Η εκδήλωση για την πλημμύρα στον Περισσό

να ξεσηκώσω όλα τα κατώγια

και τα πλημμυρισμένα με όνειρα υπόγεια

Λάκης Παπαδόπουλος

Είναι ίσως τραγική ειρωνεία να γραφτεί πως η αίθιυσα εκδηλώσεων του περισσού πλημμύρισε από κόσμο (και όνειρα) την περασμένη αευτέρα, αλλά είναι η πιστή αποτύπωση της αλήθειας. Οι εκδηλώσεις μπορεί να ξεκινούν συνήθως με κάποια μικρή καθυστέρηση, αλλά όσοι προγραμμάτισαν την αφιξή τους με βάση το ακαδημαϊκό τέταρτο, έμειναν απέξω να στήνουν ακαδημαϊκά πηγαδάκια, ευελπιστώντας σε μία από μηχανής οθόνη να μεταδίδει στο φουαγιέ όσα γίνονταν μες στην αίθουσα.

Θα ρωτήσει κανείς γιατί να τιμήσουμε και να θυμόμαστε μια τόσο δυσάρεστη επέτειο από ένα ατυχές συμβάν –που βέβαια δεν ήταν ακριβώς θέμα.. κακοτυχιάς (sic), όπως είπε σε κάποιο σημείο της ομιλίας του και ο γγ για το κκε, που είχε να αντιμετωπίσει θεούς και δαίμονες- αλλά σχεδόν νομοτελειακό, αν σκεφτείς δηλ τα πλημμελή μέτρα πρόληψης και την εγκατάλειψη της πρωτεύουσας στην τύχη της (δηλ την κακοτυχιά της) και το έλεος των καιρικών φαινομένων. Γιατί προφανώς δεν πλήχθηκε μόνο η έδρα της κετουκε εκείνη τη μέρα από τη πλημμύρα, τους τόνους νερού και τα βοθρολύματα που σκέπασαν τους πρώτους ορόφους του κτιρίου. Κι αν εμείς έπρεπε να κρατήσουμε ζωντανή την ιστορία του κκε, τα ιστορικά ντοκουμέντα και «τα χαρτιά που μας μιλάνε» (όπως είπε ο γγ και πάλι), υπήρχαν και άλλοι που έδιναν μάχη για να κρατηθούν στη ζωή κυριολεκτικά και 17 οικογένειες που θρήνησαν τους δικούς τους εκείνο το βράδυ της «θεομηνίας» (που όπως είπαμε δεν ήταν οργή θεού ή η τιμωρία της φύσης, αλλά..)

Το χτύπημα ήρθε σε μια ούτως ή άλλως αρνητική συγκυρία, όπου όλα τα έσκιαζε η φοβέρα και τα έπνιγε η (μισθωτή) σκλαβιά και τα λύματα από το σπασμένο φράγμα στον ποδονίφτη. Σχεδόν σα συνέχεια από το σημείο όπου σταματά η πλοκή των «απόντων», μετά το καλοκαίρι του 94’. Μόνο που εδώ δεν έχουμε την αφήγηση μιας εκκωφαντικής απουσίας, όπου ο καθένας την κάνει με τον τρόπο του· αλλά την ηρωική ιστορία των 25 χιλιάδων μελών και φίλων του κκε που έδωσαν το «παρών» βοηθώντας με κάθε πρόσφορο μέσο για τη διάσωση και αποκατάσταση του αρχείου της κετουκε. Μια μάχη δύσκολη κι ιδιαίτερη, αλλά εθελοντική και συλλογική (επειδή μόνο έτσι μπορούσε να κερδηθεί). Ηρωική με τον τρόπο της, εν μέσω αντιηρωικών εποχών, σαν υστερόγραφο (ή κεφάλαιο που προστέθηκε) στην πάλη για την ανασυγκρότηση του κκε στη δεκαετία του 90’. Αυτήν την προσπάθεια τιμάμε, όχι προφανώς την καταστροφή ως γεγονός.

Μια διαδικασία περίπλοκη, επίπονη και μακροχρόνια, και αυτό αντανακλάται ακόμα και στο μακρινάρι-τίτλο της εκδήλωσης στο φόντο του βήματος: 20 χρόνια μετά την πλημμύρα που έπληξε την έδρα και το αρχείο της κε του κκε. Υποσχεθήκαμε ότι με κάθε κόστος θα σώσουμε το αρχείο. Τηρήσαμε την υπόσχεση. Συνεχίζουμε την προσπάθεια*. (*αν και το κόμμα έχει παράδοση στα.. φειδωλά συνθήματα-τίτλους, με κορυφαίο ίσως αυτό που βάζουν οι θέσεις του 19^ου για τη στάση μας σε περίπτωση πολέμου «ο λαός θα δώσει την απάντηση με το όπλο στο χέρι...» που καταλήγει να είναι μία κανονική παράγραφος κι αν πας ποτέ να το φωνάξεις σε πορεία, κάπου στην τρίτη φράση ο ντουντουκιέρης θα κατέβαζε απορημένος την ντουντούκα του και θα σε κοιτούσε με βλέμμα απόγνωσης: μα τι λες).

Φαίνεται επίσης από τις πολλές τεχνικές λεπτομέρειες που πέρασαν στην ομιλία του γγ και στο 40λεπτο βιντεάκι που ακολούθησε: για το πεχά (pH) των παλιών σελίδων, την αποκατάστασή τους μέσα στο νερό, τη διαφορετική μεθοδολογία αντιμετώπισης από αντίστοιχες πλημμύρες στην χιλή και τη φλωρεντία, την τεχνογνωσία που δόθηκε σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις, την ευρωπαϊκά αναγνωρισμένη μέθοδο και τις προδιαγραφές της εδώ επιχείρησης... Σε κάποια σημεία τα πλάνα με τις διάφορες φάσεις αποκατάστασης του αρχείου, μου θύμισαν σκηνές από τα παιδικά μας χρόνια και την εκπομπή art attack με τις ασκήσεις χειροτεχνίας –που ποτέ δεν μπόρεσα να κάνω. Μόνο που εκεί ο παρουσιαστής έκανε την πλάκα του και πληρωνόταν για αυτό, ενώ εδώ κρινόντουσαν πολύ περισσότερα κι όλοι προσέφεραν βοήθεια εθελοντικά κι αφιλοκερδώς.

Μια συλλογική προσπάθεια που ξέφυγε μάλιστα από τα στενά κομματικά πλαίσια κι απασχόλησε πλήθος μαζικών φορέων, επιστημόνων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, κτλ, που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της κε, κατανοώντας πως το αρχείο της είναι κομμάτι της ιστορίας του τόπου. Κι ήταν σίγουρα κάπως περίεργο να βλέπει κανείς προσκεκλημένους σαν τον τζανετάκο και το σωλήνα βασιλακόπουλο (καμία σχέση με τα παιδιά του σωλήνα που έλεγε ο πανούσης) για να αναφέρω δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα· να ακούει θερμές κι ειλικρινείς ευχαριστίες σε ιδρύματα δήμων, της βουλής, της εκκλησίας ή της εθνικής τράπεζας, σε προσωπικότητες σαν την τόνια μωροπούλου! Να μαθαίνεις για τη βοήθεια της ελευθεροτυπίας και της καθημερινής, που πρόσφεραν τις εγκαταστάσεις τους, για να τυπωθεί ο ρίζος εκείνων των ημερών και να μη φιμωθεί η φωνή του κκε –την οποία φιμώνουν σταθερά έκτοτε, όπως και πριν άλλωστε. Οργανισμοί, φορείς, μέσα, που βοήθησαν όσο μπορούσαν για να νικήσει το κκε τη λάσπη, να τη διώξει από την έδρα και τα ντοκουμέντα της ιστορίας του, ενώ συνήθως κάνουν ό,τι είναι δυνατό για να του ρίξουν λάσπη, στη δράση του και την ιστορική διαδρομή του.

Γιατί είχε κι αυτόν τον χαρακτήρα η μάχη που δόθηκε για τη διάσωση του αρχείου –κι ας λαβώθηκε με την απώλεια ενός μικρού μέρους του, που πνίγηκε στα απόνερα: ενάντια στην παραχάραξη της ιστορίας και των γεγονότων που την σημάδεψαν. Καμία αποκατάσταση ιστορικών ηγετών δε θα είχε προχωρήσει τόσο γρήγορα χωρίς την πολύτιμη αρωγή του αρχείου: αποφάσεις, κομματικά ντοκουμέντα, προσωπικά σημειώματα προς την κε, κρυφά σημειώματα φυλακισμένων αγωνιστών, σπάνιο οπτικοακουστικό υλικό και φωτογραφίες, μαρτυρίες. Ένας ανεκτίμητος θησαυρός που αξιοποιήθηκε για την κουβέντα πάνω στο β’ τόμο του δοκιμίου, ψηφιοποιείται σε ηλεκτρονική μορφή και ανοίγει ένα μεγάλο μέρος του στο κοινό και τους ιστορικούς ερευνητές, στο κέντρο χαρίλαος φλωράκης, στο σπίτι όπου έζησε ο καπετάν γιώτης, στο χαλάνδρι. (Αξίζει να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του και να πλοηγηθείτε, ακολουθώντας αυτόν το σύνδεσμο –στο βουνό).

Η ομιλία του κουσούμπα ήταν μεστή, συντομότερη από ό,τι συνήθως, γεμάτη συναίσθημα και ειλικρινείς ευχαριστίες προς κάθε πλευρά. Ξεχώρισα την αναφορά στις συνέπεις της κρίσης, τις δύσκολες αποφάσεις για τον 902 και την προσωρινή αναστολή των εργασιών για το κτίριο που θα στεγάσει συνολικά το αρχείο της κε. Ενώ έκλεισε μιλώντας για το στόχο να αναπτυχθεί σημαντικά η κνε αυξάνοντας το διαπαιδαγωγητικό της ρόλο και το κπκ (κόμμα παντός καιρού) που βαδίζει προς τα εκατόχρονά του –μια επέτειος που πρέπει να γίνει σταθμός δημιουργίας κι έμπνευσης για τον καλλιτεχνικό κι επιστημονικό κόσμο- παραμένοντας το πιο νέο κόμμα, ο εκφραστής του πραγματικά καινούριου.

Το βιντεάκι που ακολούθησε ήταν μία ακόμα πολύ καλή δουλειά των σφων που είναι χρεωμένοι σε αυτό το κομμάτι, που αποτύπωσε πολύ καλά το κλίμα και τις δυσκολίες της εποχής, αλλά και τον πλούτο του αρχειακού υλικού, το οποίο περιέχει από ντοκουμέντα των σοσιαλιστικών ομίλων ή των εφημερίδων της (πολιτικής) προσφυγιάς, μέχρι υλικά των αντιπάλων (αρχειομαρξιστών, του κόμματος του γιαννιού, του εδες, καθώς και την κλασική αντικομμουνιστική μπροσούρα «ο κομμουνισμός στην ελλάδα» με πρόλογο του γνωστού μανιαδάκη). Πολύ γλαφυρές είναι και οι εικόνες από τις εργασίες της διάσωσης, τα κόκκινα μεροκάματα, τα πούλμαν απ’ την επαρχία, τις δηλώσεις της αλέκας για την πορεία τους και την εκπομπή του προγράμματος του 902 από την ταράτσα του κτιρίου, που ομολογώ πως μου θύμισε το ραδιοπομπό του πολυτεχνείου: εδώ 902, σας μιλά η φωνή του κομμουνιστικού κόμματος ελλάδας..

Κι ο μη αστικός μύθος λέει πως η έδρα της κετουκε χτίστηκε έτσι (με κάποια αντιαρματική τάφρο ίσως) ώστε να είναι απρόσβλητη από επιθέσεις κι απόπειρα εισβολής ενός άρματος μάχης, όπως το τανκ στην πύλη του πολυτεχνείου το 73’. Αλλά κανείς δε θα μπορούσε να προβλέψει την απειλή της πλημμύρας και τις τεράστιες ζημιές που άφησε πίσω της –κοντά στα 2 δις σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς.

Αυτό που ξεχώρισε αντικειμενικά ωστόσο κι έκανε το γύρο πολλών μμε την επόμενη ημέρα είναι κάποια ηχητικά αποσπάσματα που περιέχει το αρχείο και το βιντεάκι που προβλήθηκε. Κι όσο συγκινητικό και αν είναι να ακούς τον κατράκη και το ρίτσο στις εκδηλώσεις για τα 70 χρόνια ζωής του τελευταίου, αυτό που προκάλεσε τη μεγαλύτερη αίσθηση ήταν το απόσπασμα από μια ραδιοφωνική ομιλία του ζαχαριάδη στις 2 σεπτέμβρη του 51’. Πιθανότατα γιατί ήταν η πρώτη φορά που ακούγαμε οι περισσότεροι τη φωνή του –κι ομολογώ πως προσωπικά αγνοούσα μέχρι πρότινος ότι είχε σωθεί κι υπήρχε κάπου.

Και τι εντύπωση μας αφήνει μετά το πρώτο ξάφνιασμα; Έλα ντε.. Διακρίνει ίσως κανείς μια ομοιότητα με τη φωνή του βάρναλη. Μια ανεπαίσθητη νότα ρώσικης προφοράς –ή μήπως πολίτικης; Μια αίσθηση ότι δεν του πάει πολύ, βασικά γιατί την είχες κάπως αλλιώς στο μυαλό σου. Πώς αλλιώς; Ότι συνέπαιρνε τα πλήθη, που πάλλονταν στη φωνή του, παραληρούσαν στο πέρασμά του, κρέμονταν από τα χείλη του, γιατί.. «αυτός μας οδηγεί». Κι όντως έτσι γινόταν δηλ, αλλά καταλαβαίνεις πως με τα σημερινά κριτήρια κι αυτόν αντιτουριστικό κι αντιεπικοινωνιακό θα μας τον έβγαζαν (τι γλώσσα είναι αυτή, γιατί μιλάει έτσι και πάει λέγοντας), συνεχίζοντας το βιολί τους με ελάχιστες παραλλαγές.

Όπως λέει πάντως στο κλείσιμό του ο ζαχαριάδης: ο λαός ξέρει τους κουκουέδες και τους έχει εμπιστοσύνη. Κάτι που ισχύει από την καλή κι από την ανάποδη, όπως επιβεβαιώνει και το παράδειγμα της πλημμήρας –δηλ και το κόμμα ξέρει κι εμπιστεύεται το λαϊκό κριτήριο. Και αν σήμερα το κουκουέ είναι σε θέση να δίνει συμβουλές και την τεχνογνωσία του σε άλλα κόμματα, που σέρνουν από την αρχή το βράχο του σίσσυφου στις δικές τους χώρες, όχι για τις πλημμύρες αλλά για καίρια πολιτικά ζητήματα, το οφείλει εν πολλοίς και σε αυτούς τους ακατάλυτους δεσμούς, που αποδείχτηκαν κι είκοσι χρόνια πριν, στην πιο δύσκολη ώρα. Χωρίς αυτούς και χωρίς το θεωρητικό του εξοπλισμό το κόμμα θα έμενε μόνο του να αντιμετωπίσει με νεροπίστολα και πιστολάκια στεγνώματος τον αντιλαϊκό χείμαρρο του εχθρού.