Σπάμε την άτιμη την αλυσίδα

Η αλήθεια είναι πως όταν προτείνεις στο κοινό κάτι (μια εκδήλωση, ένα δρώμενο ή μια παράσταση) χωρίς να το έχεις δει ο ίδιος, αλλά το συνιστάς παρόλα αυτά, γιατί σου τραβάει το ενδιαφέρον το διαδραστικό στοιχείο, η ερασιτεχνική προσπάθεια, η πρώτη επανεκτέλεση (με την καινούρια μελωδία) ενός ξεχασμένου λαϊκού τραγουδιού για το μπλόκο της κοκκινιάς, κτλ, έχεις ένα μικρό φόβο μήπως πάει κάτι στραβά και δε φανεί αντάξιο των προσδοκιών το τελικό αποτέλεσμα. Ε λοιπόν καμία σχέση, τις δικές μου προσδοκίες τουλάχιστον τις ξεπέρασε κατά πολύ η εκδήλωση της κο κοκκινιάς για το μπλόκο –κι ιδίως το καλλιτεχνικό κομμάτι.

Ναι αλλά το μπλόκο έγινε αμέσως μετά το δεκαπενταύγουστο του 44’, στις 17 του μηνός. Γιατί έγινε τέλη σεπτέμβρη αυτή η επετειακή εκδήλωση; Ίσως, μεταξύ άλλων, γιατί οι ναζί κι οι γερμανοτσολιάδες ξαναχτύπησαν στα σαράντα του μπλόκου, όταν ο λαός της κοκκινιάς κι άλλων λαϊκών περιοχών, τιμούσε τα θύματά του κι ο εχθρός τον χτύπησε ύπουλα, σημαδεύοντας στο ψαχνό από μια παρακείμενη δεξαμενή.

Ένα πρωί σε μια γωνιά στην κοκκινιά

Είδα τον μπόγια να περνά και το φονιά

Το χρονικό με την αναπαράσταση των γεγονότων ήταν άμεσο και ζωντανό, πετυχαίνοντας να γεφυρώσει δύο πολύ διαφορετικές εποχές, όπου στη μία ο λαός πάλευε με κίνδυνο της ζωής του, ενώ στην άλλη ο βασικός μας φόβος ήταν πχ της τάξης του αν θα συγκρατήσει ο συννεφιασμένος ουρανός τα δάκρυά του (που ούτε αυτά φτάνουν ωστόσο για να ξεπλύνουν το αίμα) για να μη βρέξει και αναβληθεί η εκδήλωση. Και σήμερα όμως, οι δυσκολίες κι οι θυσίες συνεχίζονται με άλλον τρόπο, (βλέπε πχ φτώχια, την απειλή της απόλυσης, κτλ) όπως είπε στην ομιλία του ο βαγγέλης μαρούπας. Και το έφερε έτσι η συγκυρία, που μόλις τις προάλλες η τυφλή κι ανεξάρτητη δικαιοσύνη επικύρωσε την απόλυση τριών υπαλλήλων της ικεα για τη συνδικαλιστική τους δράση. Και μία από αυτές τις υπαλλήλους ήταν και η συντρόφισσα που είχε την επιμέλεια του καλλιτεχνικού προγράμματος της εκδήλωσης.

Είναι πάρα πολύ δύσκολο να αγγίξεις το σύγχρονο θεατή με κάτι που έγινε εβδομήντα χρόνια πριν, να το μεταφέρεις στο κλίμα της εποχής, τη θέση των πρωταγωνιστών και την ψυχολογία τους, καθώς έδιναν με χαρά τη ζωή τους για έναν κόσμο στο μπόι των ανθρώπων και των ονείρων. Και είναι τα διαδραστικά ευρήματα της μπρεχτικής αποστασιοποίησης που βοηθάν να κοπούν αυτές οι αποστάσεις, καταρχάς η χρονική αλλά κρίως αυτή μεταξύ της σκηνής και των θεατών. Οι χαφιέδες τσολιάδες έψαχναν με φακούς μέσα στο πλήθος, όπου κρύβονταν οι αγωνιστές, η πένθιμη πομπή περνούσε ανάμεσα από τις σειρές των καθισμάτων κι η οβα της κοκκινιάς μοίρασε στους θεατές την αυθεντική κομματική ανακοίνωση του 44’, που ζητούσε εκδίκηση και το ξεκλήρισμα του κατακτητή, ενώ οι (ερασιτέχνες) ηθοποιοί πετούσαν τρικάκια κι έγραφαν συνθήματα στο μπροστινό μέρος της σκηνής: σπάμε την άτιμη την αλυσίδα.

Μπορεί η ομάδα να αποτελούταν από ερασιτέχνες, αλλά δεν ξέρω πολλές επαγγελματικές παραστάσεις που να χαρίζουν τόσο έντονα συναισθήματα. Αρχικά ο κόσμος ήταν κουμπωμένος και δεν ακολούθησε το σύνθημα μιας κοκκινιώτισσας γιαγιάς (λες και δεν είχαν φάει το αυγό τους, όπως σχολίασε δηκτικά στο καπάκι η ταξική γιαγιά). Στη συνέχεια όμως, του ήταν πολύ δύσκολο να μην χειροκροτάει ανάμεσα στις σκηνές και τα τραγούδια, όπως μας είχαν ζητήσει οι συντελεστές της παράστασης. Και ήταν τόση η ορμή και το συναίσθημα που είχαν συσσωρεύσει μέσα τους οι θεατές, που στο τέλος τραγουδήσαμε όλοι μαζί με σφιγμένες γροθιές «παιδιά σηκωθείτε να βγούμε στους δρόμους» και βιαζόμασταν να τελειώσει το τραγούδι, για να αρχίσει το χειροκρότημα. Καθώς όμως είχαν καταργηθεί τα όρια μεταξύ σκηνής και κερκίδας, δεν ήταν το κοινό που χειροκροτούσε τους συντελεστές, αλλά όλοι μαζί τους πάντες. Και αυτή η αντίδραση, το πάθος και η αλληλεπίδραση με τους θεατές μου άφησαν την εντύπωση –όσο υπερβολική κι αν ακουστεί- πως αυτό που παρακολουθήσαμε ήταν ίσως ό,τι κοντινότερο υπάρχει στη λειτουργία και την ατμόσφαιρα που είχε το θέατρο του βουνού.

Το νόημα της αποστασιοποίησης όμως δεν είναι η έκκληση στο συναίσθημα, αλλά στη συνείδηση, να μετατρέψει τον πόνο και την οργή σε σκέψη και κυρίως σε πράξη, για να βρει το αίμα που κύλησε (όχι απλά εκδίκηση, όσο) τη δικαίωση που ζητάει. Το κόκκινο σεντόνι που σκέπαζε τα θύματα του μπλόκου περνάει στα χέρια της νέας γενιάς. Και οι νεκροί, που παραμένουν πεσμένοι επί σκηνής κατά τη διάρκεια του έργου, ζωντανεύουν στο τέλος με τους δικούς μας αγώνες, όταν μπαίνουν στον χώρο διαδηλωτές με κόκκινα λάβαρα και ένα πανό που γράφει: το μέλλον μας δεν είναι ο καπιταλισμός, είναι ο νέος κόσμος, ο σοσιαλισμός.

Κι αν δεν είναι αυτό το μέλλον μας, τότε μας περιμένει η φασιστική φρίκη, ως η πιο ακραία και επιθετική μορφή του καπιταλισμού, ινά πληρωθή το διαχρονικό δίλημμα «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα». Γιατί η ιστορία έχει την τάση να επαναλαμβάνεται, ως φάρσα ή ως τραγωδία, και θα είναι τραγωδία, για το λαό της κοκκινιάς ιδιαίτερα, να ξαναζήσει τη φασιστική κτηνωδία –όσο κι αν μοιάζουν οι χρυσαυγίτες ηγέτες με πρωταγωνιστές κακόγουστης φάρσας. Αλλά η αφηγήτρια υποσχέθηκε ένα νέο στάλινγκραντ σε όσους ονειρεύονται σήμερα μια καινούρια βαϊμάρη, θυμίζοντας την πατρίδα των εργατών, τη σοβιετική ένωση, που τσάκισε τα σκουπίδια της ιστορίας. Θα φροντίσουμε εμείς γι’ αυτό. Και όσο η σφισσα τραγουδούσε το φασισμό του λάδη, σκεφτόμουν συνειρμικά τις τραγικές αυταπάτες της κίνησης φίλων και συγγενών του φύσσα, από το γειτονικό κερατσίνι: το φασισμό βαθιά κατάλαβέ τον, δε θα πεθάνει μόνος, μόρφωσέ τον.

Ενδιάμεσα ο αφάζα κι ο μέγας είχαν κάνει τη σύνδεση με το σήμερα, δίνοντας ένα αναλυτικό χρονικό των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων από το 44’ ως τις μέρες μας σε ένα πολύ καλό τραγούδι, με δυνατούς στίχους που για μένα τουλάχιστον ήταν ευχάριστη έκπληξη κι ως δομή μου θύμισαν κάπως συνειρμικά το ντουέτο μαχαιρίτσα-παπακωνσταντίνου. Να δεις τι σου ‘χω για μετά..

Μήπως όμως σφοι όλα αυτά ήταν υπερβολική δόση σοσιαλιστικού ρεαλισμού; Ναι σφοι, μπορούμε να ισχυριστούμε άφοβα πως ήταν ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός στα καλύτερά του. Αλλά από πότε είναι αυτό μειονέκτημα δηλ;

Υστερόγραφα

-Παρακαλώ να χαμηλώσετε τα κινητά σας. Πολύ σωστά. Τα μικρά παιδιά όμως πώς ακριβώς χαμηλώνουν κι απενεργοποιούνται, μπορείς να μου πεις;

-Νομίζω πως το δρώμενο μαγνητοσκοπήθηκε κι ελπίζω να ανέβει άμεσα στο διαδίκτυο, για να μεταφέρει το κλίμα και σε όσους δεν είχαν την ευκαιρία να δώσουν το ‘παρών’ στο κηποθέατρο της νίκαιας. Αλλιώς βασιζόμαστε στους θεατές και τα δικά τους ερασιτεχνικά βιντεάκια με κινητά και άλλα μέσα, καθώς είναι μία από τις σπάνιες παραστάσεις, όπου κάτι τέτοιο δεν απαγορεύεται αλλά ενδείκνυται ή κι ενθαρρύνεται.

Την επομένη το απόγευμα, ήταν προγραμματισμένη η εκδήλωση στην έδρα της κε στον περισσό, για την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ το αναλυτικό ρεπορτάζ του 902. Προσωπικά μου ερχόταν συνειρμικά κι η αντίθεση με τις φαιδρότητες που είχε πει ο σαμαράς την ίδια μέρα στην χαλκιδική, για τα δικά τους 40χρονα της νδ. Φαντάζεσαι πχ τον κύριλλο να λέει ανέλαβα μια χειρομβοβίδα αλλά την εξουδετέρωσα –και σε πρώτο ενικό μάλιστα; Θα γελούσαμε όλοι μέχρι δακρύων και θα ξαναπλημμύριζε ο περισσός.

Αλλά έτσι που τα ‘φερε η συγκυρία της μεταπολίτευσης πέφτουν μαζί φέτος μια σειρά στρόγγυλες επέτειοι. Με τη διαφορά πως το κκε και ο ριζοσπάστης υπήρχε από πριν, ενώ οι άλλοι βάλανε απλώς τα ρούχα τους αλλιώς –άντε να πεις ότι το πασόκ πρωτοτύπησε λίγο γιατί δεν υπήρχε ως τότε παραδοσιακή σοσιαλδημοκρατία στην ελλάδα. Το κκε όμως, όταν λέει πως έχει βαθιές ρίζες με το λαό και την ιστορία, δεν εννοεί τα δέντραπου ψήφισαν κάποτε την ερε του εθνάρχη, αλλά στενούς δεσμούς αίματος. Μόνο ο ριζοσπάστης έχει να επιδείξει περισσότερους αγωνιστές που έδωσαν τη ζωή τους στις επάλξεις του αγώνα από τη νδ του σαμαρά που έχει κάνει σημαία τον μπακογιάννη και μιλάει για αγώνες(;!)

Κατά τα άλλα η ομιλία του κύριλλου έπιασε περισσότερο το γενικό πολιτικό κομμάτι, σαν εισήγηση, και είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο σημείο που ανέφερε το παράδειγμα της βιομηχανίας Ν&Κ (βλέπε και τις πρόσφατες εκδόσεις της σύγχρονης εποχής) κάνοντας λόγο για λαϊκούς ανταποκριτές και διακινητές της εφημερίδας. Ενώ ο μωραΐτης (που δεν πρόλαβε μόνο το πρώτο νόμιμο φύλλο της επανέκδοσης αλλά και το τελευταίο νόμιμο φύλλο του 47’, ως αντάρτης στον παρνασσό, πριν βγει εκτός νόμου ο ριζοσπάστης) σημείωσε την επέτειο της ίδρυσης του εαμ (στην οποία είχε παραλείψει να αναφερθεί ο παπασταύρου) κι εξέφρασε την απορία του πώς πέρασαν έτσι τα χρόνια, αφού νιος ήταν και γέρασε –αλλά όχι πάρα πολύ. Και έδειξε όντως πως παραμένει αγέραστος, σαν το ριζοσπάστη, με έναν πολύ ζωντανό κι άμεσο λόγο για τα πρώτα νόμιμα φύλλα της μεταπολίτευσης (σε γκαστρωμένες μέρες, όπως έλεγε και ο χαρίλαος) χωρίς να περιμένουν το επίσημο οκέι –αυτό δα έλειπε. Και για το ριζοσπάστη, που ξεκίνησε με λίγα νέα και άπειρα στελέχη, που έτρεχαν για όλα, αλλά έγινε σύντομα ολόκληρη σχολή δημοσιογραφίας, όπως απέδειξε κι η αξιοποίηση όσων έφυγαν στα αστικά μέσα –αλλά χαλάλι τους.

Στο κλείσιμο έπαιξε ένα μικρό βιντεάκι με διάφορα ιστορικά πρωτοσέλιδα της 40χρονης διαδρομής του νόμιμου ρίζου, με ένα χάρακα στο κάτω μέρος να δείχνει τις χρονολογίες. Και ο κόσμος χειροκροτούσε αυθόρμητα σε διάφορα σημεία, πχ για τον χαρίλαο, τον χαράκτη τάσσο και άλλα. Αλλά το θερμότερο χειροκρότημα ήρθε σε δύο συγκεκριμένα πρωτοσέλιδα. Του 91’ με την ελπίδα των λαών και την κόκκινη σημαία (μετά την υποστολή της από το κρεμλίνο). Και ένα πιο πρόσφατο με την αναγγελία της έναρξης των εργασιών του 19^ου συνεδρίου, που προκάλεσε και τον ενθουσιασμό της μαρίας του 19^ου δίπλα μου..

Υγ: τις μεγαλύτερες νίκες μας δεν τις έχουμε δει ακόμα, είπε κάπου στο κλείσιμο ο σαμαρά –είδες τι σου είναι οι σύμβουλοι με το αριστερό παρελθόν; Και τρίξανε τα κόκαλα του χικμέτ στον τάφο του..