Ο Μάο ήταν κομμουνισταράς;

Ώσπου έμπλεξε με Μπετελέμ
Μηλιό, Αραν και Αρας

Σκόρπιες, κωδικοποιημένες σημειώσεις με αφορμή τα 40 χρόνια από το θάνατο του προέδρου -sic- και ιδρυτή της σκέψης που πήρε το όνομά του.

-Αν υποθέσουμε ότι στην Κίνα υπήρχε μια επαναστατική πορεία, που ανατράπηκε μετά από το 76' και το θάνατο του Μάο, η αντίδραση των επαναστατικών δυνάμεων συμπυκνώθηκε σε επίπεδο κορυφής, με τη χήρα του Μάο (που έκανε πάντως πολλούς γάμους) και τη "συμμορία των 4".

Αυτό μας δίνει μερικές ουσιαστικές διαφοροποιήσεις συγκριτικά με την αντίστοιχη διαδικασία στην ΕΣΣΔ, μετά από το 20ό Συνέδριο. Στην ΕΣΣΔ δεν εκφράστηκε εγκαίρως κι ανοιχτά μια ολοκληρωμένη αντιπολιτευτική, εναλλακτική πρόταση ή μια σημαίνουσα αντίδραση από ηγετικά στελέχη (πχ από το Μολότοφ).

-Στον αντίποδα, η αντεπανάσταση ξεκίνησε μέσα στο κόμμα, καθοδηγήθηκε από την ηγεσία του, αλλά κατέληξε να το θέσει στο στόχαστρο, εκτός νόμου και να το διαλύσει, για να εξουδετερώσει τους συνεπείς, κομμουνιστικούς θύλακες που παρέμεναν στις γραμμές του. Στην Κίνα δεν κρίθηκε σκόπιμο κάτι τέτοιο. Το ΚΚ παρέμεινε ως το το τέλος όχημα της αντεπανάστασης, κράτησε τα ίδια σύμβολα και σήμερα προωθεί την καπιταλιστική ανάπτυξη της κινέζικης οικονομίας.
Άσπρος γάτος-μαύρος γάτος, το ζήτημα είναι να πιάνει πολλά ποντίκια, είχε πει ο Ντενγκ, και αν μη τι άλλο ο κινέζικος γάτος πιάνει πολλά και στριμώχνει τον κινέζικο λαό, σαν ποντίκι στη φάκα.

Στην ΕΣΣΔ, παρά τα όσα υπονοεί ο όρος "κατάρρευση", το βάθος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ήταν τέτοιο, που η παλινόρθωση εκδηλώθηκε σταδιακά κι εξελίχτηκε σε μια μακροχρόνια διαδικασία -με ορόσημο το 20ό συνέδριο. Η Σοβιετική Ένωση, μέχρι τα χρόνια της Περεστρόικα τουλάχιστον, ήταν το αντίπαλο δέος που τροφοδοτούσε τα εργατικά δικαιώματα και το κοινωνικό κράτος (ως μια κατάκτηση αλλά και αστική υποχώρηση συνάμα) στο δυτικό κόσμο. Και ο όρος "σοβιετοποίηση" χρησιμοποιείται, για να υποδηλώσει αυτές τις "αναχρονιστικές αγκυλώσεις του παρελθόντος", όπως η δωρεάν υγεία.

Από την άλλη, στην Κίνα, η αντεπανάσταση χρησιμοποίησε τις υπάρχουσες δομές, χωρίς να χρειαστεί να τις γκρεμίσει, κι επικράτησε σχετικά άμεσα, πιθανότατα γιατί δεν υπήρχαν και πολλά να ξηλώσει. Ενώ ο όρος "κινεζοποίηση" χρησιμοποιείται για να περιγράψει την καταβαράθρωση των μισθών και των μεροκάματων στο όριο της εξαθλίωσης.

-Είναι γνωστή μια φράση του Μάο, μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, που παρομοιάζει το δίδυμο Λένιν-Στάλιν με σπαθιά-όπλα, που οι σοβιετικοί εγκαταλείπουν (το ένα τουλάχιστον, αλλά μαζί με αυτό και το άλλο). Παράλληλα όμως υπάρχουν αρκετές αντιφατικές κι αλληλοαναιρούμενες τοποθετήσεις από τους Κινέζους -τόσο για το Στάλιν ως προσωπικότητα, όσο και το 20ό Συνέδριο, με κορυφαία την μπακαλίστικη (δεν ξέρω πώς αλλιώς μπορεί να τη χαρακτηρίσει κανείς) δοσολογία που δίνει κάπου ο Μάο: 70% σωστά, 30% λάθη, θυμίζοντας με σχήμα πρωθύστερο το Βαρουφάκη για το μνημόνιο.

-Αν το σφυροδρέπανο (ως σύμβολο γενικά κι ειδικά στη σημαία της ΕΣΣΔ) εκφράζει τη συμμαχία της εργατικής τάξης κι αγροτιάς, στην Κίνα δεν υπάρχει αυτό, αλλά ένας κόκκινος έναστρος ουρανός όπου το μεγαλύτερο αστέρι αντιστοιχεί στην εργατική τάξη και περιστοιχίζεται από άλλα σύμμαχα στρώματα (που συμβολίζονται με μικρότερα αστεράκια). Ένα εξ αυτών εκπροσωπεί και τη λεγόμενη εθνική αστική τάξη...

-Αν η κινέζικη επανάσταση είχε ως επίκεντρο την αγροτική κομμούνα στην ύπαιθρο (κι όχι την εργατική τάξη των πόλεων) αυτό δε σημαίνει ότι στράφηκε κατά των δικών της κουλάκων, που τους ενσωμάτωσε αρμονικά (σαν την αρμονική κοινωνία που ανέλυαν στις πρόσφατες θεωρητικές τους επεξεργασίες οι Κινέζοι "κομμουνιστές") στους κατά τόπους συνεταιρισμούς. Έτσι λοιπόν, το πεδίο της πράξης αποτελεί το πραγματικό μέτρο για την κριτική που κάνουν στους σοβιετικούς μετά από το 20ό συνέδριο (πχ για τη μεταφορά των ΜΤΣ στην κατοχή των κολχόζ), καθώς ακολουθούν ουσιαστικά την πολιτική που πρότεινε ο Μπουχάριν.

-Αν αυτή ήταν η κατάσταση στην ύπαιθρο, προκύπτει εύλογα το ερώτημα, γιατί να υπάρχει διαφορετική ταξική στόχευση στις πόλεις και κατά πόσο στράφηκε όντως ενάντια στη γραφειοκρατία και τα ανερχόμενα αστικά στρώματα η πολιτιστική επανάσταση (ή κατά πόσο συμβαδίζουν οι στόχοι της με τα ανοίγματα στις ΗΠΑ, το ίδιο χρονικό διάστημα).

-Ο απόηχος της πολιτιστικής επανάστασης και των υπερβολών της έφτασε στην Ελλάδα με τις συζητήσεις (και το καλαμπούρι) για το "αστικό και το κόκκινο ηλεκτρόνιο". Αποτυπώνεται (ακόμα και) σε αναρχικά συνθήματα του τύπου "οι μπάτσοι πουλάνε την επιστήμη", καθώς και στην πολιτική νοοτροπία διάφορων ευρωμαοϊκών οργανώσεων, που μαγεύονται από τον υποκειμενικό βολουνταρισμό και το σύνθημα "τα πάντα είναι ταξική πάλη", που στο (αρκετά αντιφατικό κατά τη δική μου αντίληψη) σκεπτικό τους συμπληρώνεται από τη δομή (στρουκτουραλισμός) που καθορίζει κι αυτή τα πάντα.

-Σαράντα χρόνια μετά το Μάο (και το τυπικό τέλος της πολιτιστικής επανάστασης), υπάρχουν πολλά καίρια κι ενδιαφέροντα ερωτήματα που προκύπτουν από την κινέζικη πείρα (όπως πχ το ζήτημα της θέσης της γραφειοκρατίας και της αντιμετώπισής της). Είναι ζήτημα όμως αν υπάρχει ένας θετικός δημιουργικός πυρήνας που μπορούμε να κρατήσουμε για να φωτίσει το δρόμο μας σήμερα.