Οι μνηστήρες της εξουσίας

Τούτες τις μέρες, που ο Ψυχάρης κι ο ΔΟΛ φαίνεται να παίρνουν την κάτω βόλτα, η κε του μπλοκ έτυχε να διαβάσει το βιβλίο του πρώτου "οι μνηστήρες της εξουσίας", που είναι απομαγνητοφώνηση των συνεντεύξεων επτά πολιτικών ηγετών, με αλφαβητική σειρά, από τον Αβέρωφ ως το Φλωράκη, στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης.

Ο πλήρης τίτλος, για την ακρίβεια, είναι "οι μνηστήρες της εξουσίας, στο παιχνίδι της αλήθειας". Αν κι ο Χαρίλαος, αφενός δεν πάλευε για τον ίδιο τύπο εξουσίας με τους υπόλοιπους (Ηλιού, Μαύρος, Παπαληγούρας, Παπανδρέου, Ράλλης κι Αβέρωφ, όπως είπαμε πριν). Κι αφετέρου ίσως προτιμούσε να παίξει κάτι άλλο (πχ το "θάρρος ή αλήθεια"), όπου έχεις δικαίωμα επιλογής. Όχι επειδή δεν ήταν φιλαλήθης, κάθε άλλο. Διευκρινίζει μάλιστα μεταξύ άλλων πως το ψευδώνυμο που είχε στο βουνό ήταν Γιώτης σκέτο, και ότι δεν υπήρξε ποτέ καπετάνιος, αλλά του το κόλλησαν οι εφημερίδες, ίσως για να φαντάζει πιο τρομακτικός στους φιλήσυχους νοικοκυραίους. Αλλά απαντά από μονολεκτικά έως καθόλου σε διάφορες ερωτήσεις, που σίγουρα φαντάζουν περίεργες στον ηγέτη ενός κόμματος που βγαίνει από τόσα χρόνια παρανομίας, κι έτσι τις αποφεύγει ευγενικά.
-Πώς βγήκατε στο εξωτερικό;
-Ας τα αφήσουμε τώρα αυτά. Αυτό που μπορώ να σας πω...

Είναι επίσης πολύ ενδιαφέρον πως μολονότι βρισκόμαστε σε μικρή χρονική απόσταση από τη χούντα (με τα σταγονίδιά της να μην εξατμίζονται ποτέ από τον κρατικό μηχανισμό) και με δεξιά κυβέρνηση Καραμανλή, ο σοσιαλισμός είναι η λέξη της μόδας, αφού ακόμα και πολλοί υπουργοί κατηγορούνται για σοσιαλμανία και την πολιτική των κρατικοποιήσεων. Με τον Ανδρέα να διαφοροποιείται από τη Δεξιά μιλώντας για κοινωνικοποιήσεις (πασοκάρα αθάνατη) και τους φιλελεύθερους πολιτικούς να εξυμνούν μεν την ιδιωτική πρωτοβουλία, αλλά να εξηγούν πως δεν είναι κατάλληλη για επενδύσεις σε τομείς όπως το νερό, το ρεύμα, κτλ. Τι λες τώρα...
Στον αντίποδα όμως, συναντάμε πολλά από τα κλισέ που κυριαρχούν σήμερα στο δημόσιο λόγο και μας ταλαιπωρούσαν ήδη από τότε, με το φρέσκο λόγο τους και τη δύναμη των επιχειρημάτων τους.

Στη συνέχεια της ανάρτησης πάντως δε θα παρουσιάσουμε το βιβλίο, αλλά μερικά αποσπάσματα από μια πολύ ενδιαφέρουσα ομολογία του Ηλία Ηλιού, που εκείνη την εποχή ήταν επικεφαλής της ΕΔΑ, κρατώντας τον τίτλο του παλιού ενιαίου πολιτικού συνασπισμού, και βασικά μετρούσε αντίστροφα, για να περάσει στο ΠαΣοΚ, μαζί με το Γλέζο. Θεωρώ πως είναι καλύτερο να επικεντρώσουμε εδώ, παρά να αναζητήσουμε την αποστασία του στις ρίζες του ή στις αστικές του καταβολές που ποτέ δεν απέβαλε (εξάλλου δεν κρίνουν τα πρώτα τα στερνά).

Σε ένα ταξίδι μου στο εξωτερικό είδα τη "σοφή ηγεσία", όπως ειρωνικά τους έλεγα, και τους έκανα μια αυστηρή κριτική. Τους είπα χαρακτηριστικά ότι, αν θελήσει κανείς κάποτε να γράψει την ιστορία του ΚΚΕ από τον πόλεμο και εδώ, από το '39, το '40 και εδώ, δε χρειάζεται να γράψει σοβαρό σύγγραμμα, αλλά ένα χιουμοριστικό βιβλίο σχετικά με τις πεπονόφλουδες! "Δεν αφήσατε", τους είπα, "απάτητη πεπονόφλουδα!¨. Φυσικά, αυτό είχε ως αποτέλεσμα να συμπληρώνει το φάκελό μου η "σοφή ηγεσία".

(...)

-Από την πλευρά, πάντως, του ΚΚΕ, νομίζω ότι τώρα σας κατηγορούν ως αποστάτη...
-Εγώ πιστεύω ότι αυτοί κάνανε την αποστασία!...
-Εσείς σήμερα είστε μαρξιστής. Ποιες είναι οι δικές σας -ή μάλλον να θέσω διαφορετικά το ερώτημα: Είστε κομμουνιστής;
-Όχι!
-Θέλω τότε να μου πείτε τη διαφορά μεταξύ μαρξιστή και κομμουνιστή...
-Να σας πω. Εγώ δέχομαι τη διδασκαλία του Μαρξ ως τρόπο εξηγήσεως των ιστορικών φαινομένων. Δε δέχομαι όμως τις παρεκκλίσεις της "πρακτικής" του κομμουνισμού με Στάλιν, με Ζαχαριάδη, με Κολιγιάννη και ως σήμερα αυτά που γίνονται στην Τσεχοσλοβακία κλπ. Την πρακτική αυτή την οποία ο κομμουνισμός εφαρμόζει δεν τη δέχομαι και πιστεύω ότι, έτσι, ως σύστημα πια απέτυχε και δεν υπάρχει λόγος να είμαι κομμουνιστής. Αποβλέπω σε ένα σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο χωρίς αγριανθρωπισμό. Αν αυτοί το λένε αποστασία, εγώ τους ανταπαντώ ότι αυτοί διαστρέβλωσαν τις διδασκαλίες του Μαρξ ακόμα και του Λένιν και ότι εγώ μένω πιστός, εγώ και όσοι σκέπτονται σαν κι εμένα μένουμε πιστοί στο πνεύμα, ενώ αυτοί "κρατάνε τη σφραγίδα". (...) Πιστεύω ότι αυτό που σκέφτονται και θέλουν να εφαρμόσουν και προβάλλουν ο Μπερλινγκουέρ, ο Μαρσαί, ο Καρίγιο σήμερα, αυτό που προσπάθησε να φτιάξει ο Ντούμπτσεκ αλλά τον καταπνίξανε, αυτό είναι σωστός δρόμος.

(...)
Σε μια ερώτηση για τις διαφορές του με το εσ.
Υπάρχουν και άλλες προοδευτικές σοσιαλιστικές δυνάμεις στον χώρο τον ελληνικό. Θεωρώ τέτοιες δυνάμεις και την "πρωτοβουλία" και τη "Σοσιαλιστική Πορεία" και τους "Χριστιανούς" του Ψαρουδάκη και βεβαίως, καλά θα ήταν, αν ήθελε, και ο Ανδρέας. Αλλά ο Ανδρέας και ο Μαύρος φοβάμαι ότι τρέφουν ηγεμονικά όνειρα... (...) Αλλά πάντως νομίζω ότι μπορεί να πραγματοποιηθεί μια αξιόλογη, ευρύτερη ενότητα και αυτή, σαν πυρήνας, ύστερα να επιταχύνει διαφοροποιήσεις, από τις οποίες τελικά δεν εξαιρώ ούτε το ΚΚΕ του εξωτ. Και τούτο όχι διότι πιστεύω ότι μόνο του θα ξυπνήσει. Όχι. Αλλά πιστεύω ότι αυτά που γίνονται στον Ανατολικό Κόσμο, αυτά που κάνει ο Ζαχάροφ, αυτά που κάνουν οι Τσέχοι, οι Πολωνοί, οι Ούγγροι κομμουνιστές, δείχνουν διεργασίες, δείχνουν διεκδικήσεις για ελευθερίες.

(...)

-Ορισμένοι σας κατηγορούν ως καραμανλικό ή κρυπτοκαραμανλικό... Τι έχετε να πείτε γι' αυτό;
-Καραμανλικός βεβαίως δεν είμαι. Αλλά εγώ ίσως είμαι ο μόνος μαζί με τον από τα ηγετικά στελέχη της ΕΔΑ φίλο μου Μίκη Θεοδωράκη που δεν έχω κανένα κόμπλεξ, ώστε να κάνω λχ "αντιπολίτευση για την αντιπολίτευση". Και στο σημείο εκείνο που βλέπω ότι καλά τα κάνει ο Καραμανλής θέλω να το πω, ότι εδώ έχεις δίκιο, καλά έκανες. Ενώ οι άλλοι, από κόμπλεξ πιστεύω, όχι από μεγάλη αγνότητα, από κόμπλεξ μήπως φανούν ότι δίνουν χάρη στον αντίπαλό τους, κάνουν "αντιπολίτευση για την αντιπολίτευση" και δεν εξαιρώ κανένα!

-Δηλαδή αν σας ζητούσε κάποιος να ζυγίσετε τις πράξεις του Καραμανλή, θα βλέπατε περισσότερες θετικές ή περισσότερες αρνητικές;
-Ξέρετε, μου ζητάτε να ανακαλύψω μια ζυγαριά που ούτε στα φαρμακεία υπάρχει...

(...)

-Πείτε μου αν θέλετε ποιες είναι οι διαφορές σας οι πολιτικές από τις θέσεις του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος επίσης τονίζει ότι είναι σοσιαλιστής;
-Εγώ με τον Ανδρέα Παπανδρέου στο θεωρητικό επίπεδο δε θα είχα καμία ίσως διαφορά. Αλλά δεν ξέρω, δεν τον βρίσκω πουθενά, δεν μπορώ να είμαι σίγουρος τι θα βγάλει την άλλη μέρα από άποψη πολιτικής τακτικής.

(...)

-Θα μπορούσατε να εξηγήσετε με δυο λόγια ποιος ήταν ο λόγος που σας έκανε να μεταβάλετε τη θέση σας έναντι της Κοινής Αγοράς; Ως ΕΔΑ πριν από τη δικτατορία ήσασταν εναντίον της εντάξεως, είχατε πολεμήσει τη συμφωνία συνδέσεως. Μετά τη δικτατορία, εμφανιστήκατε να υποστηρίζετε τη σύνδεση...
-Αυτό είναι το μεγάλο επιχείρημα του Φλωράκη. Λοιπόν, τότε πιστέψαμε όλοι, από τις αναλύσεις που κάναμε τις οικονομικές, οι οποίες ίσως επηρεάζονταν και από τις απέξω πολιτικές "ντιρεκτίβες" του κομμουνιστικού κόμματος και του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος, ότι η ένταξή μας, η σύνδεσή μας θα ήταν καταστροφή. Ύστερα, μια προσεκτικότερη ανάλυση των πραγμάτων μας δίδαξε δύο πράγματα: Πρώτα πρώτα, όχι μόνο δεν κατέρρευσε ως τα σήμερα η βιοτεχνία, η βιομηχανία, ακόμα και η αγροτική οικονομία, η οποία βέβαια χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, δεν κατάρρευσαν αλλά απεναντίας έδειξαν αντοχή. Σήμερα, το ελληνικό κόσμημα, το ελληνικό έπιπλο, το ελληνικό ρούχο κλπ. έχουν κατακλύσει τις αγορές των χωρών της Ευρώπης. Ακόμα και βιομηχανικά προϊόντα μας πηγαίνουν εκεί. Όταν μάλιστα συνδέσαμε το ότι η Ελλάδα, μπαίνοντας με πλήρη ένταξη στην Κοινή Αγορά, θα είναι ο προχωρημένος σταθμός εμπορίου της ΕΟΚ προς τις χώρες της Μέσης Ανατολής κλπ... Το δεύτερο είναι, αν θέλετε, ζήτημα ανάγκης. Σήμερα, το μέγιστο μέρος και των εξαγωγών και των εισαγωγών κατευθύνεται προς ή προέρχεται από τις χώρες της Κοινής Αγοράς. Είμαστε δεμένοι, είτε το θέλομε είτε όχι. Και αν ακόμα δε μας ήταν ευχάριστο δε θα ήταν δυνατό η οικονομία μας να απαγκιστρωθεί απ' αυτό τον εναγκαλισμό.

Συμπέρασμα; Ακόμα και το ελληνικό σαξές στόρι είναι μάλλον παλιά ιστορία. Αλλά δεν είναι μόνο ο Σαμαράς. Κι ο Σύριζα έρχεται δεύτερος (και τρίτος και τέταρτος) στον πολιτικό ρόλο ενός φορέα που "θα είναι σαν αριστερά, αλλά θα είναι δεξιά". Τουλάχιστον ο Ηλιού παίρνει θέση κατά της ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ, γιατί δε μας έχει ωφελήσει σε τίποτα. Ενώ η σημερινή ΔΦΑ είναι πίσω κι από αυτό ακόμα...

Κι αφού μάθαμε και τη διαφορά μεταξύ μαρξιστή και κομμουνιστή, μπορούμε να κλείσουμε με μια πολύ εύστοχη ατάκα του Χαρίλαου.

-Εσείς τους αποκαλείτε αναθεωρητές, αναθεωρητική ομάδα. Σε τι συνίσταται αυτή η αναθεώρηση;
-Αυτό είναι γεγονός. Το να τους αποκαλούμε αναθεωρητές δεν είναι βρισιά, ούτε συκοφαντία. Είναι απλώς η ονομασία μιας πραγματικότητας.