Παιδισμός

Στο βιβλίο "η δυναμική γκορμπατσόφ" στο οποίο αναφερθήκαμε πρόσφατα, ο γάλλος ανταποκριτής-συγγραφέας λέει ότι ένα από τα πιο συχνά παράπονα της σοβιετικής γυναίκας ήταν ο άκρατος παιδισμός των σοβιετικών ανδρών. Σταμάτησα αμέσως να διαβάζω σα να με χτύπησε ρεύμα, το ίδιο που μας διαπερνά κάθε φορά που ακούμε κάτι στο οποίο αναγνωρίζουμε και τον εαυτό μας.

Προσπερνάμε το εξαιρετικά βαρετό κλισέ για τον κάθε άντρα που κατά βάθος κρύβει μέσα του ένα μεγάλο παιδί και προχωράμε πέρα από την επιφάνεια.
Η επιθετικότητα και η επίδειξη ενός ψευδεπίγραφου δυναμισμού-ανδρισμού (που είναι σε γενικές γραμμές το κλασικό πρότυπο της ανδρικής συμπεριφοράς) δεν είναι ωριμότητα ή αυτοκυριαρχία, αλλά ένας αδέξιος και αντιπαθέστατος τρόπος για να καλύψουμε τις ανασφάλειες που μας περιστοιχίζουν. Όσοι δηλώνουν ανασφαλείς και ανασφάλιστοι, προσωπικά μου είναι εξαιρετικά συμπαθείς.
Αυτά για εισαγωγή, για να ξεκαθαρίσουμε με ποιο ταξικό στρατόπεδο είμαστε.

Κατά τη γνώμη μου υπάρχουν δύο είδη παιδικότητας, αμφότερα συνδεμένα (με τον ένα ή τον άλλον τρόπο και πάντα σε τελική ανάλυση βεβαίως-βεβαίως) με τις λογής-λογής ανασφάλειες.
Το ένα είδος είναι αυτό που αναλύεται παραπάνω.
Το άλλο έχει να κάνει με ένα περιβάλλον που λειτουργεί προστατευτικά και κρατάει το παιδί μακριά από την έκθεση σε κινδύνους. Συχνά όμως παίζοντας το ρόλο της γυάλας λειτουργεί ανασταλτικά στην ανάπτυξη των ικανοτήτων και τη διάπλαση του παιδιού (Φαίδων κτλ), που έχει περιορισμένο ορίζοντα πρωτοβουλιών και συνηθίζει στην ύπαρξη κάποιου άλλου πάτρονα (γονιού-κράτους) που δίνει τη λύση στα προβλήματα που αντιμετωπίζει.
Αυτή ακριβώς είναι η τυπική περίπτωση των σοβιετικών παιδιών.
Μέσα και έξω από την ΕΣΣΔ.

Για εμάς που μένουμε πάντα παιδιά και σοβιετόφιλοι στην ψυχή, η Σοβ. Ένωση ήταν η μαμά-πατρίδα με την οποία είχαμε εξελιγμένο οιδιπόδειο. Ο στάλιν ήταν ο πατερούλης μας (που κατά βάθος τον μισούσαμε λιγάκι γιατί έκανε έρωτα και έδερνε τη μανούλα μας. Κι όσο της έκανε έρωτα, τόσο περισσότεροι γινόμασταν εμείς, κι άλλο τόσο την χτυπούσε μετά). Και όλοι μαζί ήμασταν μια χαρούμενη και ευτυχισμένη οικογένεια, σαν το μικρό σπίτι στην τούνδρα και τη στέπα, μολονότι αρκετά παιδάκια που ήταν απροσάρμοστα και επιθετικά, ο πατερούλης τα πετούσε έξω από το σπίτι, ή τα έστελνε στο αναμορφωτήριο και έκτοτε δεν τα ξαναβλέπαμε. Είχα ακούσει κάτι αδελφάκια να φωνάζουν συνωμοτικά τον πατερούλη μας Κρόνο, αλλά δεν κατάλαβα γιατί και δεν τολμούσα να ρωτήσω.

Τα χρόνια πέρασαν, οι γονείς μας πέθαναν και τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο. Και κάθε φορά που φτάνω σε αδιέξοδο με πνίγει μια απέραντη νοσταλγία για τα παιδικά μου χρόνια (εντάξει πρόλαβα κι έναν αντρόποφ όταν γεννήθηκα. Και λίγο μπρέζνιεφ αν μετράμε και τον εγκλεισμό στην κοιλιά) και θέλω να φωνάξω τη μαμά μου:
-Μάνα, μητέρα... μαμααααααά...

Αυτοί ακριβώς ήταν οι σοβιετικοί. Τόσο παιδιά που όπως μου διηγήθηκε ένας καθηγητής μου που είχε την χαρά να επισκεφτεί την άλλη πλευρά από το παραπέτασμα (όπου κάποιοι επιτήδειοι τρώγαν το καταπέτασμα) (break on through to the other side όμως, όπως και να 'χει) όταν σε ένα κινηματογραφικό έργο έδειξαν μια σκηνή με μια καρπαζιά και λίγο αίμα, το κοινό σοκαρίστηκε!!
Βέβαια ο κακεντρεχής αντι-σοβιετικός αναγνώστης θα πει: τα γκούλαγκ δεν τους πείραζαν, οι καρπαζιές τους σόκαραν. Κι εγώ θα συμφωνήσω εν μέρει από μέσα μου, αλλά βασικά θα πω: μέχρι εκεί φτάνει η προκατ αντισοβιετική κρίση του...

Ο σοβιετικός λαός είχε όλα τα προτερήματα και τα ελαττώματα ενός παιδιού. Καλοκάγαθος, καλόψυχος, υπάκουος. Αλλά επιρρεπής στη "ζαβολιά" και λίγο (όχι άπληστος γιατί είχε μεγαλώσει με σωστές αρχές αλλά) αχόρταγος με το μάτι κι εύπιστος. Του τάξαν κάποιοι παγωτό και αυτός τους πίστεψε χωρίς να πονηρευτεί και έχασε και το φαΐ του.

Το παιδί έχει την τάση να παίζει (άσχετα αν προκειμένω κάποιοι άλλοι έπαιξαν με τις τύχες αυτού του παιδιού σα να ήταν ζάρια).
Λίγες δραστηριότητες είναι τόσο δημιουργικές όσο το παιχνίδι. Είμαι πεισμένος ότι η εργασία του νέου τύπου ανθρώπου στη νέου τύπου κοινωνία, που δεν θα είναι καταναγκασμός, αλλά αυτοσκοπός, θα έχει ακριβώς πολλά κοινά χαρακτηριστικά με το παιχνίδι των παιδιών που συνδυάζει αρμονικά -σαν κινέζικη κοινωνία- την συνεργασία της ομάδας με την ατομική πρωτοβουλία.

Αντ' αυτού ωστόσο, κάποιοι έπεισαν τα σοβιετικά παιδιά ότι παίζοντας γίνονται τεμπέληδες γιατί δε βγάζουν αρκετά κέρδη. Ζήλεψαν τους "ώριμους, ανεπτυγμένους" ενήλικες της δύσης, θέλησαν να τους μιμηθούν (κύριο χαρακτηριστικό της παιδικής νοοτροπίας) και έσπασαν τα μούτρα τους. Πολλές φορές στην εφηβεία μας βιαζόμαστε να μεγαλώσουμε και γινόμαστε στείρα αντιδραστικοί...
Αν αυτό που έχουμε τώρα είναι η ενηλικίωση, τότε ζήτω ο παλιμπαιδισμός! Και οι παιδικές αρρώστειες (αριστερισμός, κροστάνδη κτλ). Χίλιες φορές καλύτερα από την γεροντική άνοια, την θανάσιμη αγωνία του καπιταλισμού και τον επιθανάτιο ρόγχο του που τρώει και τα δικά μας νιάτα (που συν τοις άλλοις λιώνουνε στην βιοπάλη) σαν βαμπίρ.

Δεν είμαι σίγουρος αν στην ιδανική κοινωνία πρέπει να διατηρηθεί ο θεσμός της οικογένειας (βασικά ήμουν σίγουρος πως όχι, αλλά κλονίστηκα από την αντίθετη άποψη ατόμων που εκτιμώ πολιτικά).
Η δική μας σοβιετική οικογένεια όμως θα μείνει για πάντα στην ιστορία. Και μπορεί να έκανε πολλά λάθη (τα οποία της τα συγχωρούμε όλα, γιατί όποιος αγαπά ξέρει και να συγχωρεί), το βασικό όμως ήταν ότι δεν άφησε τα παιδιά της λίγο πιο ελεύθερα να καταλάβουν από μόνα τους τι ήταν καλό και τι όχι, για να μπορούν να το επιλέξουν και μετά όταν θα μείνουν μόνα τους.
Και τώρα μας άφησε σαν πρωτόπλαστους να αναζητάμε τον χαμένο "παράδεισο" (κι ας μην ήταν τέτοιος ακριβώς). Και να καλύπτουμε με φύλλο συκής την ντροπή μας για τα τραγικά λάθη του παρελθόντος...