Τσίχλα δίχως ζάχαρη

Μία από τις πρώτες παιδικές αναμνήσεις στην οικογένεια, μαζί με τους δίσκους του χάρρυ κλυνν (κασέτες βασικά), τη φρουτοπία και το λάντα που έγινε αποθήκη για τις εφημερίδες, ήταν μια άλλη εφημερίδα, το ποντίκι. Ή μάλλον πρώτα ο ρίζος, με την υδρόγειο στα διεθνή, τις γελοιογραφίες του στάθη και τα προγνωστικά για το δελτίο προπό κάθε παρασκευή -πάλι καλά που δεν είχαμε βάλει και ζώδια δηλ τότε! Και αν δει κανείς φάσεις και στιγμιότυπα από τους αγώνες της εποχής, σίγουρα θα πετύχει κάποια διαφήμιση του ριζοσπάστη στις πινακίδες των μεγάλων γηπέδων: οακα, νέα φιλαδέλφεια, αλεξάνδρειο, κτλ.

 Εμένα πάντως μου είχε κερδίσει το ενδιαφέρον η στήλη με τις προβλέψεις, ίσως γιατί μου άρεσε να ζωγραφίζω πάνω στα αποκόμματα του προπό με τα κουτάκια, ενώ λίγο αργότερα ο άβερελ με άφηνε να συμπληρώνω ένα δελτίο αξίας 240 δραχμών, με τρεις διπλές παραλλαγές, και περίμενα να πιάσω 13άρι μαζί με το ρίζο. Και αν σου κάτσει;

Στις άλλες σελίδες δεν έβρισκα πολλά πράγματα να διαβάσω κι έτσι μου ήταν δύσκολο να καταλάβω γιατί με δούλευαν τα άλλα παιδάκια στη γειτονιά, που αγοράζαμε ριζοσπάστη και όχι κάποια αστική φυλλάδα. Όπως και ένας άλλος γνωστός, που είχε επιπλέον να αντιμετωπίσει και την «εσωκομματική» πίεση του αδελφού του: «αφού ποτέ δεν κερδίζουμε, πάλι με αυτούς θα είμαστε ρε σωτήρη;» Και δεν είναι μόνο η σκληρή αθωότητα των παιδιών που ειρωνεύονται τα πάντα, ή η τάση τους να υποστηρίζουν τους πρώτους και τους νικητές. Πρέπει να το αποδώσουμε στη συνολική επίδραση του πολιτικού κλίματος της εποχής και την επέλαση της επικείμενης αντεπανάστασης.

Κι ύστερα ήρθε το 89’ και το σπίτι σταμάτησε να αγοράζει ριζοσπάστη για μερικά χρόνια –και όταν τον ξανάδε ο κύρης του, μετά από καμιά δεκαετία περίπου, γούρλωσε λίγο τα μάτια στην αρχή, αλλά το αποδέχτηκε στωικά. Περάσαμε ένα σύντομο μεταβατικό διάστημα με διάφορα υποκατάστατα (έθνος, ελευθεροτυπία) πριν καταλήξουμε στο πριν –αν και ο σπαρίλας ήταν ακόμα πολύ μικρός, όπως του είχε πει η αλέκα σε μία από τις τελευταίες της συνεντεύξεις τύπου ως γγ (δείτε εδώ το επίμαχο σημείο μετά το 1.01.30). Και στο μεσοδιάστημα αυτό δοκιμάσαμε για λίγο και το ποντίκι, πολλά χρόνια πριν πέσει στα χέρια του δελατόλλα κι αλλάξει ριζικά το στιλ του.

Εν τω μεταξύ η δική μου σχέση με τις εφημερίδες είχε αναβαθμιστεί θεαματικά, καθώς μου άρεσε πλέον να μουντζουρώνω στους τίτλους τα κενά στα στρόγγυλα γράμματα, όπως το ρο και το άλφα. Προτιμούσα όμως το ποντίκι για να διαβάζω τις γελοιογραφίες και βασικά τα φωτομοντάζ, με τις αυτοσχέδιες λεζάντες και τα μαύρα γυαλιά που φορούσαν σκοπίμως στον άμαχο πληθυσμό για να μην τον εκθέτουν δημόσια. Τις άλλες σελίδες τις ξεφύλλιζα απλώς τροχάδην, μέχρι να πετύχω την επόμενη γελοιογραφία.

Είναι λοιπόν συγκινητικό να ανακαλύπτεις πως σε έναν κόσμο που δε σε λυπάται και μεταβάλλεται διαρκώς γκρεμίζοντας τις σταθερές των παιδικών σου χρόνων, το παλιό διατηρείται διαλεκτικά σε ανηρημένη μορφή στο παρόν και κάποιες αξίες παραμένουν αναλλοίωτες στον χρόνο. Τα δελτία του προπό δεν έχουν πια κουτάκια και το παιχνίδι έχει υπερσκελιστεί από το στοίχημα., αλλά ο τζόγος ζει και βασιλεύει. Η διεθνής καπιταλιστική μεθοδολογία σαμποτάρει σταθερά την πρωτοβουλία της κολχόζνικης ιδιοκτησίας. Ο υποκειμενικός παράγοντας παραμένει αιώνια ανώριμος και βαδίζει ολοταχώς προς τον γκρεμό. Και στο ποντίκι το μόνο που διαβάζεται είναι οι γελοιογραφίες και τα φωτομοντάζ των γελοιογράφων.

Άντε και οι διαφημίσεις του οδηγητή και τις κομεπ, στα πλαίσια των αμοιβαία επωφελών διμερών σχέσεων και της προβολής του ποντικιού με διαφήμιση στο ρίζο. Γιατί τα υπόλοιπα κείμενα (άρθρα, αναλύσεις, κτλ) κινούνται στην πολιτική γραμμή της εφημερίδας, του ρηχού αντι-μνημονιακού λόγου και του αριστερού κυβερνητισμού, κι απευθύνονται σε μικρά παιδιά –που τους αρέσει να ζωγραφίζουν, μουντζουρώνοντας τα κενά στα στρόγγυλα γράμματα και το στρογγυλεμένο πολιτικό λόγο.

Μπορεί κι εκεί βέβαια να βρει κανείς μαργαριτάρια. Όπως το παραπολιτικό σχόλιο στηστήλη τρυπώνω-ξετρυπώνω, με το βουλευτή του κουβέλη και τη στιχομυθία του με δημοσιογράφους μετά την αποχώρηση της δημαρ από τη συγκυβέρνηση.

«Θα συνεργαστείτε με τον ΣΥΡΙΖΑ; Αυτοί είναι κομμουνιστές!» πείραξαν χθες στο περιστύλιο της Βουλής κάποιοι δημοσιογράφοι, βουλευτή της ΔΗΜ.ΑΡ. «Γιατί όχι;», απάντησε ετοιμόλογα εκείνος, «κανείς δεν είναι τέλειος»!..

Κι εσύ μένεις μάρμαρο και δεν ξέρεις με ποιον από τους δυο να μαρμαρώσεις περισσότερο.

Ή σαν τη συνέντευξη του ρέμου στο καλλιτεχνικό ένθετο, που συνήθως έχει πιο έντεχνους και πχιοτικούς αστέρες, με τον αντώνη να μας προκύπτει περίπου κρυφοκομμουνιστής και να δηλώνει πως: Ο κομμουνισμός είναι το πιο όμορφο πολιτικό σύστημα, αλλά δεν είναι φτιαγμένο για ανθρώπους. Είναι φτιαγμένο για αγγέλους.

Δεν υπάρχουν άγγελοι σου λέω.. Κι άντε μετά να ξεκολλήσει από πάνω μας η ρετσινιά της δευτέρας παρουσίας.

Στην ουσία όμως οι γελοιογράφοι είναι οι μόνοι που σώζουν κάτι από την παλιά μεταπολιτευτική αίγλη της εφημερίδας. Κι η μερίδα του λέοντος για αυτό το κατόρθωμα ανήκει δικαιωματικά στον σφο πάνο ζάχαρη.

Πολλές φορές αναρωτιόμαστε μεταξύ μας πού έχει χαθεί ο πνευματικός κόσμος, οι άνθρωποι της τέχνης, γιατί δε βγαίνουν νέοι δημιουργοί να εμπνευστούν από την περίοδο που ζούμε και τις αντιστάσεις που αναπτύσσονται, να εκφράσουν ένα ευρύτερο κοινωνικο-καλλιτεχνικό ρεύμα –μια απορία που κάποιες φορές γίνεται εντονότερη, όταν βλέπουμε τα ίδια ονόματα να ανακυκλώνονται στο πρόγραμμα του φεστιβάλ.

Ο ζάχαρης λοιπόν έρχεται κατά τη γνώμη μου ως μέρος της προλεκούλτ (ενίοτε και προλεκάλτ) απάντησης στα παραπάνω «υπαρξιακά ερωτήματα», ενσαρκώνοντας εν πολλοίς τις προδιαγραφές του γελοιογράφου νέου τύπου. Μπορείτε να το διαπιστώσετε κι εσείς ρίχνοντας μια ματιά σε ένα μέρος της δουλειάς του στο προσωπικό του ιστολόγιο, στη διεύθυνση: http://zacharispanos.wordpress.com/

Δεν είναι μόνο ο δυνατός και στοχευμένος πολιτικός λόγος του σε σκίτσα σαν αυτό…

ή αυτό…

κι αυτό…

Είναι επίσης κι η μαεστρία του να περνάει μηνύματα μέσα κι από το πολύ δύσκολο είδος του πολιτικού αυτοσαρκασμού, όταν καλείται να συμπληρώσει το φωτομοντάζ που συνοδεύει στην εφημερίδα το ρεπορτάζ κκε.

Όπως σε ένα πρόσφατο φωτομοντάζ με τον κουτσούμπα, που τον ρωτάνε οι δημοσιογράφοι…

Ή ένα άλλο, όπου αντιστρέφονται οι ρόλοι και λέει ο κουτσούμπας.

Ή κι αυτό από τις μέρες της ερτ, που αφήνει κι αισιόδοξο, αγωνιστικό μήνυμα.

Ποιο είναι λοιπόν το ηθικό δίδαγμα; Ότι από την περασμένη εβδομάδα ο ζάχαρης έχει άδεια και φιλική συμμετοχή, με δυο-τρία φωτομοντάζ-"κονσέρβα" σε κάθε φύλλο. Οπότε αν τύχει να είστε και εσείς σε διακοπές και μπείτε στον πειρασμό να αγοράσετε το ποντίκι για την παραλία, καλύτερα να το αποφύγετε και να περιμένετε μέχρι αρχές αυγούστου. Γιατί χωρίς τα δικά του σκίτσα και φωτομοντάζ, το ποντίκι είναι

…εφημερίδα άχαρη, τσίχλα δίχως ζάχαρη…