Η χειρότερη στιγμή

Ίσως το καλύτερο βιβλίο που μπορεί να διαβάσει ένα παιδί, για να έρθει σε μια πρώτη επαφή με το γεγονός και να καταλάβει τι ήταν τα Δεκεμβριανά, είναι οι «Νικητές» της Ζωρζ Σαρή, που όπως είχε γράψει και μια σφισσα/συνεργάτης του μπλοκ σε μια παλιότερη ανάρτηση, όταν το διάβασε ήθελε να (…), όπως οι ήρωες του βιβλίου.

Αλλά το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο του, είναι ο ίδιος ο τίτλος του. Οι νικητές. Γιατί ο ωραίος αγώνας του ΕΛΑΣ, της αδούλωτης Αθήνας, της Μυτιλήνης (Go Back), και όχι μόνο, το ελεύθερο φρόνημα κι η αυτοθυσία των μαχητών του, δεν ηττήθηκαν στο πεδίο της μάχης. Έμειναν φωτεινό παράδειγμα αντίστασης του ελληνικού λαού και πέρασαν στην αιωνιότητα.

Δεν ξέρω πόσοι συμφωνούν με αυτό το τελευταίο και πόσοι το επαναλαμβάνουν μηχανικά, χωρίς να το καταλαβαίνουν, σαν τετριμμένα λόγια, που πρέπει να ειπωθούν εθιμοτυπικά, κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες. Το γράφω αυτό ακόμα και για όσους πρόλαβαν να ζήσουν τα γεγονότα από τη δική μας πλευρά, αλλά στην πορεία άλλαξαν μυαλά κι απόψεις, περνώντας με το μέρος των «νικητών» της ιστορίας. Ευτυχώς ηττηθήκαμε σύντροφοι, σου λέει…

Τη Ζωρζ Σαρή την έχω συνδέσει, λογικά κι αναπόφευκτα, με την επιστήθια φίλη της, Άλκη Ζέη, και ομολογώ ότι –όπως κι άλλα παιδιά της γενιάς μου φαντάζομαι- δυσκολευόμουν να τις ξεχωρίσω μέχρι κάποια ηλικία –όχι φυσιογνωμικά, αλλά τα βιβλία τους, ποια είχε γράψει τι. Η Ζέη λοιπόν έχει πει κατά καιρούς κι έχει γράψει νομίζω στο τελευταίο αυτοβιογραφικό της βιβλίο (με μολύβι Φάμπερ νο 2) πόσο τραυματικά βίωσε την αρχή των Δεκεμβριανών κι ότι τα θεωρεί τη χειρότερη στιγμή της ζωής της.

Δεν ξέρω αν αυτό οφείλεται στο τραυματικό βίωμα, αλλά οι Έλληνες μόλις έβγαιναν (για να μπουν ξανά σε άλλο λούκι, αλλά αυτό δεν το γνώριζαν εξ αρχής) από έναν εφιάλτη, που ήταν ένα τραυματικό βίωμα χωρίς τέλος, για κάθε σπίτι κι οικογένεια, και υποθέτω πως δε σοκάρονταν τόσο εύκολα.

Μπορεί όμως να είχαν κουραστεί. Και να τους βρήκαν τα Δεκεμβριανά με εντελώς διαφορετική ψυχολογία, όταν πίστευαν πως τα είχαν αφήσει όλα αυτά πίσω τους, γι’ αυτό και να τα βίωσαν πιο τραυματικά, σα μια δίνη που τους κατάπινε, τη στιγμή που νόμιζαν ότι η μπόρα είχε περάσει και βρίσκονταν πάλι στην επιφάνεια.

Το Δεκέμβρη όμως ο λαός της αδούλωτης Αθήνας δεν πολέμησε αμήχανα, σαστισμένος, αλλά αποφασισμένος κι ατσαλωμένος, διψασμένος για τη λαοκρατία που του υποσχέθηκαν, για τη λευτεριά που διεκδίκησε με τον αγώνα του, αλλά δε χάρηκε ποτέ.

Ίσως κάποιοι να τα βίωσαν τραυματικά, ως τον προθάλαμο του εμφυλίου που ακολούθησε (δεύτερο γύρο τα είχαν βαφτίσει οι μοναρχοφασίστες, στη δική τους ιστορική εκδοχή). Μόνο που δεν υπήρχε ακριβώς (παρά μόνο κατ’ ευφημισμό) εμφύλια διαμάχη. Από τη μια ήταν σχεδόν σύσσωμος ο λαός κι η οργανωμένη πρωτοπορία του, ένας λαϊκός στρατός που του έλειπαν τα πολεμοφόδια, όχι όμως κι οι εφεδρείες, που μπορεί να ταυτίζονταν και με το σύνολο του πληθυσμού ολόκληρων συνοικιών (πχ της Καισαριανής). Και από την άλλη πολεμούσαν οι συνεργάτες των ναζί, που απλώς άλλαξαν αφεντικό, κι οι υψηλοί προστάτες τους, οι Εγγλέζοι (μα ο λαός τους χέζει), που ενόσω κρατούσε ακούμε ο πόλεμος ενάντια στη χιτλερική Γερμανία, απέσπασαν από το μέτωπο 80 χιλιάδες στρατού (λίγο παραπάνω απ’ όσους είχαν στρατολογήσει αρχικά οι Ιταλοί του Μουσολίνι, για να εισβάλουν στη χώρα μας), και τον έφεραν στην ελεύθερη Ελλάδα, για να επιβάλουν την τάξη τους.

Μα Έλληνας να ντουφεκάει σύμμαχο; Έλληνας να ντουφεκάει δωσίλογο;

Ίσως κάποιοι να τα βίωσαν τραυματικά, (συγ)κρίνοντας εκ των υστέρων την «ομαλή, δημοκρατική» εξέλιξη του πολιτικού σκηνικού πχ στην Ιταλία και τη Γαλλία, σε αντίθεση με την ελληνική περίπτωση-ιδιαιτερότητα. Γιατί οι Ιταλοί και Γάλλοι σύντροφοι να χαίρονται την ελευθερία τους, τη νόμιμη δράση με τα μαζικά Φεστιβάλ και τις συγκεντρώσεις τους, ενώ εμείς λουζόμαστε εξορίες, υπερορία, διωγμούς και βασανιστήρια;

Αυτό που τους διαφεύγει βέβαια είναι πως οι έλληνες κομμουνιστές δεν πλήρωναν κάποιο λάθος της ηγεσίας τους, αλλά τη δύναμή τους. Κι ότι δεν υπήρχε καμία περίπτωση να ανεχτεί ο αστικός κόσμος (και βασικά οι Άγγλοι κι αργότερα οι Αμερικάνοι) αυτή την ισχύ, τη νόμιμη ύπαρξη και δράση ενός τόσο ισχυρού κι επικίνδυνου λαϊκού κινήματος, χωρίς να το τσακίσουν –όπως κι έκαναν δηλ έναν ολόκληρο χρόνο μετά τη Βάρκιζα.

Αλλά αν μισό αιώνα αργότερα αυτά τα σπουδαία κόμματα της Δυτικής Ευρώπης βούλιαζαν στην ανυποληψία και τον ευρωκομμουνιστικό βούρκο, ενώ το δικό μας κατάφερε να μείνει όρθιο, κόντρα στον τυφώνα της αντεπανάστασης που σάρωνε ιδανικά και κατακτήσεις, αυτό δεν είναι ακριβώς άσχετο από τη μάχη των Δεκεμβριανών και του ΔΣΕ που ακολούθησε, κι από όσα σηματοδότησε.

Κι αν παρόλα αυτά, κάποιοι από τους χτεσινούς Νικητές μοιρολογούν τώρα την ήττα μας και τη χειρότερη στιγμή της ζωής τους, εμείς αντιθέτως έχουμε κάθε λόγο να είμαστε πολύ περήφανοι για τα Δεκεμβριανά, μία από τις πιο λαμπρές σελίδες αγώνα του λαού μας, που έβαλε τη σφραγίδα της στην ιστορική διαδρομή της Ελλάδας και αφήνει ως τις μέρες μας σπουδαία παρακαταθήκη (μαζί με τα όποια λάθη και τα διδάγματα από την αρνητική πείρα).