Η Β' Πανελλαδική της Ανταρσύα

Το σαββατοκύριακο που μας έρχεται το μετωπικό σχήμα της ανταρσύα πραγματοποιεί –με αρκετή καθυστέρηση- τη δεύτερη πανελλαδική του συνδιάσκεψη, που μας οδηγεί αναπόφευκτα στο συνειρμό με τη β’ πανελλαδική των ρηγάδων της μεταπολίτευσης, που διαφώνησαν κι έφυγαν από τα αριστερά. Αν και πόσο αριστερά να πας δηλαδή όταν έχεις ως αφετηρία το κκε εσωτερικού της εποχής που δεν εναντιώθηκε καν στην ένταξη της χώρας στην τότε εοκ; Σήμερα η μετεξέλιξη εκείνης της διάσπασης φλερτάρει πολιτικά με τον ανοιχτά ευρώδουλο σύριζα και το σχηματισμό αριστερής κυβέρνησης, χωρίς να θεωρεί ταμπού την εκλογική του στήριξη, εφόσον αυτός δηλώνει πως δε θεωρεί ταμπού το νόμισμα και την παραμονή στο ευρώ. Όχι σαν τους συντηρητικούς τους κνίτες που ‘ναι παραδοσιακά γεμάτοι ταμπού στην ερωτική και την πολιτική τους ζωή.

Σήμερα λοιπόν που η συριζοποίηση της ανταρσύα κρύβεται μόνο πίσω από την ταχύτατη πασοκοποίηση του σύριζα και η εκλογική γιγάντωση του τελευταίου έθεσε αντικειμενικά θέμα επιβίωσης για το μετωπικό σχήμα του εξωκοινοβουλίου, απελευθερώνοντας κάποιες φυγόκεντρες δυνάμεις στο εσωτερικό του, θα ήταν ίσως ευχής έργο η εμφάνιση ενός αντίστοιχου ρεύματος αμφισβήτησης της κυρίαρχης γραμμής από τα αριστερά, αλλά δεν ξέρω κατά πόσο θα είχε ευοίωνες προοπτικές. Όχι μόνο επειδή δεν έχει διαφανεί ένα τέτοιο ρεύμα ώστε να μπορέσει να μαζικοποιηθεί και να γίνει σταδιακά υπολογίσιμο, αλλά –ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι υπάρχει- εξαιτίας της πολιτικής βάσης από την οποία θα εκκινούσε, που θα οριοθετούσε εξαρχής και τις δυνατότητές του.

Το βασικό επίδικο σήμερα –για να χρησιμοποιήσουμε ένα δημοφιλή όρο του χώρου- δεν είναι μια πιο αριστερή και συνεπής εφαρμογή ενός μεταβατικού προγράμματος, ελαφρώς τροποποιημένου κατά το ένα ή το άλλο σημείο. Εξάλλου η επιχειρηματολογία της αριστερής πτέρυγας ενάντια στους δεξιούς και την αυτονόμηση του νομίσματος ως αιτήματος-κρίκου, μπορεί κάλλιστα να γυρίσει μπούμερανγκ ενάντια στις δικές τους θέσεις και να αποδείξει την ανεπάρκειά τους. Το ζητούμενο στη σημερινή συγκυρία είναι η διέξοδος από την κρίση κι η εναλλακτική που έχουμε να προτείνουμε. Κι αυτό απαιτεί μια συνολική πρόταση κι όχι προσεγγίσεις που απομονώνουν επιμέρους βασικές πτυχές όπως το δημόσιο χρέος και η ευρωπαϊκή ένωση, χωρίς ωστόσο να απαντάν πειστικά στο παραπάνω ερώτημα και να θέτουν το κομβικό ζήτημα της εξουσίας που θα υλοποιήσει αυτή την εναλλακτική.

Ίσως κάποιοι θεωρούν αυτή την κριτική κάπως γενική κι αφηρημένη. Θα ήταν λάθος ωστόσο να γίνει συγκεκριμένη κριτική σε ένα κείμενο θέσεων που –κατά τη δική μου αντίληψη τουλάχιστον- κάνει μια καλή περίληψη όσων ήδη γνωρίζαμε, αλλά δε φαίνεται να βάζει ουσιαστικά κάποιο καινούριο ζήτημα. Και αυτό πιστοποιείται εν μέρει κι από τις διάφορες πλατφόρμες που κατατίθενται εν όψει της συνδιάσκεψης και παραμένουν αμετακίνητες στα βασικά τους σημεία, χωρίς ιδιαίτερες επικαιροποιήσεις, είτε γιατί θεωρούν πως οι θέσεις τους δικαιώθηκαν και ενισχύθηκαν από τα (εκλογικά) γεγονότα που μεσολάβησαν, είτε γιατί απλώς μπορούν (σσ: να επιλέξουν την επανακαταγραφή τους).

Μπορεί κάποιος άλλος να διαβάζει καλύτερα πίσω από τις γραμμές ή να παρακολουθεί πιο στενά τα τεκταινόμενα στην ανταρσύα και να διαφωνεί με τη δική μου εκτίμηση, πιστεύοντας πως υπάρχουν συγκεκριμένα σημεία που προχωράν διευρύνοντας το πολιτικό κεκτημένο της ανταρσύα κι άλλα που θα κριθούν κατά τις (δι)εργασίες της συνδιάσκεψης. Δεν μπορώ να αποκλείσω αυτό το ενδεχόμενο. Πρέπει όμως να λάβουμε υπ’ όψιν μας πως αναφερόμαστε σε έναν χώρο που όχι μόνο δεν έχει ενιαία αντίληψη και δράση για την παρέμβαση των δυνάμεών του στο εργατικό κίνημα –κάτι που θα έπρεπε λογικά να αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση οποιασδήποτε περαιτέρω (πολιτικής και εκλογικής) συνεργασίας, αλλά αδυνατεί να προχωρήσει σε στοιχειώδεις κινήσεις, όπως την έκδοση ενός εντύπου ως ενιαίας πολιτικής έκφρασης του χώρου –γιατί πιθανότατα θα έπρεπε να φιλοξενεί στις σελίδες του για ένα θέμα επικαιρότητας δέκα διαφορετικές ανακοινώσεις απ’ την κάθε οργάνωση που συμμετέχει στο μετωπικό σχήμα κι η έκδοσή του θα αποδεικνυόταν ασύμφορη. Περί τέτοιας ενότητας και αυτού του πολιτικού κεκτημένου ο λόγος.

Ίσως πάλι κάποιος θεωρήσει «προχώρημα» την ελαφρώς αυξημένη –αν δεν κάνω λάθος- συμμετοχή των μελών που ανέδειξαν τους αντιπροσώπους της συνδιάσκεψης, με μέτρο που προσέγγιζε το λόγο ένα προς τρία. Στη θέση του πάντως μάλλον θα προβληματιζόμουν πόσα από τα μέλη που ψήφισαν –ή μάλλον ειδοποιήθηκαν να ψηφίσουν- είναι πραγματικά ενεργά –για να μην πούμε κι οικονομικώς τακτοποιημένα- αλλά και γιατί οι τοπικές συνελεύσεις της ανταρσύα -και το ίδιο το σχήμα συνολικά- είχαν πέσει σε μετεκλογική νάρκη διαρκείας κι ουσιαστικά υπολειτουργούσαν.

Επιστρέφοντας στην κριτική του πολιτικού κομματιού –αν και το οργανωτικό ζήτημα είναι και αυτό πολιτικό στην ουσία του- σημειώνουμε ως βασικό χαρακτηριστικό πολλών τοποθετήσεων μελών και στελεχών του χώρου την τεράστια σύγχυση που επικρατεί γύρω από το ζήτημα των συνεργασιών, του μετώπου και του μεταβατικού προγράμματος που διατρέχει το κείμενο των θέσεων και την πολιτική γραμμή της ανταρσύα. Το ιδεολογικό οπλοστάσιο του χώρου τα αλέθει όλα σαν καλός μύλος –της αντίδρασης- και συνδυάζει τα μεταβατικά του τρότσκι με τις παραδοσιακές θεωρίες εξάρτησης, τις λιγότερο παραδοσιακές της αλληλεξάρτησης ή ακόμα και εξαρτημένης αλληλεξάρτησης με ισχυρές εξαρτήσεις, παντρεύοντάς τις με κάθε λογής μέτωπα: ενιαίο, λαϊκό, εργατικό, αντικαπιταλιστικό και αντι-ιμπεριαλιστικό –αρκεί να υπάρχει μέτωπο γενικώς, διότι για ένα κούτελο ζούμε σήμερον στην κοινωνία.

Που αν έχεις προχωρήσει στην ανάλυσή της, πρέπει να προτείνεις και κάποιο μέτωπο με κοινωνικές συμμαχίες. Αλλά οι περισσότερες αναλύσεις της ανταρσύα επιμένουν να αντιμετωπίζουν το μέτωπο σχεδόν αποκλειστικά με πολιτικούς όρους, εστιάζοντας την παρέμβασή της «στα ανήσυχα τμήματα της βάσης του κκε και του σύριζα» και σε όσους αποσπούνται από τη λαϊκή βάση του πασόκ (βλέπε σταματόπουλος). Το βασικό μειονέκτημα αυτής της λογικής δεν είναι ο διαχωρισμός που αποκλείει την πολιτική απεύθυνση στα εργατικά στρώματα που παραμένουν εγκλωβισμένα στη νέα δημοκρατία αλλά η αντιμετώπιση των κομμάτων με όρους της δεκαετίας του 30’, οπότε είχαν πραγματικά μαζική κοινωνική βάση –ο σύγχρονος σύριζα αντιθέτως έχει απλά ψηφοφόρους όχι όμως και την εργατική βάση της παραδοσιακής σοσιαλδημοκρατίας.

Ως προς το μεταβατικό πρόγραμμα κανείς –πλην μερικών ατομικών εξαιρέσεων, που δε συμφωνούν απαραίτητα μεταξύ τους- δεν έχει καθαρό εάν περιλαμβάνει αιτήματα προς ζύμωση ή προς άμεση υλοποίηση. Κι οι συνήθεις λεκτικές ακροβασίες «εντός εκτός κι ενάντια στο σύστημα» ή «ξεκινάει στο σήμερα κι ολοκληρώνεται μόνο όταν…» μπορεί να ικανοποιούν το συλλογικό θυμικό του χώρου, αλλά δεν απαντάνε ουσιαστικά στο παραπάνω ερώτημα. Εάν λοιπόν εννοούμε την άμεση υλοποίηση τότε το μεταβατικό πρόγραμμα της ανταρσύα είναι ταυτόχρονα ρεφορμιστικό κι ουτοπικό. Ρεφορμιστικό γιατί παρακάμπτει το απαραίτητο επαναστατικό άλμα· κι ανεφάρμοστο, γιατί ο καπιταλισμός στην παρούσα φάση αδυνατεί να ικανοποιήσει ακόμα και στοιχειώδη μεταρρυθμιστικά αιτήματα, χωρίς να προηγηθεί επαναστατική ρήξη. Αν πάλι μιλάμε για τη ζύμωση στη μέση λαϊκή συνείδηση, η ανταρσύα της δίνει μια εύκολη και μεσοβέζικη πρόταση διεξόδου από την κρίση, που δεν την προετοιμάζει για μια σκληρή σύγκρουση εφ’ όλης της ύλης και δε σπάει το απόστημα της ανάθεσης. Συνεπώς υστερεί τόσο στο αντικειμενικό όσο και στο υποκειμενικό επίπεδο.

Ας σταθούμε λίγο περισσότερο στο ζήτημα των συνεργασιών και του μετώπου. Είδαμε παραπάνω ότι στις περισσότερες τοποθετήσεις στελεχών της ανταρσύα το μέτωπο νοείται κυρίως με πολιτικούς όρους, χωρίς να προσδιορίζεται κοινωνικά. Η αντίστροφη κριτική προς το κόμμα είναι ότι δε μπορεί να αποκλείεται εξ αρχής η πολιτική έκφραση ενός κοινωνικού μετώπου –χωρίς όμως να απαντά συγκεκριμένα με ποιον θα μπορούσε να συγκροτηθεί μια μορφή πολιτικής συμμαχίας. Ποια είναι η απάντηση της ανταρσύα στο συγκεκριμένο ερώτημα; Κοινή δράση με τις δυνάμεις της αριστεράς (αν και αρχικά θα έπρεπε να επιδιώξει να την κατακτήσει στις γραμμές της μεταξύ των συνιστωσών της), και πολιτικό μέτωπο με όσους διαφοροποιούνται από κκε και σύριζα –τους δύο πόλους της επίσημης αριστεράς, όπως μας λένε στην καλύτερη. Δεν είναι μόνο το τσουβάλιασμα και οι ίσες αποστάσεις με την κυβερνώσα αριστερά που ξενίζουν, αλλά και το φοβερό κριτήριο συμμαχιών από «θέση αρχής»: όσοι φεύγουν από τους άλλους..!

Κι αν με τις διαφοροποιήσεις του σύριζα εννοούν βασικά –και σε πρώτο στάδιο- το μέτωπο του αλαβάνου –ο οποίος παραμένει αμετανόητος τυχοδιώκτης και ηγετίσκος, όπως απέδειξε πρόσφατα, σπεύδοντας πρώτος να ανακοινώσει το κόμμα της δραχμής, για να προλάβει να δρέψει τις δάφνες της εκλογικής επιτυχίας του πέπε γκρίλο στην ιταλία- από το κκε ποιον ακριβώς έχουν υπ’ όψιν τους; Μα φυσικά τον εργατικό αγώνα! Φτάνουν δηλαδή να θεωρούν δυνητικό σύμμαχο τα μέλη μιας διαδικτυακής ιστοσελίδας, με δυο-τρεις επώνυμους και καμιά δεκαριά ψευδώνυμους αρθρογράφους, χωρίς άλλη κοινωνική αναφορά, κι αντιγράφουν τις χειρότερες λογικές αστικών κομμάτων, θέλοντας να δείξουν πως διατηρούν επαφή με τα ανήσυχα τμήματα της βάσης του κκε. Κι αυτή είναι η βασική αξία χρήσης του εργατικού αγώνα μετά το 19^ο συνέδριο, οπότε κι ήρθε αντιμέτωπος με τα δικά του υπαρξιακά ζητήματα. Αφενός δηλ δεν επήλθε το μαζικό κύμα αποχωρήσεων που περίμενε, για να το αγκαλιάσει πολιτικά και να προχωρήσει στην οργανωτική συγκρότηση που σχεδίαζε –αντ’ αυτού έβγαλε μόνο ένα επετειακό κείμενο για τον ένα και κάτι χρόνο λειτουργία της ιστοσελίδας. Αφετέρου γνωρίζει καλά ότι αν προχωρήσει σε κάποια μορφή συνεργασίας με τους αντάρτες, θα απολέσει αυτή ακριβώς την αξία χρήσης που αναφέραμε και θα χάσει τα όποια τυχόν ερείσματα διατηρεί στη βάση του κόμματος. Μπρος γκρεμός και πίσω (αριστερό) ρεύμα.

Προς το παρόν λοιπόν η διεύρυνση φαίνεται να περιορίζεται στο σχέδιο βήτα –που μας προέκυψε αντί της β’ πανελλαδικής. Το πολιτικό φλερτ με τον αλαβάνο θυμίζει πολύ το αντίστοιχο φλερτ με το σεκ, που κατέληξε στο γάμο μέρα-ενάντια. Και εκείνο είχε ξεκινήσει προεκλογικά –πριν τις εκλογές του 07’-, αλλά δεν ευοδώθηκε εγκαίρως, για να παρουσιαστεί αργότερα ως τετελεσμένο γεγονός και ώριμο τέκνο της ανάγκης και της οργής του δεκέμβρη, κατά τη βολική συλλογική αφήγηση του χώρου. Η γενική δοκιμή έγινε στις φοιτητικές εκλογές του 09’ όπου σημειώθηκαν κάποιες αντιδράσεις κατά της ειρηνικής συνύπαρξης με τους σεκίτες. Αλλά μέχρι το επόμενο διήμερο εαακ είχαν ξεχαστεί και όλοι ήταν όπως πριν: ενωμένοι ναι, μονιασμένοι όχι. Σήμερα η ιστορία επαναλαμβάνεται, και παρά τους σοβαρούς θύλακες αντίστασης στον πολιτικό αριβισμό του αλαβάνου, οι πιθανότητες και η παράδοση δεν είναι με το μέρος τους.

Σε αυτή την πολιτική βαβέλ υπάρχουν και κάποια κείμενα στο δημόσιο διάλογο που ξεχωρίζουν. Η πιο σοβαρή –και προπαντός σύντομη- τοποθέτηση επί του οργανωτικού πχ δεν προέρχεται από τις οργανώσεις-συνιστώσες του σχήματος αλλά από τον χαρίδημο κι όσους ανένταχτους συσπειρώνονται στην κίνηση «ανταρσύα των μελών» (κι όχι των συνιστωσών). Κάποια άλλα κείμενα μπορεί να χάνουν στο πολιτικό κομμάτι, αλλά ξεχωρίζουν για τη σαφήνεια και την καθαρή στόχευσή τους –άλλο αν δε συμφωνεί πολιτικά κάποιος.

Ένα τέτοιο (συλλογικό) κείμενο (συν)υπογράφει και ο πέτρος παπακωνσταντίνου –που σημειωτέον, μετά τα γεγονότα της κύπρου, δεν έχει νιώσει την ανάγκη να κάνει αυτοκριτική για όσα έγραφε στο τελευταίο βιβλίο του σχετικά με τις δυνατότητες μιας κυβέρνησης σε αστικό έδαφος να παίξει με τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και να τις αξιοποιήσει προς όφελός της. Ο πι-πι συγκαταλέγεται στην κατηγορία των μεγάλων ανδρών που προορίζονται για εξίσου μεγάλα πράγματα και για το κεντρικό πολιτικό σκηνικό, παρουσιάζοντας σταδιακά τα συμπτώματα και την αγωνία του ανδρουλάκη να μην χαραμιστεί στο περιθώριο των εξελίξεων. Υποτάσσεται στη μαγεία της στιγμής, αναζητεί λύσεις εδώ και τώρα μακριά από τη δευτέρα παρουσία του σοσιαλισμού, σπεύδει να προλάβει το ραντεβού με την ιστορία, προειδοποιώντας μας για τα τελεσίγραφα που μας άφησε. Αλλά στο τέλος της ημέρας γοητεύει τους αστούς με τον αιρετικό του λόγο και τους παίρνει τα λεφτά με το ταλέντο του, για να συνεχίσει να το προσφέρει στα αστικά μέσα, αποκτώντας έτσι ακόμα περισσότερα κοινά σημεία με τον πρόδρομό του –πέραν της ρητορικής δεινότητας και της εμφανισιακής τους ομοιότητας.

Σε τι συμπέρασμα καταλήγουμε σύντροφοι; Αυτό θα το κρίνουν οι αναγνώστες. Αν κάποιος θεωρεί την ανταρσύα αμελητέα δύναμη –από ποσοτική ή και πολιτική άποψη- τότε προφανώς το ερώτημα στερείται νοήματος. Αν πάλι τη θεωρεί από δυνητικό σύμμαχο μέχρι βασικό εκφραστή της ελπίδας του για να αλλάξουν τα πράγματα, οφείλει να αντιπαλέψει και να σπάσει το δεξιό, ρεφορμιστικό απόστημα που σχηματίζεται στις γραμμές της, ως βασική προϋπόθεση για οποιαδήποτε άλλη πιθανή θετική μετεξέλιξη.

Εσύ αποφασίζεις. Ή έστω, οι οργανώσεις-συνιστώσες..

Ημερίδα μαρξιστικής σκέψης

Με αφορμή την ημερίδα ντεμέκ μαρξιστικής σκέψης που φιλοξενήθηκε πρόσφατα στην έδρα του σεβ η κε του μπλοκ καταθέτει κάποιες δικές της σκέψεις σχετικά με το ζήτημα και αναπαλαιώνει κάποιες άλλες που είχε γράψει σε προηγούμενή της ανάρτηση.

Ας πάρουμε ένα προς ένα τα επίμαχα τσιτάτα να τα αναλύσουμε.

Η παραγωγή σύμφωνα με το μαρξ και δη η βιομηχανία είναι η έκφραση της πιο δημιουργικής πλευράς του ανθρώπου, μας λέει ο δασκαλόπυλος, πιστεύοντας πιθανότατα πως αφορά άμεσα τον ίδιο ως πρόεδρο του σεβ και τα μέλη του συνδέσμου του, που ανήκουν προφανώς στην κατηγορία των –κατά ζίζεκ και κατά σύριζα- πραγματικά παραγωγικών καπιταλιστών.

Προς επίρρωση των παραπάνω υπάρχει και μία ακόμα γνωστή θέση του μαρξ από τα φιλοσοφικά χειρόγραφα που ορίζει την ουσία του ανθρώπου ως το σύνολο των κοινωνικών του σχέσεων. Και το βασικό στοιχείο που βρίσκεται στον πυρήνα αυτών των σχέσεων και τις καθορίζει είναι η εργασιακή δραστηριότητα του ανθρώπου και η θέση του στην παραγωγή.

Ποια μπορεί να είναι λοιπόν η ουσία της ζωής ενός εργάτη που τον εκμεταλλεύονται σκληρά στη δουλειά του και αμείβεται μόνο με ένα μικρό κλάσμα της αξίας που παράγει, ή ενός μακροχρόνια άνεργου; Και τι σχέση έχουν με το παραγωγικό κομμάτι της δημιουργίας τα καπιταλιστικά παράσιτα που έχουν καθίσει στο σβέρκο της εργατικής τάξης, απομυζώντας υπεραξία και κέρδη βουτηγμένα στο αίμα; Επειδή δηλ αναφέρονται κατ’ ευφημισμόν ως παραγωγικοί εταίροι, τη στιγμή που βλέπουν ως παραγωγικές εταίρες όσους παράγουν τον πλούτο κι αναγκάζονται να εκδίδουν την εργατική τους δύναμη στην αγορά εργασίας για τα προς το ζην;

Ας πάρουμε τώρα το τσιτάτο του βλαδίμηρου που μας δίνει σε μορφή εξίσωσης τον χρυσό κανόνα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης:

Κομμουνισμός= Σοβιετική εξουσία + Εξηλεκτρισμός {Κ=ΣΕ+Ε}

Σε μια πρώτη ανάγνωση μπορεί κάποιοι να πιαστούν από τη λενινιστική φόρμουλα για να τον κατηγορήσουν ως φορμαλιστή και θιασώτη του μηχανιστικού μαρξισμού. Στην πραγματικότητα όμως το σύνθημα του λένιν –που δεν πρέπει να κρίνεται ως ολοκληρωμένη θεωρητική μπροσούρα αλλά ακριβώς ως πολιτικό σύνθημα για άμεση δράση- συνδυάζει διαλεκτικά τον αντικειμενικό με τον υποκειμενικό παράγοντα· την οικονομική βάση με την πολιτική προϋπόθεση της οικοδόμησης.

Είναι ζήτημα βέβαια αν ο εξηλεκτρισμός κι η εκβιομηχάνιση εν γένει της παραγωγής αποτελεί επαρκή υλικοτεχνική βάση για τη μετάβαση στον κομμουνισμό –όπως φαίνεται να κάνει πχ ο ένγκελς στο αντι-ντίρινγκ- πριν από την ανάδειξη της γενικής διάνοιας που σημειώνει ο μαρξ στα γκρουντρίσε και η οποία εμφανίζεται στη βάση της αυτοματοποιημένης παραγωγής. Είναι φανερό όμως πως ο λένιν αναφέρει μια τεχνολογία αιχμής για τη ρωσία της εποχής του υπονοώντας συνολικά την ανάπτυξη όλων των παραγωγικών μέσων. Εξάλλου στην εποχή της πληροφορικής και των πολυάριθμων εφαρμογών της, τα παραπάνω μοιάζουν με απλό φιλολογικό ζήτημα, χωρίς πρακτικό αντίκρισμα.

Μετά από τα φιλοσοφικά και τα οικονομικά (γκρουντρίσε) χειρόγραφα, ας δούμε τι θα μας πουν και τα μαθηματικά χειρόγραφα του μαρξ. Αν λύσουμε την παραπάνω εξίσωση προς κάθε μεταβλητή θα μας δώσει τα εξής αποτελέσματα.

Α) εξηλεκτρισμός = κομμουνισμός-σοβιετική εξουσία

Αυτή την πορεία ακολούθησαν κατά μία έννοια και οι σοβιετικοί. Κατάφεραν δηλ να καλύψουν την τεράστια απόσταση που τους χώριζε από τις ανεπτυγμένες χώρες της καπιταλιστικής δύσης και να εξελιχθούν σε παγκόσμια υπερδύναμη, καθιστώντας πιο ορατό τον τελικό στρατηγικό στόχο του κομμουνισμού –που ο νικήτας υποσχόταν ότι θα ερχόταν εντός μιας εικοσαετίας. Αλλά σε αυτήν την πορεία ατρόφησε σταδιακά ο κορμός της νέας εξουσίας, ο θεσμός των σοβιέτ, τα οποία ήδη από το σύνταγμα του 36’ δε συγκροτούνταν πλέον σε παραγωγική αλλά σε εδαφική βάση, εν είδει εκλογικής περιφέρειας.

Β) αν στο δεύτερο σκέλος της προηγούμενης εξίσωσης είχαμε {κομμουνισμός-σοβιετική εξουσία}, υπήρχαν κι αυτοί που ονειρεύονταν το ακριβώς αντίστροφο: σοβιετική εξουσία-κομμουνισμός, δηλ σοβιετική εξουσία χωρίς κομμουνιστικό κόμμα, ή σοβιέτ χωρίς μπολσεβίκους, όπως το είχαν διατυπώσει οι αναρχικοί την εποχή του νικηφόρου οχτώβρη. Που στην ουσία του είναι σύνθημα άκρως αντιδραστικό, τόσο από πολιτική όσο κι από οικονομική άποψη –όπως μας αποδεικνύει και η εξίσωση.

Σοβιετική εξουσία-Κομμουνισμός = -εξηλεκτρισμός

Ο πολιτικός σκοταδισμός με τη μορφή του αντικομμουνισμού σηματοδοτεί παράλληλα μια γενική τεχνολογική υποχώρηση και συμβαδίζει με τη ρομαντική –πλην αντιδραστική στην ουσία της- αναρχική αντίληψη περί επιστροφής στη φύση κι ενός πρωτόγονου κομμουνισμού, μακριά από την αλλοτρίωση της τεχνολογίας και τον πολιτισμό ως πηγή δυστυχίας, όπως τον χαρακτήριζε ο φρόιντ σε ένα έργο του.

Γ) όταν όμως νικήσει οριστικά η σοβιετική εξουσία, τότε θα έχουμε

Σοβιετική εξουσία = Κομμουνισμός-Εξηλεκτρισμός

Που σημαίνει ότι ο κομμουνισμός θα έχει επικρατήσει πλήρως και δε θα χρειάζεται να σκοτίζεται κανείς για το τεχνικό κομμάτι της παραγωγής και την αύξηση της νόρμας, αφού θα υπάρχει αφθονία αγαθών για όλους.

Περνάμε τώρα στη σύγχρονη τσιπρίζουσας παραλλαγή της παραπάνω λενινιστικής φόρμουλας, για να αντλήσουμε πολύτιμα συμπεράσματα και αποδείξεις για το πολιτικό του ποιόν. Εάν λοιπόν η ανάπτυξη ισούται με το συνδυασμό δημοκρατίας κι επενδύσεων…

{ανάπτυξη = δημοκρατία + επενδύσεις}

…τότε λύνοντας προς επενδύσεις βρίσκουμε ότι

επενδύσεις = ανάπτυξη-δημοκρατία

Το οποίο σημαίνει ότι οι επενδυτές για να μας «ευεργετήσουν» με τα παραγωγικά τους κεφάλαια, πρέπει πρώτα να εξασφαλίσουν την ισοπέδωση κάθε δημοκρατικού και εργατικού δικαιώματος, από τα μισθολογικά μέχρι το δικαίωμα στην απεργία, για να καταστεί η επένδυσή τους προσοδοφόρα. Και τότε θα μπορούμε να πανηγυρίζουμε όλοι μαζί με την κυβέρνηση του αλέξη (αριστερή, εθνικής σωτηρίας, του βουνού, ή όπως αλλιώς τν έχει βαφτίσει μέχρι τότε) και να υποδεχτούμε με τυμπανοκρουσίες την ανάπτυξη που θα ‘ρθει να πατήσει επί πτωμάτων.

Γιατί όπως λέει κι ο χτεσινός ριζοσπάστης

Μια οικονομία που έχασε μέσα σε τρία χρόνια (2008 - 2011) το 20,1% του ΑΕΠ της, που υποτίμησε την εργατική δύναμη σχεδόν στο μισό σε σχέση με πριν την κρίση, είναι αναμενόμενο ότι κάποτε θα αρχίσει να ανακάμπτει.

Και τότε η επαναφορά μισθών στα επίπεδα του μακροπρόθεσμου ή στα 700 ευρώ μπορεί να μοιάζει με προοδευτική ευλογία, ή ως αλλαγή με κατεύθυνση το σοσιαλισμό.

Λίγο πιο κάτω στο ίδιο άρθρο διαβάζουμε επί λέξει.

Η ανάκαμψη της οικονομίας θα γίνει με μοχλό τις επενδύσεις ξένων και ντόπιων επιχειρηματικών ομίλων, οι οποίοι, μέσω και των ιδιωτικοποιήσεων ή των συμπράξεων, θα εκμεταλλευτούν κρατικές υποδομές, τομείς οικονομίας κρατικής ιδιοκτησίας που ιδιωτικοποιούνται ή ακόμη θα κλάνουν επενδύσεις και σε άλλους τομείς, (πχ ανανεώσιμες πηγές ενέργειας) και εργατικό δυναμικό κατά 50% τουλάχιστον φθηνότερο σε σχέση με πριν την κρίση.

Κάποιοι θα το αποδώσουν ίσως στο δαίμονα του τυπογραφείου και τη γειτνίαση του λάμδα με τον τόνο στο πληκτρολόγιο, που έκανε κι όλη τη ζημιά. Στην πραγματικότητα όμως, έχουμε μια τυπική εφαρμογή της παροιμίας «γλώσσα λανθάνουσα ταληθή λέγει» και το βαθύτερο πνεύμα του συντάκτη του ριζοσπάστη για την προδιαγραφόμενη αναιμική ανάκαμψη στο άμεσο μέλλον θα μπορούσε να αποδοθεί αγοραία κι ως εξής: τι να κλάσουν κι οι επενδύσεις, η ανάπτυξη που έρχεται θα ‘ναι αναιμική.

Υγ: μες σε όλα τα άλλα ο ζίζεκ έδωσε πολύ καλή πάσα και για το θέμα των γκούλαγκ, αλλά θα το κρατήσουμε κάβα για κάποια από τις επόμενες αναρτήσεις.

Κόκκινη Ορχήστρα – ο κύκλος του Βερολίνου

Καθώς οι εκδηλώσεις για την αντιφασιστική νίκη των λαών συνεχίζονται καθόλη τη διάρκεια του μήνα, η κε του μπλοκ, στο κλίμα των ημερών, φιλοξενεί στο ιστορικό της ένθετο μια ακόμα πολύ καλή του άναυδου για το δίκτυο κόκκινη ορχήστρα.
Τον ευχαριστεί θερμά για τη συνεργασία κι εύχεται στους σφους αναγνώστες καλή ανάγνωση και νηφάλιο σχολιασμό.

1. Εισαγωγή

Rote Kapelle (κόκκινη ορχήστρα) ονόμασε η Γκεστάπο το κατασκοπευτικό δίκτυο των Σοβιετικών στη διάρκεια του Β’ΠΠ. Στην ορολογία της Γκεστάπο το εχθρικό κατασκοπευτικό δίκτυο παρομοιάζονταν με  μία ορχήστρα όπου ο ασύρματος ήταν το πιάνο ο χειριστής του ο πιανίστας και ο οργανωτής ο μαέστρος. Σύμφωνα με την κρατούσα αστική εκδοχή της ιστορίας η Κόκκινη Ορχήστρα δεν ήταν τίποτε άλλο παρά κατάσκοποι της ΕΣΣΔ και μάλιστα σε ορισμένες εκδοχές της προδότες της Γερμανίας.

Στην πραγματικότητα η Κόκκινη Ορχήστρα και συγκεκριμένα ο κύκλος του Βερολίνου με τον οποίο θ’ ασχοληθούμε εδώ ήταν μια αντιναζιστική οργάνωση που σε πολύ δύσκολες συνθήκες δρούσε κυρίως στο Βερολίνο μετά την κατάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ.  Για οικονομία στο παρόν κείμενο θα χρησιμοποιήσουμε το όνομα Κόκκινη Ορχήστρα αν και η αλήθεια είναι ότι τα ίδια τα μέλη της δεν είχαν δώσει κάποιο συγκεκριμένο όνομα στην οργάνωση τους

Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία είχε σαν αποτέλεσμα να τεθεί στην παρανομία το  ΚΚΓ όπως και όλα τα άλλα κόμματα. Το 1932 το ΚΚΓ είχε περίπου 300,000 μέλη ενώ στις εκλογές του Νοεμβρίου του ίδιου έτους είχε κερδίσει περί τα 6 εκατομμύρια ψήφους. Ωστόσο τα λεπτομερή αρχεία της αστυνομίας της δημοκρατίας της Βαϊμάρης διευκόλυναν τους Ναζί να προχωρήσουν σε μαζικές συλλήψεις. Μεγάλος αριθμός μελών και στελεχών του ΚΚΓ διέφυγαν στο εξωτερικό (Παρίσι, Μόσχα και Πράγα) ενώ πολλοί ήταν αυτοί που εγκατέλειψαν το κόμμα. Στον απολογισμό που έγινε αμέσως μετά το 7^ο συνέδριο της Κομ. Διεθνούς (1935) από τα 422 ηγετικά στελέχη του κόμματος τα 219 βρίσκονταν στις Γερμανικές φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης. Άλλα 125 βρέθηκαν στην εξορία 41 είχαν εγκαταλείψει το κόμμα και 24 είχαν δολοφονηθεί από τους Ναζί. Μόλις 13 από τους 422 βρίσκονταν ενεργοί σε βαθιά παρανομία μέσα στη χώρα. Από το 1933 ως το 1938 πάνω από 150,000 κομμουνιστές βρέθηκαν στα στρατόπεδα  συγκέντρωσης και στις φυλακές και πάνω από 30,000 εκτελέστηκαν.

2.  Οι πρωταγωνιστές.

Τα μέλη της Κόκκινης Ορχήστρας προέρχονταν από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα της γερμανικής κοινωνίας και αρκετοί δεν ήταν καν κομμουνιστές. Κάποιοι ήταν διανοούμενοι και απόγονοι ονομαστών οικογενειών της Γερμανίας άλλοι καλλιτέχνες ενώ οι περισσότεροι ήταν εργάτες   και υπάλληλοι.

Οι πιο σημαντικοί ήταν οι παρακάτω:

Ο Harro Schulze-Boysen γεννήθηκε το 1909 στο Κίελο και ήταν μικρανεψιός του ναυάρχου Alfred von Tirpitz . Από νεαρή ηλικία είχε ριζοσπαστικοποιηθεί και το 1931 έγινε ο αρχισυντάκτης της αριστερής εφημερίδας Gegner που την έκλεισαν οι ναζί το 1933. Κατά την σύλληψη του υποχρεώθηκε να περάσει ανάμεσα σε δύο σειρές που σχημάτισαν άνδρες των ταγμάτων εφόδου (SA) και οι οποίοι χτυπούσαν με μαστίγια με μεταλλικές ουρές τον ίδιο και τον εβραίο συγκρατούμενο του. Ο Schulze-Boysen δείχνοντας το απαράμιλλο θάρρος του  πέρασε τρεις φορές από τον διάδρομο εκείνο και γύρισε μία τέταρτη φορά γυμνός, ματωμένος και λαχανιασμένος για τον νικητήριο γύρο. Ένωσε τις φτέρνες του και είπε στους βασανιστές του: ‘Αναφέρομαι ευπειθώς, διαταγή εξετελέσθη συν άλλη μια φορά για τύχη’. Το θάρρος του εντυπωσίασε ακόμη και τους άντρες των SA. Ο συγκρατούμενος του πέθανε λίγο μετά από το βασανιστήριο αυτό. Μεσολάβησε η οικογένεια του και απελευθερώθηκε κι όταν ρωτήθηκε από έναν φίλο του τι σκόπευε να κάνει του απάντησε προφητικά ‘απλώς έβαλα την εκδίκηση μου στον πάγο’. Χάρη στη γλωσσομάθεια του προσλήφθηκε στο τμήμα πληροφοριών του υπουργείου της Αεροπορίας. Το 1936 παντρεύτηκε την Libertas Haas-Heye εγγονή Πρώσου πρίγκιπα και οικογενειακή φίλη του Hermann Göring. Ο Schulze-Boysen ήταν το πρότυπο στο οποίο βασίστηκε ο χαρακτήρας του Στιγκλιτς στο μυθιστόρημα του Γ. Σεμιόνοφ 17 στιγμές της άνοιξης.

Ο Arvid Harnack γεννήθηκε στο Ντάρμστατ το 1901. Καταγόταν από οικογένεια λογίων ενώ ο θείος του ήταν ο πολύ γνωστός θεολόγος Adolf von Harnack. Σπούδασε νομικά στη Γερμανία και πολιτική οικονομία στη Μ. Βρετανία. Στις αρχές της δεκαετίας του ’30 είχε ιδρύσει έναν όμιλο που βασικό σκοπό του είχε τη μελέτη του κεντρικού σχεδιασμού της Σοβιετικής οικονομίας. To 1926 παντρεύτηκε τη Mildred Fish, αμερικανίδα φιλόλογο. Μέλος του ΚΚΓ επισκέφτηκε την ΕΣΣΔ το 1933 μετά από πρόσκληση του οικονομικού ακόλουθου της Σοβιετικής πρεσβείας. Στο ταξίδι του αυτό τον συνόδεψε και η Mildred η οποία στα γράμματα της προς τους οικείους της στις ΗΠΑ έγραφε ότι η Μόσχα της θύμιζε την ‘Ουάσιγκτον στις μέρες της ευμάρειας προς το τέλος του πολέμου’. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι ‘από πολυάσχολους και ενεργητικούς ανθρώπους και ο αέρας ήταν ‘γεμάτος ελπίδα και επιτεύγματα’.

Ο John Sieg ήταν δημοσιογράφος, εργοστασιακός εργάτης και σιδηροδρομικός. Γεννήθηκε στο Detroit και επέστρεψε στη Γερμανία το 1928. Έγινε μέλος του ΚΚΓ το 1929. Ο Adam Kuckhoff γεννήθηκε το 1888 στο Άαχεν. Ήταν συγγραφέας, δημοσιογράφος και σεναριογράφος επικεφαλής του λογοτεχνικού αλλά και πολιτικού περιοδικού Die Tat το 1928-1929. Η Greta Lorke ήταν κοινωνιολόγος. Γεννήθηκε το 1902 και σπούδασε για δύο χρόνια στις ΗΠΑ όπου συνάντησε τον Arvid και τη Mildred Harnack Παντρεύτηκε τον Adam Kuckhoff το 1937.

Ο Hans Coppi ήταν νεαρός κομμουνιστής και εργάτης. Είχε συλληφθεί επανειλημμένα από του ναζί για αντιστασιακή δράση και είχε σταλεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Oranienburg

3. Η δράση

Η Κόκκινη Ορχήστρα δεν ήταν οργάνωση με τη στενή έννοια του όρου. Ξεκίνησε αυθόρμητα από τις μεμονωμένες ενέργειες ορισμένων μελών της. Αποτελούταν από πυρήνες που δρούσαν ανεξάρτητα. Μάλιστα ο Schulze-Boysen και ο Harnack οι δύο κατά τεκμήριο πρωταγωνιστές του δικτύου για αρκετά χρόνια δρούσαν χωρίς να γνωρίζουν ο ένας τον άλλο.

Τον Αύγουστο του 1935 ο Harnack συναντήθηκε με τον Al. Hirschfeld (πρώτο γραμματέα της Σοβιετικής πρεσβείας. Αν και ο Hirschfeld τον συμβούλεψε να διακόψει κάθε σχέση με το παράνομο ΚΚΓ παρόλα αυτά ο Harnack συνέχισε την αντιναζιστική δραστηριότητα. Ο Harnack έδωσε στους Σοβιετικούς πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τις μυστικές συμφωνίες της Γερμανίας με τα Βαλτικά κράτη την Πολωνία την Περσία και άλλες χώρες. Επιπλέον τους ενημέρωνε για την κατάσταση της Γερμανικής οικονομίας και τις ξένες επενδύσεις στη χώρα. Μέσα από τις παράνομες οργανώσεις στα εργοστάσια έφταναν στη Μόσχα διαμέσου του Harnack πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα επανεξοπλισμού της Γερμανίας. Μάλιστα ο Harnack ήταν καλά πληροφορημένος για τις εξελίξεις μέσα στην ΕΣΣΔ και εξηγούσε σ’ έναν φίλο του ‘...γιατί ο Στάλιν εκτέλεσε τόσους πολλούς  στρατηγούς: δεν ήταν αξιόπιστοι. Οι σχέσεις τους με τους Γερμανούς παραήταν στενές’. Παράλληλα βοηθούσαν εβραίους και άλλους αντιστασιακούς είτε να κρυφτούν είτε να δραπετεύσουν από τη Γερμανία ενώ μετέφραζαν τύπωναν και μοίραζαν παράνομα φυλλάδια. Αν και ο απώτερο σκοπός της ομάδας του Harnack ήταν η πτώση του ναζιστικού καθεστώτος οι άμεσοι στόχοι ήταν το σπάσιμο του μονοπωλίου των ναζί στην πληροφόρηση και την προπαγάνδα και η βοήθεια στα θύματα τους.

Ο Schulze-Boysen που γνώριζε πέντε ξένες γλώσσες επεξεργαζόταν τις μυστικές εκθέσεις που έστελναν οι στρατιωτικοί ακόλουθοι από τις Γερμανικές πρεσβείες ανά τον κόσμο. Στη διάρκεια του Ισπανικού εμφυλίου συγκέντρωνε και μετέδιδε πληροφορίες σχετικά με την στρατιωτική ενίσχυση του Φράνκο από τους ναζί. Αριθμός ανδρών, αεροπλάνων, τανκς όπλων και πυρομαχικών που μετέφερε η Luftwaffe  στην Ισπανία καθώς και πληροφορίες σχετικά με το πραξικόπημα που σχεδίαζαν οι εθνικιστές (με τη συνεργασία του POUM) στη Βαρκελώνη τον Μάιο του 1937 στάλθηκαν στη Σοβιετική πρεσβεία  Η αποστολέας μάλιστα συνελήφθηκε από την Γκεστάπο λίγο αργότερα Για την υπόθεση αυτή η Γκεστάπο συνέλαβε και τον Schulze-Boysen ο οποίος την γλύτωσε επειδή ο συγκρατούμενος του Werner Dissel αρνήθηκε ότι του μετέδωσε την πληροφορία για την μεταφορά στην Ισπανία της 5^ης και 6^ης μεραρχίας αρμάτων. Και ο κύκλος του Schulze-Boyzen βοηθούσε εβραίους και αντιστασιακούς να δραπετεύσουν ακόμη και από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και είχε στήσει δίκτυο υποδοχής τους στο Παρίσι και το Λονδίνο. Δυστυχώς δεν ήταν όλες οι αποδράσεις επιτυχημένες και τον Αύγουστο του 1939 ο Karl Behrens συνελήφθηκε επειδή ετοίμαζε πλαστά χαρτιά για τον εβραίο γαμπρό του C. Fischer ο οποίος εκτελέστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Saschsenhausen.

Η υπογραφή του συμφώνου Μολότοφ-Ριμπερντροπ τον Αύγουστο του 1939 δεν πτόησε την ομάδα του Harnack/Schulze-Boysen που είχαν κατανοήσει ότι με το σύμφωνο αυτό η ΕΣΣΔ αγόραζε χρόνο για να προετοιμαστεί. H Greta Kuckhoff στα απομνημονεύματα της θυμάται τον Harnack να της λέει: ‘...είναι απόλυτα ξεκάθαρο ότι τώρα ο Χίτλερ ετοιμάζεται ακόμη πιο αποφασιστικά για πόλεμο ενάντια στην ΕΣΣΔ. Από οικονομική άποψη δεν είναι ακόμη έτοιμος. Άρα θα προσπαθήσει να θέσει κάτω από τον έλεγχο του πρώτες ύλες και παραγωγικό δυναμικό από άλλες χώρες όσο πιο γρήγορα μπορεί’. Την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου της ίδιας χρονιάς ο Schulze-Boysen παραβρέθηκε σε μια συνάντηση νέων εργατών του παράνομου ΚΚΓ. Εκεί τους είπε να μην απογοητεύονται από το σύμφωνο γιατί τελικά αυτό θα βοηθήσει την Γερμανία. Η συνδυασμένη Γερμανό-σοβιετική απειλή θα παρακινήσει τις Δυτικές δημοκρατίες να ενεργοποιηθούν ενάντια στον Χίτλερ, Επίσης η συμφωνία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κλείσει το ιδεολογικο-πολιτικό χάσμα μεταξύ των ναζί και των σοβιετικών. Η μέχρι θανάτου πάλη τους θα συμβεί σε πιο κατάλληλο χρόνο και η ΕΣΣΔ θα ωφεληθεί από τον επιπλέον χρόνο για να προετοιμαστεί καλύτερα. Το Σύμφωνο μη-επίθεσης έλεγε ο Harro είναι στην πραγματικότητα το Σύμφωνο της μη-ακόμη επίθεσης 

Σαν απόδειξη των παραπάνω τον Σεπτέμβριο του  1940 ήρθε σε επαφή με την ομάδα του Harnack  ο Alexander Korotkov από την πρεσβεία της ΕΣΣΔ. Συμβούλεψε τον Harnack ότι  στην περίπτωση του πολέμου μεταξύ ΕΣΣΔ και Γερμανίας θα έπρεπε να βρουν κάποιον άλλο τρόπο επικοινωνίας. Ο τρόπος αυτός δεν ήταν παρά οι ασύρματοι που στάλθηκαν στην ομάδα στις αρχές του 1941. Για τον ρόλο του χειριστή ο Schulze-Boysen επέλεξε τον Hans Coppi.

Η έναρξη του γερμανο-σοβιετικού πολέμου είχε σαν αποτέλεσμα την ένταση της δράσης της Κόκκινης Ορχήστρας. Αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός και η συχνότητα έκδοσης παράνομων εφημερίδων περιοδικών και προκηρύξεων. Οι πιο σημαντικές ήταν το Εσωτερικό Μέτωπο (στα Γερμανικά και Γαλλικά) και ο Άγης (στη μνήμη του σπαρτιάτη βασιλιά Άγη Δ’) Δημοσίευαν συνήθως πολιτικά νέα, τις εκπομπές του Σοβιετικού ραδιοφώνου, νέα για τις μάχες στο ανατολικό μέτωπο, προτροπές στους Γερμανούς στρατιώτες και στους ξένους εργάτες να μην πιστεύουν τη Γερμανική προπαγάνδα για την επικείμενη νίκη. Επίσης καλούσαν σε σαμποτάζ στα πολεμικά εργοστάσια και σε λιποταξία από το στρατό κλπ.  Μέλη της οργάνωσης επισκέπτονταν τους χώρους πού σύχναζαν οι ξένοι εργάτες και τους μοίραζαν προκηρύξεις γραμμένες στη γλώσσα τους. Η Libertas Schulze-Boysen και ο Adam Kuckhoff μάζευαν φωτογραφικό υλικό αλλά και μαρτυρίες για τις θηριωδίες των ναζί από τους στρατιώτες της Βερμαχτ με απώτερο σκοπό να χρησιμοποιηθούν στη μελλοντική δίκη τους καθεστώτος. Ο John Sieg είχε δεσμούς με αντιστασιακούς πυρήνες σε αρκετά εργοστάσια. Ο ίδιος δημιουργούσε τεχνητές καθυστερήσεις στα δρομολόγια τρένων που μετέφερα στρατεύματα ή πυρομαχικά ενώ στα εργοστάσια της AEG, Hasse & Wrede, Alkett και αλλού γινόντουσαν σαμποτάζ καθυστερήσεις στην παραγωγή  πολιτική δουλειά και διανομή παρανόμων προκηρύξεων.

Επιπλέον μετέδωσαν στη Μόσχα σημαντικές πληροφορίες αναφορικά με την τοποθεσία του στρατηγείου του Χίτλερ στην Αν. Πρωσία τις προετοιμασίες των Γερμανών για χημικό πόλεμο στο Αν. μέτωπο καθώς και για την πιθανή χρήση των σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου στην επίθεση κατά της Μόσχας. Μετά την ήττα των Γερμανών τον Δεκέμβριο του 1941 ενημέρωσαν ότι δεν θα έπρεπε να αναμένεται επίθεση κατά της Μόσχας την άνοιξη του 1942 και ότι η πολεμική προσπάθεια των Γερμανών θα μεταφερθεί προς το νότο της ΕΣΣΔ Επίσης μετέδωσαν πληροφορίες αναφορικά με τα σχέδια των Γερμανών να επιτεθούν στον Καύκασο χρησιμοποιώντας αερομεταφερόμενες δυνάμεις αλλά και να χρησιμοποιήσουν ορισμένες εθνότητες της περιοχής στον πόλεμο ενάντια στην ΕΣΣΔ. Για την ύπαρξη εκτεταμένου δικτύου Γερμανών πρακτόρων στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ για τις αποστολές πρακτόρων αλεξιπτωτιστών και τα σημεία που θα γινόταν η ρίψη τους και για τα σχέδια των ναζί να στείλουν αλεξιπτωτιστές να καταλάβουν τις πετρελαιοπηγές του Μπακού και να αποτρέψουν την τυχόν καταστροφή τους από τους σοβιετικούς. Το καλοκαίρι του 1942 οι Γερμανοί ξεκίνησαν τη δεύτερη τους επίθεση στο νότο της ΕΣΣΔ. Οι σοβιετικοί χρειάζονταν περισσότερη πληροφόρηση για τα πολεμικά σχέδια των Γερμανών και για το λόγο αυτό έστειλαν με αλεξίπτωτο δύο Γερμανούς κομμουνιστές στην Αν. Πρωσία οι οποίοι έφτασαν στο Βερολίνο και συνδέθηκαν με την Κόκκινη Ορχήστρα. Στο διάστημα μεταξύ του Ιουνίου 1941 και του Αυγούστου 1942 η Κόκκινη Ορχήστρα έστειλε πάνω από 500 μηνύματα στην ΕΣΣΔ.

4. Το τέλος

Όπως ήταν φυσικό η δράση της οργάνωσης δεν πέρασε απαρατήρητη από τις δυνάμεις ασφαλείας του Γ’ Ράιχ. Οι Γερμανοί γνώριζαν ότι στέλνονταν από το εσωτερικό της Γερμανίας μηνύματα μέσω ασυρμάτων στη Μόσχα. Πολλά από τα μηνύματα αυτά είχαν υποκλαπεί αλλά αγνοώντας τον κώδικα κρυπτογράφησης τους δεν ήταν σε θέση να γνωρίζουν το περιεχόμενο τους. Ωστόσο τον Ιούνιο του 1942 συνελήφθηκε στις Βρυξέλλες μετά από ανταλλαγή πυροβολισμών ο Johann Wenzel Γερμανός κομμουνιστής και μέλος του τοπικού δικτύου της GRU. Βασανίστηκε άγρια και μεταφέρθηκαν στο Βερολίνο όμως από ότι φαίνεται με τη σύλληψη του η Γκεστάπο κατάφερε επιτέλους να βρει το βιβλίο που αποτελούσε των κώδικα των μηνυμάτων της Κόκκινης Ορχήστρας. Μέσα από ορισμένα μηνύματα κατάφεραν να εντοπίσουν τόσο τον Schulze-Boysen όσο και τον Harnack. Τα υπόλοιπα ήταν εύκολη δουλειά για τους ασφαλίτες που παρακολουθώντας ους κύριους πρωταγωνιστές για ένα περίπου μήνυμα κατάφεραν ένα θανάσιμο πλήγμα στην Κόκκινη Ορχήστρα. Στις 31 Αυγούστου του 1942 εφτά μέρες μετά την έναρξη της επίθεσης των Γερμανών στο Στάλινγκραντ συννελήφθει ο Schulze-Boysen ενώ στις 5 Σεπτεμβρίου ο Harnack και η γυναίκα του Mildred. Μέχρι τα μέσα του Οκτωβρίου είχαν συλληφθεί 139 άτομα που σχετίζονταν με την Κόκκινη Ορχήστρα

Τις ανακρίσεις των συλληφθέντων τις ανέλαβαν αξιωματικοί των SS. Χρησιμοποίησαν τα πιο σκληρά βασανιστήρια για να αποσπάσουν κι άλλα ονόματα. Οι πιο έμπειροι κομμουνιστές της οργάνωσης ήταν έτοιμοι να εξασφαλίσουν τη σιωπή τους. Στις 15 Οκτωβρίου ο Sieg μετά από τρεις μέρες βασανιστηρίων κρεμάστηκε στο κελί του. Σύμφωνα με τους συναγωνιστές του ο θάνατος του έσωσε δεκάδες ζωές και είναι γεγονός ότι πολλά μέλη της οργάνωσης του επιβίωσαν για να δουν το τέλος του πολέμου. Ενώ ήταν κρατούμενοι ο H. Schulze και ο H. Grasse αυτοκτόνησαν. Την τελευταία στιγμή οι φρουροί εμπόδισαν τον W. Husemann να πηδήξει από το παράθυρο αγκαλιά με τον ανακριτή του.

Στις 19 δίκες παρωδία που ακολούθησαν δικάστηκαν 79 κατηγορούμενοι. Από αυτούς 44 καταδικάστηκαν σε θάνατο και 29 στάλθηκαν στη φυλακή και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μόνο 2 κρίθηκαν αθώοι παρόλα αυτά στάλθηκαν και αυτοί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης . Όλοι οι κατηγορούμενοι στάθηκαν περήφανα μπροστά στους διώκτες τους  παρόλο που γνώριζαν το φριχτό τέλος που τους περίμενε. Στις απολογίες τους δεν αρνήθηκαν την αντιστασιακή τους δράσης αλλά τόνισαν ότι αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να απαλλαγεί ο Γερμανικός λαός από τους δυνάστες του. Τραγική ειρωνεία στις 19 Δεκέμβρη 1942 που το δικαστήριο καταδίκαζε σε θάνατο τους πρωτεργάτες της Κόκκινης Ορχήστρας ξεκινούσε η αντεπίθεση των σοβιετικών στο Στάλινγκραντ. Στις 22 Δεκεμβρίου οι καταδικασθέντες σε θάνατο εκτελέστηκαν με απαγχονισμό.

5. Μετά το πόλεμο

Όπως ήταν αναμενόμενο τα μέλη της Κόκκινης Ορχήστρας αντιμετωπίστηκαν με διαφορετικό τρόπο από τα δύο στρατόπεδα των νικητών. Για τους Αγγλοαμερικάνους αλλά και τους δυτικογερμανούς δεν ήταν τίποτε λιγότερο από προδότες πράκτορες της Μόσχας. Όσοι από τους επιζώντες διάλεξαν να μείνουν στο Δυτικό τμήμα της χώρας είδαν τις συντάξεις τους να κόβονται το 1947 να θεωρούνται ύποπτοι για κατασκοπία υπέρ της ΛΔΓ και της ΕΣΣΔ και πολλούς από τους βασανιστές τους να στρατολογούνται ξανά στις σώματα ασφαλείας της ΟΔΓ. Μάλιστα αρκετά βιβλία που εκδόθηκαν στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου στον καπιταλιστικό κόσμο διέσυραν τη μνήμη τους χρησιμοποιώντας τις βρωμιές του κατηγορητηρίου της Γκεστάπο αλλά και τους ναζιστές εισαγγελείς και ανακριτές σαν ιστορικές πηγές.

Αντίθετα στις σοσιαλιστικές χώρες τα μέλη της οργάνωσης που επιβίωσαν αντιμετωπίστηκαν σαν ήρωες ενώ η μνήμη  των θυμάτων τιμήθηκε με πολλούς τρόπους. Έτσι. η Greta Kuckhoff διορίστηκε επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της ΛΔΓ από το 1950 ως το 1958. Η ΕΣΣΔ απένειμε μετά θάνατο το παράσημο της Κόκκινης Σημαίας στον Harnack  και στη γυναίκα του Mildred τη μόνη αμερικανίδα υπήκοο που εκτελέστηκε από τους ναζί το παράσημο του Πατριωτικού Πολέμου. Η ΛΔΓ δεν ξέχασε  τους ήρωες της Κόκκινης Ορχήστρας. Εξέδωσε σειρά γραμματόσημων στη μνήμη τους  ενώ σχολεία δρόμοι και πλατείες πήραν τα ονόματα τους. Μάλιστα το 1990 με την παλινόρθωση του καπιταλισμού στο Ανατολικό Βερολίνο όλα τα παραπάνω μετονομάστηκαν με την εξαίρεση του γυμνασίου Mildred Harnack που παρότι μετονομάστηκε σε Γυμνάσιο αρ. 5 μετά από πίεση δασκάλων γονιών και μαθητών ξαναπήρε το αρχικό του όνομα το 1993.

Η Κόκκινη Ορχήστρα αποτελεί ένα παράδειγμα για το ρόλο που μπορεί να κληθούν να παίξουν οι κομμουνιστές στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που έρχεται. Το ταξικό καθήκον πάνω απ’ όλα.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

-  Shareen Blair Brysac. Resisting Hitler. Mildred Harnack and the Red Orchestra. Oxford Univeristy Press 2000.

- Anne Nelson.  Red Orchestra  The Story of the Berlin Underground. Random House.

- Frank McDonough Opposition and Resistance in Nazi Germany  Cambridge University Press 2001.

Ένα αφιέρωμα στον Χαρίλαο

Μετά το γρηγόρη λαμπράκη σειρά στα αφιερώματα της κε του μπλοκ παίρνει ο χαρίλαος φλωράκης, καθώς χτες συμπληρώθηκαν οκτώ χρόνια απ’ το θάνατό του. Αντί κάποιας βαρυσήμαντης ανάλυσης, παραθέτω χωρίς περαιτέρω σχολιασμό, αποσπάσματα από βιβλία με μαρτυρίες και σχόλια του ίδιου του χαρίλαου ή άλλων που αναφέρονται στο πρόσωπό του και σε περιστατικά με πρωταγωνιστή τον ίδιο, καλύπτοντας διάφορες πτυχές. Καλή ανάγνωση.

Όταν τελείωσα το σχολαρχείο πήγα στο γυμνάσιο. Ήταν τετρατάξιο το γυμνάσιο. Τα θρησκευτικά και τα γαλλικά τα υποτιμούσαμε. Τις περισσότερες φορές δεν πηγαίναμε καν στο μάθημα, την κάναμε κοπάνα. Ήταν κι αυτοί οι καθηγητές άλλο πράμα. Δε μας ήρθε ούτε ένας καθηγητής των γαλλικών που να ήταν και σωστός. Μια μέρα ο καθηγητής των γαλλικών μου λέει.

Βιενσισί!

Βγαίνω κύριε καθηγητά, του απαντώ. Και περιμένω να δω τι άλλο θα μου πει.

Βιενσισί, μου ξαναλέει αυτός.

Βγαίνω κύριε καθηγητά, εγώ.

Και να λέω από μέσα μου: τι στην ευχή, συν όλα τα άλλα είναι και κουφός. Δεν ακούει που του απαντώ; Γιατί εμείς στα θεσσαλιώτικα λέγαμε: βγαίν΄ς ισύ, που πάει να πει βγαίνεις εσύ.

Βουτάει λοιπόν την κρανιά και με καταχερίζει. Κι εγώ από τότε ούτε που ξαναπάτησα στο μάθημά του.

(Απ’ τις ηχογραφημένες συζητήσεις του με την παναγιωταρέα, όπως τις κατέγραψε η τελευταία στο βιβλίοτης «κι σεν’ πώς σ’ λεν; Χαρίλαος φλωράκης»).

-.-.-

Η μεραρχία στρατοπέδευσε στην πάνω κερασιά, όπου συναντήθηκα με το σ. φλωράκη. Οι αντίπαλοι μας χτυπούσαν με δυο αεροπλάνα, τα οποία, επειδή δε συναντούσαν αντίσταση από τα τμήματά μας, έφταναν να πετάνε πάνω από τα κεφάλια μας, σκότωσαν δυο αντάρτες και τραυμάτισαν αρκετούς. Εκεί μου έκανε εντύπωση η παλικαριά του γιώτη. Χωρίς καθυστέρηση και χωρίς να χάσει την ψυχραιμία του, όπως μερικοί συνεργάτες του, αρπάζει ένα μυδράλιο, στέκεται στη μέση ενός ξέφωτου και αρχίζει να βάλλει ενάντια στα αεροπλάνα. Αυτά σαν είδαν τον κίνδυνο να καταρριφθούν –στο μεταξύ πήραν θάρρος και οι μαχητές κι άρχισαν κι αυτοί να βάλλουν- έκαναν μεταβολή και λάκισαν. Αυτό πάει να πει ηγέτης του στρατού: πρώτος στη μάχη, πρώτος στην παλικαριά.

(Από το οδοιπορικό μιας ζωής του γιώργη τρικαλινού με τίτλο, ανασκαλεύοντας τη χόβολη της μνήμης).

{Ίσως κάποιοι θυμηθούν το γνωστό κατοπινό σύνθημα πρώτοι στα μαθήματα, πρώτοι στον αγώνα, αλλά το πιο σημαντικό σχετικά με την παραπάνω ιστορία είναι μια άλλη μαρτυρία του χαρίλαου –δυστυχώς δε μπόρεσα να τη βρω- όπου έλεγε ότι δε θαύμαζε όσους είχαν άγνοια του κινδύνου πάνω στο βουνό· θεωρούσε παλικάρια μόνο αυτούς που γνώριζαν πολύ καλά τον κίνδυνο και παρόλα αυτά συνέχιζαν τον αγώνα τους, παραμερίζοντας το φόβο τους.}

-.-.-

Περνάμε σε άλλα σκηνικά από τη μεταπολίτευση

Λάτρης του ωραίου φύλου, ο χαρίλαος προτιμούσε να συνοδεύεται στις εμφανίσεις του από μια ωραία παρουσία. Μια μέρα η κατερίνα ήρθε σκασμένη στα γέλια. Κάνοντας γραμματειακή υποστήριξη στον φλωράκη, παρευρέθηκε σε μια συνάντησή του με μεικτή επιτροπή γυναικών του κόμματος και της κνε. Έτυχε εκείνη τη μέρα –γιατί το κκε είχε στις γραμμές του κι ωραίες γυναίκες- το μπουκέτο να μην περιλαμβάνει τα καλύτερα λουλούδια. Άσχημα ντυμένες, ατημέλητες, άβαφες, εκνεύρισαν με την εμφάνισή τους τον χαρίλαο, που άρχισε να φορτώνει. «Σχεδόν δεν πρόσεχε τι του έλεγαν», μου είπε η κατερίνα. Αφού τις ξαπόστειλε, ήρθε από πάνω μου, λες κι έφταιγα εγώ, και μου έμπηξε τις φωνές: «να πας να τους πεις να βγάλουν τα τσουβάλια και να φορέσουν κανένα φουστανάκι. Τόσα ταγάρια έχω να δω από την κατοχή. Θα νομίζει ο κόσμος πως μόλις κατεβήκαμε από το βουνό».

Απ’ το βιβλίο του νίκου μπίστη –που τότε ήταν ακόμα στο κόμμα- με τον εύγλωττο τίτλο «προχωρώντας κι αναθεωρώντας». Να τι διηγείται για ένα άλλο περιστατικό –χωρίς προφανώς να υιοθετούνται οι αξιολογικές του κρίσεις.

Το 1976, κατά τη διάρκεια της πορείας του πολυτεχνείου, το εκκε αποπειράθηκε να εισβάλει στην αμερικάνικη πρεσβεία. Η αστυνομία χτύπησε όλη την πορεία με τα δακρυγόνα και η αθήνα πήρε φωτιά. Η ενέργεια του εκκε ήταν βλακώδης στα όρια της προβοκάτσιας,  καμιά κυβέρνηση –ούτε καν του κουκουέ- δε θα επέτρεπε να καταληφθεί η πρεσβεία. Από την άλλη η απαντητική βία ήταν επίτηδες δυσανάλογη: βρήκαν ευκαιρία να χτυπήσουν την πορεία και να τρομοκρατήσουν τον κόσμο για το μέλλον.

Το μπλοκ του κκε ανασυντάχθηκε στην πλατεία συντάγματος. Ο πολύς κόσμος ήταν εκείνη τη στιγμή εξαγριωμένος με τη στάση της αστυνομίας, σιγά-σιγά μαθαίναμε για το ρεσάλτο του εκκε. Τότε εμφανίστηκε μπροστά μας ο χαρίλαος, τον συνόδευαν η γραμματέας της κομματικής οργάνωσης αθήνας του κκε λούλα λογαρά κι ο νίκος καλούδης, μέλη κι οι δύο του πολιτικού γραφείου. Τέτοια εμφάνιση δεν είχε προηγούμενο. Κάποιοι ενθουσιάστηκαν νομίζοντας ότι η ηγεσία του κόμματος θα ηγούνταν της διαδήλωσης. Τους προσγείωσε απότομα. Η πορεία τελείωσε, όλοι σπίτια σας, είπε με ύφος που δε σήκωνε δεύτερη κουβέντα. Αναταραχή και κάποιες διαμαρτυρίες. Γιατί όλο μας κρατάτε; ρώτησε ένας ασυγκράτητος. Γιατί δε θα αφήσουμε να καεί η αθήνα, επειδή έτσι θέλουν κάτι παλικάρια της φακής, τσατίστηκε ο χαρίλαος.

Ας δούμε παρεμπιπτόντως, από την ίδια πηγή, τι άποψη είχε ο χαρίλαος και για το συγγραφέα.

Μια μέρα ο τζουμάκας, από ενδιαφέρον για το φίλο του, φύτρωσε εκεί που δεν τον έσπειραν, και έτσι έμαθα τι σκεφτόταν για μένα ο χαρίλαος. Ρώτησε τον καπετάνιο: τι συμβαίνει με τον φίλο μου το νίκο; -Καλός είναι, κομμουνιστής δεν είναι, ήρθε η απάντηση από τον χαρίλαο.

-.-.-

Το 1981 ο ανδρέας κερδίζει τις εκλογές. Την κυριακή το βράδυ χτυπάει το τηλέφωνό μου. Είναι η γραμματέας του, η κοκκόλα, και μου λέει:

Πρόεδρε, να σας δώσω τον πρόεδρο.

Εγώ στην αρχή πάω να τον συγχαρώ. Κι εκείνος μου λέει:

Άσ’ τα τώρα αυτά χαρίλαε. Αύριο σου τηλεφωνώ να μιλήσουμε για την κυβέρνηση. Ακόμα τον περιμένω.

(Απ’ το βιβλίο της Παναγιωταρέα, κι σεν’ πως σ’ λεν; Χαρίλαο φλωράκη).

-.-.-

Τέλη απριλίου του 82’, που ο φλωράκης βρισκόταν για ομιλία στη θεσσαλονίκη, «βαλτός» -κατά πως φαίνεται- δημοσιογράφος ρώτησε τον γγ του κκε με μία ερώτηση συναξάρι, το πνεύμα της οποία θα μπορούσε να αποδοθεί κάπως έτσι:

-Κύριε φλωράκη, κάθε μέρα κάτι σημαντικό γίνεται στην χώρα μας, κάθε μέρα κάποια νέα σοβαρή απόφαση παίρνεται από την κυβέρνηση, όλο και κάποιο νέο φιλολαϊκό, δημοκρατικό μέτρο εξαγγέλλεται, σ’ όλους τους τομείς της εθνικής, οικονομικής, κοινωνικής και δημόσιας ζωής. Κι όμως από την πλευρά σας ακούγονται γκρίνιες. Γιατί; Εσείς δε βλέπετε την αλλαγή;

-Αλλαγές φυσικά βλέπω. Αλλαγή δε βλέπω! Αν μάλιστα θέλετε να σας το κάνω λιανά αυτό που λέω ευχαρίστως…

Από τη βιογραφία του φλωράκη που συνέγραψε ο θεοχαράτος, β’ τόμος: ο λαϊκός ηγέτης. Από τον ίδιο τόμο αντλούμε και τα παρακάτω αποσπάσματα από την ομιλία του φλωράκη κατά τη διάρκεια των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης τζανετάκη.

Για να σας κάνω το χατίρι θα παγώσουν κι ορισμένα πράγματα. Και θα σας πω ποια θα παγώσουν, για την ακυβερνησία που λέτε. Θα παγώσει επί παραδείγματι το θέμα των βάσεων. Και δεν ξέρω, εσείς βιάζεστε να τις διώξετε τις βάσεις; Εάν βιάζονται οι φίλοι του πασοκ να τις διώξουν, αν βιάζονται να υπογραφεί συμφωνία, πάλι να πάρουν θέση. Η κυβέρνηση του κ. τζαννετάκη είπε αυτό το θέμα το παγώνω.Εσείς τι θέση παίρνετε; Σεις που υπογράψατε μια συμφωνία ότι σε πέντε χρόνια φεύγουν οι βάσεις; Έφυγαν;

Όσον αφορά την ουσία των προγραμματικών δηλώσεων που ακούσαμε, σε γενικές γραμμές είμαστε σύμφωνοι. Χωρίς να ξεχνάμε τις μεγάλες αγεφύρωτες ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές, χωρίς να ξεχνάμε όμως και την προϋπόθεση της γενικής αποδοχής. Πιστεύουμε πως τα μέτρα που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός, εφόσον αρχίσουν να εφαρμόζονται με συνέπεια θα βοηθήσουν τον τόπο να ανοίξει μια νέα πολιτική σελίδα για την χώρα.

Κεδίκογλου: Χωρίς απλή αναλογική;

Καταθέστε την! Γιατί δεν την καταθέτετε; Οκτώ χρόνια μας κοροϊδεύατε με την απλή αναλογική. Και τολμάτε τώρα να μιλάτε για απλή αναλογική; Είστε οχτώ χρόνια κυβέρνηση, ναι ή όχι; Γιατί δεν την καταθέτατε; Γιατί μας βαπτίζατε όλα τα καλπονοθευτικά εκλογικά συστήματα σαν απλή αναλογική; Και δώστου απλή αναλογική; Ε όχι έτσι!

-.-.-

Ακολουθούν μερικές σημειώσεις του χαρίλαου, γραμμένες κατά μες στη μαυρίλα της δεκαετίας του 90’, όπως μας τις μεταφέρει ο θεοχαράτος.

Θυμάμαι και το διαμαντή και την αγάθη και το μπελογιάννη και αμέτρητους ακόμη αγωνιστές –όλους στο χώμα. Αν μπορούσαν να βρουν πνοή και να μας ρωτήσουν: σύντροφοι δώσαμε τη ζωή μας για το σοσιαλισμό, για να παραδοθεί στους προδότες; Τι θα τους απαντούσαμε, ώστε να ησυχάσουν στους τάφους τους; Ότι η κήρυξη του κόμματος των μπολσεβίκων εκτός νόμου αποτελεί ανασυγκρότησή του; ότι η διάλυση του σοβιετικού κράτους έγινε για τη βελτίωση του υπαρκτού σοσιαλισμού; Ότι η ανεργία, η πείνα, η εξαθλίωση κι η εγκληματικότητα αποτελούν αναγκαίο στάδιο για το ξαναχτίσιμο του σοσιαλισμού; Ότι οι μαφίες είναι η αναγκαία μετεξέλιξη του σοσιαλιστικού συστήματος; Ότι η νέα τάξη είναι η πεμπτουσία του σοσιαλισμού; Τι θα τους απαντούσαμε;

Πρώτο κιόλας θύμα της νέας τάξης είναι η μισθωτή εργασία. Δηλ όλο το δίκτυο των κατακτήσεων της εργατικής τάξης κατά τον εικοστό αιώνα. Ήδη άρχισαν να λιμάρουν τους αρμούς της μισθωτής εργασίας. Δεν τη θέλουν συνεχή, δεν τη θέλουν οριοθετημένη από το 8ωρο, δεν τη θέλουν μόνιμη, δεν τη θέλουν σε πλαίσια συλλογικών συμβάσεων και βλέπω να κάνουν την εμφάνισή τους περίεργες ορολογίες: οι πολιτικοί εκπρόσωποι της νέας τάξης κάνουν λόγο για μερική απασχόληση, για ελαστικό ωράριο, για περιφερειακές και τοπικές συμβάσεις εργασίας, για προσωπικά συμβόλαια δουλειάς, κλπ. Ένας μάλιστα όταν αναφέρεται στα εργασιακά προτιμά να αποκαλεί τους μισθωτούς και τους εργάτες με τον χυδαίο όρο απασχολήσιμοι –κατά το αναλώσιμοι! Δεν είμαι χαιρέκακος, αλλά ρωτώ τους μισθωτούς που ποτέ δε στήριξαν το κόμμα της εργατιάς, δηλ το κόμμα τους. Αν υπήρχε η σοβιετική ένωση θα τα τολμούσαν όλα αυτά οι βιομήχανοι κι οι κυβερνήσεις τους;

Ένα κόμμα διαλύεται σύντροφοι όταν εκλείπουν οι πολιτικοί και κοινωνικοί λόγοι που επέβαλαν την ίδρυσή του. Πέστε μου παστρικά μωρέ: εξέλιπαν οι λόγοι που γέννησαν το κκε; Για κοιτάξτε γύρω σας: καταργήθηκε η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο; Αμείβεται κανείς σύμφωνα με τη δουλειά του; Υπάρχει πουθενά στο κοινωνικό περιβάλλον σας ελευθερία, δημοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη και ανθρωπιά; Λύθηκαν τα προβλήματα των λαών; Ηττήθηκε και διαλύθηκε ο ιμπεριαλισμός; Εδραιώθηκε η παγκόσμια ειρήνη; Και το μόνο που απομένει πια είναι διαλυθούν και τα κομμουνιστικά κόμματα;

Σύντροφοι, αν υπάρχει κάποιος ανάμεσά σας που να βιάζεται περισσότερο από όλους τους άλλους να δει το σοσιαλισμό στον τόπο μας, σίγουρα αυτός είμαι εγώ. Πάλεψα 75 χρόνια για το σοσιαλισμό και τώρα που φεύγω, φυσικό κι ανθρώπινο είναι να λαχταρώ να τον δω, προτού κλείσω τα μάτια –ενώ όλοι εσείς είστε κατά πολύ νεότεροι και έχετε βάσιμες ελπίδες να τον δείτε. Παρά ταύτα, ούτε τρομαγμένος είμαι, ούτε απελπισμένος. Θα φύγω με τη βεβαιότητα ότι ο σοσιαλισμός –όσες αναποδιές και όσα πισωγυρίσματα και να υπάρξουν- τελικά θα φτάσει. Έτσι προχωρούν οι λαοί, έτσι βαδίζει η ιστορία. Καμία αυτοκρατορία, καμία αντίδραση και καμία αντεπανάσταση δεν υπήρξε αιώνια. Γιατί οι μπροστάρηδες των λαών και των εποχών –όπως είμαστε και οι κομμουνιστές- ποτέ δε σταύρωσαν τα χέρια, όσο βαριά κι αν ήταν η ήττα. Πάντα έβρισκαν τρόπους να ξαναβάζουν μπροστά τις τροχαλίες της ιστορίας. Άλλωστε σύντροφοι τίποτα δεν πάει χαμένο. Και μη σας πιάνει πανικός ότι όλα χάθηκαν με τη διάλυση της σοβιετικής ένωσης. Όσα και να ξηλώσει η αντεπανάσταση, κάτι θα μείνει. Κι αυτό που θα μείνει είναι το προζύμι, η μαγιά, για ένα νέο –για πολλά νέα και δυναμικότερα ξεκινήματα.

-.-.-

Κι ένα δικό του κλείσιμο –που μπορεί να το βρει κανείς από διάφορες πηγές, στη μία ή την άλλη εκδοχή.

Πριν μπω όμως σ’ αυτά νομίζω ότι είναι ευκαιρία να πω ορισμένες επιθυμίες μου. Άνθρωποι είμαστε. Κι έχω πλήρη συνείδηση των όσων λέω. Οικονομικά, ό,τι είχα τα διέθεσα στο κόμμα. Είμαι ευχαριστημένος γιατί και οι αδελφές μου ήταν σύμφωνες σε αυτό κι είναι ευχαριστημένες που έτσι έγιναν τα πράγματα. Τα αντικείμενα που υπάρχουν στο σπίτι θα μείνουν στο κόμμα. Στο κομμουνιστικό κόμμα, βέβαια. Γιατί αν το φέρει ο διάβολος –δε θέλω να το πιστέψω- και έχει την τύχη άλλων κομμάτων, είτε να αλλάξει όνομα είτε πρόγραμμα, το λέω κατηγορηματικά: ζητώ την ανάκληση και την ακύρωση των συμβολαίων δωρεάς και να πάνε όλα στο σπίτι του αγωνιστή. Θέλω να είμαι κατηγορηματικός σ’ αυτό και το λέω τώρα σα μαρτυρία, γιατί εγώ αυτά τα άφησα στο κκε και σε κανένα άλλο ερζάτς. Επαναλαμβάνω: αν πρόκειται να έχουμε αλλαγές, δεν το πιστεύω –πολλά δεν πιστεύει κανείς αλλά πολλά γίνονται… Ποιος πίστευε ότι θα μπει στην παρανομία το κκσε ή ότι θα αυτοδιαλυθεί;

Σχεδόν πενήντα χρόνια

Σχεδόν πενήντα χρόνια (βάσανα και διωγμοί) από τη δολοφονία του γρηγόρη λαμπράκη στη θεσσαλονίκη, η επέτειος αυτή προσφέρεται –κι επιβάλλεται να γίνει αφορμή- για κάποιες συγκρίσεις και συμπεράσματα. Τα οποία ωστόσο ενδέχεται να είναι εξόχως καταθλιπτικά. Πρόσφατα πχ είχαν συμπληρωθεί πενήντα χρόνια από τη μέρα που οι κάτοικοι μιας σοβιετικής πόλης είχαν γράψει μια επιστολή και τη σφράγισαν σε ένα φάκελο –μπορεί και σε ένα άδειο κιβώτιο, δεν παίρνω όρκο- για να ανοιχτεί μισό αιώνα αργότερα και να στείλουν έτσι ένα μήνυμα στο μέλλον. Πού να φαντάζονταν οι άνθρωποι τι θα είχε μεσολαβήσει μες σε αυτή την πεντηκονταετία. Ότι δηλ ο σάπιος κόσμος εκεί που σάπιζε ξανατονώθηκε, και πως το διακηρυγμένο τέλος της ιστορίας θα έφερνε ένα τεράστιο πισωγύρισμα στην κοινωνική εξέλιξη.

Αυτοί πίστευαν πως θα έγνεφαν από τα βάθη της ιστορίας στην κοινωνία του μέλλοντος και το σοσιαλισμό του εικοστού πρώτου αιώνα –απλή συνωνυμία με αυτόν του τσάβες και του ανδρουλάκη. Σκέψου να υπήρχε ανάμεσά τους κάποιος πιστός επιζών και να έκανε τις μελαγχολικές συγκρίσεις μεταξύ του ονείρου και της πραγματικότητας. Πώς να μην αυξήσει μετά τα ποσοστά αλκοολισμού –που ούτως ή άλλως έχουν ξεφύγει μετά τις ανατροπές- για να ξεχάσει· όχι το ένδοξο παρελθόν, αλλά το δυσοίωνο παρόν στο οποίο ζει σήμερα. Κλείνει εδώ η παρένθεση και επιστρέφουμε στη δική μας μελαγχολία.

Πενήντα χρόνια μετά λοιπόν μπορεί πλέον να μην κυκλοφορούν τόσα τρίκυκλα και να μη δολοφονούνται στους δρόμους αριστεροί βουλευτές –όχι ακόμα τουλάχιστον- αλλά πιο εύκολα θα έβρισκες στην πόλη μας επίδοξους παρακρατικούς γκοτζαμάνηδες, παρά μιμητές του τίγρη που τον κυνήγησε και τον.. συνέλαβε, σε μια ιδιότυπη αντιποίηση αρχής –γιατί αν περιμέναμε την ποίηση της επίσημης αρχής, ζήτω που καήκαμε, και είναι ζήτημα αν θα γνωρίζαμε σήμερα τον αυτουργό της δολοφονίας του λαμπράκη. Άλλωστε τα παληκάρια της φακής ευδοκιμούν ως είδος μόνο όταν έχουν εξασφαλισμένη ατιμωρησία.

Κι εδώ μπαίνει το κλασικό ερώτημα, πώς έγινε τέτοια δεξιούπολη η θεσσαλονίκη της φεντερασιόν και του μάη του 36’; Μια εικόνα που ενισχύεται ίσως από κάποια πρωτευουσιάνικα στερεότυπα και τις φαιδρές μορφές μερικών τοπικών αρχόντων, σαν το ζορό ψωμιάδη και τον χαζοχαρούμενο παπαγεωργόπουλο, που δεν του το ‘χες, λόγω βλακείας, ότι μπορούσε να στήσει τέτοια κομπίνα. Μπορεί εδώ βέβαια να μην έχουμε τέτοιας έκτασης οργανωμένη δράση χρυσαυγιτών, αλλά αυτό συμβαίνει αφενός γιατί δεν έχουμε συγκριτικά πολλούς μετανάστες –ακόμα- και αφετέρου γιατί η εντόπια ακροδεξιά απορροφάται παραδοσιακά από την επίσημη δεξιά και δεν της μένει ζωτικός χώρος για αυτόνομη δράση.

Πενήντα χρόνια μετά λοιπόν κάποιοι θεωρούν το φιλειρηνικό κίνημα αναχρονισμό κι οι μαραθώνιες πορείες ειρήνης έχουν φυλλορροήσει –αν και η προχτεσινή ήταν από τις πιο μαζικές των τελευταίων χρόνων-, σε βαθμό που να ζηλεύουμε ακόμα και τις σκηνές από την κόρη μου τη σοσιαλίστρια. Κι όσο κι αν ρίχνουν αντι-ιμπεριαλιστικές κορόνες περί μερκελισμού και κατοχής αυτοί που ενθουσιάζονται με «αλάνθαστο αντι-ιμπεριαλιστικό κριτήριο» με τις διάφορες πολύχρωμες (αντ)επαναστάσεις… όσο κι αν μοιάζουν γολγοθάς τα σαράντα χιλιόμετρα της κλασικής διαδρομής μες στον καύσωνα για τη δική μας γενιά –που δεν είναι βολεμένη, αλλά ξέμαθε από τέτοια-.. οι μόνοι που εξακολουθούν να βαδίζουν σήμερα στο δρόμο του λαμπράκη, είναι οι γνωστοί –και πάντα εξαιρετέοι- λακεδαιμόνιοι.

Θεωρητικά βέβαια όλοι είναι φλογεροί υπέρμαχοι της ειρήνης. Στον πόλεμο του ιράκ η πασπ είχε βγάλει κεντρική αφίσα και πράσινα μπλουζάκια με το σήμα της και σύνθημα me gusta la paz –και δεν εννοούσαν την πρωτεύουσα της βολιβίας. Την ίδια στιγμή που στις συνελεύσεις υποστήριζε ότι η ελλάδα πρέπει να σεβαστεί και να τηρήσει τις διεθνείς συμφωνίες της, δηλαδή τις υποχρεώσεις που απέρρεαν από την ένταξή της στο νατο. Ε τι θέλαμε δηλ, να βγάλουν μπλουζάκια me gusta NATO, για να μας το πούνε ξεκάθαρα;

Που για να είμαστε ακριβείς δηλ θα έπρεπε να λένε «me gusta OTAN», γιατί έτσι σχηματίζεται στα ισπανικά το αρκτικόλεξο (οργκανιθαθιόν τρατάδο, κτλ, κτλ…). Το οποίο μου θυμίζει συνειρμικά και παρενθετικά το θρυλικό καρδιτσιώτη ντι τζέι, ο οποίος στον απόηχο των κινητοποιήσεων στο λιμάνι το 99’, στον πόλεμο της γιουγκοσλαβίας, τηρώντας αυστηρά τους κανόνες της επαναστατικής συνωμοτικότητας, έκανε τις ειδοποιήσεις για αντίστοιχες κινητοποιήσεις με έναν άσπαστο κώδικα: τονίζοντας δηλ το ΟΤΑΝ, «ΟΤΑΝ λέμε» –που είναι το νατο αντεστραμμένο- για να καταλάβει το συνθηματικό ο σύντροφος και να αφήσει στο πηχτό σκοτάδι  της άγνοιας τον λίτη που πιθανόν μας παρακολουθούσε.

Μεγάλες στιγμές του κινήματος.

Πενήντα χρόνια μετά τη μετεμφυλιακή τρομοκρατία των «νικητών» που εμπόδιζε τους κομμουνιστές να δηλώνουν κάτι άλλο πέρα από αριστεροί και τους κυνηγούσε να τους εξοντώσει, ακόμα και για αυτή τους την ιδιότητα, κάποιοι γίνονται αριστεροί επειδή είναι μόδα· αριστεροί γενικά και αόριστα, κι ουδέν άλλο πέραν αυτού, εσωτερικεύοντας αναδρομικά τους περιορισμούς του μετεμφυλιακού κράτους. Φαντασιώνονται ότι αποτελούν τη νέα εδα και ότι θα ταράξουν το σύστημα στη νομιμότητα. Κι αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά τους με τον εδαΐτη λαμπράκη, που μες στις όποιες αντιφάσεις του ήταν συνεπής αριστερός –χωρίς να είναι κομμουνιστής- σε μια εποχή που η στάση αυτή μπορούσε να του στοιχίσει την ίδια του τη ζωή –όπως αποδείχτηκε.

Κάποιοι μπορεί να πουν πως το σημερινό κκε δε θα συμμαχούσε ποτέ με το λαμπράκη, γιατί θα τον θεωρούσε ρεφορμιστή. Στην πραγματικότητα όμως πρέπει μάλλον να αντιστρέψουμε το ερώτημα και να αναλογιστούμε αν οι σημερινοί ρεφορμιστές έχουν –όχι το αγωνιστικό φρόνημα αλλά έστω- τη συνέπεια και την τιμιότητα του λαμπράκη, ώστε να τους περιλάβουμε τουλάχιστον στην τιμητική κατηγορία των τίμιων οπορτουνιστών. Κι αν έχουν τη στοιχειώδη τιμή να παραδεχτούν πως η δική τους αντίληψη για την πολυφορεμένη ενότητα –που έχει δεινοπαθήσει στα χείλη τους ως έννοια- είναι κατ’ ουσίαν ένα όχημα για να διαλύσουν το κκε και να ξεμπερδεύουν οριστικά μαζί του –όπως επιχείρησαν να το κάνουν δυο φορές μέχρι τώρα, επί εδα και συνασπισμού.

Στην πραγματικότητα οι σημερινοί εκπρόσωποι του ρεφορμισμού είναι πωρωμένοι αντικομμουνιστές για έναν πολύ απλό λόγο. Όσοι συσπειρώνονταν παλιά στην εεδυε καταλάβαιναν το στοιχειώδες, ότι η πάλη για την ειρήνη περνάει μέσα από την πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό, που γεννά τον πόλεμο, όπως το σύννεφο τη βροχή. Σήμερα ο οπορτουνισμός υποτιμά αυτό το μέτωπο, γιατί τώρα έχουμε δημοκρατία κι έχει εκλείψει η «ψυχροπολεμική σύγκρουση» με το σοσιαλιστικό μπλοκ –το οποίο όμως ήταν ακριβώς ο εγγυητής της ειρήνης και το αντίβαρο στην ιμπεριαλιστική επιθετικότητα. Έτσι τάσσεται αντικειμενικά με τη νέα τάξη πραγμάτων και την υποστηρίζει –κρυφά ή ανοιχτά- στις διάφορες ειρηνιστικές αποστολές της με ανθρωπιστικό μανδύα.

Πενήντα χρόνια μετά την ιστορία που αφηγείται το Ζ του γαβρά και του βασιλικού, τα ζητούμενα για το φιλειρηνικό κίνημα παραμένουν πολλά και κομβικής σημασίας. Και δυστυχώς βρισκόμαστε σε χειρότερες θέσεις από τότε, έχοντας ως ζητούμενο τα στοιχειώδη. Αυτά που υπερασπίστηκε ο δρόμος του λαμπράκη. Κι όχι η «ρεαλιστική» λεωφόρος της υποταγής στην εκάστοτε νομιμότητα –που δυστυχώς φαίνεται να επέλεξε και ένας από τους γιους του, που πολιτεύτηκε με τη νδ. Ο άλλος ευτυχώς παραμένει πιστός στους λακεδαιμόνιους.

Μα κάτι άλλαξε από χτες

Το προτσές της ταξικής πάλης στην primera división

Σε ένα παλιότερο κείμενο είχα γράψει πως αν κάποιος έπρεπε να περιγράψει με αθλητικούς όρους τι είναι η ταξική πάλη, θα μπορούσε να τους δείξει ένα παιχνίδι μπαρτσελόνα-ρεάλ μαδρίτης. Την κλασική ποδοσφαιρική –κι όχι μόνο- σύγκρουση δύο κόσμων, με αντίθετες ιστορικές καταβολές και εκ διαμέτρου διαφορετική φιλοσοφία στο παιχνίδι τους. Οι λευκοφρουροί merengues απέναντι στο λαϊκό κυαν-έρυθρο στρατό –τον άοπλο στρατό της καταλονίας, όπως την είχε χαρακτηρίσει σε ένα ποίημά του ο μονταλμπάν.

Ανάμεσα στις δύο τάξεις όμως και παρά την αναπόφευκτη κι εντεινόμενη πόλωση σε περίοδο κρίσης κι όξυνσης των αντιφάσεων στην ισπανική λίγκα, υπάρχουν τα ενδιάμεσα στρώματα, όπως η ατλέτικο μαδρίτης κι η αθλέτικ μπιλμπάο –καθ’ όλα συμπαθείς αμφότερες- που προβάλλουν ως εναλλακτικός τρίτος δρόμος. Πέρσι οι δυο τους είχαν βρεθεί αντιμέτωπες στον τελικό του γιουρόπα λιγκ (που όλοι το ξέρουμε ως ουέφα), σε ένα ζευγάρι που θα ‘ταν μάλλον λάθος να το αποκαλέσουμε ισπανικό εμφύλιο –δεδομένου ότι οι βάσκοι δεν αυτοπροσδιορίζονται ως ισπανοί- και το οποίο αποτέλεσε εφιάλτη των περισσότερων ελλήνων εκφωνητών, που μπέρδευαν θανάσιμα (με την έννοια ότι τα σκότωναν) την αθλέτικ με την ατλέτικο και συνήθως κατέληγαν στο συμβιβαστικό (ή κεντριστικό όπως λέμε στη δική μας διάλεκτο) «αθλέτικο», που τους φαινόταν πιο ωραίο, αλλά δεν αντιστοιχούσε σε καμία από τις δύο ομάδες, μην εννοώντας να ξεχωρίσουν δυο λογιών άχυρα. Και να καταλάβουν ότι οι βάσκοι χρησιμοποιούν τον αγγλικό όρο, που τον δανείστηκαν μαζί με τα χρώματα της σάντερλαντ αν δεν κάνω λάθος, από τις συνεχείς επαφές τους με τους βρετανούς ναύτες στα λιμάνια του βισκαϊκού, ως αντίδραση ενάντια στο ισπανικό κράτος, που έχει επίσημη γλώσσα του τα καστιγιάνικα και πρωτεύουσα τη μαδρίτη.

Οι βάσκοι της αθλέτικ λοιπόν αποτελούν ένα πολύ ιδιότυπο μίγμα διεθνισμού και ακραίου (στα όρια του ξεροκέφαλου) εθνικισμού, καθώς διατηρούν αγγλική ονομασία και ιδρυτικές ρίζες, μαζί με μια αμιγώς βασκική σύνθεση, εφόσον απαγορεύεται η ένταξη ποδοσφαιριστών, που δεν έλκουν την καταγωγή τους από την χώρα των βάσκων –δηλ ισπανοί αλλά κι αλλοδαποί εν γένει. Ακόμα και ο γάλλος διεθνής λιζαραζού –η λιζαράζου, όπως επέμενε να τονίζει το όνομά του σε ένα μουντιάλ ο μαυρομάτης- που φόρεσε προ 15ετίας περίπου τα χρώματά της, ήταν βάσκος από τη γαλλική πλευρά των πυρηναίων κάτι που καθιστούσε τη μεταγραφή του καθ’ όλα νόμιμη κατά το εθιμικό δίκαιο της ομάδας.

Εάν θέλαμε να βρούμε κάποιο παράδειγμα αντίστοιχης σχιζοφρένειας, θα μπορούσαμε να σταθούμε στην περίπτωση της εσπανιόλ από τη βαρκελώνη. Που επέλεξε αυτό το όνομα σε διάκριση από την μπαρτσελόνα, που είναι το καμάρι και σύμβολο της καταλονίας και του αγώνα της για ανεξαρτησία (σε ένα κλάσικο με τη ρεάλ οι οπαδοί της μπάρτσα είχαν σηκώσει ένα πανό που έγραφε catalunya is not spain, για να τους απαντήσουν στην επόμενη αγωνιστική οι μαδριλένοι οπαδοί της χετάφε νομίζω, όπου έπαιζε η μπάρτσα, με το πανό: welcome to spain), αλλά το γράφει στα καταλανικά ως espanyol κι όχι στα καστιγιάνικα, με το περίφημο ένιε -το n με την περισπωμένη- που υπάρχει μόνο στα ισπανικά.

Τηρουμένων λοιπόν των πολιτικών αναλογιών η μπιλμπάο τμοιάζει με αριστερίστικη μαοϊκή γκρούπα, με ξύλινο, σχεδόν αρχαϊκό λόγο –καθώς η βασκική γλώσσα έχει παραμείνει αναλλοίωτη εδώ και μερικές χιλιάδες χρόνια- που άκμασε μέχρι τα πρώτα χρόνια της (μεταφρανκικής) μεταπολίτευσης κι έκτοτε έχει μόνο αναλαμπές και κάποιες καλές πορείες –σαν τους οικοδόμους- σε πρωτάθλημα και ευρώπη. Κι αν αλλάξουμε κλίμακα στον παραλληλισμό μας, θα μπορούσε να είναι η ηρωική πλην απομονωμένη αλβανία του χότζα, που πλήρωνε το τίμημα της περηφάνιας της, κρατώντας πολύ χαμηλά το ταβάνι των δυνατοτήτων της.

Στην ίδια κλίμακα η μπαρτσελόνα θα ήταν μάλλον η σοβιετική ένωση, που έδωσε τα περισσότερα θύματα στην πάλη κατά του φασισμού-φρανκισμού, αλλά κατάφερε να εξελιχτεί σε υπερδύναμη και να ξεπεράσει σε πολλούς τομείς τους ιμπεριαλιστές –έχει κατακτήσει για παράδειγμα περισσότερες φορές το κύπελλο του βασιλιά, όπως εξακολουθεί αναχρονιστικά να λέγεται ο θεσμός του κυπέλλου στην ισπανία. Με το βασιλιά να παρίσταται στον τελικό για να παραδώσει το τρόπαιο στο νικητή, αλλά να λούζεται στωικά τις αποδοκιμασίες κατά την ανάκρουση του ισπανικού εθνικού ύμνου, τις δύο φορές που συναντήθηκαν η μπάρτσα κι η αθλέτικ μπιλμπάο.

Η σοβιετική μπάρτσα με τις προσπάθειές της είναι αναμφίβολα ο ηγέτης του διεθνούς προοδευτικού μπλοκ που θερμαίνει τις ψυχές των απανταχού προλετάριων με το θέαμα που προσφέρει ανιδιοτελώς –όπως τα δάνεια η εσσδ. Παρόλα αυτά πολλοί εραστές της ταξικής καθαρότητας –με γνήσια μικροαστική ανυπομονησία- κατακρίνουν την ομάδα και το στιλ παιχνιδιού της, θεωρώντας το τίκι-τάκα βαρετό και μονότονο, σαν τους σοβιετικούς. Αξιοποιούν υπαρκτές αδυναμίες του υπαρκτού και της ομάδας, για να μηδενίσουν την προσφορά τους, και μιλάνε γενικά κι αδιάκριτα για υπερδυνάμεις, φλερτάροντας με την αντιδραστική μαοϊκή θεωρία των τριών κόσμων.

Υπάρχουν πολλές δευτερεύουσες ομοιότητες που τεκμηριώνουν τον παραπάνω παραλληλισμό: από τις εκκαθαρίσεις κατά των ολλανδών του φαν χάαλ και της παλιάς φρουράς του ράικαρντ (ντέκο, ετό, ροναλντίνιο) για να βρει χώρο να ανοίξει τα φτερά του ο μέσι και να γίνει ο παίκτης που γνωρίζουμε σήμερα· μέχρι τη στροφή προς την έννοια του κέρδους και τα αγοραία κριτήρια, με τη διαφήμιση που λερώνει εδώ και μερικά χρόνια τη φανέλα και τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις κοσύγκιν. Αλλά το βασικό συνδετικό στοιχείο είναι η κοινή τους φιλοσοφία που αφήνει σε δεύτερη μοίρα το (αθλητικό ή οικονομικό) τελικό αποτέλεσμα, αναδεικνύοντας την χαρά του παιχνιδιού και την εργασία ως αυτοσκοπό –που γίνεται κι αυτή με τη σειρά της παιχνίδι κι ευχαρίστηση.

Σε συνθήκες ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης βέβαια, θα χρειαστούμε πολλές φορές στην κούρσα του ανταγωνισμού να βάλουμε νερό στο κρασί μας, για να αντιμετωπίσουμε τον αντίπαλο με τα δικά του μέσα. Όποιος μετράει όμως την προσφορά των σοβιετικών μόνο εκ του αποτελέσματος, με βάση τους τίτλους, έχει χάσει εξ αρχής το παιχνίδι γιατί υιοθετεί καθαρά αστικά κριτήρια. Κι όποιος θέλει να υιοθετήσει η μπάρτσα το παιχνίδι και τις αξίες των αντιπάλων, για να έχει εναλλακτικό σχέδιο β’ στην καταπολέμησή τους, της ζητάει επί της ουσίας να απαρνηθεί την αγωνιστική της ταυτότητα και να ευνουχιστεί οικειοθελώς.

Εάν όμως το clásico ενσαρκώνει την ταξική πάλη, αυτή μπορεί να έχει διάφορα αποτελέσματα, όπως μας λένε οι κλασικοί και να καταλήξει είτε με την επικράτηση μιας τάξης επί της άλλης, είτε με την καταστροφή και των δύο. Η τελευταία περίπτωση μοιάζει να βρίσκει εφαρμογή στη φετινή χρονιά. Ο μουρίνιο πίστευε πως θα ήταν αρκετό να φτιάξει μια ομάδα που να μπορεί να νικήσει τη μπάρτσα, για να σπάσει την ηγεμονία της και να κυριαρχήσει. Αλλά ο μεταξύ τους πόλεμος φαίνεται να τους έφθειρε αμφότερους και να άνοιξε το δρόμο της επικράτησης στα γερμανικά φύλα της μπάγερν και της μπορούσια ντόρντμουντ, που νίκησαν εύκολα τους εξασθενημένους μονομάχους.

Όπως ακριβώς συνέβη δηλ κατά τη διάλυση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Όπου η ανάπτυξη των πόλεων και η εσωτερική λογική της εξέλιξης των πραγμάτων απαιτούσε την εμφάνιση της κεφαλαιοκρατίας, με τη διαφορά πως τότε δεν συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις για την πραγματοποίηση αυτού του ιστορικού βήματος. Κι έτσι οδηγηθήκαμε στη φεουδαρχία και το μεσαίωνα –ο οποίος παρόλα αυτά δεν ήταν μονόπλευρα σκοτεινός κι οπισθοδρομικός, όπως επιμένει να τον παρουσιάζει στερεότυπα για τους δικούς της λόγους η αστική ιστοριογραφία.

Από μια άποψη μάλιστα η σημερινή συγκυρία παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με εκείνη την περίοδο, καθώς διανύουμε αντικειμενικά περίοδο μετάβασης στο σοσιαλισμό, που μοιάζει αναγκαίος και επίκαιρος όσο ποτέ, χωρίς ωστόσο να έρχεται αυτή η μετάβαση –οι θιασώτες της κυβερνώσας αριστεράς θα μπορούσαν να επισημάνουν στις ομοιότητες και την επιδρομή των γερμανικών φύλων του μερκελισμού στη γηραιά ήπειρο. Και η μόνη εναλλακτική στο σοσιαλισμό είναι η βαρβαρότητα, όχι των βάρβαρων μερκελικών φύλων, αλλά της καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων, που οδηγεί τις εργασιακές σχέσεις ολοταχώς στο μεσαίωνα. Αλλά αυτό θα το αναλύσουμε εκτενώς σε κάποια άλλη ανάρτηση.

Για να επιστρέψουμε όμως στην αρχική σημείωση και να κλείσουμε τον φαύλο διαλεκτικό κύκλο, ανάμεσα στους δύο βασικούς πόλους της ταξικής πάλης (μπαρτσελόνα και ρεάλ μαδρίτης) υπάρχουν τα πολυάριθμα συμπιεζόμενα μεσαία στρώματα, που αποτελούν τη μικροαστική τάξη –και αν πριν χαρακτηρίσαμε την αθλέτικ μπιλμπάο αριστερίστικη γκρούπα, αυτό καταδεικνύει απλώς τη σαφώς μικροαστική κοινωνική βάση του αριστερισμού, ως πολιτικό φαινόμενο.

Η μικροαστική τάξη λοιπόν έχει αντικειμενικό συμφέρον να παλέψει από κοινού με το προλεταριάτο ενάντια στον κοινό τους εχθρό: τα μονοπώλια και τη ρεάλ μαδρίτης. Πολλές φορές όμως παρασύρεται από την κοινωνική της φύση και θέτει εαυτήν απέναντι από αυτόν τον αγώνα.

Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αυτής της αμφιταλαντευόμενης στάσης είναι κι η περίπτωση της ατλέτικο που θεωρητικά αποτελεί φυσικό σύμμαχο της μπάρτσα και την έχει βοηθήσει πολλές φορές και πρακτικά να ξεπεράσει βαθμολογικά τη ρεάλ μαδρίτης –με αποκορύφωμα μια φορά που κάθισε να χάσει χωρίς προσχήματα κατ’ απαίτηση των οπαδών της με 6-0 (!) στην έδρα της (στο τελευταίο παιχνίδι του τόρες στο βιθέντε καλντερόν) από τους μπλαουγκράνα, που δε μπόρεσαν παρόλα αυτά να αξιοποιήσουν το δώρο και να πάρουν το πρωτάθλημα από τη ρεάλ.

Αλλά κόμπλαρε κάθε φορά που ήταν αντιμέτωπη με τη μισητή συμπολίτισσα κι είχε δεκατέσσερα χρόνια να την κερδίσει, αναπτύσσοντας σταδιακά μια πελατειακή σχέση. Μέχρι προχτές το βράδυ, στο μπερναμπέου, στον τελικό του copa del rey, όπου…

…όπου μασούσε σίδερα και πήρε το κύπελλο από τη ρεάλ μες στην έδρα της, αφήνοντας φέτος το μουρίνιο με άδεια χέρια, να διαχειριστεί την αποτυχία του. Και θυμίζοντας τους στίχους από εκείνο το σουξέ των φατμέ

Θα ξανάρθει η ρουτίνα και θα ξανάρθουνε βροχές

Θα ξανάρθει η ρουτίνα, μα κάτι άλλαξε από χτες

Καιρός να αλλάξει όμως –πέρα από το συμβολικό επίπεδο- και στην πραγματική ταξική πάλη, που ως γνωστόν παραμένει ιστορικά αδικαίωτη (…) και να γυρίσει εκτός από τη μπάλα, το ματσάκι και το γούρι της ατλέτικο και ο τροχός της ιστορίας..
Κι όμως γυρίζει..