Ο ρόλος του μπάσκετ στο ιστορικό προτσές

Σε προηγούμενο κείμενο είχε αναλυθεί η κομβική σημασία του σωτήριου –για τους καπιταλιστές- έτους 1991, που εξελίχθηκε σε ορόσημο. Ήταν η χρονιά κατά την οποία είχαμε, τον τελευταίο καλό δίσκο του χάρρυ κλυνν, τον πρώτο μέτριο του παπακωνσταντίνου, την πρώτη προβολή στο γυαλί των απαράδεκτων. Και συνάμα την «κατάρρευση» μιας σειράς από αυτοκρατορίες. Της σοβιετικής –γνωστή κι ως αυτοκρατορία του κακού- της τιτοϊκής, κι αυτής του άρη στο μπάσκετ, που πήρε το τελευταίο του πρωτάθλημα. Μας έμεινε αμανάτι αυτή του νέγκρι (απλή συνωνυμία με το γνωστό σουπερά νέγρη).

Το 91 ήταν κι η τελευταία καλή χρονιά του μαραντόνα. Μετά το μουντιάλ του 90, η επίσημη μαφία του ιταλικού κράτους τον είχε ήδη βάλει στο στόχαστρο κι ένα χρόνο μετά του έκοψε και τη μπάλα, αξιοποιώντας το πάθος του ντιέγκο για τα ναρκωτικά.

Το 91 ήταν επίσης η χρονιά του συνεδρίου της διάσπασης του κουκουέ και της ορθόδοξης νίκης επί των αναθεωρητών, με σκορ αλά λιμόζ, χαμηλό κι εύθραυστο (57-53). Δύο χρόνια μετά, στο φάιναλ φορ της αθήνας, οι γάλλοι νικούσαν στον τελικό τους ευρωκομμουνιστές της μπενετόν τρεβίζο και αναδεικνύονταν πρωταθλητές ευρώπης. Αλλά το καταστροφικό στιλ του μάλκοβιτς ενέπνευσε τον δημοσιογραφικό τίτλο: το τέλος του μπάσκετ, λίγα μόλις χρόνια μετά από το τέλος της ιστορίας.

Ακριβώς τότε σβήνουν και τα τελευταία σοβιετικά κατάλοιπα, με το βομβαρδισμό του κτιρίου της βουλής και των αντιπροσώπων των σοβιέτ που το είχαν καταλάβει. Πώς έμπλεξαν τώρα μαζί αυτά τα δύο, σοβιέτ και κοινοβούλιο, μην τα ρωτάς. Μεγάλη ιστορία. Που ξεκινά μάλλον το 36’, που τα σοβιέτ άρχισαν να οργανώνονται σε εδαφική βάση.


Μετά την καταστροφή του αρκά και τις ανατροπές, το ιστορικό προτσές συνοψίζεται στη θλιμμένη όψη του ρώσου ανατόλι ζουρπένκο, που πέρασε από ολυμπιακό και νήαρ ηστ. Παμμέγιστος σέντερ παλιάς κοπής που έκανε τις ρακέτες να αναστενάζουν και να μη σταυρώνουν ρεβέρ. Πυραυλοκίνητη δύναμη, απευθείας από το τσέρνομπιλ, χωρίς διακριτό σβέρκο –κατάλοιπο του ατυχήματος- αλλά με αρκετά εμφανή σπυριά, που απέκτησε κατά την ενασχόλησή του με την «σπυριάρα». Κι ύστερα σου λεν να μη δίνεις βάση στη θεωρία του λυσένκο για τα επίκτητα χαρακτηριστικά.

Χλεύη και ειρωνεία. Αυτή την τύχη επιφύλαξε η ιστορία για τον παρεξηγημένο αυτό παίκτη. Όπως και για τη σοβιετία εξάλλου που την αντιμετώπιζαν σα σπυριάρα κι απόκληρη. Ο ζουρπένκο έχασε το τρένο της ετε μαζί με την ηγεσία του κόμματος και δεν είχε ιδιαίτερα τεχνικά χαρίσματα. Αλλά αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος. Οι σοβιετικοί είχαν να επιδείξουν και θαύματα της φύσης, σαν το σαμπόνις, άλλο αν δεν παρήγαν μαζικά τέτοια μοντέλα. Η μαζική παραγωγή έβγαζε παίκτες τύπου τσατσένκο, με τεχνική κατάρτιση λάντα. Και μετά το τσέρνομπιλ στο στιλ του ζουρπένκο.

Το μπάσκετ είχε ανέκαθεν τη ρετσινιά του αντεπαναστατικού αθλήματος, κι αυτό άσχετα με την καταγωγή του εξ αμερικής. Συνδέθηκε με τις βαλτικές χώρες που αποσκίρτησαν πρώτες κι είχαν κατακτήσει τα πρώτα ευρωμπάσκετ της ιστορίας, πριν ενσωματωθούν με το σύμφωνο μολότοφ-ρίμπεντροπ. Όλη σχεδόν η ομάδα του 87’ ήταν από εκείνες τις δημοκρατίες. Βάλτερς, χομίτσιους, μαρτσουλιόνις, κουρτινάιτις, σοκ. Χώρια ο σαμπόνις που έλειπε.

Μαζί τους ήταν κι ο σάσα βολκόφ που το έπαιξε δίπορτο για ένα διάστημα μεταξύ ρωσίας και ουκρανίας και τελικά διάλεξε την ουκρανική υπηκοότητα στις καθυστερήσεις. Περίπου σαν εκείνο τον ηρωικό κοσμοναύτη, τον τελευταίο σοβιετικό, που έφυγε το 91 για το σταθμό μιρ κι όταν γύρισε πίσω μετά από ένα χρόνο, βρήκε μια διαλυμένη κοινοπολιτεία όπου έπρεπε να διαλέξει με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει.

Εξάλλου η πορτοκαλί μπάλα παραπέμπει στην πορτοκαλί επανάσταση των ουκρανών. Αλλά η ουκρανία ήταν συνδεμένη με το ποδόσφαιρο. Την ηρωική ντιναμό κιέβου, το βαλερί λομπανόφσκι και την τριανδρία στον ολυμπιακό του σαλιαρέλη: προτάσοφ, σαβίτσεφ και λιτόφτσενκο. Έβγαλε κι έναν μπλαχίν που με τη σειρά του βγήκε βουλευτής με το κκ. Τώρα τι είδους κάπα είναι αυτά τα κόμματα σε αυτές τις χώρες είναι ένα ζήτημα. Αν εξαντλούνται πχ στη ρωσοφιλία και την αναπόληση του ένδοξου σοβιετικού παρελθόντος, ή αν το προχωράνε βαθύτερα.

Αν το καλοσκεφτείς η σοβιετία είχε την εξέλιξη που είχε και το λουκ του σαμπόνις. Χαίτη κι ανταύγειες επί περεστρόικα –σαν αντανάκλαση της παρακμής, και του τέλους που ερχόταν, μαζί με το χαρακτηριστικό, λεπτό μουστάκι αλά βαζέχα, ρεβιζιονιστικής κοπής, όχι παχύ, σταλινικό. Τελικά το έχασε κι αυτό, όταν πήγε στην αμερική να παίξει στο πόρτλαντ. Αυτοί και μουστάκι θα σε βάλουν να ξυρίσεις...

Ο τσατσένκο έγινε οδηγός ταξί. Δεν ξέρω τι κάνουν εκεί με τις άδειες, αλλά ξέρω ότι είναι λάντα η μάρκα. Δε μπορεί να μην είναι. Τίποτα άλλο δε θα μπορούσε να χωρέσει τον τσατσένκο. Θυμάμαι παλιά τον άβερελ, που ήταν κι ένα κεφάλι πιο κοντός από το βλαδίμηρο, αλλά ασφυκτιούσε στο βολάν. Τα γόνατά του έφταναν στο τιμόνι, όπου όπως είχε πει ο σύντροφος μάο, πρέπει να είναι η πολιτική, όχι τα γόνατα. Κι όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν στους συνειρμούς με τη σοβιετική ένωση.

Πηγαίναμε με φόρα στους κακοτράχαλους χωματόδρομους, όπου οι άλλοι φοβούνταν μην πάθουν κάνα κραχ, όπως αυτό του 29’. Και στις μετωπικές συγκρούσεις, μόνο από νταλίκα χάναμε, γιατί είχαμε 80% λαμαρίνα και χάλυβα, ενώ οι άλλοι σκέτο πλαστικό (χρήμα και οικονομικές φούσκες).
Μέχρι που δαγκώσαμε τη λαμαρίνα κι ερωτευτήκαμε τη δύση και το σημαδεμένο. Κάναμε λάστιχο τον μαρξισμό και μείναμε από λάστιχο στον ίσιο δρόμο.

Ήδη από το 87, στο ευρωμπάσκετ της μαυριτανίας είχε φανεί πού το πάει το πράμα η περεστρόικα. Τελευταία αναλαμπή ήταν το 88, στη σεούλ, που νικήσαμε γιούγκους κι αμερικάνους. Γι’ αυτό ίσως ο φλωράκης έλεγε το 91 ότι η περεστρόικα πήγε καλά την πρώτη τριετία, μετά λοξοδρόμησε.

Είχε προηγηθεί το 86 η κατάρρευση των τιτοϊκών στον ημιτελικό της μαδρίτης, με τα τρία τρίποντα στο τελευταίο λεπτό. Εμπρός αδέλφια εμπρός κι ήταν μαζί μας ο λαός στο στάδιο. Μαζί κι ο συρίγος που είναι κι αυτός παιδί του σωλήνα-βασιλακόπουλου κι ήταν στην περιγραφή του αγώνα.

Και πιο πριν το τρομοκρατικό χτύπημα του μπέλοφ στο μόναχο το 72. Τρία δεύτερα μόνο φωτίζουν τη σοβιετική μας τη γενιά. Τα οποία κράτησαν μία αιωνιότητα και μια μέρα.
Και το τέλος της ιστορίας αρνούμαστε να το δεχτούμε. Έχουμε υποβάλει ένσταση να ξαναπαιχτούν τα 3 τελευταία δεύτερα, αυτά που λοξοδρόμησε η περεστρόικα κι άνοιξε την κερκόπορτα.

Κι ακόμα πιο πριν, το μουντομπάσκετ της χιλής, το 59, όπου η χρουτσοφική σοβιετία αρνήθηκε να παίξει κόντρα στη φορμόζα του σεκ (όχι του δικού μας, του άλλου) μηδενίστηκε κι έχασε ένα σίγουρο χρυσό μετάλλιο. Αργότερα κυκλοφόρησαν στην χώρα και γραμματόσημα με τον τίτλο: ηθικοί νικητές του τρίτου παγκοσμίου κυπέλλου.
Πόσοι μαοϊκοί όμως το ανα-γνωρίζουν αυτό; Μόνο αχαριστία, σοσιαλιμπεριαλισμό και θεωρία των τριών κόσμων θα ακούσει κανείς απ’ το στόμα τους.

Τι άλλο είχαμε μετά τις ανατροπές;
Τη ζαλγκίρις κάουνας να παίζει στο μόναχο το μπάσκετ του 21ου αιώνα. Τον τζέι αρ χόλντεν στην εθνική ρωσίας υπό τις οδηγίες του αμερικανοϊσραηλινού μπλατ, που μόνο εβραιομπολσεβίκος δε μοιάζει. Το γιο του τσατσένκο να πηδάει στο θεό και να νικάει σε διαγωνισμό καρφωμάτων, χωρίς ίχνος σεβασμού στο σοσιαλιστικό ρεαλισμό και την εντυπωσιακή λιτότητα του πατέρα, που κάρφωνε χωρίς να κινήσει τα πόδια του -κι άλλα τέτοια εφε- και δεν πηδούσε ούτε εφημερίδα. Το μεταίχμιο του 92’ όπου ψήφισαν το μάαστριχτ και τη συμμετοχή επαγγελματιών παικτών του ΝΒΑ στους ολυμπιακούς.

Στα ελληνικά πράγματα, ξεχωρίζει η σημειολογία των δύο πρώτων ευρωπαϊκών κυπέλλων το 68 και το 91, που συμπίπτουν χρονικά με τις διασπάσεις του κόμματος με τους δεξιούς αναθεωρητές.
Δεν είναι τυχαίο ότι αμφότερα τα κατέκτησαν δικέφαλοι (η αεκ το 68 και το 91 ο παοκ). Ο ενιαίος συνασπισμός –που ήταν κάτι σαν τον "ενιαίο, αδιαίρετο" παναθηναϊκό- θα μπορούσε να έχει για σήμα του ένα δικέφαλο. Το ένα κεφάλι θα κοιτούσε προς τον δυτικό μαρξισμό και το άλλο προς τη μόσχα. Κι αν έμπαινε σε κόκκινο φόντο θα έφερνε λίγο στη σημαία της αλβανίας, και θα προσέγγιζε το ευρύ φιλο-χοτζικό κοινό.


Τώρα όμως, αποχαιρέτα το το λένινγκραντ που χάνεις. Σώπασε κυρά δέσποινα, αλέκα πώς σε λένε, και μην πολυδακρύζεις, πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θα ‘ναι. Έχουμε το μαρμαρωμένο βασιλιά –στο βασίλειο της ελευθερίας- να μας περιμένει κατεψυγμένος στην κόκκινη πλατεία, που κάποιοι τη λένε και μηλιά. Κι αντί για εξαδάχτυλος, αυτός είναι φαλακρός. Φαλακρός την έφτιαξε, φαλακρός πράκτωρ (του ιμπεριαλισμού, όχι ο θου-βου που μας άφησε) την έχασε, φαλακρός θε να την ξαναπάρει. Ας πούμε ο ζιουγκάνοφ, ή κάποιος από τους επόμενους τέλος πάντων.