Στις Μόσχες αδελφές μου, στις Μόσχες

Οι σοσιαλιστικές νησίδες δεν έχουν θέση στο σύγχρονο καπιταλιστικό αρχιπέλαγος και δε διαθέτουν καν την κεϊνσιανή γλύκα αυταπατών του πρόσφατου παρελθόντος. Το κοντινότερο που έχει υπάρξει ποτέ ίσως στην ουτοπία αυτών των νησίδων είναι κάτι νησιά του αιγαίου και του ιονίου που αποτελούσαν από πάντα σχεδόν εκλογικά προπύργια του κουκουέ, με σταθερά διψήφια ποσοστά, μέχρι να προκύψει η νεοπασοκική λαίλαπα τον ιούνη του 12’.

Δύο (δηλ τρία αν βάλουμε και τη σάμο) από αυτά τα νησιά βρίσκονται στην περιφέρεια του βόρειου αιγαίου και είναι η ικαρία στο νομό σάμου και πιο βόρεια η λέσβος, που οι περισσότεροι πάντως τη λένε μυτιλήνη, ίσως για να τονίσουν την ιδιαίτερη προφορά των ντόπιων. Οι ζωντανές εξωτερικές συνδέσεις στην τηλεόραση με ανταποκριτές που μας καλωσορίζουν από το «λιμάνι της μυτιλιήνιης» είναι ίσως πιο κλασικές κι από τους ‘λιλιπούτειους καρναβαλιστές’ της πάτρας με την ελίζα καλλίτση και τον σπηλιωτόπουλο να απαγγέλλει τον περίφημο στίχο «πυκνιοί καπνιοί». Αλλά πού να καταλάβετε βρε αστοιχείωτοι ότι ο πρωτοπόρος άρης (καμία σχέση με τον ποδοσφαιρικό) έχει εισαγάγει στην ελλιηνιική το ισπανικό ñ, όπως λέμε iñiesta (ινιιέστα). Που σίγουρα κι αυτό ελληνικό θα ‘ναι για να ‘χει περισπωμένη, ε λιακο (ο τόνος στο «ο»);

Ανάμεσά τους υπάρχει βέβαια η χίος, που δε θα μας απασχολήσει εκτενώς σε αυτό το κείμενο. Τα βασικά της χαρακτηριστικά πάντως, πέρα από τα μαστιχόδεντρα, είναι δύο: α. ότι το λιμάνι της είναι απολύτως φυσιολογικά στραμμένο προς τα κοντινότερα παράλια, δηλ στο ανατολικό τμήμα που κοιτάζει προς την τουρκία, κι έχει γυρίσει την πλάτη της προς το υπόλοιπο αιγαίο, που τα.. ταχύπλοα καμάρια των εφοπλιστών θέλουν δεκάωρο και βάλε να το διασχίσουν, για να πετύχουν τη βέλτιστη οικονομία στα καύσιμα και να σπάσουν τα νεύρα κάθε επιβάτη. Αλλά τι τα θες, το παμε καταστρέφει τον τουρισμό. Κι έτσι ερχόμαστε στο δεύτερο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, που είναι ο υποψήφιος της λασυ, μάρκος σκούφαλης, ένας δραστήριος εκπαιδευτικός, που χαίρει γενικότερης αναγνώρισης και εκτίμησης και είχε μπει για τη δράση του στο στόχαστρο της σαπίλας του ντουνιά και των κρατικών μηχανισμών της.

Υπάρχουν επίσης η καταπράσινη σάμος από άποψη φυσικής ομορφιάς, που κοκκινίζει αισθητά από την άποψη της πολιτικής ομορφιάς, των ψαρών η ολόμαυρη ράχη, η λήμνος που είναι κολαστήριο για πολλούς φαντάρους και όσοι λένε πως πέρασαν καλά στη θητεία τους εκεί πρέπει να θεωρηθούν προστατευόμενο είδος. Και λίγο παραδίπλα ο αι-στράτης, μαρτυρικός τόπος εξορίας (είναι κι αυτή μια ελληνική γωνιά) για κομμουνιστές κι απλούς προοδευτικούς ανθρώπους. Κι από τα στρατόπεδα κρατουμένων που είχαν αρνηθεί να αναγνωρίσουν τις αποφάσεις της έκτης και έβδομης ολομέλειας για τον ζαχαριάδη. Εκεί έκαναν εξορία το 36’ ο βάρναλης κι ο γληνός ως βουλευτής του παλλαϊκού μετώπου –και το λέω αυτό για να κάνω παρενθετικά ‘ρεκλάμα’ σε ένα βιβλίο για τις αναμνήσεις του βάρναλη από την εξορία, σε επιμέλεια ηρακλή κακαβάνη, που θα κυκλοφορήσει απ’ τον καστανιώτη μες στους επόμενους μήνες.

Μετά από τα ορεκτικά, που είναι το ήμισυ του παντός, περνάμε στο κυρίως πιάτο με τις μικρές μόσχες, όπως τιτλοφορείται κι ένα βιβλίο-έκπληξη (η οποία μετριάζεται βλέποντας κανείς τη σκοπιά του συγγραφέα) του γνωστού ιστορικού μαρατζίδη από το νέο κύμα της αναθεωρητικής σχολής, που επιχειρεί πχ να δικαιολογήσει στη βάση της «κόκκινης τρομοκρατίας» τη συγκρότηση των ταγμάτων ασφαλείας.

Η πιο μοσχοβίτικη ελληνική γωνιά είναι ίσως ο ηρωικός μανταμάδος στο βορειοανατολικό μέρος της λέσβου, με τα σοβιετικά ποσοστά (λατρεμένο αστικό κλισέ) του κόμματος, που έφτασαν και το 80% των ψήφων (σφυροδρεπανέλια, όπως τα λένε ακόμα και σήμερα κάποιοι ντόπιοι) σε κάποιες αναμετρήσεις. Η πρώτη σπορά έπιασε ρίζες ήδη από το 22’, με τη διαφωτιστική δουλειά των φαντάρων που γυρνούσαν από το μικρασιατικό μέτωπο, για να κορυφωθεί την περίοδο της αντίστασης με το αντάρτικο και το περίφημο ‘go back’ των μυτιληνιών στους άγγλους «σωτήρες». Ο μανταμάδος είχε ανέκαθεν πολλούς εργάτες γης –χωρίς να είναι πάντως ιδιαίτερα φτωχή περιοχή. Η απήχηση του κουκουέ ωστόσο εξηγείται πρωτίστως με ιστορικούς παρά με καθαρά ταξικούς και κοινωνικούς όρους.

Στο μανταμάδο το κόμμα ήταν κάτι σαν παράδοση, διαχρονική αξία που μεταφερόταν από γενιά σε γενιά μαζί με τα ήθη και έθιμα του τόπου. Πολλά νέα παιδιά έμπαιναν από μαθητές στην οργάνωση κι όσοι δε στήριζαν το κόμμα ή δεν αγόραζαν ριζοσπάστη, κυκλοφορούσαν στο δρόμο δαχτυλοδεικτούμενοι. Ενώ λίγο έξω απ’ το χωριό υπάρχει ένας μεγάλος βράχος με τρία κόκκινα γράμματα «κκε» κι ένας άλλος που επαυξάνει «κκε –η αλήθεια», η οποία γράφεται πάντα με κόκκινο –κι ας μοιάζει κάποιες φορές με πλάκες που έπεσαν εξ ουρανού. Αλλά εάν δείχνει κάτι αυτό, δεν είναι η καθυστερημένη πολιτική συνείδηση, όπως περίπου υπονοεί στο βιβλίο του ο μαρατζίδης, αλλά η αγροτική καταγωγή του λαού και ο εντελώς ιδιαίτερος τρόπος δημιουργικής πρόσληψης κάποιων πολιτικών θέσεων και της βαθιάς πεποίθησης πως το δίκιο είναι με το μέρος μας κι η ιστορία θα μας δικαιώσει.

Ο τελευταίος κομμουνιστής δήμαρχος στο μανταμάδο ήταν ο καρατζιτζής, εκπαιδευτικός με μια ανεξάντλητη βιβλιοθήκη, που χαίρει γενικότερης εκτίμησης –τόσο ο ίδιος, όσο κι η βιβλιοθήκη του. Χάσαμε όμως τον καποδιστριακό δήμο το 06’, γιατί βάρυνε η ψήφος των γύρω χωριών, ενώ από το 10’ η λέσβος είναι ένας ενιαίος δήμος, που δεν έχουμε ρεαλιστικές πιθανότητες να το διεκδικήσουμε, παρά τα πολύ καλά ποσοστά που έχουμε και σε άλλες γωνιές του νησιού –πχ σε αγιάσο και καλλονή.

Αν ο μανταμάδος είναι το ηρωικό γαλατικό χωριό με την πατροπαράδοτη πολιτική κατεύθυνση, η ικαρία είναι ολόκληρο γαλατικό νησί, με ιδιαίτερο στιλ και τρόπο λειτουργίας, για να σπάει κάπως η καταθλιπτική μονοτονία του καπιταλιστικού αρχιπελάγους. Πολλά μαγαζιά πχ ανοίγουν το μεσημέρι και λειτουργούν απογευματινές ώρες κυρίως –κάποια εξ αυτών μάλιστα χωρίς να έχουν καν κάποιον στην υποδοχή, οπότε καλείσαι να αυτοεξυπηρετηθείς και να αφήσεις στον πάγκο ό,τι προαιρείσαι.

Μαγαζί μπορείς χωρίς αφεντικά.

Γενικώς οι κάτοικοι είναι τόσο χαλαροί, που ενώ βγάζουν πολύ ωραίο κρασί για παράδειγμα, το καλοκαίρι γίνεται σαν ξίδι από την θερμοκρασία, γιατί προφανώς βρίσκουν πολύ μπελαλίδικους τους ενδεδειγμένους τρόπους αποθήκευσής του. Κι αυτό είναι ίσως το μόνο μελανό σημείο που μπορεί να βρει κανείς στα τοπικά πανηγύρια, που μαζεύουν χιλιάδες κόσμου και αποτελούν το βασικό έσοδο των χωριών, έτσι που είναι απομονωμένα και ξεχασμένα από θεό και ανθρώπους –σε τέτοιο βαθμό, που κάποιοι ντόπιοι, όπως λέει ο μη αστικός μύθος, θεωρούν δικούς τους παραδοσιακούς χορούς, εκτός από το νικαριώτικο, και το τάγκο ή τη σάλσα, που χορεύουν στα πανηγύρια. Άντε λοιπόν να φοβίσεις αυτό το λαό ότι αν έρθουν στα πράγματα οι κομμουνιστές, η χώρα θα είναι καταδικασμένη σε διεθνή απομόνωση και θα γίνει σαν την κούβα.

Οι νικαριώτες γνωρίζουν πολή καλά τα αδιέξοδα των ψευδοδιλημμάτων και των στημένων δίπολων. Έχουν ζήσει από πρώτο χέρι τι εστί η λεγόμενη φυλή των γκρούβαλων, κάτι σαν εναλλακτικοί κάφροι, από τον τζαμπατζή που θα σου πάρει το φαΐ και το ποτό όταν σηκωθείς να χορέψεις στο πανηγύρι, μέχρι κάποιους ασυνείδητους ελεύθερους κατασκηνωτές, που αναγκάστηκαν να τους διώξουν οι ντόπιοι γιατί αποτελούσαν σταθερή πηγή ρύπανσης και βρώμιζαν το ποτάμι τους –αν και προφανώς δεν είναι όλοι έτσι· ούτε είναι τυχαίο που προτιμούν την ικαρία και το χαλαρό της κλίμα.

Πολλές φορές στο πλοίο της γραμμής, οι γκρούβαλοι υποχρεώνονται σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνύπαρξη, σαν κοινωνικό πείραμα, με τους τρέντι φλώρους που ταξιδεύουν με το ίδιο πλοίο για μύκονο, γιατί, σαν τον άρη κι αυτοί, δεν έχουν λεφτά να πάνε κάπου αλλού. Έτσι μπορείς να δεις στο κυλικείο πχ έναν προσεγμένο νεαρό στην τρίχα να ανησυχεί μήπως η τυρόπιτα που παρήγγειλε πάρα πολύ λάδι, ενώ ο υπάλληλος με τη σειρά του ανησυχεί μήπως του βουτήξει τίποτα στα μουλωχτά, μόλις γυρίσει την πλάτη του, ο γκρούβαλος που καραδοκεί στη γωνία.

Έχουν ζήσει όμως και τη γλύκα της άλλης πλευράς, με τον πλην λακεδαιμονίων συνασπισμό, από τον αϊβαλιώτη του λαος μέχρι διάφορους αριστερούς της κακιάς ώρας, που διαφημιζόταν περίπου σαν εκείνη την παλιά διαφήμιση ενός ουίσκι: το κουκουέ φεύγει, η ανάπτυξη έρχεται. Τώρα όμως που οι ντόπιοι βίωσαν τα καλούδια της περιβόητης ανάπτυξης και τα δρομολόγια των πλοίων μειώθηκαν ακόμα περισσότερο, είναι πιθανό να αλλάξουν ξανά γνώμη και να αποκατασταθεί στο νησί η κόκκινη (κι εργατική) τάξη πραγμάτων σε αυτές τις εκλογές.

Η οποία δεν υπήρχε πάντα, καθώς οι ντόπιοι στην πλειοψηφία τους ήταν με το βασιλιά. Άρχισαν να αλλάζουν σταδιακά όμως, γιατί εκτίμησαν τους εξόριστους κομμουνιστές, που έφτιαξαν μάλιστα και τους πρώτους δρόμους στο νησί με την προσωπική τους, εθελοντική εργασία. Και οι κομμουνιστές παραμένουν ως και σήμερα καρφί στο μάτι των επιχειρηματιών και μεγαλοξενοδόχων, που θέλουν να κάνουν την ικαρία κάτι σαν εναλλακτική μύκονο, χωρίς ελεύθερες παραλίες, δωρεάν ξαπλώστρες και ομπρέλες κι άλλα τέτοια αναχρονιστικά ήθη και έθιμα.

Πέραν των άλλων, το βόρειο αιγαίο είναι η περιφέρεια στην οποία δίνει ρέστα η αναθεωρητική λεβεντιά του οπορτουνισμού. Αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά, ήδη από τα χρόνια της διάσπασης, με όσα έγιναν και στην εφημερίδα «εμπρός» οι σύντροφοι της λέσβου και του «αριστερά στη μυτιλήνη». Το ξανάδαν μπροστά τους με το λαοπλάνο αλέξη να ξιφουλκεί ‘go back’ κατά της μέρκελ, την ώρα που ομνύει όρκους πίστης στην εε κι ονειρεύεται νέο σχέδιο μάρσαλ. Το έζησαν από πρώτο χέρι οι νικαριώτες σύντροφοι στις τελευταίες δημοτικές εκλογές. Το επιβεβαίωσαν πρόσφατα και οι σάμιοι, που εξέδωσαν αυτή την ανακοίνωση για συριζαίους υποψήφιους που λένε ότι είναι με το κκε, για να ψαρέψουν ψήφους –όπως με τις.. αθώες σημαίες του κκε στις συγκεντρώσεις του πασοκ της αλλαγής.

Ο σύριζα δεν έβαλε υποψήφια την κυρίτση της ερτ  μόνο ως αριστερό άλλοθι, απλά για να χρυσώσει το χάπι και να μετριάσει τις αντιδράσεις για το βουδούρη και τον κάθε καριπίδη –που τελικά κόπηκε και συνεχίζει με στήριξη ανελ, που και αυτοί δυνάμει σύμμαχοι του σύριζα είναι. Την έβαλε πονηρά σκεπτόμενος λόγω της καταγωγής της από κομμουνιστή πατέρα και της προηγούμενης δράσης της στο παμε, για να εισχωρήσει (θα έγραφα λεηλατήσει, αλλά έχει ψωμιά να φάει ακόμα για να φτάσει το πασοκ) στη δική μας εκλογική βάση κι αυτές τις κόκκινες μόσχες, γιατί ξέρει πως μόνο έτσι έχει ελπίδες να διεκδικήσει (αυτήν ειδικά) την περιφέρεια -ενώ κάτι παρόμοιο προσπαθεί να κάνει και στο δήμο λέσβου. Ως γιαλαντζί αριστεροί γνωρίζουν πολύ καλά πως τα κάστρα αλώνονται ευκολότερα από μέσα, από όσους λένε πως είναι κι αυτοί με το μέρος μας.

Αλλά οι δικές μας μικρές μόσχες έχουν αντέξει σε πολύ δύσκολους καιρούς κι έχουν αναπτύξει γερά αντισώματα, για να υποστείλουν τώρα την κόκκινη σημαία στους επίδοξους γκόμπι της νέας εποχής και να αφήσουν τις κόκκινες νησίδες να βουλιάξουν στο καπιταλιστικό αρχιπέλαγος.