Μέχρι πρόσφατα η ελευθερία κι η ισότητα πήγαιναν χέρι-χέρι μαζί με την αδελφότητα κι έφτιαχναν το τρίπτυχο που είχε γραμμένο στις σημαίες της η αστική, γαλλική επανάσταση.
Σήμερα όμως μπαίνουν η μία στον αντίποδα της άλλης. Ο αστικός ατομισμός δε μπορεί να ανεχτεί ούτε καν την τυπική ισότητα, που του ήταν χρήσιμη για να συσπειρώσει τις μάζες των προλετάριων ενάντια στα ελέω θεού προνόμια των ευγενών. Τώρα οι αστοί θέλουν να τεκμηριώσουν φιλοσοφικά ότι δεν είναι ίσα όλα τα δάχτυλα (είτε λέγονται φυλές, είτε τάξεις) και να εδραιώσει την κυριαρχία της.
Η αφηρημένη ισότητα παραμένει ωστόσο κατεξοχήν αστική έννοια. Ας θυμηθούμε το πρόγραμμα της γκότα κι αυτά που λέει για την κοινωνία του μέλλοντος που κληρονομεί το τυπικά ίσο αστικό δίκαιο. Που στην ουσία του είναι άνισο, γιατί οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι κι η ισότητα υπάρχει διαλεκτικά μες στη διαφορά τους.
Αυτό μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητό με το παράδειγμα μιας πολυκατοικίας και της κεντρικής θέρμανσης που παραπέμπει στον κεντρικό σχεδιασμό. Κάθε σπίτι έχει άλλες αντοχές, άλλες ανάγκες κι οι ένοικοί του λείπουν διαφορετικές ώρες για τις δουλειές τους. Η κεντρική διαχείριση γίνεται στη βάση της σχετικής σπάνης, με το σκεπτικό να φτάσει για όλους. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι σπάταλη κι αναποτελεσματική, γιατί κρατά το τυπικά ίσο αστικό δίκαιο που τους βάζει όλους στο ίδιο καλούπι. Αλλά είναι δίκαια και σοσιαλιστική με βάση τους περιορισμούς που υπάρχουν.
Το κλειδί για να υπερβούμε αυτή την κατάσταση δεν είναι η αυτόνομη θέρμανση κι η αυτοδιαχείριση, γιατί έτσι θα έχουν θέρμανση μόνο τα ρετιρέ και τα ισόγεια θα καίνε σκουπίδια για να ζεσταθούνε. Το κλειδί είναι να αναπτύξουμε τα μέσα παραγωγής και να έχουμε φυσικό αέριο κι άφθονη ενέργεια για όλα τα σπίτια, ανάλογα με τις ανάγκες τους.
Παρένθεση. Μία από τις πιο ιντριγκαδόρικες, αντιδιαλεκτικές απορίες της παγκόσμιας ιστορίας είναι τι θα γινόταν αν η σοβιετία προλάβαινε εγκαίρως να αναπτύξει υποδομές για να αξιοποιήσει το φυσικό της αέριο και να ξεπεράσει βασικά, οικονομικά της προβλήματα. Υπάρχει όμως το παράδειγμα της βελούδινης μετάλλαξης της κίνας που δείχνει ότι το κλειδί των εξελίξεων βρισκόταν στην πολιτική. Κι αυτό το ‘χαμε χάσει προ πολλού. Ή τουλάχιστον είχαμε τζαναμπέτηδες κλειδαράδες.
Κλείνει η παρένθεση.
Επί των ημερών της η περεστρόικα είχε εξαπολύσει ιδεολογική επίθεση εναντίον της εισοδηματικής εξίσωσης με προμετωπίδα τον μαρξισμό και την κριτική του στην αφηρημένη αστική ισότητα, για να δώσει ηθική νομιμοποίηση στα υλικά προνόμια της εκκολαπτόμενης αστικής τάξης. Αλλά αν υπάρχει ένας εξισωτισμός που μπορεί να βρει κανείς στους κλασικούς είναι στα διδάγματα από την παρισινή κομμούνα, για όσους κατέχουν κρατικά πόστα και το μέσο μισθό ενός εργάτη με τον οποίο πρέπει να αμείβονται.
Η διαφοροποίηση στους μισθούς είναι μεγάλο ζήτημα. Η πρώτη και βασική δυσκολία είναι να ορίσεις το μέγεθός της. Ο καθένας μπορεί να πάρει πχ μια πηγή σαν τη νομενκλατούρα του βοσλένσκυ και να προσθέσει όποιο νούμερο θέλει, όπως περίπου γίνεται με τα θύματα του συντρόφου με το μουστάκι. Η δημιουργική στατιστική περί σοβιετίας αφήνει με διαφορά πίσω της τα διαβόητα greek statistics για την οικονομία.
Ο άβερελ λέει ότι στα αχτίφ του κόμματος τους έλεγαν 4 προς 1, αλλά στην πραγματικότητα ο λόγος της διαφοράς ήταν πολύ μεγαλύτερος. Ο σκληρός διαλεκτικός λέει ότι ο μισθός του ανθρακωρύχου στη σοβιετία ήταν μεγαλύτερος από αυτόν του μπρέζνιεφ. Ο λεονίντ όμως είχε άλλα έμμεσα προνόμια λόγω θέσης. Κι υπάρχει και το γνωστό ανέκδοτο με τη μητέρα του που τον επισκέπτεται στη μόσχα, βλέπει όλη την χλιδή που τον περιβάλλει, το ρωτάει αν όλα αυτά είναι δικά του και του λέει: πρόσεχε γιόκα μου, μην έρθουν οι κομμουνιστές και στα πάρουν.
Παρεμπιπτόντως, σαν σήμερα είναι και τα γενέθλια του λεονίντ. Ζωή σε λόγου μας.
Κι ο μαρξισμός λέει ότι τα διαφορετικά εισοδήματα συμβάλλουν σε μια άλφα διαστρωμάτωση, αλλά δε συνιστούν από μόνα τους ταξική διαφοροποίηση. Οι υψηλόμισθοι μπορούν να καταναλώσουν μέχρι σκασμού που λέει ο λόγος, αλλά αυτό δεν είναι εξαγωγή υπεραξίας και ταξική εκμετάλλευση. Παρόλα αυτά το χρήμα που συσσωρεύεται αρχίζει να ψάχνει διέξοδο για να κινηθεί και να γίνει κεφάλαιο.
Το βασικό ερώτημα είναι γιατί οι κομμουνιστές, τα μέλη του μηχανισμού και τα ανώτερα στελέχη να μην παίρνουν λιγότερα από τους άλλους, για να δώσουν το καλό παράδειγμα της ανιδιοτέλειας. Στη βάση της κομμουνιστικής τους συνείδησης, της αναγκαιότητας να γίνουν κάποια πράγματα –ότι είναι ελεύθεροι να παίρνουν μικρότερους μισθούς, να αυξάνουν τις νόρμες, κτλ. Θεωρητικά δηλ ό,τι γίνεται τώρα και στις επιχειρήσεις του κόμματος.
Μα αυτό ακριβώς γινόταν, λέει ο σκληρός διαλεκτικός. Και δεν ήταν μόνο ο μπρέζνιεφ κι ο ανθρακωρύχος, λέει ο σοβιετικός κυριούλης, αλλά κι ο δάσκαλος που έπαιρνε το μισό μισθό ενός οδηγού λεωφορείων. Ψάξε βρες άκρη.
Αυτό το παραπάνω είναι μια προέκταση της λογικής περί ισότητας στην οργάνωση, που λέει ισότητα στα δικαιώματα, αλλά περισσότερα καθήκοντα κι υποχρεώσεις για τα στελέχη. Ένα ζητούμενο που εκπληρώνουν υποδειγματικά πολλοί σφοι, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις παραμένει ζητούμενο. Για αυτό ακριβώς υπάρχει το καταστατικό. Για να προστατεύει τα μέλη από την κομματική γραφειοκρατία –κι όχι το αντίθετο. Αυτό το τελευταίο είναι γνωστό τσιτάτο, αλλά κολλάει το μυαλό μου και δε μπορώ να θυμηθώ αν το είπε ο βλαδίμηρος ή ο λέων.
Υπάρχουν βέβαια κι αυτοί που θέλουν την οργάνωση χωρίς καταστατικό, ως εικόνα από την κοινωνία του μέλλοντος. Αλλά αυτό που καταφέρνουν συνήθως είναι να έχουν οργάνωση χωρίς οργάνωση και να αναπαράγουν όλες τις βρωμιές του παρελθόντος.
Πέρα από την ισότητα, επιθέσεις γίνονται και με τις άλλες δύο κατηγορίες από το γνωστό τρίπτυχο. Πχ με τις αδελφές λαϊκές δημοκρατίες και τις αδελφωμένες τάξεις που προχωράν αδελφωμένες και σφιχταγκαλιασμένες στο παλλαϊκό κράτος (άλλο αν η ταξική πάλη συνεχώς οξύνεται). Και για τις αμφιφυλόφιλες κοινωνίες, με τα πολλά αστικά κατάλοιπα και τον διττό, μεταβατικό χαρακτήρα με τάσεις παλινόρθωσης.
Ακόμα πιο συνήθεις είναι οι κριτικές για την ελευθερία, που για τους αστούς είναι συνυφασμένη με την ατομική ιδιοκτησία και την αστική δημοκρατία. Στην πραγματικότητα πρόκειται για την ελευθερία του κεφαλαίου να εκμεταλλεύεται την εργατική δύναμη και να καρπώνεται την υπεραξία. Ή με άλλα λόγια την συνείδηση της αναγκαιότητας να το κάνει αυτό, αλλιώς παύει να υφίσταται ως τέτοιο (που συμπυκνώνεται και στις γνωστές τέσσερις ελευθερίες της εε).
Κι εμείς από την πλευρά μας έχουμε συνειδητοποιήσει την αναγκαιότητα να απαλλοτριώσουμε τους απαλλοτριωτές, αν θέλουμε να κατακτήσουμε πραγματικά την ελευθερία, να εξαλείψουμε τον υλικό καταναγκασμό και να κάνουμε την εργασία ένα δημιουργικό παιχνίδι που αναπτύσσει ολόπλευρα την προσωπικότητα. Να λυτρώσουμε τη ζωντανή από την εξουσία της νεκρής εργασίας, την ανθρώπινη δραστηριότητα από την κυριαρχία των πραγμάτων και τον φετιχισμό του εμπορεύματος.
http://www.youtube.com/watch?v=b2vkEZAifNk
http://www.youtube.com/watch?v=9NKHJ64qRR8 Και καλες γιορτες.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλό. Ο τρότσκι στο φεγγάρι ήταν ο πρώτος κοσμοναύτης που έφρασε εκεί πριν τους αμερικάνους; (μιούχιν, λιακό και σία). Ή απλώς εκεί τον εξορίσαμε;
ΑπάντησηΔιαγραφήΜιας και υπάρχει η -απολύτως κατανοητή- ανάγκη να γράψει ο καθένας πράγματα άσχετα με το θέμα του κειμένου, ας δούμε και το εξής: http://aristerovima.gr/details.php?id=1511
Ένα εντυπωσιακό τίποτα, όπου ξεχωρίζουν δύο σημεία. Δίδυμα αδελφάκια ναζισμός-σταλινισμός. Και τα γνωστά περί μιας άλλης ευρώπης για να μην ξεπέσουμε στην εθνική περιχαράκωση και το τσιούτσε της κορέας. Κι όποιος αντέξει μέχρι τέλους θα βρει κι άλλα μαργαριτάρια.
Μπορώ να καταλάβω γιατί αρέσει σε κάποιους ανανεωτές, αλλά αδυνατώ να το κάνω για τα φάσιον βίκτιμ -σικ- εκτός των τειχών.
Οχι. Το βιντεο εχει και deleted scenes στις οποιες φαινεται ξεκαθαρα πως ο Τροτσκι ειναι η Πουλια-Σεληνη και ο Σταλιν ο Αυγερινος-Ηλιος.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ εισηγηση, συνοδεια αλκοολ ειναι αριστουργηματικη. Κρατω κυριως το δραματικο φιναλε, οπου οφειλουμε να λυσουμε αυτο το προβλημα οποια κι αν ειναι η λυση και οτι ο κομμουνισμος δεν ειναι η λυση αλλα το προβλημα και αρα οφειλουμε να βρουμε την οποιαδηποτε λυση στο προβλημα που λεγεται κομμουνισμος χεχε.
Όχι αλκοόλ, ρε συ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚακάο θέλει σαν τον ευτύχη.
Και στραβο-γουλιά σε κάθε διαμάντι
Κι όπως λέει εξάλλου δεν είναι εισήγηση (πασέ όρος). Είναι κάτι σα διάλεξη.
Ντεμέκ διάλεξη που θα λέγαμε κι εμείς
Εκπληκτικός καμποτίνος αυτός ο Ζίζεκ !
ΑπάντησηΔιαγραφήΕίχα την υπομονή και διάβασα όλο το κείμενο, ξεκινόντας από το τέλος πρός την αρχή. Δεν είχε καμμία σημασία!
Τυπικός μεταλλαγμένος της μόδας, μου θύμισε σχολιαστή ποδοσφαιρικού αγώνα που πρέπει να γεμίσει 90' με μαλακίες.
Πάντως είναι ικανότατος διαφημιστής, παρά την βλακεία που έντονα τον διακρίνει. (βασικό χαρακτηριστικό του βλάκα είναι η επιτηδειότητα).
Ποιοί αλήθεια τον σπονσοράρουν στην Ελλάδα ?
Θεωρώ ότι είναι λάθος η συζήτηση για το Ζίζεκ να γίνεται μ' αυτό τον τρόπο και μάλιστα στα σχόλια.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυμφωνώ ότι το έργο του χρήζει κριτικής από μαρξιστική σκοπιά.
Κριτικής όμως και όχι αφορισμών, όταν μάλιστα οι τελευταίοι "προδίδουν" άγνοια σε σχέση με το έργο του.
Οι εύκολες κατηγοριοποιήσεις δεν προωθούν την επαναστατική θεωρία.
Ειδικά, στην περίπτωση του Ζίζεκ, η απήχηση του έργου του στο ακροατήριο της ριζοσπαστικής αριστεράς σε κάθε γωνιά της γης και οι πρωτοβουλίες του για την επιστροφή της συζήτησης γύρω από το Λένιν και τον κομμουνισμό, δείχνουν ότι απαιτείται πιο σοβαρή ενασχόληση με τη συνολική φιλοσοφική και πολιτική του παρέμβαση, για να είναι και πειστική η όποια κριτική.
Για παράδειγμα, όσον αφορά την τελευταία του διάλεξη αλλά και τη συνολική του τοποθέτηση τα τελευταία χρόνια, η κατηγορία για "δίδυμα αδελφάκια ναζισμός - σταλινισμός" στερείται του όποιου ερείσματος.
Επιλέγω να μην επεκταθώ σ' αυτό το σημείο και περιορίζομαι στην παράθεση δύο αρκετά συγκροτημένων τοποθετήσεων εν είδει βιβλιοκριτικής για το πρώτο βιβλίο του Ζίζεκ, που μεταφράστηκε στα ελληνικα με τίτλο "Μίλησε κανείς για ολοκληρωτισμό; Πέντε παρεμβάσεις σχετικά με την (κατά)χρηση μιας ιδέας" -
Παναγιώτης Σωτήρης στο περιοδικό "Θέσεις"
http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=811&Itemid=29
Κατερίνα Κέη στο περιοδικό "Ουτοπία"
http://library.panteion.gr:8080/dspace/bitstream/123456789/3511/1/kerasioti-kei_OYTOPIA_56.pdf
Στο βιβλίο αυτό ξεχωρίζει η αντιπαράθεσή του στην ταύτιση σταλινισμού - ναζισμού, όσο κι αν θα μπορούσε να κριτικάρει κανείς το πώς θέτει το ζήτημα του σταλινισμού.
Τέλος, κι εντελώς υπαινικτικά, νομίζω ότι η εποικοδομητική κριτική πρέπει κυρίως να προσανατολιστεί στο ότι αν και ο Ζίζεκ σε σχέση με το Μπαντιού, υπερασπίζεται με θέρμη την επιστροφή στην κριτική της πολιτικής οικονομίας του Μαρξ, για να αναλύσουμε τη σύγχρονη πραγματικότητα, η "επιστροφή" του γεννάει μεγάλα ερωτήματα. Αναζητά αντιφάσεις στο σύγχρονο καπιταλισμό και πιάνει σημεία αντιθέσεων κι αυτό είναι καταρχήν θετικό. Λείπει όμως η θεμελιώσης αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας, που αντικαθίσταται από την αντίθεση αποκλεισμένων - ενσωματωμένων, που ανάγεται σε κύρια.
Για ποιά "κριτική της πολιτικής οικονομίας" μιλάμε όμως όταν εγκαταλείπεται η θεμελιώδης έννοια της εκμετάλλευσης και ο στοχασμός με βάση την εργασία;
Ποιά σύλληψη της Πολιτικής και ποιά τακτική και στρατηγική μπορεί να αρθρωθεί πέραν του πεδίου της εργασίας, που να μη ρέπει σε ένα βολονταρισμό της Ριζικής Πράξης; Ποιά έννοια της χειραφέτησης προκύπτει από έναν στοχασμό που αντί της χειραφέτησης της εργασίας βάσει των νέων δυνατοτήτων της περιορίζει το νέο στα "commons" και ποιό είναι συνακόλουθα το περιεχόμενο μιας τέτοιας κομμουνιστικής υπόθεσης;
Τέτοια ερωτήματα, χωρίς έτοιμες απαντήσεις και αφορισμούς νομίζω θα ήταν πιο εποικοδομητικά σε μια συζήτηση που σίγουρα δεν έκλεισε στην εκδήλωση της Κυριακής.
Συντροφικά, Κ.Γ.
Θεωρώ ότι είναι λάθος η συζήτηση για το Ζίζεκ να γίνεται μ' αυτό τον τρόπο και μάλιστα στα σχόλια.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυμφωνώ ότι το έργο του χρήζει κριτικής από μαρξιστική σκοπιά.
Κριτικής όμως και όχι αφορισμών, όταν μάλιστα οι τελευταίοι "προδίδουν" άγνοια σε σχέση με το έργο του.
Οι εύκολες κατηγοριοποιήσεις δεν προωθούν την επαναστατική θεωρία.
Ειδικά, στην περίπτωση του Ζίζεκ, η απήχηση του έργου του στο ακροατήριο της ριζοσπαστικής αριστεράς σε κάθε γωνιά της γης και οι πρωτοβουλίες του για την επιστροφή της συζήτησης γύρω από το Λένιν και τον κομμουνισμό, δείχνουν ότι απαιτείται πιο σοβαρή ενασχόληση με τη συνολική φιλοσοφική και πολιτική του παρέμβαση, για να είναι και πειστική η όποια κριτική.
Για παράδειγμα, όσον αφορά την τελευταία του διάλεξη αλλά και τη συνολική του τοποθέτηση τα τελευταία χρόνια, η κατηγορία για "δίδυμα αδελφάκια ναζισμός - σταλινισμός" στερείται του όποιου ερείσματος.
Επιλέγω να μην επεκταθώ σ' αυτό το σημείο και περιορίζομαι στην παράθεση δύο αρκετά συγκροτημένων τοποθετήσεων εν είδει βιβλιοκριτικής για το πρώτο βιβλίο του Ζίζεκ, που μεταφράστηκε στα ελληνικα με τίτλο "Μίλησε κανείς για ολοκληρωτισμό; Πέντε παρεμβάσεις σχετικά με την (κατά)χρηση μιας ιδέας" -
Παναγιώτης Σωτήρης στο περιοδικό "Θέσεις"
http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=811&Itemid=29
Κατερίνα Κέη στο περιοδικό "Ουτοπία"
http://library.panteion.gr:8080/dspace/bitstream/123456789/3511/1/kerasioti-kei_OYTOPIA_56.pdf
Στο βιβλίο αυτό ξεχωρίζει η αντιπαράθεσή του στην ταύτιση σταλινισμού - ναζισμού, όσο κι αν θα μπορούσε να κριτικάρει κανείς το πώς θέτει το ζήτημα του σταλινισμού.
Τέλος, κι εντελώς υπαινικτικά, νομίζω ότι η εποικοδομητική κριτική πρέπει κυρίως να προσανατολιστεί στο ότι αν και ο Ζίζεκ σε σχέση με το Μπαντιού, υπερασπίζεται με θέρμη την επιστροφή στην κριτική της πολιτικής οικονομίας του Μαρξ, για να αναλύσουμε τη σύγχρονη πραγματικότητα, η "επιστροφή" του γεννάει μεγάλα ερωτήματα. Αναζητά αντιφάσεις στο σύγχρονο καπιταλισμό και πιάνει σημεία αντιθέσεων κι αυτό είναι καταρχήν θετικό. Λείπει όμως η θεμελιώσης αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας, που αντικαθίσταται από την αντίθεση αποκλεισμένων - ενσωματωμένων, που ανάγεται σε κύρια.
Για ποιά "κριτική της πολιτικής οικονομίας" μιλάμε όμως όταν εγκαταλείπεται η θεμελιώδης έννοια της εκμετάλλευσης και ο στοχασμός με βάση την εργασία;
Ποιά σύλληψη της Πολιτικής και ποιά τακτική και στρατηγική μπορεί να αρθρωθεί πέραν του πεδίου της εργασίας, που να μη ρέπει σε ένα βολονταρισμό της Ριζικής Πράξης; Ποιά έννοια της χειραφέτησης προκύπτει από έναν στοχασμό που αντί της χειραφέτησης της εργασίας βάσει των νέων δυνατοτήτων της περιορίζει το νέο στα "commons" και ποιό είναι συνακόλουθα το περιεχόμενο μιας τέτοιας κομμουνιστικής υπόθεσης;
Τέτοια ερωτήματα, χωρίς έτοιμες απαντήσεις και αφορισμούς νομίζω θα ήταν πιο εποικοδομητικά σε μια συζήτηση που σίγουρα δεν έκλεισε στην εκδήλωση της Κυριακής.
Συντροφικά, Κ.Γ.
Εγώ πάλι σύντροφε πιστεύω ότι θα ήταν λάθος να ανοίξω εισηγητικά μια κουβέντα για το ζίζεκ –περιμένω να το κάνεις εσύ στο μπλογκ σου. Όχι μόνο επειδή δηλώνω άγνοια για το έργο του ζίζεκ συνολικά –ουδέποτε υπαινίχτηκα το αντίθετο. Ούτε μόνο επειδή απ’ όσα έχω διαβάσει δεν έχω βρει τίποτα που να δικαιολογεί τον ενθουσιασμό και το ενδιαφέρον που προκαλεί σε μια σειρά αγωνιστές. Όσο κυρίως για να μη σιγοντάρω αυτόν τον ανεξήγητο ενθουσιασμό που σε μεγάλο βαθμό πριμοδοτείται από την αριστερά του σαλονιού κι αρκετά αστικά μέσα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν ασκώ κριτική αφοριστικά, αλλά συγκεκριμένα σε όσα λίγα έχω διαβάσει.
Στην ανυπαρξία οικονομικής ανάλυσης για την κρίση (ενώ ο ίδιος θεωρητικά διακηρύσσει την επιστροφή στην πολιτική οικονομία). Στην ανάλυσή του για τις αντιφάσεις του σύγχρονου καπιταλισμού, η οποία –όπως αναφέρεις κι εσύ- στερείται ταξικού κριτηρίου κι αποτυγχάνει να εντάξει στο πλαίσιό της τη βασική αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας. Στην ανάλυσή του για την εε, απέναντι στην οποία αντιπαραθέτει ως μόνη εναλλακτική την εθνική περιχαράκωση. Καθώς και σε μια σειρά άλλα ζητήματα. Κι ως προς το δίπολο ναζισμού-σταλινισμού, αν ισχύουν όσα λες, τότε μάλλον ο ίδιος αδικεί τον εαυτό του με τη συγκεκριμένη αποστροφή του λόγου του.
Αυτό που λείπει σήμερα πάντως, δεν είναι μόνο μια μαρξιστική κριτική στο ζίζεκ. Αλλά και μια ανάλυση που να εξηγεί τι χρήσιμο κι ενδιαφέρον έχει να μας δώσει τέλος πάντων το έργο του, που αν και πολυδιαφημισμένο, δε δικαιολογεί τη φήμη του. Και γι’ αυτό δεν αρκεί η αναφορά του στο λένιν και μια γενική επίκληση του κομμουνισμού. Το αυτό και για τον μπαντιού.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, η επιθετική ειρωνεία στρέφεται προς όλους αυτούς που έφτιαξαν το κλίμα για το λαϊκό προσκύνημα στο ζίζεκ και τη διθυραμβική του υποδοχή, που περισσότερο από κάποια διάθεση για ψάξιμο, ή φιλοσοφικές ανησυχίες, στο σύνολό της φανερώνει μάλλον μια χαζοχαρούμενη μόδα.
Και σε ένα τρίτο επίπεδο, την εποικοδομητική κριτική θα την ασκήσω σε όσους θεωρούν τον ζίζεκ συνεπή αντικαπιταλιστή –ένας αντικαπιταλισμός που δεν ξεφεύγει έξω από τα πλαίσια της εε- κι όχι απλά δυνάμει σύμμαχο (ακόμα κι η συμμαχία όμως εμπεριέχει διαλεκτικά την πολεμική) αλλά συστατικό της δημιουργικής ανάπτυξης του μαρξισμού (ή επαναθεμελίωσης όπως προτιμούν να τη λένε). Αδυνατώ να συλλάβω το σκεπτικό με το οποίο η σοβιετική πείρα δυσφημεί και συκοφαντεί το ιδανικό του κομμουνισμού, ενώ η αφηρημένη επίκληση του ζίζεκ σε αυτό (όχι απλά δεν το στρρεβλώνει, αλλά και) το αναδεικνύει.