Κρίση, με πιάνει κρίση

Για τους κομμουνιστές το ζητούμενο στη δοσμένη συγκυρία (πρέπει να) είναι το εξής: πώς να μετατρέψουμε την παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού σε πολιτική κρίση του συστήματος. Κάτι που θα ισοδυναμούσε με μια δυνάμει επαναστατική κατάσταση, για την ανατροπή της αστικής εξουσίας και του συστήματος που γεννά νομοτελειακά τις κρίσεις με τις καταστρεπτικές τους συνέπειες.

Η πραγματικότητα ωστόσο υπερβαίνει πολλές φορές τη φαντασία και τις αναζητήσεις μας. Κι έτσι αντί για την πολιτική κρίση του συστήματος –ή μάλλον παράλληλα με αυτήν- και την παρακμή παραδοσιακών αστικών δυνάμεων, προέκυψε μια κατάσταση που κάποιοι έσπευσαν να περιγράψουν ως πολιτική κρίση του κουκουέ και της κομμουνιστικής αριστεράς εν γένει. Ενώ η τρέχουσα συγκυρία περιγράφεται ως η ώρα της κρίσης, για την τακτική μας, τις πολιτικές μας ιδέες, την ικανότητά μας να πείθουμε τον κόσμο και να οργανώνουμε τις αντιστάσεις του.

Εάν δεχτούμε συμβατικά, χάριν συνεννόησης, τον όρο «αριστερά», εντός ή εκτός εισαγωγικών, προκύπτει το εξής παράδοξο. Το κομμάτι της αριστεράς που φαίνεται να μένει ανεπηρέαστο από αυτή την κρίση, είναι αυτό ακριβώς που δικαιολογεί την χρήση των εισαγωγικών στον επίμαχο όρο. Αυτό που προέταξε το μνημόνιο ως αιτία της κρίσης, υιοθέτησε αυτούσιες τις αστικές αναλύσεις περί κρίσης χρέους και δεν έκανε καμία σοβαρή συλλογική επεξεργασία για το θέμα. Αυτό τέλος που ούτε σε φραστικό θεωρητικό επίπεδο δεν έθεσε ως στόχο του τη μετατροπή της καπιταλιστικής κρίσης σε πολιτική κρίση της αστικής εξουσίας για την ανατροπή της.

Με άλλα λόγια εκτός της κρίσης έμεινε εκείνη η αριστερά που στην πραγματικότητα δεν είναι αριστερά, παρά μόνο κατ’ ευφημισμόν. Το μη είναι που κάποιοι επιμένουν από συνήθεια να το ταυτίζουν με το είναι, παίζοντας με τα όρια της διαλεκτικής και συγχέοντας τις κατηγορίες του είναι και του φαίνεσθαι (φαινόμενο και ουσία).

Κι η διαλεκτική εκδικείται με το δικό της τρόπο. Γιατί αυτό που φαίνεται ως δυναμικό κι ανερχόμενο ρεύμα, στην πραγματικότητα δεν είναι παρά η άλλη όψη της πολιτικής χρεοκοπίας ενός χώρου που ολοκλήρωσε ταχύτατα τη σοσιαλδημοκρατική του μετάλλαξη. Μια χρεοκοπία που θα γίνει έκδηλη διαλεκτικά, μέσα από το φαινομενικά αντίθετό της: δηλ την άνοδο και τον εκλογικό θρίαμβο του σύριζα, που θα κληθεί να γίνει κυβέρνηση και να εφαρμόσει το πρόγραμμά του και τις εξαγγελίες του. Κι αυτή θα είναι η αρχή του τέλους του –όχι απαραίτητα με εκλογικούς, αλλά με πολιτικούς όρους. Ή μάλλον το τέλος των αυταπατών για τον κόσμο που τον ψήφισε και στήριξε πάνω του τις ελπίδες του για κάτι διαφορετικό.

Αλλά ας αφήσουμε τις εισαγωγές για την αριστερά των εισαγωγικών για να έρθουμε στα αμιγώς δικά μας. Πώς εννοείται και πώς ακριβώς ορίζεται η κρίση; Οι περισσότεροι επιμένουν να το κάνουν με εκλογικούς όρους, μιλώντας για το στάσιμο κκε του 5%, που επέστρεψε στα ποσοστά του 93’ και σημείωσε ιστορικό χαμηλό από τη δεκαετία του 30’.

Οι εκλογές βέβαια είναι ένας σημαντικός δείκτης, αλλά δεν είναι ο κεντρικός πολιτικός στόχος και δε μπορεί να αποτελούν απόλυτο κριτήριο για τη δουλειά των κομμουνιστών. Το αντίθετο επιχείρημα μπορεί εύκολα να καταρριφθεί με μια απλή ματιά στα εκλογικά ποσοστά των μπολσεβίκων πριν το 17, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το σημερινό κουκουέ μπορεί να σταθεί στο δικό τους ύψος (ένα τέτοιο κείμενο είχε κυκλοφορήσει ευρέως στην καθ’ ημάς κόκκινη μπλογκόσφαιρα μετά τις 17 ιούνη.

Μια άλλη άποψη βασίζεται στο εκλογικό αποτέλεσμα χωρίς να εστιάζει στην αριθμητική του πτυχή, για να δει τις πολιτικές προεκτάσεις και να βγάλει αντίστοιχα το συμπέρασμα ότι το κκε χάνει τους μισούς ψηφοφόρους του εν μέσω καπιταλιστικής κρίσης και εκλογικής κατάρρευσης της δικομματικής παγίδας, που κρατούσε τον κόσμο εγκλωβισμένο σε ψευτοδιλήμματα.

Τα πράγματα βέβαια δεν είναι τόσο απλά. Αφενός θα ‘ταν λάθος να υποτιμάμε τις διεργασίες αναμόρφωσης του αστικού πολιτικού σκηνικού και την προσπάθεια να αντικατασταθεί ο χρεοκοπημένος, παραδοσιακός δικομματισμός, με μια νέα άφθαρτη μορφή διπολισμού. Αφετέρου γιατί, παρά την κοινή πεποίθηση περί του αντιθέτου, η περίοδος της κρίσης δεν ευνοεί αυτομάτως το κομμουνιστικό κίνημα. Μπορεί εξίσου εύκολα να ενισχύσει την απογοήτευση, απαξιώνοντας τη συλλογικότητα και να ευνοήσει την εξατομίκευση ή το φασισμό, ως έσχατη εναλλακτική στα αδιέξοδα του συστήματος. Κι αυτό μπορεί να διαπιστωθεί με μια απλή, ιστορική επισκόπηση των γεγονότων που ακολούθησαν το κραχ του 29’.

Παραμένει βέβαια το αρχικό ζητούμενο. Να εξηγήσουμε τα αίτια της μείωσης και να αναπροσαρμόσουμε την τακτική μας κατάλληλα, για να ενισχυθεί το μαζικό κίνημα και να βρεθεί στο ύψος της επίθεσης που δέχεται σήμερα. Αν και αυτά δεν παραπέμπουν ακριβώς σε κάποια μορφή κρίσης που πρέπει να αντιμετωπιστεί.

Δεύτερο κριτήριο είναι το οργανωτικό. Το ρευστό σκηνικό της κρίσης βρήκε έκφραση στο εποικοδόμημα και την προτελευταία βουλή που ψηφίστηκε το 09’, όπου όλες οι κοινοβουλευτικές ομάδες υπέστησαν μικρές ή μεγαλύτερες αλλαγές στη σύνθεσή τους –διαγραφές, μαζικές αποχωρήσεις ή και διασπάσεις. Ή σχεδόν όλες, πλην λακεδαιμονίων, και της κο του κκε –με εξαίρεση το μακαρίτη τον τζέκη.

Αντί αυτό όμως να καταλογιστεί στα θετικά, ως δείγμα συνέπειας και σταθερότητας, άρχισαν οι επικρίσεις για το μονολιθικό κκε που κινείται στους δικούς του ρυθμούς και δεν επηρεάζεται από τα κοινωνικά ρεύματα και τις αλλαγές γύρω του (πχ πλατείες) και για τα κλειστά δόγματα στις μαρξιστικές γραφές σε ιδεολογικό επίπεδο που το κόμμα τα επαναλαμβάνει μονότονα και αταλάντευτα. Αυτές με τη σειρά τους, βρίσκουν στήριγμα στην εξ αριστερών κριτική για το κουκουέ που υποτίμησε την κρίση, τη μορφή εκδήλωσής της ως «κρίση χρέους» και μίλησε για μια τυπική περίπτωση κρίσης υπερσυσσώρευσης, αντιμετωπίζοντάς την ως «μία από τα ίδια».

Στην πραγματικότητα ωστόσο, αυτή που πιστοποίησε την κρίση της ήταν ακριβώς εκείνη η ποικιλώνυμη και πλην λακεδαιμονίων αριστερά, που στοιχήθηκε πίσω από την ουσία των αστικών αναλύσεων περί της κρίσης χρέους (που βάφτιζε εθνικά τα χρέη των κροίσων). Της αριστεράς που αφοπλίστηκε θεωρητικά απορρίπτοντας μεταμοντέρνα τις αναλύσεις των κλασικών για την κρίση, στο όνομα της ανάπτυξης και επικαιροποίησής τους. Και κάλυψε το μεγάλο θεωρητικό της κενό υιοθετώντας αυτούσια τη λογιστική προσέγγιση των οικονομολόγων αριστερών και το μεταβατικό τους πρόγραμμα γύρω από το χρέος, αναζητώντας δηλ τη διέξοδο από την κρίση, σε μεταρρυθμίσεις, που παρέμεναν εντός των πλαισίων του συστήματος.

Η καπιταλιστική κρίση επιτάχυνε τις εξελίξεις σαν καταλύτης και συνέβαλε να διαχωριστεί η ήρα απ το στάρι. Οι απαντήσεις που δίνει η κάθε δύναμη στη σημερινή συγκυρία και το ταξικό στρατόπεδο που διαλέγει, είναι αλάνθαστο κριτήριο συνολικά για την πολιτική της και τον χαρακτήρα της.

Το θέμα βέβαια, θα πει κανείς, δεν είναι να δίνουμε σωστές απαντήσεις, για να δικαιωνόμαστε αφηρημένα, αλλά να τις κάνουμε πράξη. Και εδώ βρίσκεται ο κόμπος του ζητήματος: πώς να πείσουμε τις μάζες και να τις πάρουμε με το μέρος μας, για να κάνουν τις ιδέες υλική δύναμη. Προς το παρόν νιώθουμε στριμωγμένοι στα σχοινιά από την αριστερά των εισαγωγικών και τη γοητεία της ουτοπίας του εφικτού.

Το πρόβλημα δεν είναι ότι δε μιλήσαμε για τα μικρά κι εφικτά, που θα φέρουν κατόπιν και τα μεγάλα, ή ότι βάλαμε το κάρο της εξουσίας μπροστά από τα βόδια. Και αν τυχόν πεις στο συμπαθές τετράποδο πως πρέπει να διορθώσει τα λάθη του, σου την πέφτουν οι ζωόφιλοι, που το θέλουν πάντα σκυφτό, να περπατά στα 4, σαν ζώο, πως το υποτιμάς και το σνομπάρεις. Αν δεν αλλάζει ο λαός, τότε να αλλάξουμε λαό, και δε συμμαζεύεται. Αλλά εσύ ξέρεις πως, αν ξυπνήσει, μονομιάς, θα ‘ρθει ανάποδα ο ντουνιάς.

Το πρόβλημα λοιπόν είναι πώς θα αφυπνιστεί η συνείδησή του, για να πάει ένα βήμα παραπέρα. Κι αυτό δε θα συμβεί αν του χαϊδεύουμε τα αυτιά και το ταΐζουμε κουτόχορτο, με estámos despiertos ya! κι άλλα τέτοια δροσερά. Αλλά μόνο αν πάρει την κατάσταση στα χέρια του και σταματήσει να περιμένει σωτήρες.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία, που λέει και ο ποιητής. Άιντε θύμα, άιντε ψώνιο.