Οι σχέσεις μας με τα πράγματα

-Τα πράγματα δεν πάνε πολύ καλά, ξέρεις...
-Τα πράγματα, ξέρεις, δεν πάνε από μόνα τους. Εμείς τα κινούμε προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Κι είναι χρόνια τώρα, που τα πράγματα (πάει να πει οι αντικειμενικές συνθήκες) περιμένουν εμάς να ωριμάσουμε (κι όχι αντίστροφα), να πάψουμε να ελπίζουμε σε μεταφυσικές λύσεις έξω από τον πραγματικό κόσμο και να κάνουμε κάτι, για να αλλάξουμε τη ροή των πραγμάτων και να φτάσουμε στην αταξική κοινωνία του μέλλοντος, τον κομμουνισμό. Που για εμάς (δηλ για τους κλασικούς, συνεπώς και για εμάς) δεν είναι παρά η πραγματική κίνηση που καταργεί τη σημερινή κατάσταση των πραγμάτων κι όχι ένα ιδεώδες στο οποίο πρέπει να προσαρμοστεί η πραγματικότητα.

Οι σχέσεις μας με τα πράγματα είναι ιδιαίτερες, γιατί συχνά αντικαθιστούν τους ανθρώπους και μας τους θυμίζουν, αποκτούν συναισθηματική αξία, όπως τα στέκια της αγαπημένης μας πόλης, που είναι μάρτυρες των ωραίων μας στιγμών, με τους δικούς μας ανθρώπους, αλλά χωρίς αυτούς δε θα ήταν παρά μια σειρά μπάζα, παγερά κι αδιάφορα, σαν τσιμέντο.

Κάτι αντίστοιχο από την ανάποδη γίνεται και στο φετιχισμό του εμπορεύματος, όπου ο έμπορος βλέπει τον πελάτη σαν χρήμα, και τη σύνδεσή του με την αγορά (δηλ με τους άλλους παραγωγούς) δια των εμπορευμάτων του, που πρέπει να πουληθούν πάση θυσία -κι αυτή είναι μία από τις βασικές μορφές αλλοτρίωσης.

Όταν όμως οι κλασικοί λένε πως στην κοινωνία του μέλλοντος θα περάσουμε από τη διαχείριση ανθρώπων στη διαχείριση πραγμάτων εννοούν μεταξύ άλλων πως ο εργάτης θα πάψει να είναι και αυτός αντικείμενο, εξάρτημα της (παραγωγικής) μηχανής και γρανάζι χωρίς βούληση, που σωρεύει ζωντανή εργασία για να ταΐσει το βρικόλακα της νεκρής (κεφάλαιο) και να το γιγαντώσει. Και πως η διεύθυνση της παραγωγής θα απλοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό, που δε θα υπάρχουν έμψυχα εκτελεστικά όργανα κι ο καθένας θα αφιερώνει το χρόνο του στους δικούς του δημιουργικούς σκοπούς και όχι σε κάτι που του είναι ξένο κι αδιάφορο.

Η σχέση μας με τα πράγματα είναι στον πυρήνα της συνείδησης που διαμορφώνουμε. Όχι μόνο ως προς την αισιόδοξη ή απαισιόδοξη στάση για το αν μπορούμε να τα γνωρίσουμε και συνεπώς να τα αλλάξουμε. Αλλά με την έννοια πως το είναι καθορίζει τη συνείδηση. Αλλά αυτό δε γίνεται μηχανικά και μονοσήμαντα.

Ο πλούτος εκμαυλίζει συνειδήσεις αλλά η αφαίρεσή του δεν τις ριζοσπαστικοποιεί αυτομάτως. όπως δείχνει η πείρα της μεταπολεμικής και μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Το χρήμα δε μένει στάσιμο μέσα σε σεντούκια, αλά κινείται και ζητάει να γίνει κεφάλαιο, όπως δείχνει κι η πείρα των σοσιαλιστικών χωρών, την ίδια περίπου περίοδο.

Η προοπτική της κοινωνίας του μέλλοντος δε θα κριθεί από τη σχέση μας με τα πράγματα κι από το αν ένα μεγάλο κομμάτι του κόσμου χάσει την περιουσία του και δεν έχει να χάσει παρά μονάχα τις αλυσίδες του, γιατί οι αλυσίδες αυτές αφορούν κυρίως το μυαλό. Κι ένας πνευματικά υπόδουλος λαός θα παζαρεύει απλώς πόσα θα χάσει κάθε φορά, ενώ ο συνειδητοποιημένος, αγωνιζόμενος λαός μετράει τη δύναμή το στην πάλη του και την αλληλεγγύη και όχι με το χρήμα και την κοινωνική του θέση.

Η σοσιαλιστική προοπτική θα κριθεί από έλλογα κι έμψυχα (επαναστατικά) υποκείμενα, με συνείδηση και αξιοπρέπεια -που είναι η βασική προϋπόθεση για τον αγώνα και δεν (εξ)αγοράζεται με όλα τα αγαθά του κόσμου. Από ένα λαό που δε θα τρέμει το φυλλοκάρδι του μη τυχόν χάσει τη θεσούλα του και τη μίζερη ζαχαρένια του και που θα μετράει πάνω από όλα τη σχέση του με τους ανθρώπους και όχι με τα πράγματα. Που θα υπάρχουν απλώς για να τα χειριζόμαστε και όχι για να γεμίζουν (υποκαθιστούν) τα κενά που μας αφήνουν οι άνθρωποι, σαν ένα είδος φετιχισμού της ανθρωπότητας ως σύνολο.