Τέσσερα βιβλία και μία συζήτηση

Έχοντας δει τα νέα της αριστερής πτέρυγας της ανταρσυα (ναρ), σήμερα θα περάσουμε στο άλλο τμήμα της,  την όσμωσή του με τη ρίζα (τουλάχιστον) του σύριζα και την προοπτική της αριστερής κυβέρνησης. Ο τίτλος της ανάρτησης θυμίζει ταινία, ενδεχομένως και σίριαλ του παπακαλιάτη (αν και όλοι αρνούνται το ρόλο του σεχταριστή αυνάνα): τέσσερα βιβλία, τέσσερις ομιλητές, το 4^ο συνέδριο της κομιντέρν και το τεσσάρι της τροτσκιστικής διεθνούς. Αναφέρεται όμως σε μια εκδήλωση του περασμένου μήνα, που διοργάνωσαν: το εκδοτικό της αραν (εκτός γραμμής), το r project της δεα κι ο σύλλογος κορδάτος (διάσπαση του ικεα, με λιόση, καλτσώνη, κτλ). Για την οποία πιθανότατα θα υπήρχε πιο αναλυτικό ρεπορτάζ στο μπλοκ, αν η κε δεν είχε φροντίσει να χάσει τις σημειώσεις που κράτησε κατά τη διάρκειά της. Συνεπώς θα περιοριστώ στην επισήμανση και το σχολιασμό κάποιων βασικών σημείων που μου εντυπώθηκαν –καθώς έχουν περάσει κι αρκετές μέρες έκτοτε.

 Οι ομιλητές κατά σειρά ήταν: ο λιόσης από τον κορδάτο και ο μπελαντής από το κεντρικό όργανο του σύριζα (συγγραφείς δύο εκ των τεσσάρων βιβλίων). Και ακολούθως ο νταβανέλος της δεα και ο πι σωτήρης της αραν. Με άλλα λόγια: δυο αλτουσεριανοί, που δεν ανήκουν όμως στον ίδιο πολιτικό χώρο. Ένας τροτσκιστής, που είναι όμως στον ίδιο πολιτικό χώρο (σύριζα) με τον ένα αλτουσεριανό. Κι ένας.. εγώ θα τον έλεγα μάλλον μπρεζνιεφικό, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους, που θα τον έλεγαν μάλλον σταλινικό, που μοιάζει να είναι πιο κοντά στο «δεξιό, ενωτικό» κομμάτι της ανταρσύα, που πρεσβεύει ο έτερος αλτουσεριανός.

Μπορεί βέβαια αυτές οι κατηγοριοποιήσεις με τα κουτάκια να είναι κάπως αντιδιαλεκτικές. Όμως έχουν αφενός πλάκα κι αφετέρου ως πηγή έμπνευσης το παράρτημα του βιβλίου του λιόση για την κομιντέρν και τα μέτωπα, με τις ηγετικές της προσωπικότητες και πινακάκια, που κωδικοποιούν τις θέσεις τους για διάφορα ζητήματα (κάτι σαν ενωτικομετωπόμετρο δηλ, όπως θα το ονόμαζε και το λαϊκό στρώμα, όταν ακόμα έγραφε κείμενα και δεν κορόιδευε την κοινωνία όλη). Παρεμπιπτόντως, με βάση την αξιολόγηση του συγγραφέα, ούτε ο στάλιν δε βγαίνει μονοσήμαντα «καλός κι ενωτικός», ούτε ο τρότσκι τόσο «κακός και αντιδιαλεκτικός», όσο θα περίμενε κανείς από έναν κατήγορο της.. τρισκατάρατης «τροτσκιστικής στροφής» του κκε (το γιατί θα φανεί κατά τη γνώμη μου παρακάτω).

Και οι τέσσερις ομιλητές είναι για παράδειγμα υπέρ μιας κυβέρνησης (είτε την πούμε εργατική, είτε της αριστεράς, κυβέρνηση ααδμ, κτλ) στο έδαφος του καπιταλισμού, που θα προκαλεί ρήγματα και θα ανοίγει θεωρητικά άλλους δρόμους, κτλ. Παράλληλα έχουν διαφορετικές ιστορικές αναφορές και αντικρουόμενες θεωρητικές αντιλήψεις για την τακτική των λαϊκών μετώπων στο μεσοπόλεμο. Αλλά παρεμφερή θέση, από την άλλη, για τα μέτωπα και την κοινή δράση στο σήμερα (στη βάση ενός μεταβατικού προγράμματος, κτλ), που αμβλύνει τις όποιες διαφωνίες και τις περιορίζει σε ιστορικό-ιδεολογικό επίπεδο. Αν περίμενε λοιπόν κανείς κάποια σκληρή αντιπαράθεση, πάνω στο θέμα των βιβλίων και με αφορμή τη συζήτηση, μεταξύ του τροτσκιστή και του ‘σταλινικού’, θα απογοητεύτηκε. Η μόνη κάπως αιχμηρή στιγμή ήταν η αναφορά του λιόση στην τροτσκιστική θέση (δε γνωρίζω αν υπάρχει κι εδώ κάποιος διαχωρισμός μεταξύ όσων είπε ο τρότσκι κι οι επίγονοί του, δηλ τροτσκική και τροτσκιστική θέση, κατά το δίπολο «μαρξική-μαρξιστική») για ανοιχτά σύνορα στους μετανάστες. Αλλά κι αυτό ξεπεράστηκε χωρίς πολλά-πολλά, τουλάχιστον επί σκηνής.

Από τις εισηγητικές ομιλίες ξεχώρισα τα εξής.

Ο λιόσης ανέπτυξε το σταθερό πολιτικό μοτίβο των δεκατοπεμπτιστών, κι αναφερόμενος στο κόμμα είπε ότι φάνηκε μεν να κάνει μια μικρή στροφή στη σεχταριστική τακτική του με το συλλαλητήριο της 1^ης νοέμβρη, αλλά αυτή ήταν πρόσκαιρη και υποκριτική. Ο μπελαντής του σύριζα αναγνώρισε ανοιχτά τη δεξιά στροφή που πραγματοποιεί ο σύριζα την τελευταία διετία (μετά τις εκλογές του 12’ χοντρικά), αλλά την απέδωσε στη γενική κινηματική καθίζηση της κοινωνίας. Αντί δηλ να εξετάσεις τις ευθύνες του σύριζα (που εκτίναξε τα εκλογικά του ποσοστά) για αυτή την υποχώρηση, αντέστρεψε το λογικό σχήμα μαζί με την πραγματικότητα κι εμφάνισε το αίτιο (ή τέλος πάντων ένα βασικό παράγοντα) ως συνέπεια κι αποτέλεσμα του φαινομένου.

Ο νταβανέλος ανέπτυξε ουσιαστικά τα σημεία που βάζει και στην εισαγωγή της έκδοσης του ρεντ μαρκς (θα αναφερθούμε παρακάτω), επιμένοντας πως το μέτωπο δε νοείται ως συμμαχία μεταξύ μας, αλλά με κάποιον πέρα από εμάς –επιχειρώντας ουσιαστικά να δικαιολογήσει την πολιτική επιλογή της δεα και τη συμμετοχή της στο σύριζα. Ομολογώ πάντως πως κάπου χάνω το λογικό πολιτικό ειρμό μεταξύ της απόρριψης των λαϊκών μετώπων ως τακτικής συμμαχίας με τη σοσιαλδημοκρατία και με αστικές δυνάμεις, και της τωρινής συμμαχίας με το σύριζα. Εκτός και αν ο σύριζα θεωρείται γενικά εργατικό κόμμα –κι όχι αστική δύναμη. Και ποιος είναι τότε η σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία;

Ο πι σωτήρης τέλος ανέπτυξε ένα μέρος της προβληματικής του μπαλιμπάρ σε έξι κείμενά του που περιέχει η έκδοση του «εκτός γραμμής» για την έννοια του «βραχυκυκλώματος» μεταξύ πολιτικής κι οικονομίας. Ενδεχομένως να αδικώ κατάφορα το βιβλίο και την ουσία του, αλλά προσωπικά έχω βαρεθεί εκείνο το είδος των γάλλων μαρξιστών, που μελετούν κάποια φαινόμενα, για να τους δώσουν μια νέα, ιδιαίτερη ονομασία, που θα τους κάνει να ξεχωρίσουν από τους υπόλοιπους στοχαστές. Είναι αυτό που ο τάδε ονομάζει «συμβάν», «βραχυκύκλωμα», «ιδεολογικούς μηχανισμούς», ακούμε πολύ συχνά, χωρίς κερδίζουμε πολύ (και όχι πολλά, δεν είμαστε κύπριοι) περισσότερα, πέρα από την χαρά μας για τα βαφτίσια και το όνομα.

Κοινή συνισταμένη πάντως των τριών (τουλάχιστον) τελευταίων εισηγητών μου φάνηκε πως ήταν μια λογική που παρουσιάζει το σύριζα ως ανοιχτό στοίχημα κι ένα φάσμα δυνατοτήτων, που πρέπει να παλέψουμε, για να το καθορίσουμε με ευνοϊκό για εμάς τρόπο. Λες και ο σύριζα είναι γενικά και αφηρημένα πεδίο ταξικής πάλης –και όχι κόμμα που παίρνει θέση σε αυτήν, από τη μια ή από την άλλη πλευρά ή και με ένα πόδι σε κάθε βάρκα. Περίπου όπως παρουσίαζε δηλ επί πολλά χρόνια ο ευρωκομμουνισμός την εοκ και τη μετεξέλιξη της εε. Να παλέψουμε δηλ εμείς, για να αποδειχτεί φιλολαϊκός ο σύριζα, αλλιώς η ευθύνη θα βαραίνει εμάς!

Κλείνοντας την ανάρτηση, αξίζει να σταθούμε στα βιβλία που έδωσαν την αφορμή για τη συζήτηση και ειδικότερα το βιβλίο του τζον ρίντελ για το ενιαίο μέτωπο, τη συζήτηση και τις θέσεις του 4ου συνεδρίου της κομμουνιστικής διεθνούς, που ρίχνει φως σε πτυχές της ιδεολογικο-πολιτικής διαπάλης στα πλαίσια της κομιντέρν –υπ’ όψιν πως η ελληνική έκδοση είναι κατ’ ουσίαν ένα μικρό απόσπασμα από την αντίστοιχη δουλειά του συγγραφέα στα αγγλικά, που εκτείνεται σε χιλιάδες σελίδες. Με αυτή την έννοια, και παρά την όποια πολιτική ερμηνεία μπορεί να δίνει στην εισαγωγή του ο –τροτσκιστικών αναφορών- συγγραφέας, το υλικό του βιβλίου βοηθάει τον αναγνώστη να κατανοήσει καλύτερα την ουσία, το διακύβευμα και το σύνθετο χαρακτήρα της διαπάλης αυτής. Και βασικά να μείνει μακριά από τις εύκολες κι απλοϊκές απαντήσεις, όσων επιλέγουν από τον μπουφέ της ιστορίας και της ιδεολογίας εκείνες μόνο τις θέσεις που είναι βολικές για το αρχικό συμπέρασμά τους: μέτωπα καλά, σοσιαλφασισμός κακός, ενιαίο καλό, λαϊκό κακό, δύο πόδια κακά, τέσσερα καλό, κοκ.