Πασόκοι παντός καιρού

Μετά από τους υπουργούς του ΕΑΜ, που -αν δεν το γνωρίζατε- ήταν προνομιούχοι, βολεμένοι και κατά βάθος λίγο Συριζαίοι της εποχής, όπως υπονοείται εμμέσως πλην σαφώς, έφτασε κι η σειρά του Χαρίλαου να πέσει στα χέρια τους -ή μάλλον στα χαλκεία τους. Είναι η τέταρτη προσωπικότητα που παρουσιάζεται στη σειρά "γνωστοί-άγνωστοι" που σφράγισαν τη σύγχρονη Ελλάδα, μετά από τον Καραμανλή, το Χριστόδουλο και τον Ανδρέα Παπανδρέου (όχι γενικά αλλά ως προς τη σχέση του με την Αριστερά). Είναι όμως η πρώτη που δεν παρουσιάζεται αποκλειστικά από την παλιά ομάδα του Ιού, αλλά φέρει (και) το όνομα και τη συνεισφορά του Γ. Πετρόπουλου, που υπέγραφε κάποτε τις κίτρινες, ιστορικές σελίδες του κυριακάτικου Ρίζου.

Αν πάρουμε ως μέτρο το δίτομο βιογραφικό έργο του Θεοχαράτου, που βαφτίζεται στο ένθετο ως "επίσημος βιογράφος" (sic) του Φλωράκη- ο Πετρόπουλος γράφει το μέρος που αντιστοιχεί στον πρώτο τόμο κι ο Ψαρράς το δεύτερο, για τα χρόνια της μεταπολίτευσης ως το θάνατο του Χαρίλαου.

Ο Πετρόπουλος κινείται βασικά σε ασφαλή μονοπάτια, αντιγράφοντας εκτενή αποσπάσματα από άλλες πηγές, όπως το βιβλίο της Παναγιωταρέα (που ακόμα να εκδώσει το δεύτερο μέρος από τις ηχογραφημένες συζητήσεις της με το Χαρίλαο), το Θεοχαράτο και διάφορα κομματικά ντοκουμέντα από το αρχείο του ΚΚΕ, που δεν έχουν εκδοθεί (πχ το πρακτικό της κομματικής ανακαταγραφής του Χ.Φ.) και για τα οποία παρουσιάζει ως πηγή το... προσωπικό του αρχείο.

Όσοι περίμεναν πάντως κάτι πιπεράτο, ενθυμούμενοι το αντικομματικό ταμπεραμέντο του Πετρόπουλου και τα ιστορικά του ξεσπάσματα στο πρόσφατο παρελθόν, μάλλον απογοητεύτηκαν. Πιθανόν ο ΓΠ να χτίζει το προφίλ του για το επόμενο κρίσιμο διάστημα κι έτσι δεν έχει γράψει κάτι εξόφθαλμα προκλητικό, πέρα από τη σεμνή, ταπεινή χρήση του πρώτου προσώπου σε κάποια σημεία όπως αυτό: "σε συνεργασία με το Χαρίλαο (καθότι στενός συνεργάτης του) είχαμε  δει...".

Από τα αποσπάσματα που αντιγράφει, έχει ενδιαφέρον η απάντηση του Φλωράκη για το ΔΣΕ και τον αγώνα του:
Ο Εμφύλιος ήταν πατριωτικός και δημοκρατικός αγώνας, όπως ακριβώς και η Αντίσταση, και όχι καθεστωτικός. Ήταν η συνέχεια της Αντίστασης. Και δεν είναι τυχαίο ότι τα ένοπλα τμήματά του το ΚΚΕ τα ονόμασε Δημοκρατικό Στρατό (και όχι Λαϊκό ή Επαναστατικό), ότι ονόμασε την Προσωρινή του κυβέρνηση Δημοκρατική (και όχι Λαϊκή ή Σοσιαλιστικη ή Επαναστατική).
Καθώς κι η εκτίμησή του ότι το δεύτερο αντάρτικο μπορεί να είχε ρεαλιστικές πιθανότητες επικράτησης αν προσανατολιζόταν σε ένα άμεσο, σύντομο κι αποφασιστικό χτύπημα και όχι στην προοπτική του μακροχρόνιου αγώνα.

Άλλα ενδιαφέροντα σημεία από το κομμάτι του Πετρόπουλου είναι:
η προέλευση του ψευδώνυμου Γιώτης, ως σύντμηση από το Παναγιώτης (κι όχι από κάποιον ξακουστό Κλέφτη της Ρούμελης, όπως είχε γραφτεί εξιδανικευτικά).
Η απόρριψη (ή μάλλον οι σοβαρές επιφυλάξεις) προς τη γνωστή αφήγηση στελεχών του Εσ. για τη διαδοχή του Κολιγιάννη και τους Σοβιετικούς που βολιδοσκόπησαν με διερευνητικές κρούσεις τον Ηλιού, το Γλέζο και το Μίκη Θεοδωράκη, πριν καταλήξουν στο Φλωράκη για τη θέση του ΓΓ.
Κι η αναφορά σε κάποιες ανέκδοτες αναφορές του Π. Ρούσου με σκέψεις και προβληματισμούς του για τον εμφύλιο, που δεν έχουν βρει όμως το δρόμο τους για το τυπογραφείο.

Να σημειώσουμε επίσης:
ένα λάθος πληκτρολόγησης (αφού ξανάρθε στο προσκήνιο η "λαθολογία") στην αρχή του τρίτου κεφαλαίου, όπου η 1η Ολομέλεια μετά την 3η Συνδιάσκεψη του 50' μεταφέρεται  εκ παραδρομής μια δεκαετία πίσω, τον Οκτώβρη του 40'.
Καθώς και τον ισχυρισμό του Πετρόπουλου ότι χτένισε όλα τα δαχτυλόγραφα του Θεοχαράτου για τον πρώτο τόμο μαζί με το Χαρίλαο -ως... στενός συνεργάτης του- αλλά δεν πρόλαβαν να κάνουν το ίδιο και με το δεύτερο, που δεν είχε την "έγκριση" του Χαρίλαου.

Εκεί σταματά θεωρητικά η εμπλοκή του Πετρόπουλου στη συγγραφή του πονήματος. Αναφέρεται όμως κάποιες φορές ως πηγή-αυθεντία στις υποσημειώσεις του δεύτερου μέρους. Κι είναι ζήτημα τι βαθμό ανάμειξης έχει ειδικά στο τελευταίο κεφάλαιο, στο οποίο θα αναφερθούμε και στη συνέχεια.

Το ζουμί προφανώς βρίσκεται στο δεύτερο μέρος, που γράφεται από τη σκοπιά ενός κακιασμένου δεξιού αναθεωρητή, που ήταν πιθανότατα με τους Μπανιάδες -έχοντας ενστάσεις για το καμουφλάζ του εσ. στις εκλογές του 74', που συμμετείχε με την παλιά ΕΔΑ στην Ενωμένη Αριστερά, και για τον Ενιαίο Συνασπισμό. Αυτή η οπτική γωνία του επιτρέπει να το παίζει σε δυο ταμπλό (πάνω απ' όλα η πολυφωνία σε αυτήν την εφημερίδα), βαρώντας μια στο καρφί και μια στο πέταλο: πότε ως "αριστεριστής" φοιτητής με σπόντες αμφιθεάτρου για τη δεξιά πορεία του ΚΚΕ και το άθροισμά του στο μπλοκ των δυνάμεων της (πραγματικής) "Αλλαγής", πότε ως γνήσιος Πασόκος, που αναπαράγει τη βρομιά για κομπρεμί (ανοχή αν όχι κρυφή πριμοδότηση της Αριστεράς) με τη Δεξιά.

Για τον Δ.Ψ. η πορεία του Φλωράκη και του ΚΚΕ ξεκινάει από τη Νέα Δημοκρατία (ως στάδιο) και καταλήγει στη Νέα Δημοκρατία και την "απόπειρα συγκυβέρνησης" (sic) - εθνικής συνεννόησης το 89', περνώντας από τους εξής ενδιάμεσους σταθμούς.

Η αργοπορημένη επιστροφή του Χαρίλαου στην Ελλάδα. Η δυσπιστία απέναντι στη μεταπολιτευτική μεταβολή και η υποτίμηση του λαϊκού παράγοντα. που έφερε βαθιά δημοκρατική αλλαγή. Τα λάθη του εσ. που πριμοδότησαν το ΚΚΕ, μαζί με το άφθονο χρήμα που συνέρρεε από το ανατολικό μπλοκ και τις υπόγειες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Η υπογραφή νομιμοφροσύνης προς το Σύνταγμα -όπου προσθέτει κι ένα "ναι μεν αλλά...", αφού πρώτα δημιουργηθούν οι απαραίτητες εντυπώσεις. Οι αυταπάτες για το ΠαΣοΚ και τη δυνατότητα να επιδράσει το ΚΚΕ στην πολιτική του. Η συμπόρευση κι η σταδιακή ρήξη, που οδήγησε όμως σε "συντηρητική αυτοσυγκράτηση του κόμματος" και όχι σε έναν ριζοσπαστικό, προγραμματικό λόγο. Το δροσερό αεράκι της Περεστρόικα, που έφερε θύελλες στο δυσπροσάρμοστο ΚΚΕ. Η Πρώτη του Καλογρίτσα ως μοχλός προετοιμασίας και καλλιέργειας του εδάφους για τον Ενιαίο Συνασπισμό. Το κοινό πόρισμα, η κυβέρνηση Τζανετάκη, η Οικουμενική

Κι επίσης, ο μονόπλευρος αντιπασοκισμός του Συνασπισμού, αν και ο Φλωράκης αναγνώριζε θετικά σημεία στο πρόγραμμα του ΠαΣοΚ (ήταν δηλ κάτι σαν αντι-πασόκος Πασόκος) ενώ είχε καλά λόγια και για το Μητσοτάκη, ως προσωπικότητα. Οι λόγοι του για τις μειονότητες, που είναι βασικά και το μόνο θετικό που του αναγνωρίζει ο δημοσιογράφος του Ιού. Και πάλι η Πρώτη του Καλογρίτσα, η διάσπαση της ΚΝΕ, του ΚΚΕ και του Συνασπισμού. Η εκτίμηση του Ανδρουλάκη πως το 89' ανήκει στο "δογματικό ΚΚΕ" και όχι στο "ανανεωτικό ΚΚΕ εσ.-ΕΑΡ" (ον Κόκκινο Κάβουρα πώς ξέχασε να τον αναφέρει;). Κι η σταδιακή αποχώρηση του Φλωράκη από το προσκήνιο, καθώς αρνήθηκε να 'ναι υποψήφιος στις εκλογές του 93' -συμμετέχοντας ενεργά βέβαια στην προεκλογική καμπάνια, αλλά αυτό δε θα ακουγόταν εξίσου εντυπωσιακό.

Φτάνοντας προς το τέλος, απορεί κανείς πώς ακριβώς και από πού προκύπτει ο τίτλος του ένθετου "επαναστάτης παντός καιρού" (που κι αυτός ακόμα διασκευή-αντιγραφή είναι), δηλστον ένοπλο, τον παράνομο και τον (ημι)νόμιμο πολιτικό αγώνα και πώς δικαιολογείται-συνδέεται με το ιστόρημα που συνοψίσαμε παραπάνω; Επίσης, αν αυτή είναι τελικά η πολιτική κληρονομιά που αφήνει πίσω του ο Χαρίλαος, γιατί παρουσιάζεται με τα πιο μελανά χρώματα η αυτοκριτική που κάνει το ΚΚΕ για αυτή την περίοδο;

Το σχιζοφρενικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο αναγνώστης είναι πως ο Χαρίλαος ήταν ένας "μεταρρυθμιστής-ρεφορμιστής" (Λούθηρο τον είχε πει ο Ανδρουλάκης) ή αντι-Πασόκος Πασόκος, όπως είπαμε παραπάνω. Αλλά το ΚΚΕ ένα δογματικό, σεχταριστικό κόμμα, που αποκαθηλώνει τον ιστορικό του ηγέτη και τα 'κονίσματα -όπως θα 'λεγε κι ο ίδιος. Μονά-ζυγά δικά τους.

Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε απλά με την κλασική συνταγή "παινεύουμε τους πεθαμένους, για να θάψουμε τους ζωντανούς" ούτε καν με αυτό που λέει ο Λένιν στο Κράτος κι Επανάσταση, για τους παλιούς επαναστάτες που τους φοράνε φωτοστέφανα οι αστοί δημοσιολόγοι, για να τους φέρουν στα μέτρα τους και να αφαιρέσουν από το έργο τους κάθε τι ζωντανό και πραγματικά επαναστατικό. Εδώ έχουμε να κάνουμε με έναν πολιτικό λίβελο, που δεν θα εμποδίσει όμως το συντάκτη της ΕφΣυν να αξιοποιήσει τη μορφή του Φλωράκη ενάντια στο κόμμα του.

Εκτός από τα συμπεράσματα είναι χυδαία κι η μεθόδευση αυτή καθαυτή, καθώς ο Δ.Ψ. δε φροντίζει καν ώστε τα αποσπάσματα που παραθέτει να κολλάνε στοιχειωδώς με το δικό του συμπέρασμα.

Λέει πχ πως η ηγεσία του κόμματος επιχείρησε ήδη από τη μέρα της κηδείας του Φλωράκη να δώσει μια άλλη εικόνα της πολιτικής του τοποθέτησης, κι η Αλέκα τον εμφάνισε ως υποστηρικτή της δικής της πλατφόρμας. Ακολουθεί το "αποδεικτικό απόσπασμα".
Ολοζώντανη είναι μπροστά μας η αποφασιστική συμβολή του Χαρίλαου Φλωράκη το 1990, στην ευρεία Ολομέλεια της ΚΕ, στο 13ο Συνέδριο το 1991. Στην υπεράσπιση της προσφοράς του σοσιαλιστικού συστήματος. Η θαρραλέα στάση του να λοιδορήσει τα βουνά του ψέματος που έπεφταν στο σοσιαλισμό και την ιδεολογία του. Η στέρεα πεποίθησή του ότι ο κόσμος θα αλλάξει, ο σοσιαλισμός θα νικήσει, τότε σε εξαιρετικά δύσκολες και σκοτεινές στιγμές.
Για τέτοια αλλοίωση μιλάμε.

Αναφέρει το κείμενο του ΠΓ στην ΚΟΜΕΠ για την πρώτη περίοδο της μεταπολίτευσης (το διάστημα που θα πιάνει λογικά κι ο τρίτος τόμος του δοκιμίου) και στέκεται στην εκτίμηση πως:
"η συμμετοχή του Κόμματος σε τέτοιες κυβερνήσεις φούντωσε μες στο Κόμμα τον οπορτουνισμό που σήκωσε ανοιχτά κεφάλι με επικεφαλής μέλη της ΚΕ και τον τότε γ.γ. της ΚΕ Γρηγόρη Φαράκο".
Το αήττητο συμπέρασμα του Ψαρρά είναι πως δεν κατονομάζεται, αλλά είναι σαφές πως πίσω από τον "αποστάτη" Φαράκο, εδώ στηλιτεύεται ο ίδιος ο Φλωράκης!!

Ενώ συμπεραίνει πως αντιμετωπίζεται με καχυποψία πλέον και το αίτημα για την απλή αναλογική, επειδή εκτιμάται πως "για πολλά χρόνια αποτέλεσε διεκδίκηση όχι μόνο ως εκλογικό σύστημα που εξισώνει για όλα τα κόμματα τις προϋποθέσεις για την εκλογή βουλευτή, αλλά και ως σύστημα που μπορούσε να στερήσει από την αστική τάξη τη δυνατότητα μονοκομματικής κυβέρνησης, ως κλειδί για πολιτική συνεργασία, για την ανάδειξη του ΚΚΕ σε ρυθμιστή στο σχηματισμό κυβέρνησης".

Είναι εμφανής -όσο και τραβηγμένη από τα μαλλιά- να δέσει το φοβερό συμπέρασμά του με τη σημερινή συγκυρία, όπου ο μέσος Συριζαίος-αναγνώστης της ΕφΣυν έχει μείνει με την εντύπωση πως το ΚΚΕ δε θέλει την απλή αναλογική, και για αυτό δεν υπερψηφίζει την κοροϊδία του ΣΥΡΙΖΑ, που τη φέρνει στη βουλή κάθε άλλο παρά απλή κι άδολη.

Το βασικό που καλείται να κρατήσει αυτός ο αναγνώστης είναι η δημιουργία του Συνασπισμού. Ο Φλωράκης τον έφτιαξε, το σημερινό ΚΚΕ τον θεωρεί "παρέκκλιση" ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ κινείται σε άλλη κατεύθυνση και υλοποιεί το όραμα του Χαρίλαου. Που ήταν κι αυτός Συριζαίος κατά βάθος, όπως κι οι υπουργοί του ΕΑΜ άλλωστε. Πασόκοι παντός καιρού, σα να λέμε...

Η δημοσιογραφική-ιστορική αλητεία ολοκληρώνεται στο τελευταίο κεφάλαιο (η μετά θάνατον αμφσιβήτηση), όπου το σημερινό ΚΚΕ κι η ηγεσία του μπαίνουν στο ίδιο τσουβάλι με τη γελοία απόπειρα κύκλων της εκκλησίας να παρουσιάσουν το Φλωράκη ως όψιμο μετανοούντα (που πήγε στο Άγιο Όρος το 95', προσεγγίζοντας το Χριστιανισμό). Η θεωρία των δύο άκρων στην "αριστερή" εκδοχή της.

Αυτό που ενοχλεί στην πραγματικότητα την ΕφΣυν είναι η πολιτική αυτοκριτική του ΚΚΕ, που δεν αφορά τα ιστορικά πρόσωπα και την αποκαθήλωσή τους, δε συνιστά άρνηση της κληρονομιάς τους, αλλά γόνιμη αξιοποίηση της πείρας, για να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη. Ο βασικός στόχος (από τον οποίο προφανώς δεν εξαιρείται ούτε ο συγγραφέας του πρώτου μέρους) εν όψει συνεδρίου είναι να ενεργοποιηθούν εξαρτημένα, προσωπολατρικά αντανακλαστικά ενάντια σε αυτήν την αποτίμηση, και να αντιμετωπιστεί κάθε κριτική προσέγγιση ως ιερό έγκλημα αποκαθήλωσης ιερών κι οσίων, των βασικών αρχών του ΚΚΕ, κτλ. Το ΚΚΕ αποκαθηλώνει το Χαρίλαο, γίνεται τροτσκιστικό, κοκ... Το έργο έχει παιχτεί πολλές φορές τα τελευταία χρόνια.

Στο ίδιο (προσωπολατρικό) μήκος κύματος είναι και η κριτική του Μαυροειδή (αριστερό Ναρ), που λέει ότι το ΚΚΕ αρνείται να ανοίξει τη συζήτηση για την πολιτική γραμμή του κομμουνιστικού κινήματος σε κρίσιμες περιόδους, τη στιγμή που κάνει αυτό ακριβώς. Κι ενώ ξεμπερδεύει με μια απλή φρασούλα για τις προφανείς πολιτικές σκοπιμότητες της εφημερίδας που στηρίζει το ΣΥΡΙΖΑ- δεν καταφέρνει να κρατήσει καν ίσες αποστάσεις, καθώς άλλο είναι το ζήτημα που τον ενδιαφέρει.
Κι όλα αυτά, παραβλέποντας ότι τα πολιτικά συμπεράσματα στα οποία κατέληξε ο χώρος του από αυτήν την περίοδο συμπυκνώνονται πολιτικά στη συγκρότηση ενός -κατ' ουσίαν- νέου συνασπισμού του εξωκοινοβουλίου, όπου εκκολάπτεται ο νέος Σύριζα.

Για κατακλείδα, ας σκεφτούμε ότι αυτή η υπόθεση είναι δίκοπο μαχαίρι. Ο αντικομμουνισμός (με αριστερή προβιά, όπως στην περίπτωση της ΕφΣυν, που είχε πρωτοσέλιδο θέμα για την επίθεση των Χρυσαυγιτών σε Παμίτες στο Πέραμα, για να κάνει πιο αποτελεσματικό το καμουφλάζ της) δεν μπορεί προφανώς να μένει αναπάντητος. Από την άλλη όμως, δεν πρέπει να δίνουμε σε φαιδρούς δημοσιολόγους μεγαλύτερη αξία από όση έχουν, γιατί αυτός ακριβώς είναι ο σκοπός τους: να προκαλέσουν ντόρο, να ασχολούμαστε μαζί τους και να νιώσουν το μπόι τους να ψηλώνει. Ακόμα κι η μαύρη διαφήμιση για αυτούς είναι απλώς διαφήμιση, που κάνει τη δουλειά τους. Πόσο μάλλον αν καταφέρουν να μπουν στο επίκεντρο του επικείμενου προσυνεδριακού διαλόγου και καταφέρουν να τον αποπροσανατολίσουν σε ανούσια ζητήματα.