Ανατομία ενός χυλού

Που τον έχουμε φάει με το κουτάλι τα τελευταία χρόνια κι απλώς τον βλέπουμε να αλλάζει σχήματα, ανάλογα με το δοχείο της εποχής, και χρώματα, καθώς ξινίζει.

Κι ένα απ’ τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά του, ως προς το σοσιαλιστικό όραμα και τον τρόπο που το αντιλαμβάνεται σε συνάρτηση με την πείρα των επαναστάσεων του 20ού αιώνα, το συμπυκνώνει η λαϊκή θυμοσοφία στη φράση «ακριβοί στα πίτουρα και φτηνοί στο αλεύρι». Το σοβιετικό εγχείρημα, ως το κορυφαίο και το πιο ανιπροσωπευτικό του είδους του, δε θεωρείται σοσιαλιστικό, ως προς την κοινωνική του φύση, γιατί, παρά την εξουσία του ΚΚ ως πολιτικής πρωτοπορίας της εργατική τάξης, τον κεντρικό σχεδιασμό στην παραγωγή και την εξάλειψη της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, δεν κατάργησε τη γραφειοκρατία, τις τάξεις, δεν προχώρησε στην απονέκρωση του κράτους και την υπέρβαση μιας σειράς αντιθέσεων (πόλης-υπαίθρου, πνευματικής-χειρωνακτικής εργασίας, κτλ). Με άλλα λόγια, ο υπαρκτός σοσιαλισμός θεωρείται ανύπαρκτος και μπαίνει συνήθως εντός εισαγωγικών στις «αναλύσεις» τους (κρατάμε κι εμείς το δικαίωμα για τη χρήση τους εκεί που θεωρούμε ότι ταιριάζουν), γιατί στην πραγματικότητα δεν ήταν (και δε θα μπορούσε να είναι) ένας μικρός κομμουνισμός, που είναι ζήτημα, παρεμπιπτόντως, σε τι θα διέφερε από την ώριμη κομμουνιστική κοινωνία.

Την ίδια στιγμή, οι ίδιες δυνάμεις είναι πρόθυμες να χαιρετίσουν ως δυνάμει επαναστατικές και προωθητικές της σοσιαλιστικής υπόθεσης (αν όχι ήδη σοσιαλιστικές αυτές καθαυτές), αστικές κυβερνήσεις με ριζοσπαστικό προσανατολισμό (εντός ή εκτός εισαγωγικών, αλλά συνήθως εντός), αυτοδιαχειριστικά εγχειρήματα στο έδαφος του καπιταλισμού, κεϊνσιανές μεταρρυθμίσεις όπως οι εθνικοποιήσεις, κοκ.

Κατά συνέπεια, ο σοσιαλισμός οφείλει να είναι ένας μικρός κομμουνισμός, χωρίς κράτος, τάξεις, ανταγωνιστικές αντιθέσεις και όλα τα σημάδια της παλιάς κοινωνίας, αλλά συνάμα είναι καραμπινάτος καπιταλισμός, ένα άθροισμα αστικοδημοκρατικών στόχων πάλης και αιτημάτων, μια διευρυμένη εκδοχή των ελευθεριών της αστικής δημοκρατίας, το βάθεμα και η εξάπλωσή τους· μπορούμε να τον βρούμε εδώ και τώρα σε κάτι μικρό και επιμέρους, που δεν αλλάζει στο παραμικρό το γενικό σύνολο.

Με άλλα λόγια, τα ενδιάμεσα, μεταβατικά διαστήματα στον καπιταλισμό παρουσιάζονται σαν ορεκτικά (και κάτι παραπάνω) του σοσιαλισμού, που με τη σειρά του είναι ένα πλήρες γεύμα, το κυρίως μενού στο τραπέζι του κομμουνισμού, αφήνοντας μόνο το επιδόρπιο της απονέκρωσης, σαν κερασάκι στην τούρτα. Έλα όμως που την ίδια στιγμή, παρουσιάζεται ο σύγχρονος ελληνικός καπιταλισμός πχ συνήθως σαν εξαρτημένος, καθυστερημένος, σαν κάποια ιδιαιτερότητα ή στρέβλωση του γενικού, καπιταλιστικού κανόνα και βασικά ως μια μικρή φεουδαρχία, με πολλά μεσαιωνικά κατάλοιπα. Και κάπου εκεί εγκαταλείπεις κάθε προσπάθεια να βρεις κάποιο συνεκτικό νήμα στη σκέψη τους και να προσπαθείς σοβαρά να την παρακολουθήσεις.

Αλλά ας δούμε κάτι λιγότερο βαρύ και θεωρητικό.

Μετά από τη «χρήσιμη Αριστερά» (ως σύνθημα και πράξη) της Κοε, την «Αριστερά της ευθύνης» του κυρ-Φώτη που ενώθηκε με την Πασοκική (κεντρο)Αριστερά (μα είναι να γελάει κανείς, που θα έλεγε κι ο τελευταίος καλός Πασόκος, Συρίγος), την (πρώτη φορά) μνημονιακή Αριστερά του Σύριζα, την αθώα Αριστερά του Λαφαζάνη και την Αριστερά της Αριστεράς, που πήγε να κλείσει το χάσμα με τη Δεξιά Αριστερά και να συγκροτήσουν την Παναριστερά, μπλέξαν οι γραμμές τους με τα μπούτια τους, δεξιά κι αριστερά, και έχουνε χάσει τον μπούσουλα, με τόσες άχρηστες γεωγραφικές έννοιες.

Το ωραίο της υπόθεσης είναι πως μόλις δυο μήνες πριν, κάποιοι φοβούνταν την οξυμένη πόλωση εν όψει δημοψηφίσματος και μιλούσαν για τον κίνδυνο εμφυλίου πολέμου! Προς το παρόν βέβαια, τα στρατόπεδα που θα συγκρούονταν, ντεμέκ, στον εμφύλιο, ψηφίζουν από κοινού το μνημόνιο, τις προϋποθέσεις του και τα εφαρμοστικά του μέτρα, κυνηγώντας με το ψαροντούφεκο να βρουν καμιά δευτερεύουσα διαφορά μεταξύ τους, να την κάνουν παντιέρα εν όψει των εκλογών, για να δικαιολογήσουν κάπως την αυτόνομή τους κάθοδο.

Κι άντε, σου λέω εγώ, κατεβαίναμε σε εμφύλιο, ανεβαίνοντας στα βουνά. Και πετυχαίνεις μπροστά σου τη Ραχήλ στα γουναράδικα, να διαλέγει γούνα, για να αντιμετωπίσει το κρύο, αλλά κοντομάνικη, για να φαίνεται και το τατουάζ στο χέρι, πως είναι ελληνίδα αριστερή με περικεφαλαία. Τη σταματάς, τη ρωτάς «αλτ, τις ει;» και τι σου απαντάει; Με εμάς ή με τους άλλους; Δεξιά ή αριστερή; Ή μήπως θα απαντήσει με κάποιο τσιτάτο των κλασικών; Και τι ακριβώς την κάνεις; Την εμπιστεύεσαι; Εγώ πάντως μπορεί να της έριχνα προληπτικά και καμία, για να είμαι σίγουρος. Αλλά μη βιαστείς να με πεις ‘μοβόρο, σταλινικό. Εντάξει, αν ήμουνα Λούκι Λουκ ή έστω πασιφιστής μοναχικός καβαλάρης σαν τον Λουκίδη (που ήταν ψευδώνυμο του Κύρκου), θα έριχνα στο πιστόλι της, για να το αχρηστέψω και έτσι θα την αφόπλιζα. Βάρκιζα τέλος, θα μου απαντούσε. Και τότε θα της έριχνα μια στο πόδι, για να μην μπορεί να ξεφύγει, και να περπατά στηριζόμενη σε δεκανίκια (του συστήματος).

Όταν ακούς λοιπόν τον Τσίπρα να αναρωτιέται «πόσο αριστερό θα ήταν να μην παίρναμε το δάνειο και να αφήναμε χωρίς χρήματα μισθωτούς και συνταξιούχους;», υπονοώντας ότι αριστερά είναι να ψηφίζεις μνημόνια, είναι φανερό πως οι λέξεις χάνουν το νόημά τους και χρειάζονται επαναπροσδιορισμό. Ας το πούμε λοιπόν άλλη μια φορά.

Αριστερά ήταν οι κομμουνιστές στην παρανομία, που δεν μπορούσαν να συστηθούν και να δράσουν με το όνομά τους. Αριστερά στη μεταπολίτευση ήταν ο απόηχος και η κοινή συνισταμένη του Πολυτεχνείου. Ψωμί-παιδεία-ελευθερία και όλοι ενωμένοι.

Τώρα η μεταπολίτευση έχει κλείσει προ πολλού και η κυβερνώσα πρώτη φορά αριστερά δεν έχει κρατήσει ούτε καν τον όρο της ενότητας, που τον είχε αναγάγει σε φετίχ. Κι όσο για τις κατακτήσεις και το ριζοσπαστισμό της μεταπολίτευσης (πόσο μάλλον το «έξω οι Ηπα, έξω το Νατο, στις πύλες του Πολυτεχνείου), ούτε κουβέντα.

Η Αριστερά ή θα υποδηλώνει τους κομμουνιστές κι όσους θέλουν να γκρεμίσουν και όχι να φτιασιδώσουν το σάπιο κόσμο της εκμετάλλευσης και της οργανωμένης αδικίας, ή χάνει το νόημά της ως όρος. Με άλλα λόγια, ή θα είναι κομμουνιστική ή δε θα υπάρξει...