Εμείς και η Πορτογαλία

Μπορεί η λαϊκή παροιμία να συνδέει τους έλληνες με το λαό της γειτονικής ιταλίας και να λέει ούνα φάτσα ούνα ράτσα, αλλά αν υπάρχει ένας λαός στη γηραιά ήπειρο που να τακιμιάζει με το δικό μας σινάφι είναι ο πορτογαλικός, που δε βλέπει τη μεσόγειο, αλλά τα κύματα του ατλαντικού τον έχουνε ρίξει στην ίδια περίπου μοίρα με το δικό μας.

Μας ενώνουν κυρίως τα φτωχά οικονομικά μεγέθη του ευρωπαϊκού νότου, που μας κατέτασσαν σταθερά στις τελευταίες θέσεις της ενωμένης ευρώπης των 12 και των 15 (πόσα εισαγωγικά άραγε να χρειάζεται αυτή η διατύπωση;) Η ιστορική συγκυρία με τις λαϊκές κινητοποιήσεις και την πτώση της μακρόχρονης δικτατορίας στην πορτογαλία, την ίδια χρονιά με τη δική μας μεταπολίτευση· ενώ το μεσοδιάστημα της δικής μας «καχεκτικής δημοκρατίας» από τη δικτατορία του μεταξά και από την κατοχή ως την χούντα των συνταγματαρχών, δε διέφερε ουσιαστικά από το φασιστικό καθεστώς του σαλάζαρ. Μας ενώνουν κι οι αγώνες των τελευταίων χρόνων, ενάντια στο μνημόνιο και τα αντιλαϊκά μέτρα που παίρνονται κατά την περίοδο της κρίσης αλλά και νωρίτερα.

Μας ενώνει ακόμα και το ποδόσφαιρο, όπου έχουν αναπτυχθεί ισχυροί δεσμοί μετά το θρίαμβο της εθνικής στο γιούρο της πορτογαλίας, με δύο νίκες επί των διοργανωτών, και με το φερνάντο σάντος (ουέου ουέου) που ήρθε και κούμπωσε στην ελληνική νοοτροπία και μακροημερεύει στους πάγκους της εθνικής και διάφορων ελληνικών συλλόγων. Και είναι να απορείς πώς μια τόσο συμπαθής χώρα έχει βγάλει τις πιο μισητές ίσως ποδοσφαιρικές φυσιογνωμίες των τελευταίων χρόνων: τον ισκαριώτη φίγκο, το νάρκισσο ρονάλντο και το βοναπάρτη μουρίνιο.

Θα μου πεις πως αυτοί έβγαλαν ως εξαγώγιμο προϊόν στην ευρωπαϊκή ένωση και τον μπαρόσο. Ναι, ενώ αν είχε κάνει τελικά ευρωπαϊκή καριέρα ο δικός μας σημίτης, θα γινόταν κοσμαγάπητος σε όλη την ευρώπη.

Πέρα από τις άλλες ομοιότητες, οι δυο χώρες έχουν και ισχυρά κομμουνιστικά κόμματα, από τα πιο αξιόλογα παγκοσμίως μετά το κκ κούβας κι από τα λίγα στην ευρώπη που άντεξαν στο σαρωτικό κύμα της αντεπανάστασης, χωρίς να μεταλλαχθούν σε σοσιαλδημοκρατικά, κερδίζοντας γι’ αυτό την χλεύη και τα αρνητικά σχόλια των αστών δημοσιολόγων, που μιλούσαν για τα τελευταία σταλινικά απολιθώματα στην ευρώπη. Είχαν μάλιστα και δύο εμβληματικές μορφές, σαν τον φλωράκη και τον αλβάρο κουνιάλ, με σχεδόν παράλληλους βίους, που γεννήθηκαν και πέθαναν, πλήρεις ημερών, σχεδόν ταυτόχρονα.

Κι είναι εντυπωσιακή η μεταστροφή των αστικών μέσων κι ο αναδρομικός τους ‘έρωτας’ για τον… χαρίλαο με τα κότερα και το… σταλινικό κκ πορτογαλίας, που βρέθηκε τώρα άδικα στο στόχαστρο της κριτικής του κουκουέ. Αλλά θα επανέλθουμε αργότερα σε αυτό το θέμα.

Το πιο εντυπωσιακό πάντως στην πολιτική σκηνή της πορτογαλίας, που κουβαλά το πολιτικό φορτίο και τις ιστορικές αναμνήσεις από την επανάσταση των γαριφάλων (όπως η δική μας οριζόταν κάποτε από το ιστορικό φορτίο του εαμ και του πολυτεχνείου) είναι ότι έχει αφήσει τέτοιο αριστερόστροφο στίγμα στο όνομα (αλλά όχι στην χάρη προφανώς) των πολιτικών κομμάτων, που η (ας την πούμε έτσι, για να βγάλουμε συνεννόηση) δεξιά τους είναι το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, ενώ το κόμμα που αντιστοιχεί στην παραδοσιακή σοσιαλδημοκρατία είναι το σοσιαλιστικό, που είχε αναγκαστεί εκ των πραγμάτων να παίρνει πιο ριζοσπαστικές θέσεις τα πρώτα χρόνια –όπως άλλωστε και το δικό μας πασόκ. Παράλληλα εμφανίστηκε ως προοδευτικό ανάχωμα το μπλόκο της αριστεράς, που είναι κάτι ανάλογο με το σύριζα, αλλά είχε ενθουσιάσει αρχικά κι ένα τμήμα του εξωκοινοβουλίου.

Στον αντίποδα ωστόσο βρίσκεται το επίπεδο της συνειδητοποίησης και του πολιτικού λόγου που δεν είναι απαραίτητα αντίστοιχα ανεβασμένο. Έτσι κάποια αιτήματα, όπως η έξοδος από την ευρωζώνη, που σε εμάς τα προβάλλουν δυνάμεις όπως το σχέδιο βήτα του ηγέτη αλαβάνου και ο πεντάστερος κατσανέβας, και μας φαίνονται εντελώς διαχειριστικά, στους πορτογάλους συντρόφους μπορεί να φαντάζουν μαξιμαλιστικά κι ένα βήμα πριν από την επανάσταση. Κι αυτό μπορεί να δηλώνει αφενός την ελληνική ιδιαιτερότητα της χώρας μας και του κινήματος στον ευρωπαϊκό χώρο κι αφετέρου ότι η παρουσία ενός στιβαρού κκ με συγκροτημένο πολιτικό λόγο στην ελλάδα, αναγκάζει τις παρδαλές δυνάμεις του ποικιλώνυμου οπορτουνιστικού χώρου να αναδιπλώνονται και να υιοθετούν κάποια πιο ριζοσπαστικά αιτήματα, για να παίξουν αποτελεσματικά το ρόλο του αναχώματος.

Ας μπούμε τώρα στην ουσία της υπόθεσης, που ήρθε στο προσκήνιο από το προχτεσινό δημοσίευμα της εφημερίδας των συντακτών. Ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί στο κκ πορτογαλίας και ποια πορεία ακολουθεί στην περίοδο που εκδηλώθηκε η καπιταλιστική κρίση; Τι δουλειά έχει κάνει με τις μάζες, ποιοι παράγοντες καθορίζουν την τακτική του, σε ποιες θεωρητικές επεξεργασίες προχώρησε; Είναι προφανές πως η κε του μπλοκ δεν μπορεί να έχει συνολική εικόνα για αυτά τα ζητήματα και να βγάλει ασφαλή συμπεράσματα. Ο μόνος δείκτης που είμαι σε θέση να γνωρίζω είναι τα εκλογικά ποσοστά του κκ πορτογαλίας στις δύο τελευταίες αναμετρήσεις, που δείχνουν κάποιες διακυμάνσεις στην εκλογική του επιρροή (πτώση το 09’ με την εμφάνιση του μπλόκου, μεγαλύτερη αντοχή όμως στην επόμενη αναμέτρηση του 11’, που το μπλόκο έχασε περίπου τη μισή του δύναμη) αλλά φυσικά δεν μπορεί να αποτελέσουν βάση για μια συνολική εκτίμηση.

Νομίζω πάντως πως δεν είναι κρυφό μυστικό ότι στις γραμμές του κκ πορτογαλίας υπάρχει διαπάλη σχετικά με την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει. Αυτό είχε γίνει φανερό και στους συντρόφους που είχαν βρεθεί την άνοιξη του 11’ στις εργασίες του συνεδρίου της πσο στην αθήνα, όπου τα μέλη της πορτογαλικής αποστολής (ενταγμένοι και φίλα προσκείμενοι στο κκπ) ήταν μάλλον μοιρασμένα και διαφορετικών αποχρώσεων. Αν θυμάμαι καλά (μπορεί και όχι) στις τελευταίες ευρωεκλογές το κκπ είχε στείλει δικό του εκπρόσωπο και στην κεντρική προεκλογική του σύριζα, για να κρατήσει επαφή με όλους, δίνοντας στους αναθεωρητές ένα λόγο για να πανηγυρίζουν. Ενώ ακόμα πιο θολά θυμάμαι νομίζω ένα δικό μας εκπρόσωπο σε τηλεοπτικό πάνελ, να προσπαθούν να τον στριμώξουν με βάση τη στάση του κκπ ή κάποια συνεργασία του με το μπλόκο κι αυτός να απαντά για τους πορτογάλους συντρόφους: θα πάθουν και θα μάθουν.

Ας έρθουμε τώρα και στην ουσία της επιστολής, που ήρθε στη δημοσιότητα. Τι καινούριο έρχεται να μας αποκαλύψουν οι αποκαλυπτικές αποκαλύψεις του κειμένου της εφημερίδας των συντακτών; Σχεδόν τίποτα, επί της ουσίας. Όποιος είχε παρακολουθήσει το ρεπορτάζ του ριζοσπάστη για την 15^η διεθνή συνάντηση κομμουνιστικών κι εργατικών κομμάτων, που φιλοξενήθηκε το νοέμβρη στη λισσαβώνα, γνωρίζει πως στη συνάντηση αυτή αποφασίστηκαν μεν δεκατρείς κοινές δράσεις πάνω σε διάφορα ζητήματα, αλλά δεν έγινε δυνατόν να εκδοθεί κοινή ανακοίνωση, λόγω διαφορετικών προσεγγίσεων σε πολύ σοβαρά ζητήματα, όπως σημειώνει ο μαρίνος σε ένα άρθρο του στον κυριακάτικο ρίζο της 15ης δεκέμβρη. Και στη συνέχεια παραθέτει αναλυτικά κάποιες συγκεκριμένες παρατηρήσεις του κκε, που δεν πάρθηκαν υπόψη στο αρχικό κείμενο και το δεύτερο σχέδιο, κι αποτέλεσαν εν πολλοίς τα σημεία της επιστολής του κκε προς την ομάδα εργασίας του κειμένου και τα άλλα κκ που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία.

Αν βασιστούμε βέβαια στο κείμενο της εφημερίδας των συντακτών, έχουμε ψωνίσει από σβέρκο. Ο συντάκτης προσπαθεί να βγάλει ξίγκι από τη μύγα. Συμπληρώνει δημιουργικά τα κενά με δικές του φράσεις από τις καλύτερες παραδόσεις των άρλεκιν (βαθύ ρήγμα στις σχέσεις του κκε με τα περισσότερα κκ, έντονη κριτική, κατηγορεί, αποδίδει ιδεολογική πενία [στο κκπ]) κι άλλα παρόμοια, κατευθείαν από την κοιλιά του, χωρίς να τα έχει διαβάσει στις επιστολές. Κατηγορεί το μαρίνο ότι στο άρθρο του απέφυγε να αναδείξει διαφωνίες του κκε σε βασικά ζητήματα (δηλ τις απέκρυψε σκόπιμα). Κι αφού βεβαιώσει το ριζοσπαστικό αναγνωστικό του κενό πως το κουκουέ είναι τόσο σεχταριστικό, που δεν τα βρίσκει ούτε με τους συμμάχους του στην ευρώπη, αφήνει τον αναγνώστη του να ηδονιστεί με την ιδέα πως η εφημερίδα έσπασε το τείχος του περισσού, κατάφερε να διεισδύσει στα άδυτά του και να αποσπάσει απόρρητα μυστικά, που φανερώνουν πολλά…

Η αστική δημοσιογραφία στα καλύτερά της.

Οι διαρροές φυσικά είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα. Αλλά η συγκεκριμένη έχει διεθνή διάσταση –συνεπώς μπορεί να έχει προέλθει από αλλού- δεν αφορά κάποιο εσωκομματικό ντοκουμέντο και δεν είναι της ίδιας τάξης με τις διαρροές στο βήμα και το σταυρόπουλο. Αν και η αλήθεια είναι πως αν οι αστοί είχαν κάποιο δόντι μες στον κομματικό μηχανισμό, η λογική λέει πως θα το προφύλασσαν και δε θα το έκαιγαν σε τέτοια δευτερεύοντα ζητήματα. Οι φοβερές αποκαλύψεις και το καλλιεργούμενο κλίμα «αποκάλυψη τώρα» δείχνουν μάλλον ένα χαρτί που κάηκε και δίνει τις τελευταίες του σταγόνες τώρα, πριν πεταχτεί σα στυμμένη λεμονόκουπα, παρά οτιδήποτε άλλο.

Τι μένει λοιπόν στο τέλος; Εκκρεμεί το μείζον ζήτημα της επαναστατικής ανασύνταξης του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, που δεν είναι τόσο απλό κι αυτονόητο, όσο φανταζόμασταν ίσως. Όπως καταλήγει και το άρθρο του μαρίνου τα προβλήματα του κομμουνιστικού κινήματος δεν αντιμετωπίζονται με αφορισμούς, αλλά με ουσιαστική συζήτηση πάνω στα επίμαχα ζητήματα στρατηγικής σημασίας και με στόχο την επαναστατική ανασυγκρότηση.

Προσωπικά μου μένει κι αυτή η διαφήμιση με το σάββα από το γιούρο της πορτογαλίας, που ήθελε νόβα για να γυρίσει πίσω κι οι διάφοροι συνειρμοί με την πολιτική επικαιρότητα.

Μπορεί πχ κάποιοι παλιοί σφοι να πάνε έξω από τα γραφεία του πορτογαλικού κκ και να φωνάζουν εεε.. οοο… ζή-τω το δε-κα-το-πέ-μπτο συ-νέ-δρι-ο. Εε… Οο.. Και να μη γυρίζουν με τίποτα πίσω.
Άλλοι πάλι μπορεί να είναι γκασταρμπάιτερ επιστήμονες στο εξωτερικό και να θέλουν ανάπτυξη ή μια αριστερή κυβέρνηση για να γυρίσουν πίσω στην χώρα τους και το 2009.
Ενώ πέρσι στο γιούρο, πριν τις δεύτερες εκλογές του ιούνη, κάποιοι ήθελαν ακριβώς το αντίθετο και είχαν βγάλει μπλουζάκια που έγραφαν: τελευταίο ταξίδι, πριν τον τσίπρα…

Ενώ τώρα μπορεί να προλάβουν και ένα υπερατλαντικό ταξίδι για το μουντιάλ στη βραζιλία. Λεφτά υπάρχουν άλλωστε…