Πόλεμος κι επανάσταση

Η καπιταλιστική κρίση δεν ταυτίζεται με τη γενική κρίση της αστικής κυριαρχίας (την επαναστατική κατάσταση), ούτε συνεπιφέρει αυτομάτως κάποια ριζοσπαστικοποίηση των συνειδήσεων, όπως έχει αποδειχτεί ιστορικά από το κραχ του 29’, που συνδέθηκε μάλλον με την άνοδο του φασισμού. Με άλλα λόγια, η κρίση δεν αποτελεί κάποια μορφή κλονισμού του καπιταλιστικού συστήματος, αλλά αναπόσπαστη φάση του κύκλου ανάπτυξής του. Αυτή η διαπίστωση όμως, που αποκρούει τις εύκολες απλοϊκές προσεγγίσεις του τύπου «πώς γίνεται να μη δυναμώνει το κουκουέ σε περίοδο κρίσης», δεν εξαντλεί το θέμα και δε μας απαλλάσσει από το καθήκον της περαιτέρω διερεύνησής του.

Η πολιτική πρωτοπορία καλείται να απαντήσει πώς και με ποιους όρους μπορεί η οικονομική κρίση να μετατραπεί σε επαναστατική. Πώς μπορεί να αξιοποιηθούν τακτικά οι «δυσκολίες αναπαραγωγής» του αστικού, πολιτικού συστήματος, για να κερδηθούν περισσότερες συνειδήσεις, που ναι μεν δε θα ριζοσπαστικοποιηθούν αυτομάτως, αλλά μπορούν να απεγκλωβιστούν από παραδοσιακές, πολιτικές εντάξεις και ν’ απαλλαγούν από χρόνιες αυταπάτες, συσσωρεύοντας συμπυκνωμένη πείρα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Και πώς μπορούν οι κομμουνιστές να ενισχύσουν τη θέση τους, ανεβάζοντας το επίπεδο συνειδητοποίησης και των αγωνιστικών διεργασιών, ανεξάρτητα από το αν θα παρουσιαστεί τελικά επαναστατική κατάσταση.

Με την εμφάνιση επαναστατικής κατάστασης και την επικράτηση της επανάστασης στους αδύναμους κρίκους της αλυσίδας, συνδέεται ιστορικά ο (α’ και ο β’ παγκόσμιος) ιμπεριαλιστικός πόλεμος. Που ωστόσο δεν είναι άσχετος κι ανεξάρτητος ως φαινόμενο από την κρίση. Απεναντίας προϋποθέτει μια πρωτοφανή όξυνση των ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων, που δεν μπορούν να «επιλυθούν» με άλλο τρόπο και βρίσκουν «διέξοδο» στον πόλεμο, όπως μετά το παγκόσμιο κραχ του 29’. Για την ακρίβεια, η επαναστατική κατάσταση εμφανίζεται σε εκείνες τις χώρες που βγαίνουν ηττημένες από έναν πόλεμο, είτε αξιοποιείται από τον υποκειμενικό παράγοντα(ρωσία το 1917), είτε όχι (πχ ελλάδα το 44’).

Ας θυμηθούμε τώρα μια προηγούμενη ανάρτηση και την ομιλία του γγ στην καισαριανή, όπου έθεσε μεταξύ άλλων ως προβληματισμό αν μπορεί να ανατρέψει-σταματήσει το εργατικό-λαϊκό κίνημα τον πόλεμο που διεξάγει η τάξη που βρίσκεται στην εξουσία, χωρίς να διεκδικήσει για λογαριασμό του αυτή την τελευταία. Γιατί όμως είναι τόσο συχνές οι αναφορές του κόμματος στον πόλεμο και σε ένα ενδεχόμενο γενικευμένης σύρραξης; Αφενός γιατί αυτό φαντάζει πολύ πιθανό στο σημερινό εύφλεκτο τοπίο, που μπορεί να επεκταθεί και στη γειτονιά μας, αν λάβουμε υπόψη τις πρόσφατες ανησυχητικές εξελίξεις στην όμορη φύρομ. Αφετέρου γιατί μια τέτοια απότομη όξυνση των αντιθέσεων μπορεί να οδηγήσει αντικειμενικά (αλλά όχι ανεξάρτητα από τη δράση του υποκειμενικού παράγοντα, κατά τη γνώμη μου) στην εμφάνιση επαναστατικής κατάστασης, η οποία απαιτεί μέγιστη ετοιμότητα, σωστά αντανακλαστικά και ανεβασμένες μεθόδους πάλης από την επαναστατική πρωτοπορία.

Ποιο θα είναι το σύνθημα των κομμουνιστών σε αυτή την περίπτωση; Το ορίζει το 19ο συνέδριο ως εξής: ο λαός θα δώσει την ελευθερία και τη διέξοδο από το καπιταλιστικό σύστημα που, όσο κυριαρχεί, φέρνει τον πόλεμο και την ειρήνη με το πιστόλι στον κρόταφο. Σύντομο και εύληπτο, κατευθείαν για διαδήλωση και για τον πλαϊνό τοίχο του μπλοκ, με τον τραμπάκουλα.

Χρειάζεται όμως περαιτέρω εξειδίκευση –που την επιχειρώ πρόχειρα, μαζί με κάποιες δικές μου αφιλτράριστες αβεβαιότητες, που τίθενται υπό την κρίση της βάσης του μπλοκ.

Τι στάση θα κρατήσουν οι κομμουνιστές σε μια ενδεχόμενη ανάμιξη της ελλάδας στον πόλεμο; Πιθανότατα είναι ματαιοπονία να επιχειρήσουμε να δώσουμε μια αναλυτική απάντηση σε αυτό το ερώτημα, χωρίς να γνωρίζουμε τις συγκεκριμένες συνθήκες που το οριοθετούν, αλλά μπορούμε να δώσουμε ένα γενικό περίβλημα με κάποιες βασικές παραμέτρους.

Ο λαός οφείλει να υπερασπιστεί τα εδάφη της πατρίδας του ή να απέχει από μια τέτοια σύγκρουση, επιδιώκοντας την ήττα της δικής του αστικής τάξης; Να οργανώσει αυτοτελώς τη δική του αντίσταση ή να προτάξει τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέμου, που καθορίζεται αποκλειστικά από τους σκοπούς του, ανεξάρτητα από το αν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις των εμπλεκόμενων έχουν επιθετικό ή αμυντικό χαρακτήρα; Κι αν τελικά ο λαός δώσει τη δική του απάντηση, με το όπλο στο χέρι, ποια συγκεκριμένη μορφή θα πάρει αυτή; Θα καταταχθεί στον εθνικό στρατό, για να πολεμήσει από τις γραμμές του ή  μήπως θα συγκροτήσει δικές του ένοπλες μονάδες; Οι κομμουνιστές θα οργανώσουν την αυτοτελή εργατική-λαϊκή αντίσταση; Θα καταταχθούν στον αστικό στρατό, προπαγανδίζοντας τον τερματισμό του πολέμου, όπως πχ στο μικρασιατικό μέτωπο; Ή θα προτιμήσουν τη «λιποταξία» και την παράνομη δράση για την ήττα της αστικής τάξης της χώρας τους;

Και πόσο προετοιμασμένοι είμαστε άραγε για αυτό το τελευταίο ενδεχόμενο, τη γενική κατακραυγή για «εθνική μειοδοσία» και τις ακραία δύσκολες συνθήκες που συνεπάγεται;

Η απάντηση στα παραπάνω δένει με την εκτίμηση για τον χαρακτήρα του πολέμου και για τη θέση της κάθε χώρας στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Μπαίνει, λοιπόν, το εξής ερώτημα: τι ακριβώς καλείται να υπερασπιστεί ο ελληνικός (και κάθε άλλος) λαός; Γιατί να πολεμήσει για τα συμφέροντα των ιμπεριαλιστών; Και τι άλλο, εκτός από ιμπεριαλιστικός, μπορεί να είναι ο επικείμενος πόλεμος, με την εμπλοκή της ελληνικής αστικής τάξης;

Το άρθρο του μαΐλη στον κυριακάτικο ρίζο, υπενθυμίζει –ανάμεσα σε πολλά κι ενδιαφέροντα- το εξής σημείο, από την πρόσφατη έκδοση του τμήματος ιστορίας για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο και τη στάση του κκε.

Το ότι και από τις δύο πλευρές, του επιτιθέμενου και του αμυνόμενου, ο πόλεμος έχει ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα, δε σημαίνει ότι το εργατικό κίνημα είναι αδιάφορο όταν δέχεται ένοπλη επίθεση στη χώρα του. Το θέμα είναι να μη βρεθεί κάτω από τη σκέπη της αστικής τάξης, του "εθνικού" μετώπου, της "εθνικής ενότητας", σε τελευταία ανάλυση κάτω από "ξένη σημαία". Η εργατική τάξη με τους συμμάχους της, με την καθοδήγηση του ΚΚΕ, πρέπει να έχουν ετοιμότητα και ικανότητα για να οργανώσουν κατά τη διάρκεια του πολέμου τη δική τους, ένοπλη πάλη, ώστε και να μην επιτρέψουν να αποσπαστούν εδάφη ή να προσαρτηθούν άλλα και να πραγματοποιηθεί η έξοδος από τον πόλεμο με επικεφαλής τη νέα εξουσία, της εργατικής τάξης».

Σημειώνει παράλληλα ότι η θέση της «παλιάς κε» δεν αδιαφορούσε για την υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας, αλλά τη συνέδεε με την ανατροπή της κυβέρνησης μεταξά. Αυτά όμως, θα μας απασχολήσουν σε κάποια άλλη ανάρτηση. Το πιο βασικό, κατά τη γνώμη μου, ως προς το θέμα μας, είναι να εξηγηθεί αναλυτικά και να τεκμηριωθεί το συμπέρασμα που παρατίθεται παραπάνω.