Οι δολοφόνοι του ανθισμένου φεγγαριού

Βλέπεις ένα βιβλίο που έγινε διάσημο αναδρομικά χάρη σε μια χολιγουντανή παραγωγή. Και μια (επαν)έκδοση, που είναι σαν διαφήμιση της ταινίας, με επιπλέον εξώφυλλο και τον Ντι Κάπριο. Για να είμαι ειλικρινής, οι οιωνοί δεν ήταν και οι καλύτεροι. Αλλά δεν πρέπει ποτέ να κρίνεις κάποιον από την εμφάνιση. Πόσο μάλλον ένα βιβλίο!

Αν κάποιος δεν ξέρει περί τίνος πρόκειται, μπορεί να διαβάσει την παρουσίαση από το οπισθόφυλλο της έκδοσης -που ευτυχώς έμεινε και στο νέο, γυαλιστερό εξώφυλλο. Η ινδιάνικη φυλή των Οσέιτζ εξορίζεται στην άκρη του πουθενά, που όμως είναι πλούσια σε κοιτάσματα μαύρου χρυσού και δίνει τη σπάνια ευκαιρία στους έσχατους να γίνουν πρώτοι -προσλαμβάνοντας και λευκούς στη δούλεψή τους, σε μια τρομερή ειρωνεία της ιστορίας- για να ανακαλύψουν πως το χρήμα δεν τους φέρνει τελικά την ευτυχία, αλλά άγρια αρπακτικά, ντυμένα φίλους, που βάζουν στο μάτι τον θησαυρό τους και έχουν τις τοπικές αρχές με το μέρος τους, σε μια ωραιότατη ομερτά αλά αμερικανικά. Μέχρι που έρχονται οι Ομοσπονδιακές αρχές να φωτίσουν την υπόθεση.

Στην ουσία έχουμε να κάνουμε με ένα «δημοσιογραφικό μυθιστόρημα», όπου ο ερευνητής πατάει σε υπαρκτά ντοκουμέντα, για να ξετυλίξει την αφήγησή του. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ρέουσα γραφή για ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα και ένα άκρως αξιόλογο βιβλίο, που εκτός από την προφανή διάσταση του ρατσισμού ενάντια στους ινδιάνους, δίνει τροφή για σκέψη και προεκτάσεις, και μια σειρά ιστορικά στοιχεία. Ακολουθούν σε κωδικοποιημένη μορφή μερικές σχετικές σημειώσεις.

-Στο πρώτο τέταρτο του περασμένου αιώνα, η πρόδρομη μορφή του FBI ήταν μια ήσσονος σημασίας υπηρεσία, γνωστή ως Γραφείο Ερευνών. Οι ιδρυτικές αρχές και οι σκοποί του ήταν εμποτισμένοι στον ρατσισμό και αυτό μας οδηγεί σε άλλη μια ιστορική ειρωνεία, καθώς η γιγάντωση και η εδραίωσή του ως ομοσπονδιακή αρχή βασίστηκε εν πολλοίς στον μύθο και τη θετική αύρα από τη διαλεύκανση μιας σειράς δολοφονιών, με θύματα Ινδιάνους Οσέιτζ και έντονο άρωμα συγκάλυψης και διαπλοκής από τις τοπικές αρχές. Ο δαιμόνιος -και αντικομμουνιστής ολκής- Χούβερ πάτησε στην πολύ καλή δουλειά ενός πράκτορά του, για να δημιουργήσει έναν τεράστιο, πολυπλόκαμο οργανισμό, και να παραμείνει επικεφαλής του επί πολλές δεκαετίες, μέχρι τον θάνατό του.

-Είναι εντυπωσιακό ότι την ίδια εποχή στην επικράτεια των ΗΠΑ επιβίωναν σημαντικά κατάλοιπα μορφών πολιτοφυλακής και μια σχετική παράδοση συλλογικής αυτενέργειας για την επίλυση τέτοιων υποθέσεων, που βασιζόταν στην εδραιωμένη δυσπιστία ενάντια στην κεντρική κρατική αστυνομία και τον ρόλο της -μέχρι που οι ντόπιες εγκληματικές συμμορίες άρχισαν να φαντάζουν ως χειρότερη απειλή και μεγαλύτερο κακό από το ίδιο το κράτος! Σε αυτό το έδαφος άρχισε από νωρίς να ανθεί η «ιδιωτική πρωτοβουλία» με πρακτορεία ντετέκτιβ, που στρατεύτηκε από νωρίς ενάντια και στο εργατικό κίνημα της εποχής.

-Η βία δεν είναι μόνο η μαμή της ιστορίας -για τις επαναστάσεις- αλλά και αδερφάκι της εξουσίας που επιβάλλεται θέλοντας να διαιωνίσει την ισχύ της. Γνωρίζουμε πως στη θεωρία ένας νέος τρόπος παραγωγής δεν επιβάλλεται με τη βία, αλλά μόνο όταν ωριμάσουν οι συνθήκες εμφάνισης και εδραίωσής τους, για να επιβληθούν με «φυσικό», οικονομικό τρόπο. Η ιστορία επέκτασης του καπιταλισμού εκτός Ευρώπης, ωστόσο, είναι δεμένη με βία, αίμα και μια σειρά φρικιαστικών εγκλημάτων. Όσοι Ινδιάνοι είχαν την «κακοτυχία» να ζουν σε έναν τέτοιο ευλογημένο τόπο, με άπειρο φυσικό και ορυκτό πλούτο, βίωσαν στο πετσί τους τα καλά του «εκπολιτισμού» και είχαν να επιλέξουν εκβιαστικά μεταξύ του αφανισμού και της ενσωμάτωσης, που γινόταν κατά κανόνα με βία και όχι επειδή υπέκυψαν στα θέλγητρα και τις ανέσεις της ζωής των χλομών προσώπων.

Γνωρίζουμε επίσης πως το Κράτος του Ισραήλ είναι εκ γενετής προϊόν εποικισμού και βίαιης εκτόπισης των Παλαιστίνιων, που έχει εμφυσήσει αντίστοιχη νοοτροπία σε μεγάλο μέρος -πλειοψηφικό ίσως- του «περιούσιου λαού». Αντιστοίχως, η ιστορία του κράτους των ΗΠΑ, της χώρας του ονείρου και των ευκαιριών, είναι συνυφασμένη με τον ρατσισμό και τη δουλοκτησία, τον αποκλεισμό και το ξεζούμισμα των ντόπιων φυλών, την αποικιακή τύπου εκμετάλλευση των λαών που ζούσαν ειρηνικά πριν καταφτάσει η «λευκή μάστιγα» να τους «εκπολιτίσει».

Μπορεί η ανακάλυψη του «Νέου Κόσμου» να σηματοδότησε το πέρασμα σε μια νέα εποχή και το κράτος των ΗΠΑ να είναι προϊόν της καπιταλιστικής περιόδου, χωρίς φεουδαρχικά βαρίδια... Η βαρβαρότητα όμως είναι καταστατική, ιδρυτική αρχή του. Τα εγκλήματα που το συνοδεύουν, από τα πρώτα κιόλας βήματά του, δεν είναι κατάλοιπο του «σκοτεινού Μεσαίωνα» (που είναι παρεξηγημένη-συκοφαντημένη περίοδος, ιδωμένη κυρίως από την οπτική της αστικής ιστοριογραφίας), αλλά είναι δεμένα με το κυνήγι του κέρδους και την άγρια επέλαση των καπιταλιστικών σχέσεων.

Αυτές οι τελευταίες εισάγουν βίαια τον θεσμό της ατομικής (βασικά, ιδιωτικής) ιδιοκτησίας, που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον κοινοτικό τρόπο ζωής των ινδιάνων. Αλλά οι κατακτητές δε δείχνουν καμία ανοχή και δεν αφήνουν περιθώρια επιλογής σε όποιον δεν ασπάζεται τις αξίες τους. Το παράδειγμα του ινδιάνου φύλαρχου, που έλεγε πως δε χρειάζεται τίποτα γιατί τα προσφέρει όλα απλόχερα η φύση, είναι ίσως κάπως απλοϊκή, εξιδανικευτική αντίληψη, αλλά σαφώς αντιπροσωπευτική ενός τρόπου σκέψης, που στην πράξη απαγορεύτηκε δια της βίας. Η περιβόητη «Γη της Ελευθερίας» είναι τέτοια μόνο για τους επιτήδειους κερδοσκόπους. Τους προσφέρει ασυλία και παντελή έλλειψη περιορισμών για να θυσιάσουν τα πάντα στο βωμό του κέρδους.

Αυτά είναι ίσως γνωστά, αλλά η μέση φαντασία δεν υποψιάζεται καν την πραγματικότητα. Οι Ινδιάνοι εξορίζονται σε άγονα μέρη, πρέπει να υποταχθούν και να αφομοιωθούν με κάθε τρόπο. Το εξωφρενικό, όμως, είναι ότι ακόμα και όταν αποκτούν περιουσία από σπόντα, με τα κοιτάσματα πετρελαίου που βρέθηκαν στον τόπο εξορίας τους στην Οκλαχόμα, οι Οσέιτζ δεν αποκτούν δύναμη και δικαιώματα ή έστω την ιδιότητα του πολίτη. Αντιθέτως, αντιμετωπίζονται ως ανήλικα όντα, που δεν έχουν ώριμη κρίση για να διαθέσουν τα δικά τους χρήματα. Το κράτος ορίζει «δικαστικούς συμπαραστάτες», που πρέπει να συναινέσουν για το παραμικρό έξοδο και ουσιαστικά διαχειρίζονται την περιουσία των Ινδιάνων, βρίσκοντας προφανώς και διάφορες ευκαιρίες να καρπωθούν ένα μεγάλο μέρος της ή και το σύνολό της.

Σε αυτό το έδαφος προκύπτουν οι δολοφονίες των μελών της φυλής. Κι όλα αυτά συμβαίνουν μόλις εκατό χρόνια πριν, στη διαφημισμένη «χώρα της ελευθερίας», την ίδια περίοδο που ο δυτικός τύπος έφριττε πχ για τα «εγκλήματα των μπολσεβίκων» στη Ρωσία, αφού δεν έβρισκε κάτι πιο κοντινό για να εκφράσει τις ευαισθησίες του για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ο πράκτορας του Γραφείου Ερευνών δε βρίσκει την αλήθεια γιατί έχει μαγικές ικανότητες, αλλά γιατί φτιάχνει μια έμπιστη ομάδα και αναζητά αυτό που οι υπόλοιποι γνώριζαν αλλά συγκάλυπταν, διαπλεκόμενοι με τον ισχυρό λευκό κτηματία, που -ω τι έκπληξη- παρίστανε τον μεγάλο φίλο των Ινδιάνων. Δεν είναι θέμα ικανών και τίμιων προσώπων, αλλά κατεξοχήν δομικό. Η ιστορία όμως δε σταματά εκεί, καθώς η αλήθεια είναι σχετική, όχι με τη φιλοσοφική, αλλά με τη δικαστική έννοια, όπου σημασία έχει τι μπορείς να αποδείξεις. Η νομική απόδειξη της ενοχής των κατηγορούμενων περνάει από σαράντα κύματα, αλλά η κάθαρση δεν έρχεται ποτέ και οι ένοχοι αποφυλακίζονται μετά από κάποια χρόνια, ενώ αρκετοί φόνοι παραμένουν μέχρι σήμερα ανοιχτοί φάκελοι, που δεν έχουν διαλευκανθεί.

Εκτός από το βασικό θέμα της αφήγησης, ο ερευνητής δίνει πολλές ακόμα ενδιαφέρουσες πληροφορίες, που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα. Από την εξιστόρηση των γεγονότων που βλέπουμε στις κλασικές κινηματογραφικές σκηνές από το «κυνήγι γης» με τις άμαξες και τους πιονέρους που ονειρεύονται ένα νέο ξεκίνημα -και όπου επικρατεί ο απόλυτος νόμος του ισχυρού. Ως την ιστορία που κρύβεται πίσω από το ξακουστό Ma Baker, των Boney M...

Επιμύθιο

Ο βασικός λόγος που πήρα το βιβλίο είναι ότι για την κε του μπλοκ είναι μάλλον πιο εύκολο να βρει χρόνο και συγκέντρωση για να αντιμετωπίσει 400 σελίδες στο χαρτί, παρά 3,5 ώρες σε μια οθόνη. Τελειώνοντας το βιβλίο ένιωθα γεμάτος και είχα την απορία τι από όλα αυτά κατάφερε να χωρέσει ο Σκορτσέζε σε 200 λεπτά. Για κάποιους το τελικό αποτέλεσμα ήταν άρτιο, για άλλους όχι -και για πολλούς κάτι ενδιάμεσο. Για μένα ήταν απλά η επιβεβαίωση ενός χρυσού κανόνα. Νόμος είναι το δίκαιο του εργάτη. Και ότι ένα βιβλίο είναι πάντα καλύτερο από την τηλεοπτική-κινηματογραφική μεταφορά. Νόμος! Κι αν κάποιος θέλει να βρει οπωσδήποτε μια εξαίρεση, μπορεί να πιάσει το Babylon Berlin. Αλλά αυτό είναι θέμα μιας άλλης ανάρτησης...