Ο δω-δεκάλογος του Κύρκου

Λέγαμε στην τελευταία ανάρτηση για τα χαρακτηριστικά του ευρωκομμουνισμού και της σοσιαλδημοκρατίας, που συνθέτουν από κοινού τον χυλό της κεντροαριστεράς. Θα μπορούσαν να προστεθούν κι άλλα, με πιο βασικό ίσως τον κούφιο λόγο και την παράθεση εννοιών και αξιών ατάκτως ερριμμένων, λέξεων και συνθημάτων με αναφορά κυρίως στην αριστερά, χωρίς συνοχή κι ουσιαστικό νόημα. Όπως για παράδειγμα στην πρόσφατη συνέντευξη του βενιζέλου στο έθνος του μπόμπολα (που άφησε κατά μέρος την αντιφασιστική εκστρατεία και έπιασε τώρα την αναστήλωση-αναπαλαίωση της κεντροαριστεράς).

Ρωτάει ο δημοσιογράφος: Πώς ορίζετε εσείς την κεντροαριστερά σε σχέση με τη δημοκρατική παράταξη, την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία κ.ο.κ.;
Κι απαντάει ο μπένι που προέρχεται από το αλήστου μνήμης κοδησο και μεταπήδησε το 89’ στο πασόκ: Στη δική μου αντίληψη η κεντροαριστερά καλύπτει όλο το φάσμα ανάμεσα στη δεξιά, την συντηρητική παράταξη και την κομμουνιστική αριστερά. (…) Αν επέμενα σε κάποιες θεμελιώδεις έννοιες θα μνημόνευα τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τον πολιτικό φιλελευθερισμό, τον πλουραλισμό, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον ενεργό ρόλο της κοινωνίας των πολιτών, το κοινωνικό κράτος, την κοινωνική δικαιοσύνη, αλληλεγγύη και συνοχή, τον εκσυγχρονισμό του κράτους, την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, τη στήριξη της επιχειρηματικότητας και των επενδύσεων, την ανάπτυξη και την απασχόληση, την εθνική ανεξαρτησία και υπερηφάνεια που πρέπει να ανακτήσουμε, την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση στη βάση της θεσμικής ισοτιμίας των κρατών-μελών, τη συνείδηση εθνικής ευθύνης, το πρόταγμα της πολιτικής και κοινωνικής σταθερότητας με στόχο την ασφαλή και οριστική έξοδο από την κρίση.

Όταν καταπιάνεσαι πάντως με ένα ζήτημα είναι προτιμότερο να ανατρέχεις στο πρωτότυπο. Αν και οι σοσιαλδημοκρατικές λογοκοπίες δε διακρίνονται από ιδιαίτερη φαντασία και πρωτοτυπία, η πιο αυθεντική μορφή στην οποία μπορεί να τις βρει κανείς είναι τα γραπτά του νέστορα της ανανεωτικής αριστεράς λεωνίδα κύρκου και το βιβλίο του «ανατρεπτικά».

Θα κινηθούμε αναγκαστικά σε μοτίβα που συναντήσαμε και σε προηγούμενη ανάρτηση. Μετά την «αλλαγή της αλλαγής» που έριξε ως σύνθημα το εσωτερικού στη δεκαετία με τις βάτες, ο λεωνίδας το προσαρμόζει στα δεδομένα της καινούριας εποχής και καταλήγει στο «αλλαγή χωρίς όρια» που θα μπορούσε να μεταφραστεί και σε «πασόκ χωρίς όρια» και παραπέμπει άμεσα στο «ρεπορτάζ χωρίς σύνορα» του κούλογλου –εξάλλου τα δύο τελευταία κατ’ ουσίαν ταυτίζονται.

{Αν και ο λεωνίδας σπεύδει να διευκρινίσει πως δεν πρόκειται για κάποια πρόταση συνεργασίας πασόκ και συν και όσοι την κατάλαβαν έτσι έχουν την ευθύνη της ερμηνείας τους. Πολύ καλά λοιπόν, την αναλαμβάνουμε}.

Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Ο κύρκος έχει εγκαταλείψει τις όποιες φραστικές έστω αναφορές στο δημοκρατικό σοσιαλισμό και κάνει πλέον λόγο για μια κοινωνία με ανθρώπινο πρόσωπο, χωρίς περαιτέρω προσδιορισμούς (καπιταλιστική, σοσιαλιστική, κτλ) και για ένα μεγάλο πρόγραμμα που θα κατανέμει τον πλούτο απορρίπτοντας τις ακραίες ανισότητες (ας κρατήσουμε αυτό το στοιχείο για τη συνέχεια) σε ένα διαφορετικό δρόμο από το «ποιος-ποιον» μιας άλλης εποχής.

Εννοεί συνεπώς μια κατάσταση αέναης ισορροπίας που δε θα τίθεται το «ποιος-ποιον», μια ιδιότυπη δυαδική εξουσία όπως λέγαμε και στην τελευταία ανάρτηση, όχι όμως ως επαναστατική κατάσταση, αλλά ακριβώς για τη ματαίωση της επανάστασης. Με άλλα λόγια: ο πόλος του κεφαλαίου είναι ήδη πολύ ισχυρός (αλλά φαινομενικά μόνο πανίσχυρος), το ζήτημα είναι να ενισχυθεί κι ο άλλος πόλος, του κόσμου της εργασίας.

Και πώς βλέπει τότε τις σύγχρονες επαναστάσεις ο λεωνίδας; Οι νέες πολιτικές επαναστάσεις θα γίνουν ενάντια στη στασιμότητα και την παρακμή της σκέψης, από μια παράδοξη ποικιλία υποκειμένων: κομμουνιστές ενάντια σε κομμουνιστικά κατεστημένα και δογματικές ορθοδοξίες –οι περισσότερες από αυτές γίνηκαν ήδη. Και αστούς ενάντια στα καπιταλιστικά κατεστημένα και την αγκύλωση της σκέψης σε πρότυπα βάρβαρης εκμετάλλευσης και μη συνεργασίας. Α, τόσο επαναστατικά δηλ.

Ή όπως προσθέτει στον επίλογο των «ανατρεπτικών» τμε μια σύζευξη της οκτωβριανής και της γαλλικής επανάστασης, δηλ την αξίωση για κοινωνικά δικαιώματα (αυτό ήταν ο οκτώβρης) δίπλα στα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη.

Ο κύρκος θεωρεί πως μετά τις φοβερές εμπειρίες του κινήματος κατά τον εικοστό αιώνα, δεν υπάρχει χώρος για να σκέφτεται κανείς με όρους βίαιας επανάστασης και δικτατορίας του προλεταριάτου. Και οραματίζεται μια νέα δημοκρατική τάξη, πολυεθνική, πολυπολιτισμική, βασισμένη στην αποκήρυξη του πολέμου και της βίας. Το θέμα δηλ είναι η αποκήρυξη του πολέμου και της βίας (σε ένα τσουβάλι απ’ όπου κι αν προέρχεται) ακριβώς όπως στη θεωρία των άκρων.

Η πολιτική σκέψη του κύρκου απεχθάνεται τα άκρα και τις ακραίες καταστάσεις, όπως η βία, αλλά κάνει ένα βήμα παραπάνω από την κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας εν μέρει τα κοινωνικά τους αίτια. Γι’ αυτό και τάσσεται κατά των ακραίων ανισοτήτων που τις τροφοδοτούν (όχι όμως κατά των ανισοτήτων γενικά, γιατί έτσι πάμε στην ισοπέδωση του ολοκληρωτικού σοσιαλισμού) και την απόλυτη, γι’ αυτό καταστροφική, ελευθερία της αγοράς (αν ήταν ελεγχόμενη όμως;). Οι ακραίες καταστάσεις διαρρηγνύουν την κοινωνική συνοχή, εμποδίζουν τη σύγκλιση, τη συνεργασία, τον παγκόσμιο ιστορικό συμβιβασμό και το ζητούμενο της μέσης οδού και της μετριοπάθειας. Άτιμο πράγμα οι ταξικές αντιθέσεις.

Από τη στιγμή που δεν υπάρχει ωστόσο το αντίπαλο ταξικό δέος, καθίστανται απολύτως περιττά τόσο το λεγόμενο κοινωνικό κράτος κι οι λαϊκές κατακτήσεις όσοι και ο εξισορροπητικός ρόλος της σοσιαλδημοκρατίας να συμβιβάζει τα ιστορικά ασυμβίβαστα –ειδικά σε περίοδο κρίσης. Και αυτή είναι η ουσία της πολιτικής κρίσης και χρεοκοπίας των ρεταλιών της κεντροαριστεράς.

Ο κύρκος αναγνωρίζει ότι η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού είχε αντίκτυπο όχι μόνο στην κομμουνιστική αριστερά αλλά και στη σοσιαλδημοκρατία. Κι αυτό την ώρα που κέρδιζε έδαφος η ιδέα της υπέρβασης του σχίσματος στους κόλπους του σοσιαλιστικού κινήματος κι ολόκληρη η ευρωπαϊκή αριστερά προσανατολιζόταν στην ιδέα της ενωμένης ευρώπης.

Τέτοια ατυχία βρε παιδί μου…

Παράλληλα θεωρεί την υποστολή της κόκκινης σημαίας από τον ιστό του κρεμλίνου μια από τις πιο δραματικές στιγμές της ζωής του και προβαίνει στην εξίσου συγκλονιστική εκτίμηση πως αν το γραφειοκρατικό-ολοκληρωτικό σύστημα στο οποίο κατάντησε η νεαρή σοβιετική δημοκρατία που γεννήθηκε μέσα από την έξαρση του οκτώβρη ’17, μπορούσε να ανεχθεί ένα πολιτικό-ιδεολογικό ρεύμα του τύπου του κκε εσωτερικού, δηλαδή με αφοσίωση στο σοσιαλισμό αλλά και με δημιουργική προσήλωση στη δημοκρατία, η εξέλιξη στη σοβιετική ένωση θα ήταν τελείως διαφορετική. Η λαχτάρα για αλλαγή δε θα περνούσε μέσα από την παλινόρθωση του καπιταλισμού, αλλά θα διοχετευόταν μέσα από το κανάλι της ανανέωσης της επανάστασης και της συνάντησής της με τη δημοκρατία.

Ενώ παρακάτω θρηνεί για την εκπληκτική ιδιομορφία της ρωσίας, όπου δεν εμφανίστηκε ένας πολιτικός σχηματισμός να εκφράσει τις δυνάμεις της ανανέωσης του σοσιαλισμού, όπως σε άλλες πρώην λδ. Ο γκορμπατσόφ θα ήταν λογικό να ηγηθεί μιας παρόμοιας προσπάθειας σύζευξης των καλύτερων στοιχείων του χτες με το όραμα ενός δημοκρατικού σοσιαλισμού, αλλά δε φαίνεται να έχει σοβαρή εσωτερική υποστήριξη ή απήχηση.

Δεν έχει δίκιο ωστόσο στο πρώτο σκέλος, γιατί ναι μεν η εσσδ δεν ανέχτηκε οπορτουνιστικά ρεύματα σαν τους μενσεβίκους στους κόλπους της, αλλά τι άλλο παρά νεομενσβικισμός κι ένα είδος «κκσε εσωτερικού» ήταν ο νικήτας και ο γκόρμπι;

Τι άλλο περιέχουν τα ανατρεπτικά του λεωνίδα;

Εκτιμήσεις για τον κόσμο της αλληλεξάρτησης και το μεγάλο πρόβλημα πώς δε θα μετεξελιχθεί σε εξάρτηση από ένα πανίσχυρο πόλο;

Κορυφαίες στιγμές τραγικής ειρωνείας, όπου χαρακτηρίζει τη στάση του κόμματος οπορτουνιστική.

Και κάποια ανεκδοτολογικά περιστατικά, από τα οποία σταχυολογώ ενδεικτικά τα δύο παρακάτω.

Το πρώτο είναι από κάποια προεκλογική περιοδεία στα χωριά της κρήτης.

Παιδί της πόλης δεν ήξερα τίποτα από αγροτικά. Στην αρχή δε μιλούσα όταν γινόταν συζήτηση για σχετικά προβλήματα και με περνούσαν για σοφό. Κάποτε στις μοίρες, έπεσε παγετός και έκαψε τις θαυμάσεις ντοματιές ενός ακούραστου παπά καλλιεργητή και άλλων. Ο κόσμος που είχε μαζευτεί, έκλαιγε τη μοίρα του, η καταστροφή ήταν μεγάλη και εγώ βρήκα τη στιγμή να ρωτήσω: πόσων χρονών ήταν οι ντομάτες; Έπεσε νεκρική σιγή κι ύστερα κάποιος είπε μες στα γενικά χαχανητά: «άντε μωρέ κοπέλι, μα εσύ δα δεν κατέεις πράμα. Εμείς όμως θα σε μάθουμε!»

Κι ένα άλλο δείγμα πραγματικά ουσιαστικής κι υπεύθυνης αντιπολίτευσης στο κοινοβούλιο.

Τι να πει κανείς για τον οτε; Κάποτε στη βουλή έκανα μια επερώτηση για τα χάλια των τηλεπικοινωνιών –αρμόδιος υπουργός ήταν τότε ο γ. βογιατζής, από τα ικανά στελέχη της νδ και παλιός βουλευτής. Διηγόμουν πως είχα ζητήσει μια πληροφορία για το τηλέφωνο του ευαγγελισμού από το 131 και πως η απάντηση ήταν «αναμείνατε στο ακουστικό σας, αναμείνατε στο ακουστικό σας, αναμείνατε στο ακουστικό σας…». Επανέλαβα τη φράση 5-10 φορές και είδα μια θυμηδία στα έδρανα της συμπολίτευσης. Στην εικοστή φορά η θυμηδία είχε μεταβληθεί σε ενόχληση και στην τριακοστή σε θυμό. «Επιτέλους» εξερράγη ο ηρεμότατος κατά τα άλλα γ. βογιατζής, «προχωρήστε, θα μας τρελάνετε». «Σε αυτή τη δοκιμασία υποβάλλετε κάθε μέρα χιλιάδες πολίτες» είπα υπό τα χειροκροτήματα της αντιπολίτευσης.

Μα να μην το έχει μαγνητοσκοπήσει κανείς να το ανεβάσει…

Για το τέλος κράτησα μια βιβλική φράση του λεωνίδα για τον χαρίλαο που μετά το 13^ο συνέδριο φοβήθηκε και προτίμησε την περιχαράκωση στο κάστρο του περισσού, στην απομόνωση, με την ελπίδα ότι σε αυτή την κιβωτό θα περισωθεί ο πλούτος του μαρξισμού-λενινισμού και θα καρπίσει και πάλι ύστερα από χρόνια.

Εντάξει αυτός θα είχε άλλες βίβλους σαν ευαγγέλια (τη μαύρη βίβλο του κομμουνισμού, τη λευκή βίβλο της εοκ, κτλ).

Αυτή η βιβλική αναφορά στο κκε (που δεν είναι και η μόνη) στάθηκε ωστόσο πηγή έμπνευσης στον επίλογο της ανάρτησης για έναν πρόχειρο, ενδεικτικό δεκάλογο σύγχρονων οδηγιών-εντολών για όλους τους κομμουνιστές.

Έχουμε και λέμε

ΔΕΚΑ ΕΝΤΟΛΕΣ

1. ΟΥΚ ΟΠΟΡΤΟΥΝΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΙΝΕΙΣ ΔΕΞΙΑ ΚΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ

2. ΟΥΚ ΑΠΟΛΕΣΕΙΣ ΤΗΝ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ

3. ΟΥ ΣΥΜΜΕΤΑΣΧΕΙΣ ΣΕ ΑΣΤΙΚΟ ΓΚΟΥΒΕΡΝΟ ΚΑΙ ΣΕ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

4. ΟΥ ΦΡΑΞΙΟΝΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΘΥΜΗΣΕΙΣ ΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΡΟΦΟΥ ΣΟΥ

5. ΟΥ ΞΕΚΟΠΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΗ ΚΑΙ ΨΕΥΔΟΜΑΡΤΥΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΛΑΟ ΣΟΥ

6. ΟΥΚ ΑΠΟΤΡΈΨΕΙΣ-ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ-ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΣ ΣΤΑ ΟΡΓΑΝΑ

7. ΟΥΚ ΥΠΟΤΙΜΗΣΕΙΣ ΤΗΝ ΥΠΟΔΙΑΙΡΕΣΗ Ι ΚΑΙ ΤΙΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΝΟΜΟΤΕΛΕΙΕΣ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗΣ

8. ΝΑ ΤΡΕΧΕΙΣ ΠΑΝΤΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΕΙΣΑΙ Η ΨΥΧΗ ΚΑΙ Η ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

9. ΝΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙΣ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ (Κ)ΟΒΑΣ ΚΑΙ ΝΑ ΠΛΗΡΩΝΕΙΣ ΤΑΚΤΙΚΑ ΤΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΣΟΥ

-ή όπως λέει το ρητό Ο ΕΧΩΝ ΤΑ ΔΥΟ ΧΙΤΩΝΙΑ ΝΑ ΔΙΝΕΙ ΤΟ ΕΝΑ ΣΤΟ ΚΟΜΜΑ

10. ΝΑ ΜΕΛΕΤΑΣ ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ (ΡΙΖΟ, ΚΟΜΕΠ) ΚΑΙ ΝΑ ΦΡΟΝΤΙΖΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΤΟΜΟΦΡΦΩΣΗ ΣΟΥ

Ή όπως θα έλεγε κι ο βλαδίμηρος: ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΕΤΕ, ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΕΤΕ ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΕΤΕ

Αυτά φυσικά είναι ρευστά (ως το επόμενο προγραμματικό συνέδριο), οπότε η κε του μπλοκ παραμένει ανοιχτή στις προτάσεις-διορθώσεις-συμπληρώσεις των σφων αναγνωστών της βάσης