Ύμνος στην ελευθερία

Ελευθερία για το μαρξισμό είναι η συνείδηση της αναγκαιότητας. Όταν λέμε πχ ότι ο σύντροφος δεν έχει συνειδητοποιήσει την αναγκαιότητα να γίνει εξόρμηση ριζοσπάστη, πάει να πει ότι δεν έχει καταλάβει πως είναι ελεύθερος να διακινήσει το ρίζο στη σχολή του και στον χώρο δουλειάς του.

Κάθε εξόρμηση είναι ένας μικρός ύμνος στη συνείδηση της αναγκαιότητας. Χαίρε, ω χαίρε στα (είναι τα αρχικά της, μην τη γράφουμε συνέχεια ολόκληρη). Ή όπως θα έλεγε κι ο ποιητής, δε φοβάμαι τίποτα, δεν ελπίζω τίποτα, έχω συνειδητοποιήσει την αναγκαιότητα.

Αν και η πραγματικότητα διαφέρει ελαφρώς. Καμία ελπίδα για το μέλλον, σκέτος φόβος για το παρόν που ζούμε. Κι ακόμα πιο αβέβαιο παρελθόν γιατί οι νικητές ξαναγράφουν την ιστορία και τη φέρνουν στα μέτρα τους.

Έτσι βέβαια, πετώντας τσιτάτα που δεν πολυκαταλαβαίνουμε και δεν ξέρουμε να εξηγήσουμε πολύ καλά, καταλήγουμε σε μια μαρξίζουσα καρικατούρα. Το τσιτάτο αυτό όμως έχει ουσία κι εννοεί ότι η ελευθερία δε μπορεί να είναι μια αφηρημένη απελευθέρωση από κάθε ανάγκη κι υλικό νόμο. Έχει πάντα συγκεκριμένο περιεχόμενο.

Δεν είμαστε σκλάβοι του νόμου της βαρύτητας, σκλαβωμένοι για πάντα στη γη. Ελευθερία δεν είναι να καταργήσουμε το νόμο της βαρύτητας, αλλά να συνειδητοποιήσουμε τους νόμους της πραγματικότητας και να τους αξιοποιήσουμε για να μπορέσουμε να πετάξουμε.

Ελευθερία δεν είναι να καταργήσουμε το αίσθημα της πείνας, αλλά την πείνα που σκοτώνει τους λαούς του τρίτου κόσμου. Να μπορέσουμε να την κορέσουμε, χωρίς να την φετιχοποιήσουμε και να γίνουμε κοιλιόδουλοι.

Η ελευθερία για εμάς είναι μια ωραία γυναίκα. Δεν είναι η ελευθερία αρβανιτάκη που περίμενε να συγχαρεί τον τζέφρυ επειδή βγήκε ο καμίνης (ου-ου, ου-ου). Δεν είναι κανένα αγριογούρουνο αστικό κι αφηρημένο. Ούτε κάνα αναρχικό γουρούνι που παίζει κλεφτοπόλεμο με τους μπαγουδο και δανείζεται την αστική λογική περί ελευθερίας που δε συμβαδίζει τάχα με την ισότητα.

Είναι η γνωστή, εμβριθής ανάλυση που λέει ότι ο καπιταλισμός είναι μια κοινωνία με ελευθερία, αλλά χωρίς ισότητα κι ο σοσιαλισμός ακριβώς το αντίθετο. Ποια ακριβώς είναι όμως η ελευθερία στον καπιταλισμό; Η αφηρημένη ελευθερία να είμαστε όλοι ίσοι. Να κοιμόμαστε όλοι κάτω από τον ίδιο έναστρο ουρανό, άλλος στο κρεβάτι του κι άλλος κάτω από μια γέφυρα.

Τυπικά όλοι είναι ελεύθεροι να κάνουν κάτι. Πόσοι έχουν όμως την πραγματικά τη δυνατότητα να το κάνουν; Αυτό μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητό με τον διαχωρισμό που κάνει ο έριχ φρομ μεταξύ των εννοιών ελευθερία από κι ελευθερία για να.

Ο καπιταλισμός καταργεί τα δεσμά του δουλοπάροικου στη φεουδαρχία κι όσα άλλα συνδέονται με αυτήν στο πολιτικό εποικοδόμημα. Ο προλετάριος είναι ελεύθερος να πεθάνει της πείνας αν δεν πουλήσει την εργατική του δύναμη. Ή στην καλύτερη να αποκτήσει κεφάλαιο και να εκβιάζει αυτός άλλους προλετάριους για να τους εκμεταλλεύεται.

Είμαστε τυπικά ελεύθεροι να εκφέρουμε μια γνώμη, που μας διαμορφώνουν ανελεύθερα και την χειραγωγούν. Είμαστε ελεύθεροι να εκφέρουμε δημόσια τη δική μας, αρκεί να μη θελήσουμε να την κάνουμε πράξη, ή να πείσουμε τους συναδέλφους μας για αυτήν

Είμαστε ελεύθεροι να αγοράσουμε τα πάντα και βασικά να τα κοιτάμε απ’ έξω, πίσω από τη βιτρίνα, όπως το κοριτσάκι με τα σπίρτα. Δε θέλουμε ισοπέδωση κι έλλειψη επιλογών στο τι θα φορέσουμε. Έχουμε ελευθερία. Καταλήγουμε έτσι ελεύθεροι και πανομοιότυποι, ευτυχισμένοι καταναλωτές, βγαλμένοι όλοι από το ίδιο καλούπι. Ναι, αλλά ήταν επιλογή μας.

Ακόμη κι αυτό το ελευθερία από είναι πολύ σχετικό, τη στιγμή που η καπιταλιστική βαρβαρότητα μας επιστρέφει στο μεσαίωνα. Κι όχι μόνο στον χώρο δουλειάς, όπου το επόμενο βήμα θα είναι να γίνουμε δουλοπάροικοι, ή στη λογοκρισία και στα πολιτικά δικαιώματα. Αλλά και σε πιο απλά πράγματα, όπως ο έρωτας.

Τι πάει να πει ελεύθερος έρωτας; ρωτούσε ο σύντροφος με το μουσάκι. Απαλλαγμένος από τι ακριβώς; Από την οικονομική αναγκαιότητα πχ; Κανείς δε θα διαφωνήσει, αλλά είναι πράγματι έτσι; Μπορούν σήμερα τα ζευγάρια να ανοίξουν σπίτι και οικογένεια, αν το θελήσουν;

Η αστική αντίληψη μπερδεύει το δεσμό με τα δεσμά κι ο αστικός τρόπος ζωής τα διαλύει αμφότερα για να στήσει άλλα [δεσμά], καινούρια κι αδιόρατα. Η ευθυνοφοβία για μια σταθερή σχέση κι η ανασφάλεια δεν είναι ελευθερία. Είναι ελευθερία από τον άλλον, ο οποίος νοείται ως εμπόδιο που την περιορίζει. Για τους αστούς η ελευθερία μας τελειώνει (αντί να διευρύνεται) εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Η κόλασή μας είναι οι άλλοι, όπως έλεγε κι ο σαρτρ.

Υγ: Η κε του μπλοκ κινείται εκτός επικαιρότητας με ορατό τον κίνδυνο να βρεθεί εκτός τόπου και χρόνου. Το κείμενο αυτό έπρεπε να μπει σήμερα, μιας που γιορτάζει και το όνομα. Αλλά από τη στιγμή που τόσοι εργαζόμενοι έσπασαν τις αλυσίδες τους και βρέθηκαν στους δρόμους, αποκτά κι ένα δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης.

Έχει και δεύτερο μέρος. Προσεχώς στις οθόνες σας..