός νόμος της ενότητας και πάλης των αντιθέτων.

Κάποιοι απολυτοποιούν το ένα σκέλος μετατρέποντας το διαδίκτυο σε κόμμα, όπως στην περίπτωση των πειρατών, όπου η πειρατεία σκοτώνει την πολιτική, ενώ πολλοί ταυτίζουν το δωρεάν κατέβασμα (free download) με τον κομμουνισμό, όπου ως γνωστό η πολιτική απονεκρώνεται και τα κόμματα παύουν να έχουν λόγο ύπαρξης.

Κάποιοι άλλοι μετατρέπουν το κόμμα τους σε διαδίκτυο, κάνοντας συνελεύσεις στο facebook ή με τηλεδιασκέψεις και ανοίγοντας μια ιστοσελίδα, η οποία υποκαθιστά σταδιακά τη γκρούπα τους και την όποια πολιτική τους δράση.

Το ζητούμενο είναι να παραμείνουμε διαλεκτικοί, χωρίς να μείνουμε στο επίπεδο της τυπικής αντίθεσης, όπου το α αποκλείει το -α, το κόμμα το διαδίκτυο, κι εκεί λήγει η ιστορία. Αλλά αυτά θα τα δούμε και το επόμενο διάστημα.