Περί στρατευμένης τέχνης

Δημοσιεύτηκε στην Κατιούσα

Τις προάλλες, η ΤΟ των Καλλιτεχνών του ΚΚΕ πραγματοποίησε πολιτική εκδήλωση στο Θέατρο Διάνα, χαμηλά στην Ιπποκράτους, που αποπνέει ακόμα κάτι από τα ένδοξα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Εισηγήτρια-ομιλήτρια ήταν η Αλέκα Παπαρήγα (η καλή), που μίλησε μεταξύ άλλων για την Οχτωβριανή Επανάσταση, την πορεία των μπολσεβίκων προς της νίκη, τον πόλεμο, τη στάση των κομμουνιστών σε αυτόν, τα πολλά ρυάκια του αντικομμουνισμού, ύπουλου και ραφιναρισμένου ή πρωτόγονου, τον εθνικοαπελευθερωτικό χαρακτήρα που δεν έχει ίδιο περιεχόμενο για το λαό και για την αστική τάξη. Σε γενικές γραμμές, επανέλαβε ως ένα βαθμό την ομιλία που είχε κάνει στη Θεσσαλονίκη, την πρώτη μέρα του Φεστιβάλ.

Υπήρχαν όμως καινούρια σημεία, προσαρμοσμένα στο ακροατήριο, και το κομμάτι της συζήτησης, όπου το αρχικό πλάνο προέβλεπε 2-3 ερωτήσεις, αλλά στην πορεία υπερκαλύφτηκε και (υπερ)διπλασιάστηκε, γιατί οι καλλιτέχναι είναι ελεύθερα πνεύματα, δεν μπαίνουν εύκολα σε καλούπια κι έχουν πολλά να πουν και να ρωτήσουν.

Είχε ενδιαφέρον κι η στάση της Αλέκας, που όταν πήγε σε πιο καλλιτεχνικά εξειδικευμένα ζητήματα η συζήτηση και δεν ένιωθε να τα κατέχει τόσο καλά, ζητούσε να την συμπληρώνουν και να την διορθώνουν, πχ η Ελένη -εννοώντας τη Μηλιαρονικολάκη, που καθόταν όμως πίσω από τη Γερασιμίδου και… υπήρχε σύγχυση.
Όπως είχε πει και στη Θεσσαλονίκη εξάλλου, όποιος δε ρωτάει, κάνει πως τα ξέρει όλα ή απλά δεν ξέρει τίποτα.

Ακολουθούν κωδικοποιημένα μερικά σημεία κι αποστροφές από τη ζωντανή κι ενδιαφέρουσα συζήτηση -είναι αυτονόητο πως τυχόν αβαρίες κατά τη μεταφορά, βαραίνουν αποκλειστικά εμένα.
–Γιατί υποτιμάται η στρατευμένη τέχνη κι οι καλλιτέχνες που την υπηρέτησαν; Ρίτσος, Βάρναλης, Κατράκης και τόσοι άλλοι, να μην ξεχάσω κανέναν και τον αδικήσω. Πώς βγήκαν δηλαδή όλοι αυτοί; Με εντολή του κόμματος; Πήγε δηλαδή το Κόμμα στο Ρίτσο και του είπε, γράψε ποίηση κατά παραγγελία; Εμένα αν μου έλεγε το Κόμμα “γράψε ποίηση”, δε θα μπορούσα να το κάνω.
-Θεατρικό έργο;
-Ούτε και θεατρικό.
(σ.σ.: ελπίζω πάντως να της πει το Κόμμα να γράψει μελέτες και βιβλία, για να αξιοποιήσει τις δικές της κλίσεις).
–Κι οι άλλοι στρατευμένοι είναι, απλά το κρύβουν.
-Στρατευμένοι στο χρήμα, συμπλήρωσε κάποιος.

Εντάξει, στράτευση δεν είναι να πάρεις πχ την απόφαση του 20ού Συνεδρίου (του ΚΚΕ) και να την κάνεις στίχους ή να την μελοποιήσεις. Η τέχνη πρέπει να έχει και το στοιχείο της αντανάκλασης, να αποτυπώνει σε άλλο επίπεδο την πραγματικότητα. Ούτε σημαίνει πως ο στρατευμένος καλλιτέχνης είναι υπεράνω κριτικής και πιάνει σωστά όλα τα ζητήματα, χωρίς να κάνει λάθη. Αν και… όταν διαβάζεις Μπρεχτ, είναι σα να διαβάζεις Μαρξ, τόσο πυκνά νοήματα έχει.

Όπως ένας εργαζόμενος δυσκολεύεται να απεργήσει, έτσι κι ένας καλλιτέχνης έχει κατά κανόνα πρόβλημα να επιβάλει τους όρους του, πώς και τι θα παίξει. Άσε που δεν μπορείς να κάνεις απεργία αλληλεγγύης για αυτό το ζήτημα -σε αντίθεση πχ με τον εργάτη που θα απολυθεί…

Από την άλλη, τέχνη δική μας υπάρχει, αλλά πολλές φορές δεν προβάλλεται, δεν την μαθαίνουμε ποτέ, αλλά μας περιμένει να γίνουμε χορηγοί της και να την προβάλουμε. Κι η αλήθεια είναι πως ούτε η δική μας βάση, φίλοι και οργανωμένα μέλη, έχει τόσο υψηλό, ανεπτυγμένο καλλιτεχνικό κριτήριο. Κι αυτό απαιτεί πολλύ δουλειά, για να το αλλάξουμε, δεν είναι κάτι που μπορεί να επιβληθεί διοικητικά. Δεν πρέπει, όμως, να είμαστε προκατειλημμένοι πχ ότι ο αγρότης κι ο εργάτης θέλει το κλαρίνο του, και δε χαμπαριάζει από υψηλή τέχνη.

Κάποιος έβαλε το ζήτημα της ταξικότητας και της αντικειμενικότητας -που δεν είναι πάντως αντιθετικές έννοιες.
Πολλές φορές φοβόμαστε να υπερασπιστούμε τις ιδέες μας, και μας πιάνει ένα άγχος να προβάλουμε και την άλλη άποψη. Ε όχι, εγώ δεν το θέλω αυτό, η δική μας άποψη θέλω να ακουστεί.
-Ε να ακουστεί κι η αντίθετη, για να την αντικρούσουμε.
-Εγώ πχ είχα γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ για τη Μακρόνησο…
-Ε δεν εννοώ να μιλήσουν και οι βασανιστές.

Κι ένα τελευταίο σημείο για την ποιότητα των προπανγανδιστικών φυλλαδίων του κόμματος -που ένας φίλος-σ/φος την χαρακτήρισε χαμηλής στάθμης.
Αντικειμενικά, έχουν γίνει κάποια βήματα. Υποκειμενικά, είπε η Αλέκα, εμένα μου αρέσουν τα παλ χρώματα, για να βλέπω το σύνθημα, να μη χάνεται πίσω από το σχέδιο. Αφίσα είναι, όχι ζωγραφικός πίνακας, πρέπει ο άλλος να δει το θέμα. Έρχονται κάτι προσχέδια-προτάσεις με τεράστια σφυροδρέπανα… Εντάξει, ΚΚΕ είναι, “χαίρω πολύ”, αλλά ποιο είναι το θέμα της εκδήλωσης-συγκέντρωσης;

Αντί επιλόγου, ένα απλό στιγμιότυπο με μια συντρόφισσα από το κοινό, που θα μπορούσε να είναι κι η σωσσίας της Αλέκας -βάζω μια πιο θολή, για να μην υπάρξει θέμα.