Στάλιν εσύ που ανθίζεις τα σπαρτά

Δεν υπάρχει εαακίτης που να σέβεται τον εαυτό του και να μην έχει δει το Zeitgeist. Κι αν δεν το έχει δει, τότε δε σέβεται τον εαυτό του και κανονικά θα έπρεπε να διαγραφεί από το σχήμα. Η διαγραφή όμως θα τον δικαίωνε και θα τον έκανε ήρωα. Κι επιπλέον θεωρείται «σταλινική μέθοδος».

Φτάνουμε έτσι στην ουσία του σημερινού κειμένου που είναι ο σύντροφος με το μουστάκι, με αφορμή την επέτειο των γενεθλίων του, στις 21 δεκέμβρη. Αλλά για να πάμε στο ζουμί πρέπει να περάσουμε απ’ το Zeitgeist. Το οποίο σχεδόν κανείς εαακίτης δεν προφέρει σωστά, αλλά γι’ αυτό δεν χρειάζεται να σέβεται κανείς τον εαυτό του, ή να διαγραφεί.

Όλοι λοιπόν γνωρίζουν ότι τα χριστούγεννα είναι στην πραγματικότητα κάτι σαν ηλιούγεννα. Και ο λόγος για τον οποίο τα γιορτάζουμε στις 25 δεκέμβρη, είναι γιατί αυτή η μέρα βρίσκεται πολύ κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο (21 δεκέμβρη) που σηματοδοτεί το μεγάλωμα της μέρας και την αντίστροφη μέτρηση για τον ερχομό της άνοιξης.

Στη σοβιετική σημειολογία βέβαια, το γλυκύ έαρ συνδέεται με το εικοστό συνέδριο, το νικήτα και το λιώσιμο των πάγων που άνοιξαν το δρόμο για την άνοιξη της πράγας και την ελληνική διάσπαση του 68’ που σε βάθος χρόνου έφερε την έαρ του κύρκου. Κι έτσι έκλεινε ένας διαλεκτικός κύκλος κι άνοιξε ένας νέος, φαύλος, με το κοινό πόρισμα του 88’ κι όσα ακολούθησαν την επόμενη τριετία.
Ο πάγος έλιωσε, ο δρόμος πλημμύρισε. Τα κάναμε μούσκεμα.

Ο ήλιος όμως είναι δεμένος σημειολογικά με το σύντροφο με το μουστάκι και κατά δεύτερο λόγο με τον ιλίτς το δεύτερο (δηλ το μπρέζνιεφ). Για τον οποίο ο ραφαηλίδης έγραψε ότι ήταν ένας δεύτερος στάλιν χωρίς αίματα, αλλά ο σοβιετικός κυριούλης λέει: θα ‘θελε. Δηλ πολύ θα ήθελε ο μπρέζνιεφ να είχε τις ικανότητες του στάλιν, αλλά δεν του έμοιαζε στο παραμικρό.

Εδώ κολλάει κι εκείνο το ποίημα που ‘χει αποστηθίσει ο κοντόχοντρος και το διαδίδει παντού, από συντονιστικά και συνελεύσεις, μέχρι και σε σκονάκια εξετάσεων.
Στάλιν εσύ που ανθίζεις τα σπαρτά…
Αλλά δε θυμάται τη συνέχεια και μας κόβει πάνω στο καλύτερο.
Αν κι ίσως να ταυτίζεται περισσότερο με τους στίχους του βαρδή: είσαι ο ήλιος που καίει την πατρίδα μου… και την επιδερμίδα μου (κι αυτή του κοντόχοντρου είναι εξαιρετικά ευαίσθητη).

Η προσωπολατρία δεν ενδείκνυται για τους κομμουνιστές. Αλλά δικαιούνται κι αυτοί να έχουν ένα θείο βρέφος (που φοίτησε και σε θεολογική σχολή όταν έγινε έφηβος) και τα δικά τους ‘κονίσματα. Για τα οποία χωριστήκαμε στα δύο το 91’, όπως στο βυζάντιο, σε εικονολάτρες κι εικονομάχους. Και νίκησαν ευτυχώς οι ορθόδοξοι γιατί αλλιώς δε θα είχε μείνει τίποτα όρθιο, στους καιρούς της ισοπέδωσης που ζούμε.

Συνεχίζουμε στο ίδιο ύφος, με τους στίχους του μιχάλκοφ.

Κι αν πληγωθείς από βόλι πικρό
Κι όταν σιμά σου γροικάς το χαμό
Σφίξε τα δόντια, τα μάτια στητά
Τ’ άγιο του τ’ όνομα πες το γλυκά
Θάρθει κοντά εκείνος βοηθός
Θες σαν ποτάμι μπορεί και σαν Φως
Όμως θαρθεί! Κι όταν γι’ άθλο, γερά
Σφίγγουν το χέρι σου χέρια πολλά
Ξέρε πως μέσα στο σφίξιμο αυτό
Κείνου το χέρι θα νιώσεις ζεστό.

Το ποίημα αυτό φέρει τίτλο Τ’ όνομα τ‘ αρχηγού και το βρίσκουμε στο αναγνωστικό της δ’ τάξης για τα παιδιά των ελλήνων που βρέθηκαν στην υπερορία. Στο αλφαβητάρι της πρώτης τάξης μπορεί να βρει κανείς ένα μικρό πεζό για το σύντροφο με το μουστάκι:

Όλοι οι εργαζόμενοι αγαπούν μ’ όλη τους την καρδιά το σύντροφο στάλιν. Ο στάλιν αγαπάει πολύ τα παιδιά και φροντίζει πολύ για να ζουν ευτυχισμένα.
Πέρασα χώρες, πολιτείες και χωριά, που τα φώτιζε ο ήλιος κι η χαρά. Και ρωτούσα: -Πού ζει ο στάλιν, παιδιά μου;
Κι ο καθένας μ’ απαντούσε: -Στην καρδιά μου!
Πήγα και σε χώρες σκλαβωμένες. Πήγα και στην χώρα τη δική μας! Και μου είπανε: -Ζει μέσα στην ψυχή μας!

Στο αναγνωστικό της έκτης –του 54’- βρίσκουμε κι ένα ελληνικό μοιρολόι.

Βογγά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέται ο πάνω κόσμος
Μεσοπελάγου στάθηκε καλάρμενο καράβι
«Γι’ ανέβα βρε ναυτόπουλο στο μεσιανό κατάρτι
και δες τι νάν’ η συφορά που πλάκωσε τον κόσμο;»
Ανέβη το ναυτόπουλο στο μεσιανό κατάρτι
κ’ είδε θολό τον ουρανό κ’ η μέρα αργούσε ακόμα…
Ο ουρανός –εσύναξε στις δέκα παραδέκα-
ο ουρανός εσύναξε τα’ αστέρια τ’ ένα μ’ ένα:
-Εχ, ουρανέ τι μάζεψες τα λαμπερά σου τ’ άστρα;
Τι ναν’ τα κάνω τ’ άστρα μου το πιο λαμπρό μου λείπει
Κ’ η μέρα στάθηκε κι αυτή –στις δέκα παραδέκα-
Κ’ η μέρα στάθηκε κι αυτή δε λέει να ξημερώσει:
-Μέρα γιατί δε βιάζεσαι και συ να ξημερώσεις;
-Τι να το κάνω να βιαστώ μια κ’ έχασα τον Ήλιο.
(…) Ο Καπετάνιος πέθανε!... Ο Καπετάνιος πάει!...
Πάει το Αστρί κι ο Φάρος μας! Τις άγκυρες στο φούντο
Ο Καπετάνιος πέθανε!... Ο Καπετάνιος πάει!

Η συχνή επανάληψη της ώρας (δέκα παρά δέκα) παραπέμπει στην ώρα που ξεψύχησε ο στάλιν.
Η μποντίλα στέκεται με ειρωνεία στους χαρακτηρισμούς που αποδίδονται στο στάλιν. Παρουσιάζεται στο ποίημα ως Ήλιος, Ποτιστής του κάμπου, Αστρί και Φάρος, το πιο Λαμπρό Αστέρι, όλα γραμμένα με κεφαλαία. Εδώ βγάλαμε τη βουγιουκλάκη το πιο λαμπρό αστέρι κι αυτήν την πείραξε ο στάλιν.

Αυτά όμως αλλάζουν μετά το 54’ στα πλαίσια της αποσταλινοποίησης.
Στο αναγνωστικό της δ’ του 62’ παρατίθεται ένας θρύλος του λαού του τατζικιστάν, το γαλάζιο χαλί.
Έπειτα ο καπνός σκορπίστηκε, η φωτιά έσβησε και στη γη άρχισαν να δουλεύουν ελεύθεροι άνθρωποι Κι ο ραχίμ είδε πως πρασίνιζαν οι κάμποι, πως άνθιζαν οι κήποι κι υψώνονταν γαλάζιες πολιτείες.

Το αναγνωστικό του 62 σταματάει εδώ, ενώ αυτά του 51 και του 53 συνεχίζουν.
Και τότε έδωσαν στους ανθρώπους έναν καινούριο νόμο.
Έτσι τέλειωσε το τραγούδι του ο τραγουδιστής.
Κι έπειτα έκλαψε για Τρίτη φορά ο ραχίμ την ημέρα εκείνη.
-Γιατί κλαις; Τον ρώτησαν οι χωρικοί.
-Κλαίω, από ντροπή, γιατί όλα αυτά τα χρόνια δεν ήμουν μαζί σας. Αλλά πέστε μου, σας παρακαλώ, ποιος είναι ο μεγαλύτερος απ’ όλους τους μεγάλους ανθρώπους που μας έδωσε τον καινούριο νόμο του κόσμου;
Έχεις δίκιο πατέρα, είπε η κόρη του. Είναι ο μεγαλύτερος μέσα στους μεγαλύτερους, που έδωσε τον καινούριο νόμο στον κόσμο. Και τ’ όνομά του είναι: Στάλιν.

Τα σχολικά βιβλία φαίνονται να δικαιώνουν με τις αναφορές τους τη θεωρία των αλτουσεριανών για τους ιδεολογικούς μηχανισμούς του κράτους. Δεν ξέρω όμως αν υπάρχει κι αντίπαλο δέος με κάποια ανάλυση για το ιδιότυπο επιχειρηματικό πανεπιστήμιο στον κρατικό καπιταλισμό της σοβιετίας, από τις υπόλοιπες συνιστώσες του χώρου.

Όλα αυτά μπορούμε να τα βρούμε σε ένα βιβλίο από τις εκδόσεις μεταίχμιο. Συγγραφέας είναι η μαρία μποντίλα (!) που μελέτησε από αστική σκοπιά τα σχολικά βιβλία αυτών των παιδιών κι είχε την τύχη να κάνει τη διδακτορική της διατριβή βιβλίο, με τον καλτ τίτλο: Πολύχρονος να ζεις μεγάλε στάλιν! Φράση παρμένη από το ποίημα του δ.ρεντή με τίτλο: για τη γιορτή σου σύντροφε στάλιν.

Πολύχρονος να ζεις Μεγάλε Στάλιν
τη Νίκη, που σμιλεύεις να τη δεις,
τους πόθους μας ν’ αράζουν σ’ ακρογιάλι
και την ειρήνη ανάμεσά μας να χαρείς.

Μήπως όμως αυτή η λαϊκή εξύμνηση αφορά μόνο τα αναγνώσματα της παιδικής ηλικίας;

Πολυσέβαστέ μας πατέρα, δάσκαλε κι οδηγητή, (…)
η υποστήριξη που βρίσκει το κίνημά μας από τη σοβιετική ένωση, τις λδ, όλα τα κκ και την προοδευτική ανθρωπότητα, έχουν πείσει το λαό μας ότι ο μεγάλος στάλιν είναι και μαζί μας, γιατί ο αγώνας είναι δίκαιος κι αυτό αποτελεί την πιο γρανιτένια εγγύηση και στερεώνει ακλόνητα την πίστη μας ότι παρ’ όλες τις δυσκολίες και τα εμπόδια, η τελική νίκη θάναι δική μας.
Γιατί όπου ΣΤΑΛΙΝ εκεί και ΝΙΚΗ.
Ζήτω ο καλύτερος φίλος και δάσκαλός μας, αρχηγός των εργαζομένων όλου του κόσμου, ο στάλιν.

Μήνυμα της 3ης συνδιάσκεψης του κκε –αυτή που ασχολήθηκε με τα πρώτα συμπεράσματα από τον «εμφύλιο» και εκκαθάρισε βαφειάδη και παρτσαλίδη. Η παραπομπή της μποντίλα είναι σε μια έκδοση του 88’ από το γλάρο. Θα ψάξω να δω αν υπάρχει και στην καινούρια από τη σύγχρονη εποχή.

Είναι ανόητο να πιστεύει κανείς ότι η προσωπολατρία έρχεται κατά παραγγελία από έναν ηγέτη. Οι λαοί της σοβιετίας κατέβασαν το θεό τους από τον ουρανό στη γη κι έπαιρναν δύναμη για να κάνουν θαύματα, σαν την αντιφασιστική νίκη, που ήταν τόσο σημαντική, όσο κι ο πανθεϊσμός του σπινόζα από φιλοσοφική άποψη.

Η προσωπολατρία έχει να κάνει με το επίπεδο της συνείδησης ενός λαού και για την εποχή που μιλάμε ήταν περίπου αναπόφευκτη. Ένας άλλος ήρωας του σύντομου εικοστού αιώνα των επαναστάσεων, ο γκεβάρα, απέφευγε συστηματικά τέτοιες εκδηλώσεις λατρείας. Κάτι που δεν απέτρεψε ωστόσο τους χωρικούς της κούβας να τον λατρεύουν σα θεό μετά θάνατον και να πιστεύουν ότι έχει αναστηθεί και βρίσκεται σε κάποια βουνοκορφή της σιέρα μαέστρα. Όταν εξαντλούνται οι ελπίδες στον πραγματικό κόσμο, μόνο η μεταφυσική μπορεί να δώσει άμεση διέξοδο.

Το ζήτημα είναι αν ο ηγέτης καλλιεργεί επίτηδες αυτές τις τάσεις ή φροντίζει για την εξάλειψή τους. Η μποντίλα παραθέτει δύο ενδεικτικά αποσπάσματα από κείμενα του στάλιν. Το ένα είναι απάντηση στην επιστολή ενός κομματικού μέλους.

Μιλάτε για αφοσίωσή σας σε μένα. Μπορεί να σας ξέφυγε αυτή η φράση. Μπορεί.. Αν όμως δεν είναι μια τυχαία φράση, θα σας συμβούλευα να πετάξτε στο καλάθι των αχρήστων την αρχή της αφοσίωσης σε πρόσωπα, δεν είναι κάτι το μπολσεβίκικο. Μη συγχέετε την αφοσίωση στην εργατική τάξη το κόμμα της, το κράτος της με αυτό το ευτελές κι άχρηστο διανοουμενίστικο μπιχλιμπίδι.

Το δεύτερο είναι προς τους συγγραφείς των αφηγήσεων για τα παιδικά του χρόνια.
Τάσσομαι κατά. Το βιβλίο έχει την τάση να εμφυτεύσει στη συνείδηση των παιδιών τη λατρεία των αρχηγών, των αναμάρτητων ηρώων. Αυτή είναι επικίνδυνη, εσέρικη θεωρία. Οι μπολσεβίκοι απαντούν ότι ο λαός φτιάχνει τους ήρωες. Σας συμβουλεύω να κάψετε το βιβλίο αυτό (φλεβάρης 38’).

Η μποντίλα πάντως δεν ξεχνά να συμπληρώσει ότι αυτή ήταν η εικόνα στα επίσημα γραπτά του για να συντηρήσει το μύθο του σεμνού ηγέτη, ενώ στην πραγματικότητα επέτρεπε τέτοιες καταστάσεις και ενίοτε τις υποδαύλιζε.

Ομολογώ πως δεν ήταν πολύ έξυπνο να ανοίξω στο τέλος ενός τόσο μεγάλου κειμένου το –ακόμα πιο μεγάλο- θέμα της προσωπολατρίας. Θα πω απλώς κάτι τελευταίο υπαινικτικά, αντί επιλόγου.

Στη ζωή του ο καθένας από εμάς έχει δεχτεί κατά καιρούς διάφορα κοπλιμέντα που τον έφεραν σε αμηχανία. Ο κανόνας λέει ότι τα πιο εγκωμιαστικά ήρθαν από αυτούς που τελικά δεν τα πίστευαν. Σκεφτείτε το, ο καθένας για τον εαυτό του, κι ύστερα κάντε και τις απαραίτητες προεκτάσεις στο θέμα μας.