Τα 13 πρόσωπα του Κουφοντίνα

Παίρνοντας πάσα από το χτεσινό επίλογο της Ρένας Δουρου-τι, η κε του μπλοκ παραμένει σε κλίμα βιβλιοπαρουσίασης και παραθέτει (σε δύο μέρη) αποσπάσματα από το βιβλίο του Δ. Κουφοντίνα που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις "μονοπάτι" και έχει τη μορφή 13 ερωτοαπαντήσεων με το (γνωστό, "εναλλακτικό" παπαγαλάκι) Τάσο Παππά. Εδώ μπορείτε να θυμηθείτε και την αντίστοιχη ανάρτηση από το προηγούμενο, πολυσυζητημένο βιβλίο του Κουφοντίνα, "γεννήθηκα 17 Νοέμβρη". Αυτή τη φορά, ο Κουφοντίνας μπορεί να μην κλείνει το μάτι στην "κυβέρνηση της αριστεράς" που αχνοφαίνεται (όπως έκανε εμμέσως πλην σαφώς στον επίλογο εκείνου του βιβλίου), αλλά υπάρχουν άλλα ενδιαφέροντα σημεία, που αναδεικνύουν διάφορες πτυχές της πολιτικής του διαμόρφωσης. Τις οποίες και διαχωρίζω σε διάφορες υποκατηγορίες, για την οικονομία του κειμένου και την ευκολία του σφου αναγνώστη. Καλή ανάγνωση

Ο κομμουνιστής Κουφοντίνας

Σε εκείνη την πολιτική πρωτοβουλία που φιλοδοξούσαμε να εξελιχθεί σε ελπιδοφόρα πολιτική κίνηση, ξεχώριζε η μεγάλη μορφή του Θανάση Χατζή, του ιστορικού γραμματέα του ΕΑΜ. Τυχεροί, τυχερότατοι όσοι τον γνώρισαν και μαθήτευσαν δίπλα του, κοινώνησαν από αυτή τη ζωντανή πηγή της ιστορίας μας - μια ιδέα μπορούν να πάρουν όσοι δεν τον γνωρίζουν από το μνημειώδες έργο του "Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε". Γύρω του είχαν συσπειρωθεί τότε παλιοί καπεταναίοι και αντάρτες, μαζί με αγωνιστές από όλη τη μετέπειτα διαδρομή του κινήματος, από τη μετεμφυλιακή μέχρι τη μεταπολιτευτική περίοδο.

Η πρώτη έκπληξη (για μένα τουλάχιστον) και το βασικό ερώτημα είναι σε ποια πολιτική κίνηση συμμετείχε ο Χατζής, έστω στα πολιτικά και βιολογικά του γεράματα. Κι αν ήταν μία από τις πολλές που κατάπιε το κύμα της Πασοκικής Αλλαγής ή κάτι άλλο, με μεγαλύτερες αξιώσεις. Όπως και να έχει, ο Χατζής (που έχει γράψει ένα από τα καλύτερα έργα για την Αντίσταση, ανεξάρτητα από τις επιμέρους διαφωνίες που μπορεί να έχει κανείς) δίνει παρακάτω έναν πολύ ωραίο πολιτικό ορισμό για τον κομμουνιστή.

Η διαδικασία συσσώρευσης δυνάμεων είχε ξεκινήσει από καιρό, με συναντήσεις σε φιλόξενα σπίτια σε πολλές γειτονιές της Αθήνας, όπου καλούνταν αγωνιστές της περιοχής. "Πώς θα τους βρίσκουμε, Θανάση;" ρωτούσαμε. "Αρκεί να ξέρουμε έναν κομμουνιστή σε κάθε γειτονιά" απαντούσε. "Πώς ορίζουμε έναν κομμουνιστή;" επιμέναμε. "Κομμουνιστής είναι εκείνος που έχει γύρω του πενήντα αγωνιστές" χαμογελούσε. Δεν είχα ακούσει πιο πετυχημένο ορισμό.

Όντως ωραίος ορισμός. Αγωνιστές ειδικά όμως; Όχι γενικά μάζες;
Ας προχωρήσουμε παρακάτω, με μια πολιτική αποτίμηση του ρεφορμισμού.

Δυστυχώς η ιστορία δεν έχει ανακαλύψει ακόμα -χιλιάδες χρόνια τώρα- άλλον τρόπο, συχνά λησμονούμε ότι και ο καπιταλισμός για να επικρατήσει χρειάστηκε να οργανώσει αιματηρές επαναστάσεις και να πραγματοποιήσει ακόμα αιματηρότερους πολέμους και ολόκληρες γενοκτονίες. 

Η ιστορία δε δικαίωσε ποτέ τους Κάουτσκι και τους Μπερνστάιν όλων των εποχών. Μπορεί τις προηγούμενες δεκαετίες να υπήρχαν περιθώρια για τις μεταρρυθμίσεις της σοσιαλδημοκρατίας και του ρεφορμισμού, και αυτό χάρη στους χώρους που άνοιγε ο αγώνας των λαών και που δημιουργούσε το αντίπαλο δέος της Σοβιετικής Ένωσης (που τότε τη θαύμαζαν και την λάτρευαν αυτοί που σήμερα την περιφρονούν και την απαξιώνουν). Μετά την καπιταλιστική κρίση όμως, μετά τη δεκαετία του 1970, τα περιθώρια της σοσιαλδημοκρατίας και του ρεφορμισμού στενεύουν δραματικά. Η σημαντικότερη τελευταία αναλαμπή της σοσιαλδημοκρατίας στην Ευρώπη συμβαίνει στην παπανδρεϊκή Ελλάδα την πενταετία 1981-1985 (τόνωση της ενεργού ζήτησης, δομές κοινωνικού κράτους, θεσμικές αλλαγές, κλπ) για να αρχίσει από το 1986 η αέναη πίεση λιτότητας πάνω στην εργασία. Ενώ ο ρεφορμισμός, με τη μορφή του "ευρωκομμουνισμού" περνά στο αστικό στρατόπεδο με τη συμμετοχή του στη διαχείριση της κρίσης σε Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία -και ολίγον στην Ελλάδα το 1989- και ταυτόχρονα πολεμά με λύσσα κάθε ριζοσπαστικό κίνημα, προδίδοντας τα λαϊκά συμφέροντα.

Στη σημερινή Ελλάδα -και θα ήταν μάλλον υπερβολή να συγκρίνουμε την ηγεσία του σημερινού συριζαϊκού ρεφορμισμού με έναν Κάουτσκι, ακόμα και έναν Μπερλίνγκουερ- με μηδενικά περιθώρια σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής και ασφυκτική πίεση και έλεγχο από τον ιμπεριαλισμό, ο ρεφορμισμός βρέθηκε στην εξουσία με αισχρή δημαγωγία και άθλια εξαπάτηση του λαού.

Συνεχίζουμε με τη θεωρία του φοκισμού και την αντίστοιχη ανάγνωση του Γκεβάρα (που αν θυμάμαι καλά, είχε απασχολήσει εκτενώς τον Άγη, στην προηγούμενη αντίστοιχη ανάρτηση).

Αυτή η ιδιαίτερη ιστορία ξεκινά από τον τρόπο που αναγνώσαμε τον "γκεβαρισμό", αυτή την κουβανική αίρεση στην ορθοδοξία της παραδοσιακής αριστεράς, αλλά και στον τρόπο που αναγνώσαμε την αίρεση της αίρεσης, την τουπαμαρική εμπειρία. 

Ο γκεβαρισμός ήταν μια στρατηγική αποφασιστικής αναμέτρησης, σε παγκόσμιο επίπεδο, με τον ιμπεριαλισμό - καπιταλισμό, και τακτικά εξειδικευόταν στη δημιουργία "δύο, τριών, πολλών Βιετνάμ". Η τακτική σκέψη που συνοψιζόταν σε αυτό το σύνθημα ήταν η δημιουργία πολλών "Βιετνάμ", πολλών εξεγερτικών εστιών στη Λατινική Αμερική, που θα συντονίζονταν από το κεντρικό στρατηγείο του αντάρτικου στη Βολιβία, θα ακολουθούσε επέμβαση των ΗΠΑ, θα επερχόταν κλιμάκωση της αναμέτρησς. Ήταν μια τακτική, "μια μέθοδος" όπως χαρακτηρίζει ο ίδιος ο Τσε τον ανταρτοπόλεμο, και θα ήταν λάθος η ανάγνωσή της ως στρατηγική. Αν ο ίδιος ο Τσε ήθελε να βάλει αυτό το ζήτημα στρατηγικά θα το συνόψιζε στο σύνθημα "δυο, τρεις, πολλές Κούβες". 

Από την άλλη, ο Τσε ορίζει τον ανταρτοπόλεμο ως λαϊκό πόλεμο, το αντάρτικο για αυτόν δε νοείται ως ανεξάρτητο από τη λαϊκή κινητοποίηση και δε θα μπορούσε να ευοδωθεί δίχως τη στήριξη της αγωνιζόμενης κοινωνίας. Ο αρχικός πυρήνας, η εστία (το "φόκο" στην ορολογία μας) είναι ο αρχικός σπινθήρας και η δράση του είναι "διαπαιδαγωγική". Ο Τσε δε θεωρούσε τον αγώνα καθαρά στρατιωτικό, αλλά πολιτικοστρατιωτικό.

Η "κλασική, κομμουνιστική" στιγμή του Κουφοντίνα συμπληρώνεται με τη χρήση μιας φράσης, που έχει σχεδόν "πνευματικά δικαιώματα" από το κόμμα. Κάτω από ξένες σημαίες...

Παρότι με δυο λόγια είναι "ώριμες" οι αντικειμενικές συνθήκες, εντούτοις οι πολίτες εξακολουθούν να ακολουθούν ξένες σημαίες, να θεωρούν ότι συμμετέχοντας σε εκλογικούς αγώνες συμμετέχουν και σε ουσιαστικούς πολιτικούς αγώνες. Δηλαδή αυτό που λέμε υποκειμενικές συνθήκες είναι σα να βρίσκονται σε διαφορά φάσης με τις αντικειμενικές, είναι "ανώριμες".

Ολοκληρώνουμε αυτήν την υποκατηγορία με μια κριτική αποτίμηση-υπεράσπιση των σοσιαλιστικών εγχειρημάτων του εικοστού αιώνα, που είναι πολύ πιο έντιμη από το γενικό μέσο όρο (αλλά μέχρι να φτάσει στο κομμάτι της κριτικής, όπου αναπαράγει διάφορα εύκολα στερεότυπα).

Αυτή η λαϊκή αντίσταση, με κύρια πλευρά της το κομμουνιστικό κίνημα, ήταν ο καθοριστικός παράγοντας -είτε ως αντίπαλο δέος στην Ανατολή, είτε ως δράση του κινήματος στη Δύση- και για τη διαμόρφωση της αστικής δημοκρατίας, ιδιαίτερα για την ευνοϊκότερη περίοδό της, των κοινωνικών συμβολαίων και των δικαιωμάτων, που δεν ήταν παραχωρήσεις αλλά κατακτήσεις. 

Δεν εννοιολογώ ωστόσο το κομμουνιστικό κίνημα με βάση τις "εφαρμογές" του στην Ανατολή, ούτε με βάση το ρεφορμισμό και αναθεωρητισμό των επίσημων κομμάτων του στη Δύση, παρότι θεωρώ και δική μου ιστορία όλα αυτά, την αποδέχομαι, την ερμηνεύω και την υπερασπίζομαι. 

Τη συντελεσμένη ιστορία μας υπερασπίζομαι, τη διαδρομή του κινήματος προς τους ιστορικούς μας στόχους, όσο κι αν λάθεψε σε αυτή τη διαδρομή, και όσο και αν θόλωσαν τα ονόματα αυτών των ιστορικών σκοπών μας. Αυτά τα ονόματα δεν μπορούμε να τα εγκαταλείψουμε -άλλωστε, αν αφήναμε όλες τις έννοιες που ατιμάστηκαν από τις εξουσίες και τις γραφειοκρατίες (σοσιαλισμός, μεταρρυθμίσεις, δημοκρατία, τόσες άλλες...) θα καταδικαζόμασταν σε πολιτική αφωνία- αντίθετα πρέπει να τα ξαναπιάσουμε και να τα ξανασκεφτούμε. 

Για μένα το κομμουνιστικό κίνημα υπήρξε το μεγαλύτερο, το ουσιαστικότερο και το πιο θαυμαστό βήμα της ανθρωπότητας από την αρχή της ιστορίας της, η σημαντικότερη περίοδος της περιπέτειας του ανθρώπου και η πιο ελπιδοφόρα. Τότε έγινε η πιο γερή χειραφετική και απο-αποξενωτική προσπάθεια για την απελευθέρωση και του μυαλού του ανθρώπου. 

Σήμερα παρότι έχει περάσει πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η αστική δημοκρατία έχει ακόμα την ανάγκη να αναφέρεται σε εκείνη τη δημοκρατία, και να την ορίζει ως "λαϊκή", γιατί μόνο έτσι, μόνο αρνητικά μπορεί να προσδιοριστεί η ίδια. Όμως ακόμα και εκείνη η "λαϊκή" δημοκρατία είχε επεκταθεί και στην οικονομική σφαίρα, με αρκετή οικονομική ισότητα, σημαντική κοινωνική πρόνοια και πλήρη απασχόληση, θεωρώντας το δικαίωμα στην εργασία βασικό ανθρώπινο δικαίωμα.

Ο πασόκος Κουφοντίνας

Τα παραπάνω όμως μπορεί να διαμορφώσουν μια στρεβλή, λειψή εικόνα, αν δε συμπληρωθούν από την πασοκική ιδεολογία, που διαπνέει διάφορα σημεία στο κείμενο του Κουφοντίνα. Είτε αυτό έχει να κάνει με την αναπαραγωγή του κλασικού στερεότυπου για τους άβουλους γραφειοκράτες του κόμματος (από τον Ανθρωπάκι του Τσίρκα) είτε με απλά ιστορικά στοιχεία, όπως το... βρώμικο 89' και το... πλειοψηφικό ΠαΣοΚ. Στοιχεία που θα επιβεβαίωναν τη ρετσινιά-ταμπέλα του... ένοπλου Πασόκου-ρεφορμιστή (το χώρο από τον οποίο ξεκίνησε εξάλλου κι ο ίδιος ο Κουφοντίνας).

Σήμερα, δεκαετίες ρεφορμιστικής κυριαρχίας έχουν κάνει να ξεχνάμε ότι η βασική συνθήκη του επαναστάτη είναι η αφοσίωση στον αγώνα, η ολοκληρωτική αφοσίωση στην υπόθεση της επανάστασης. Όχι όμως η "άκριτη" αφοσίωση σε έναν κομματικό μηχανισμό που μετατρέπει το μέλος της οργάνωσης σε άβουλο στρατιώτη, δίχως κριτική σκέψη, αυτενέργεια και πρωτοβουλία, σε απλό γρανάζι της κομματικής μηχανής, όπου μέχρι και η τελευταία λεπτομέρεια της προσωπικής του ζωής θα καθοριζόταν από έναν κομματικό υπεύθυνο σαν αυτόν που περιγράφει ως "Ανθρωπάκι" ο Τσίρκας.

Συνέχεια για το 89' και τις επιχειρήσεις της 17Ν κατά Μπακογιάννη και Πέτσου.

Άλλωστε η απόφαση αυτή δεν αφορούσε απλώς την εμπλοκή των δυο συγκεκριμένων πολιτικών στο σκάνδαλο Κοσκωτά. Αφορούσε την ευθύνη, την τεράστια ευθύνη ολόκληρου του κυρίαρχου πολιτικού προσωπικού -ορισμένων από αυτούς με πολύ ακραίες νεοφιλελεύθερες θέσεις- για την οικονομική καταστροφή, η οποία αναπόφευκτα θα οδηγούσε -όπως προβλέπαμε ήδη από τότε- στη σημερινή κοινωνική καταστροφή. Αυτό ανέφερε τότε η 17Ν στα κείμενά της και σε αυτά είχα παραπέμψει όταν ρωτήθηκα σχετικά στο δικαστήριο. Δεν ανέφερα ποτέ, όπως ειπώθηκε ότι δήλωσα τότε "Ας μην έκανε εθνική συμφιλίωση". Εξάλλου, αυτό που είχε γίνει τότε δεν ήταν μια εθνική ενότητα και "γεφύρωση της Δεξιάς με την Αριστερά στο όνομα της εθνικής συνεννόησης" αλλά μια σύμπραξη της ΝΔ με το Συνασπισμό κατά του πλειοψηφικού ΠΑΣΟΚ που κυβερνούσε τότε. Αργότερα, όταν βάθυνε και οξύνθηκε περισσότερο η πολύπλευρη κρίση, προωθήθηκε -τότε- η "εθνική συμφιλίωση" ΝΔ-Συνασπισμού-ΠΑΣΟΚ, με στόχο τη σταθεροποίηση του συστήματος. Αυτή όμως είναι μια πάγια τακτική των κυρίαρχων της χώρας σε περιόδους κρίσης.

Αν κάποιος νομίζει πως αυτό ήταν απλώς τυχαίο ή ένα λάθος της στιγμής, έρχεται στη συνέχεια ένας αχταρμάς, όπου αναπαράγεται αυτούσιο ακόμα και το πασοκικό επιχείρημα για την ανίερη συμμαχία και τη σύμπραξη της Αριστεράς με τη Δεξιά, στις δημοτικές εκλογές του 86'!

Εκείνη η ρεφορμιστική αριστερά που "συμφιλιώθηκε" στο Λίβανο, την Καζέρτα, στη Βάρκιζα, στην Κρήτη. Που φρενάρισε τη λαϊκή αντίσταση στα Ιουλιανά του 1965, που βραχυκύκλωσε το δυναμικό αντιδικτατορικό αγώνα, που όμνυε στη μεταπολιτευτική ΕΑΔΕ ("όλοι μαζί με τη ΝΔ, να μην έρθει δικτατορία"), που γεφύρωσε με τη ΝΔ, το 1986, βγάζοντας δεξιούς δημάρχους σε Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, που συμμάχησε το 1989 με το Μητσοτάκη κατά του Παπανδρέου και μετά με όλους μαζί, και έδωσε και αυτή όσα γύρετε η Ζίμενς και οι ολιγάρχες, στρώνοντας το δρόμο στο πρώτο μνημόνιο Μητσοτάκη.

Η χαριστική βολή έρχεται με το υπονοούμενο για την πρόσφατη 20ή Οκτώβρη. Ο λαός ήταν στους δρόμους, αλλά ο ρεφορμισμός (εδώ εννοεί προφανώς το κόμμα κι όχι το Σύριζα) του έφραξε το δρόμο προς την επανάσταση...

Αυτό το κίνημα των μη βίαιων αγανακτισμένων οδηγήθηκε γρήγορα στην ήττα και διοχέτευσε την ορμή του στην αυταπάτη της αλλαγής μέσω της ψήφου, με τα γνωστά αποτελέσματα της πικρής διάψευσης. Τη μόνη φορά που προσπάθησε να γίνει μαζικά βίαιο, όταν επιχείρησε δυναμική είσοδο στη Βουλή, ήρθε ως αρωγός του συστήματος ο μηχανισμός του ρεφορμισμού και του έφραξε το δρόμο.

Ο ρηχός θεωρητικός Κουφοντίνας

Τελευταία κατηγορία για σήμερα. Που δεν έχει να κάνει με πολιτικές διαφωνίες, πχ για το αν υπάρχει ή όχι εξάρτηση και πώς την καταλαβαίνουμε, αλλά με το βάθος αυτής καθαυτής της ανάλυσής του. Σταχυολογούμε μερικά αποσπάσματα (με τις υπογραμμίσεις δικές μου, όπως και στα προηγούμενα αποσπάσματα, άλλωστε).

Κάθε μνημονιακό βήμα αφαιρεί ένα τμήμα της δημόσιας περιουσίας, αλλά ταυτόχρονα αφαιρεί και ένα τμήμα κυριαρχίας, και αφαιρεί και ένα τμήμα δημοκρατικών δικαιωμάτων και το κενό (αστικής) δημοκρατίας αναπληρώνεται από τις "εξισορροποιητικές" δόσεις αυταρχισμού, μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της διαδικασίας οικοδόμησης του παγκόσμιου καπιταλιστικού ολοκληρωτισμού. Έτσι η αστική δημοκρατία στις σημερινές συνθήκες της "νέας" φάσης του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού βαδίζει προς την πλήρη άρνησή της, απεκδυόμενη και τα τελευταία ιμάτια έκφρασης της λαϊκής βούλησης, μετατρέποντας τον πολίτη σε αντικείμενο πειθάρχησης και βιοπολιτικού ελέγχου.

Όταν έκλειναν πίσω μας οι πύλες της φυλακής ήδη είχε κλείσει γύρω από τη χώρα η σιδερένια μέγκενη του ευρώ και ο λαός ριχνόταν πιο βαθιά στο εοκικό μπουντρούμι, όμως αυτό δε διακρινόταν μέσα στην εκθαμβωτική και ολοένα πιο φανταχτερή βιτρίνα της "ισχυρής Ελλάδας" όπως θριαμβολογούσαν οι ολετήρες της. Το ορατό ευρωπαϊκό χρήμα που έρρεε κρουνηδόν, εκμαύλιζε και διαιώνιζε την κυριαρχία των εγχώριων ελίτ, δημιουργούσε μια επίπλαστη εικόνα οικονομικής ισχύος, η οποία όμως απέκρυπτε απλώς την "αόρατη" καταστροφή των θεμελίων, της ευρύτερης παραγωγικής βάσης. Το φανταχτερό οικοδόμημα, που όλο και γιγαντωνόταν, πατούσε σε ολοένα και πιο σαθρά θεμέλια που τα υπέσκαπταν μεθοδικά οι σχεδιασμοί της γερμανικής Ευρώπης.

Ολόκληρη ατή την επταετία, ολόκληρο το πολιτικό προσωπικό κάθε απόχρωσης, ομοιόμορφα στη στάση τους, δίχως το παραμικρό όχι, δίχως την παραμικρή αντίσταση, υπογράφουν εθελόδουλα και ραγιάδικα τις δανειακές συμβάσεις που οργανώνουν τη νέα αποικιακή σχέση. Αποδέχονται να μην κυβερνούν οι ίδιοι, παραδίνουν τα κλειδιά της χώρας διαπράττοντας έτσι συνειδητά πράξη έσχατης προδοσίας.

Σχετικά με τις οργανωτικές μορφές, θα έπρεπε να ισχύει το αυτονόητο, όπως αναφερθήκαμε προηγουμένως στο σημείο που αφορά τη σχέση μέσων και σκοπού, δηλαδή ότι θα έπρεπε οι μορφές οργάνωσης να προσαρμόζονται στα ουσιώδη χαρακτηριστικά της κοινωνίας που ονειρευόμαστε. Ωστόσο, παρατηρούμε διαχρονικά την παραδοξότητα οι επαναστάτες να μην μένουν ανεπηρέαστοι από τη γενική και τη συγκεκριμένη κάθε φορά μορφή του καπιταλισμού (τεϊλορισμό, φορντισμό, τογιοτισμό, κλπ) και να υιοθετούν τις κάθετες δομές και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των συγκεκριμένων κάθε φορά μορφών οργάνωσης της παραγωγής. Έτσι βρίσκονται παγιδευμένοι στην αντίφαση να υιοθετούν λίγο πολύ στην πράξη αυτό που απορρίπτουν κατηγορηματικά στο λόγο και τη θεωρία.

Περισσότερα τέτοια ελπιδοφόρα, στο επόμενο μέρος.


Υγ: σχετικό και άσχετο μαζί με τα προηγούμενα ένα σημερινό κάλεσμα, που το πόσταρε και ο quinto στα σχόλια, έξω από την ισραηλινή πρεσβεία. Λεπτομέρειες μπορείτε να δείτε σε αυτόν το σύνδεσμο.