Τσαβισμός και νεοναζισμός

Οι δυο σημαντικότερες διεθνείς ειδήσεις των ημερών ήταν οι εκλογές σε Γαλλία και Βενεζουέλα και τα αποτελέσματα, που χαρακτηρίζονται σημαδιακά, για διαφορετικούς λόγους σε κάθε περίπτωση.

Στη Γαλλία, ο αστικός πολιτικός κόσμος και τα παπαγαλάκια του έμειναν υποκριτικά με το στόμα ανοιχτό μπροστά στις πρόσφατες εξελίξεις και τη μεγάλη άνοδο της ακροδεξιάς της Λεπέν –σαν το δολοφόνο που οδύρεται μπροστά στο πτώμα του θύματός του, ενώ από το μαχαίρι του ακόμα στάζει το αίμα.

Λες και είναι κάτι πρωτόγνωρο ή άνθηση του φασιστικού φαινομένου στην καπιταλιστική μήτρα και τροφό του, την αστική δημοκρατία. Λες και υπάρχει κάτι παράδοξο σε αυτό το αποτέλεσμα, εν μέσω της ισλαμοφοβίας και του γενικευμένου παροξυσμού που είχε επικρατήσει μετά από το χτύπημα στο Παρίσι. Ποιος να το πίστευε άραγε πως όταν ποτίζεις ένα δέντρο, αυτό θεριεύει, πετάει κλαδιά κι απλώνει τις ρίζες του;

Μοιάζει κάπως με τη στρατηγική της ακροδεξιάς (στην πρακτική και την ιδεολογία της) κυβέρνησης Σαμαρά, που θεωρητικά αφαιρούσε το ζωτικό χώρο για την ανάπτυξη της Χρυσής Αυγής, αφομοιώνοντας τη βάση της σε ακίνδυνα μονοπάτια, εντός «συνταγματικού τόξου». Ενώ στην πραγματικότητα, τη νομιμοποιούσε και την εξάπλωνε, τραβώντας όλο το πολιτικό σκηνικό στην κατεύθυνση προς την οποία έτρεχε ο Λαγός.

Στη Γαλλία βάρυνε ιδιαίτερα η απουσία μιας πολιτικής πρωτοπορίας που να αρθρώνει ταξικό, συγκροτημένο λόγο, να πιάνει το σφυγμό των μεταναστών στα γκέτο των προαστίων, να σπάει το ρατσισμό και τα εθνικιστικά-θρησκευτικά τείχη, να δίνει ταξικό πρόσημο στον… «ευρωσκεπτικισμό» των λαϊκών μαζών, που νιώθουν στο πετσί τους τι σημαίνει Ευρωπαϊκή Ένωση, και να μην τις χαρίζει στους φασίστες. Κι η απουσία αυτή δεν αφορά μόνο χρεοκοπημένα ΚΚ όπως το γαλλικό, ούτε κρίνεται μόνο από την περιορισμένη εκλογική του απήχηση, αλλά συμπεριλαμβάνει περιπτώσεις άκρως πετυχημένων εκλογικά μεταλλαγμένων κομμάτων –καλή ώρα όπως ο Σύριζα- που με την πολιτική τους στρώνουν το έδαφος στην αντίδραση.

Κάτι που μας δίνει κατάλληλη πάσα για την περίπτωση της Βενεζουέλας και το εγχείρημα της μπολιβαριανής δημοκρατίας.

Η τσαβική κυβέρνηση θα μπορούσε κατά μία έννοια να ενσαρκώνει το ιστορικό σχήμα των Λαϊκών Μετώπων και των αντίστοιχων κυβερνήσεων. Κι από αυτήν την άποψη, υπάρχουν δύο βασικά και αντιφατικά μεταξύ τους χαρακτηριστικά, ή –για να το πούμε όπως στις τηλεοπτικές σειρές- υπάρχει ένα καλό κι ένα κακό νέο («από ποιο να ξεκινήσω;»). Το καλό νέο είναι πως συγκροτούν μία ευρύτερη πολιτική συμμαχία που μπορεί να αποκρούσει την αιχμή κρούσης του ταξικού αντιπάλου και δημιουργούν, υπό προϋποθέσεις, ένα δυνάμει πιο θετικό έδαφος για τη δράση των κομμουνιστών. Το κακό νέο είναι πως δεν προωθούν την οικοδόμηση μιας διαφορετικής κοινωνίας κι ενώ αρχικά έχουν ευρύτατη λαϊκή υποστήριξη (οπότε δεν είναι απλώς ένα εγχείρημα κορυφών, από τα πάνω), εξαντλούν αργά ή γρήγορα την όποια δυναμική τους.

Έτσι, ενώ πολλά ΜΜΕ κάνουν λόγο για τέλος εποχής και αλλαγή σελίδας στη Βενεζουέλα, μετά το προχτεσινό αποτέλεσμα, είναι ζήτημα αν είχε εγκαινιαστεί μια νέα, διαφορετική εποχή, κι αν, εκτός από σελίδα, αλλάζουμε και κεφάλαιο-βιβλίο.

Κατά μία παρεμφερή εκδοχή, ο τσαβισμός ενσάρκωνε την κυβέρνηση του ΑΑΔΜ, που έβαζε προγραμματικά το ΚΚΕ. Αν δε θέλουμε όμως να απομονώνουμε επιλεκτικά αποσπάσματα, κάνοντας λάστιχο το παλιό πρόγραμμα, πρέπει να θυμηθούμε το σημείο που έλεγε πως σε μια τέτοια περίπτωση, η πλάστιγγα γέρνει σύντομα προς τη μία ή την άλλη πλευρά, θετικά ή αρνητικά. Κάτι που επιβεβαιώθηκε κι από τα γεγονότα. Εφόσον δεν υπήρχαν αποφασιστικά βήματα προς τη σοσιαλιστική προοπτική, αντικειμενικά κι (εκ)λογικά θα ερχόταν το πισωγύρισμα.

Την κε του μπλοκ την έχει απασχολήσει πολλές φορές το ιντριγκαδόρικο, αντιδιαλεκτικό ερώτημα, τι θα γινόταν αν ο Τσάβες επικρατούσε σε μια άλλη εποχή, με διαφορετικό διεθνή συσχετισμό, πχ στα χρόνια που υπήρχε ακόμα η ΕΣΣΔ, και αν ακολουθούσε φιλοσοβιετικό προσανατολισμό και συνεπώς τη ριζοσπαστική, επαναστατική μετεξέλιξη της Κούβας.

Ή αντιστρόφως αν ο κοινωνικός μετασχηματισμός στην Κούβα θα έφτανε στο ίδιο βάθος, εφόσον τοποθετούσαμε χρονικά την κουβανική επανάσταση στη σημερινή συγκυρία. Όπως επίσης είναι ζήτημα πόσο μακριά θα μπορούσε να φτάσει μια χώρα χωρίς τα ενεργειακά αποθέματα της Βενεζουέλας (δηλ το πετρέλαιο), κι αν αυτό το ζήτημα είναι πρωτίστως (και σε τελική ανάλυση) πολιτικό ή οι αντικειμενικοί περιορισμοί παίζουν καθοριστικό ρόλο.

Σε κάθε περίπτωση, η πείρα της Βενεζουέλας, (όπου ακόμα κι αυτές οι ανολοκλήρωτες φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις που επιχειρήθηκαν, σήμαναν συναγερμό και την καθολική κινητοποίηση της αντίδρασης, με μια σειρά απόπειρες πραξικοπημάτων –προτού πετύχει η «δημοκρατική λύση»), οι αφόρητες πιέσεις που ασκήθηκαν ενάντια στο τσαβικό εγχείρημα, η μείωση της τιμής του πετρελαίου κι ο έμμεσος οικονομικός αποκλεισμός για να προκληθεί τεχνητά έλλειψη προϊόντων και να πέσει δραματικά το βιοτικό επίπεδο στη Βενεζουέλα, αποδεικνύουν την αναγκαιότητα της κοινωνικοποίησης βασικών κλάδων της παραγωγής και του κεντρικού σχεδιασμού, για να αντιμετωπιστεί με καλύτερα όπλα-εργαλεία αυτή η κατάσταση. Αλλά και την «αξία χρήσης» της δικτατορίας του προλεταριάτου ενάντια στην τάξη των εκμεταλλευτών, που δεν πρόκειται να ιδρώσει το αυτί της, όσο κρατάει τα κλειδιά της οικονομίας και μένει ελεύθερη, με πολιτικά δικαιώματα, να σχεδιάζει έμμεσα και άμεσα πραξικοπήματα για τη στερέωση της εξουσίας της.

Όλα τα παραπάνω δίνουν παράλληλα και το μέτρο των δυσκολιών, των πιέσεων και των αντιξοοτήτων που θα αντιμετωπίσει η επαναστατική εξουσία, σε οποιαδήποτε γωνιά του πλανήτη κι αν επικρατήσει. Αν η διεθνής αντίδραση αρνείται ή αδυνατεί να ανεχτεί ακόμα και ήπιες μεταρρυθμίσεις, σαν αυτές που επιχείρησε η Βενεζουέλα, δεν είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς πόσο σφοδρή είναι η επίθεση που θα εξαπολύσει απέναντι στο κίνημα που θα σπάσει την ιμπεριαλιστική αλυσίδα στον αδύναμο κρίκο της. Όμως αυτή ακριβώς η επίθεση κι η σφοδρότητά της καθιστούν ουτοπικά τα ημίμετρα και αναγκαία συνθήκη την επαναστατική διέξοδο, τη σοσιαλιστική εξουσία που θα οργανώσει με κάθε μέσο την άμυνά της και τη λαϊκή αντίσταση.