Τα προλεγόμενα στις δίκες της Μόσχας

Συνεχίζουμε σε ρυθμούς μαυσωλείου και κορυφώνουμε με τις δίκες της μόσχας, σε δύο συνέχειες.


Γύρω από τις δίκες της μόσχας αναπτύχθηκε πλούσια φιλολογία από τη μεριά των κάθε είδους απολογητών του ιμπεριαλισμού και του ρεβιζιονισμού. Ήταν κι αυτή μια από τις εκδηλώσεις του αντισταλινικού φαινόμενου που είναι ακριβώς η εκστρατεία της παγκόσμιας ιμπεριαλιστικής αστικής τάξης ενάντια στον κομμουνισμό και που πήρε νέα ορμή μετά την προδοσία του χρουτσωφισμού.

Με τη συκοφαντία και το ψέμα γύρω από τις δίκες της μόσχας, όπως σε όλο τον κόσμο έτσι και στην ελλάδα, οι αντιδραστικοί καλαμαράδες προσπάθησαν να στηρίξουν το δεσποτισμό και τη γραφειοκρατία του στάλιν! Αυτοί όμως οι «νηφάλιοι» και «αντικειμενικοί» μελετητές που δήθεν θέλουν να σώσουν τον κομμουνισμό απ’ τον «σταλινισμό»(!) δεν τόλμησαν ποτέ να παρουσιάσουν στο λαό μας τα ντοκουμέντα από τις δίκες της μόσχας. Δε λυπόταν τα χρήματα για να πλημμυρίσουν τα βιβλιοπωλεία με τα έργα των ελενστάιν, μπετελέμ, γκαρωντύ κι άλλων αρουραίων. Έκρυβαν όμως τα ντοκουμέντα απ’ τις δίκες των τροτσκιστών, ζηνοβιεφικών και μπουχαριανικών. Και τα έκρυβαν για να μπορούν έτσι εκ του ασφαλούς να αποδείχνουν την επικράτηση του σταλινισμού.

Ήρθε ο καιρός που ο ελληνικός λαός, οι προλετάριοι και οι επαναστάτες μπορούν να μάθουν την αλήθεια γύρω απ’ την υπόθεση αυτή. να μάθουν ποιοι είναι αυτοί που δικάστηκαν στη μόσχα, γιατί δικάστηκαν και γιατί καταδικάστηκαν και να βγάλουν τα συμπεράσματά τους γι’ αυτούς όλους που με σατανική υποκρισία υπερασπίζουν τους δολοφόνους του κίροφ.

Δεν χρειάζεται εμείς να γράψουμε περισσότερα. Φτάνουν τα ντοκουμέντα αυτού του έργου για να δώσουν ένα γερό χαστούκι στους τροτσκιστές και να στερήσουν απ’ τους προστάτες τους, τους ιμπεριαλιστές και τους ρεβιζιονιστές ένα χαράκωμα ενάντια στον μπολσεβικισμό.

Ωραία. Ποιοι είμαστε εμείς όμως;
Η κεντρική επιτροπή της σακε (αχά!) παραδίνει στην προοδευτική κοινή γνώμη τον πρώτο τόμο των πραχτικών των δικών της μόσχας που καλύπτει τη δίκη των συνωμοτών του τροτσκιστο-ζηνοβιεφικού κέντρου που διεξάχτηκε απ’ τις 19 μέχρι τις 24 αυγούστου του 1936.

Φλεβάρης 1981, η κεντρική επιτροπή της σακε

Αυτό τον φλεβάρη λοιπόν συμπληρώνονται τριάντα χρόνια από αυτή την έκδοση, πενήντα πέντε από το εικοστό συνέδριο και τη μυστική έκθεση του χρουτσώφ που «αναψηλάφισε» τις δίκες εκ των υστέρων και δύο εβδομάδες από το αφιέρωμα της ελευθεροτυπίας με ιστορικούς κουκουέδες συνεργαζόμενους –όχι απαραίτητα φιλοσταλινικούς. Σήμερα επίσης κλείνει ένας χρόνος από το τρίτο συνέδριο της νΚα και 115 από τη γέννηση του ζντάνοφ (άσχετο).

Ίσως κάποιοι περιμένουν την εκτίμηση της κε του μπλοκ για το ποιόν του αφιερώματος. Αυτή θα ξεγλιστρήσει όμως, με μια διπλωματική απάντηση: «ενδιαφέρον». Και πιο ενδιαφέρον απ’ όλα ήταν το τελευταίο κεφάλαιο «τεκμήρια» -με αποσπάσματα από τα πρακτικά των δικών και διάφορα έγγραφα. Με το οποίο και θα ασχοληθούμε σε αυτή την ανάρτηση, μένοντας πιστοί στα ντοκουμέντα και στις κεντριστικές αρχές μας. Ερμηνείες επί της ουσίας στο δεύτερο μέρος.

Σε μια πρώτη ανάγνωση των πρακτικών, αυτό που ξεχωρίζει είναι οι εντυπωσιακές ομολογίες των κατηγορούμενων κι η παντελής έλλειψη προθυμίας να υπερασπίσουν τον εαυτό τους.

Μρατσκόφσκι: Απέρχομαι σαν προδότης του κόμματός μου, σαν προδότης που πρέπει να εκτελεστεί. Το μόνο που ζητώ είναι να γίνει πιστευτό αυτό που είπα, ότι κατά την ανάκριση ξέρασα όλο τον εμετό.

Ο εβντοκίμοφ το προχωρά περισσότερο:
Η σύγκριση ανάμεσα σε εμάς και τους φασίστες είναι εις βάρος μας. Οι φασίστες γράφουν ανοιχτά κι έντιμα τα συνθήματά τους: θάνατος στον κομμουνισμό. Εμείς είχαμε συνέχεια στα χείλη μας: "ζήτω ο κομμουνισμός", ενώ με τις πράξεις μας πολεμούσαμε ύπουλα το σοσιαλισμό στην εσσδ.

Ο ζηνόβιεφ παραδέχεται πως, ο προβληματικός μπολσεβικισμός μου μεταλλάχθηκε σε αντιμπολσεβικισμό και μέσω του τροτσκισμού κατέληξα στο φασισμό. Ο τροτσκισμός είναι μια παραλλαγή του φασισμού και ο ζινοβιεφισμός μια παραλλαγή του τροτσκισμού.

Λίγο παρακάτω ομολογεί: συναντήθηκα με τον σμιρνόφ που με κατηγόρησε εδώ ότι λέω συχνά ψεύδη. Μα, συχνά έλεγα ψέματα. Άρχισα να το κάνω από τη στιγμή που ξεκίνησα να πολεμώ το κόμμα των μπολσεβίκων. Στο βαθμό που κι ο σμιρνόφ πήρε το δρόμο της πάλης ενάντια στο κόμμα, επίσης λέει ψέματα. Η διαφορά μας βρίσκεται στο γεγονός ότι εγώ αποφάσισα σταθερά κι αμετάκλητα να πω αυτή την ύστατη στιγμή την αλήθεια, ενώ αυτός φαίνεται να έχει πάρει άλλη απόφαση.

Ο κάμενεφ αναγνωρίζει ότι η προλεταριακή επανάσταση μας έδωσε τόσο χρόνο για τον πολιτικό μας αγώνα όσο καμία άλλη επανάσταση δεν έδωσε στους εχθρούς της. Επανεντάχθηκα τρεις φορές στο κόμμα (…). Δύο φορές μου χαρίστηκε η ζωή. Αλλά όπως υπάρχει σε όλα ένα όριο, υπάρχει όριο και στη μεγαλοψυχία του προλεταριάτου κι αυτό το όριο το έχουμε υπερβεί.

Στις ερωτήσεις που του κάνει ο εισαγγελέας βισίνσκι, αυτός απλώς εγκρίνει κι επαυξάνει.
Βισίνσκι: Παραδέχεστε λοιπόν ότι είχατε ένα τόσο τερατώδες σχέδιο;
Κάμενεφ: Ναι, υπήρχε ένα τόσο τερατώδες σχέδιο.

Βισίνσκι: Τι ορισμό θα δίνατε στα άρθρα και τις δηλώσεις που γράψατε το 1933, εκφράζοντας τη νομιμοφροσύνη σας στο κόμμα; Εξαπάτηση;
Κάμενεφ: Όχι χειρότερα.
Βισίνσκι: Δολιότητα;
Κ: Χειρότερα.
Β: Χειρότερα από εξαπάτηση, χειρότερα από δολιότητα. Μήπως η λέξη είναι «προδοσία»;
Κ: Τη βρήκατε.

Διάλογοι σαν κι αυτόν παραπάνω θυμίζουν μάλλον κακόγουστη θεατρική παράσταση. Πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτήν έχει ο –παλιός μενσεβίκος- βισίνσκι, που υποκαθιστά τους δικαστές και αγορεύει επί μακρόν.

Δεν τους κατηγορώ μόνο εγώ! Δίπλα μου σύντροφοι δικαστές αισθάνομαι να βρίσκονται τα θύματα αυτών των εγκληματιών, ανάπηροι, με πατερίτσες, μισοπεθαμένοι κι ίσως χωρίς καθόλου πόδια όπως... (σσ: αναφέρει συγκεκριμένα ονόματα)… Βρίσκονται εδώ δίπλα μου, δείχνοντας στο εδώλιο των κατηγορουμένων με τα φοβερά τους χέρια, σαπισμένα μέσα στους τάφους που εσείς τους στείλατε. Δεν σας κρύβω ότι όταν διάβαζα το υλικό της υπόθεσης, όταν ξεφύλλιζα τα έγγραφα κι άκουγα τις καταθέσεις, μου φάνηκε πως άκουγα τον κρότο των εκτροχιασμένων βαγονιών και το βογκητό των βαριά πληγωμένων στρατιωτών (σσ: η υπόθεση αναφερόταν σε σιδηροδρομικό σαμποτάζ κι εκτροχιασμό τρένου).

Ο Ράντεκ μένει πιστός στο ρόλου του, αλλά στον τελευταίο λόγο του προειδοποιεί το σκηνοθέτη για μια λεπτομέρεια.
Σε αυτό το σημείο θα μπορούσα να ολοκληρώσω το λόγο μου αν δε θεωρούσα σκόπιμο να απορρίψω κάποια μερική εκτίμηση για τη δίκη. Η δίκη απέδειξε δύο σημαντικά πράγματα. Τη σύμπλεξη των αντεπαναστατικών οργανώσεων με όλες τις επαναστατικές δυνάμεις μες στην χώρα. Έχει όμως και μια δεύτερη πελώρια σημασία. Έδειξε το εργαστήριο ετοιμασίας του πολέμου κι ότι η τροτσκιστική οργάνωση είναι πράκτορας των δυνάμεων εκείνων που προετοιμάζουν το νέο παγκόσμιο πόλεμο.

Γι’ αυτό το δεύτερο γεγονός τι αποδείξεις υπάρχουν; Οι καταθέσεις δύο ανθρώπων. Η δικιά μου, που λάμβανα τις εντολές και τις επιστολές του τρότσκι (τις οποίες δυστυχώς έκαψα) και του πιατακόφ, που συζήτησε με τον τρότσκι. Όλες οι άλλες ομολογίες στηρίζονται στις δικές μας καταθέσεις. Εάν έχετε να κάνετε με καθαρά ποινικούς κατηγορούμενους, με χαφιέδες, τότε πού μπορείτε να στηρίξετε τη βεβαιότητά σας ότι όλα όσα είπαμε είναι αλήθεια, ατράνταχτη αλήθεια;

Στα παρασκήνια, ο σύντροφος με το μουστάκι –που βρίσκεται σε διακοπές- αλληλογραφεί με τους συνεργάτες του. Ο γιεζόφ κι ο καγκάνοβιτς θεωρούν ότι είναι καλό που ο σμιρνόφ αντιστέκεται λίγο. Ενώ ο στάλιν δίνει γραπτές οδηγίες για τις λεπτομέρειες της υπόθεσης.
Το κείμενο της καταδικαστικής απόφασης στην ουσία του είναι σωστό, αλλά χρειάζεται στιλιστική επεξεργασία. Να επιτραπεί έφεση δεν χρειάζεται, αλλά να γράψουμε γι’ αυτό στην απόφαση δεν είναι έξυπνο.

Ένα άλλο σημείο που ίσως ξενίσει αρκετούς, είναι η στάση της ηγετικής ομάδας απέναντι στους αυτόχειρες (τόμσκι και λομινάτζε) που κατά πάσα πιθανότητα αυτοκτόνησαν για να αποφύγουν την ανάκριση και το κατηγορητήριο. Οι συνεργάτες του στάλιν τον ενημερώνουν:

Σήμερα αυτοκτόνησε ο τόμσκι. Άφησε επιστολή στο όνομά τους στην οποία προσπαθεί να αποδείξει την αθωότητά του. Χτες τους παραδέχτηκε τους συναντήσεις του με τον ζινόβιεφ και τον κάμενεφ. Δεν έχουμε καμία αμφιβολία ότι ο τόμσκι, τους κι ο λομινάτζε, γνωρίζοντας ότι πλέον δεν είναι δυνατόν να κρύψει τους δεσμούς του με τη ζινοβιεφική-τροτσκιστική συμμορία, αποφάσισε με την αυτοκτονία του να κρύψει τα ίχνη.

Ανάμεσα στους αποστολείς της επιστολής είναι κι ο ορτζονικίτζε που πέθανε μερικούς μήνες αργότερα και σύμφωνα με την χρουτσωφική εκδοχή των πραγμάτων αυτοκτόνησε –πιθανότατα για τους ίδιους λόγους. Ενώ η επίσημη εκδοχή της εποχής αναφέρει ως αιτία θανάτου: καρδιακή προσβολή.

Στην ολομέλεια του κόμματος των μπολσεβίκων το δεκέμβρη του 36' (που κρατήθηκε μυστική από τον τύπο) ο στάλιν αναφέρεται στην περίπτωση του λομινάτζε.
Ο λομινάτζε αυτοκτόνησε. Με αυτό τον τρόπο ήθελε να πει ότι έχει δίκιο, ότι κακώς τον ανακρίνουν και τον υποπτεύονται. Και τι αποδείχτηκε; Ότι ήταν σε κοινό μπλοκ με αυτούς τους ανθρώπους. Γι’ αυτό αυτοκτόνησε, για να μπερδέψει τα ίχνη.
Αυτή η πολιτική δολοφονία αποτελεί μέσο των πρώην αντιπολιτευόμενων, των εχθρών του κόμματος, να μπερδέψουν το κόμμα, να αμβλύνουν την επαγρύπνησή του, τελευταία φορά, προ του θανάτου, να το εξαπατήσουν με την αυτοκτονία τους και να το φέρουν σε δύσκολη θέση. Ορίστε ένα από τα πιο εύκολα μέσα, με τα οποία προ του θανάτου, φεύγοντας από αυτόν τον κόσμο, μπορεί κάποιος να φτύσει το κόμμα, να κοροϊδέψει το κόμμα.

Στην ίδια ολομέλεια ο στάλιν λέει μεταξύ άλλων:
Καταλήξαμε στο συμπέρασμα: δεν πρέπει να πιστεύουμε τα λόγια των πρώην αντιπολιτευόμενων (φωνές από την αίθουσα: σωστά, σωστά!). Δεν πρέπει να είμαστε αφελείς. Ο λένιν δίδασκε ότι το να είσαι στην πολιτική αφελής σημαίνει να είσαι εγκληματίας. Δε θέλουμε να είμαστε εγκληματίες.
Για αυτό καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι δεν πρέπει να πιστεύουμε τα λόγια ούτε ενός πρώην αντιπολιτευόμενου. Αποδείχτηκε στην πράξη ότι η ειλικρίνεια είναι έννοια σχετική.

Η καμπάνα χτυπάει για τον μπουχάριν, που δεν είχε συλληφθεί ακόμα, αλλά έβλεπε ότι ερχόταν η σειρά του και ζητούσε από τους συντρόφους του να εμπιστευτούν την ειλικρίνειά του.

Την τελευταία μέρα της ολομέλειας, στέλνει στο στάλιν και τα μέλη της κεντρικής επιτροπής μια επιστολή, όπου απαντάει σε όσα του προσάπτουν. Την ουσία της θα την πιάσουμε στο δεύτερο μέρος, εδώ θα εστιάσουμε σε ένα σημείο με καλτ διατύπωση.

Μπορεί κάποιος να επαναλαμβάνει απλώς κάποιες θέσεις του 1928-29; Φυσικά μια τέτοια υπόθεση δεν αντέχει σε καμία κριτική. Αλλά αντιφάσκει και με τα άμεσα γεγονότα. Όσον αφορά τους τροτσκιστές, αυτοί έχουν τον τύπο τους, αποφάσεις, ακόμη και τη δική τους έτσι επονομαζόμενη, συγγνώμη για την έκφραση, IV διεθνή. (!!!) Λίγο πιο κάτω βεβαιώνει τα μέλη της κε ότι στην πραγματικότητα δεν έχω ούτε ένα μόριο διαφωνίας με την κομματική γραμμή.

Εδώ κλείνει το πρώτο μέρος. Στο δεύτερο και τελευταίο θα επιχειρήσουμε να μπούμε στην ουσία του πράγματος για το –συμπαθάτε με- τροτκιστικοζηνοβιεφικό κέντρο και τις δίκες της μόσχας.

Προλεγόμενα στην υπόθεση ζαχαριάδη

Τα βαριά κινηματικά θα τα πιάσουμε άλλη φορά. Σήμερα θα κινηθούμε για άλλη μια φορά σε ρυθμούς μαυσωλείου και θα καταπιαστούμε με την επέτειο της έβδομης ολομέλειας της κε του κκε* που είχε ως βασικό της αντικείμενο το Αντικείμενο. Δηλ το νίκο ζαχαριάδη. Αυτό θα το κάνουμε με τη βοήθεια του πάνου γιαννικόπουλου που έχει γράψει τα προλεγόμενα στο βιβλίο: υπόθεση ζαχαριάδη, καταδίκη κι αποκατάσταση του κομμουνιστή ηγέτη, από τις εκδόσεις φιλίστωρ. Το οποίο μπορεί να έχει πάνω την πιασάρικη σφραγίδα «απόρρητα ντοκουμέντα», αλλά δεν είναι χυδαίο κι απευθύνεται με σεβασμό στον έλληνα κομμουνιστή. Αυτό που ακολουθεί είναι μια δική μου δημιουργική περίληψη του προλόγου.


Στην ιστορία του ελληνικού επαναστατικού κινήματος κι ειδικότερα των ελλήνων κομμουνιστών, δεν έχει εμφανιστεί μέχρι σήμερα άλλη προσωπικότητα που να συγκέντρωσε τόση αγάπη από το λαό και τόσο μίσος από την καθεστηκυία τάξη, όσο ο νίκος ζαχαριάδης. Στην περίπτωσή του ταιριάζει απόλυτα, αυτό που είπε για τον βάρναλη ο κωστής παλαμάς, διαβάζοντας την αληθινή απολογία του σωκράτη: με τα γραπτά σου –λέει ο εθνικός μας ποιητής στο φιλόσοφο ποιητή της εργατικής τάξης- μου φαίνεται πως δύο κλίκες ζεσταίνεις. Εκείνους που θέλουν να σε αφορίσουν κι αυτούς που ζητάν να σε φιλήσουν. Είναι και μια τρίτη που αισθάνεται και τα δύο διαβάζοντάς σε, όσο κι αν τέτοιο αίσθημα μπερδεύει.

Αυτό ακριβώς συνέβαινε και με τον ζαχαριάδη. Η τρίτη κατηγορία με τα ανάμεικτα συναισθήματα, δεν υπάρχει στην περίπτωσή του. Ή μάλλον τέτοια συμπεριφορά εκδηλώνεται σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα στον χώρο των συντρόφων και ομοϊδεατών του. Αυτοί που πριν τον φιλούσαν αποφάσισαν να τον αναθεματίσουν. Τέτοια ριζική αλλαγή δεν εμφανίζεται στους ταξικούς αντιπάλους του.
Δεν πρέπει να λησμονείται επίσης πως είναι ο μοναδικός γραμματέας στην ιστορία του κκε που τα στελέχη, τα μέλη, οι φίλοι κι οπαδοί του κόμματος τον αποκαλούσαν αρχηγό.

Η 6η ολομέλεια τον καθαίρεσε από γραμματέα του κόμματος και μέλος του πγ. Ένα χρόνο αργότερα, η 7η ολομέλεια τον διέγραψε από μέλος του κόμματος κι αποφάσισε να διερευνήσει όλη τη ζωή και δράση του με το αιτιολογικό ότι «πολλές ενέργειες του ζαχαριάδη… ξεφεύγουν από τον χαρακτήρα και τα πλαίσια των συνηθισμένων λαθών».

Η υπόθεση ζαχαριάδη έχει δύο πλευρές. Η πρώτη αφορά την καταδίκη της πολιτικής του κκε και του «ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος» για όσο διάστημα ήταν γραμματέας του κόμματος. Η δεύτερη συνδέεται άμεσα με την πρώτη κι αφορά την κατηγορία εναντίον του ως πιθανού πράκτορα του εχθρού μες στις γραμμές του κόμματος.

Είναι πλατιά διαδεδομένη η άποψη ότι η υπόθεση αυτή ξεκινάει το 56’ με το 20ό συνέδριο του κκσε και την 6η ολομέλεια. Στην ουσία όμως η υπόθεση ζαχαριάδη ξεκινάει πολύ νωρίτερα με τις δύο επιστολές του βαφειάδη προς το κκσε το φθινόπωρο του 48’. Το πρώτο γράμμα του είναι γνωστό κι ως πλατφόρμα βαφειάδη και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό του κκε νέος κόσμος, με τον τίτλο: η οπορτουνιστική πλατφόρμα βαφειάδη. Πολλά από τα σημεία της κριτικής που άσκησε ο βαφειάδης εμφανίζονται ως σημεία αιχμής από το κόμμα μετά το 56’.

Στην πρώτη κιόλας παράγραφο της πλατφόρμας διαβάζουμε:
Απ’ το κόμμα μας λείπουν σχεδόν από παράδοση η εσωκομματική δημοκρατία κι οι εκάστοτε καθοδηγήσεις δεν έκαναν ποτέ σοβαρή αυτοκριτική των λαθών τους. Κάθε αντίθετη απόπειρα που γίνεται, πνίγεται με τρόπο αντικομματικό. Οι καθοδηγήσεις του κόμματος αντί να σου ανοίγουν το δρόμο για θαρρετή σκέψη, στη σκοτώνουν. Έτσι τα στελέχη μας δεν εκφράζουν καθαρά τη γνώμη τους. Δεν τολμούν να μιλήσουν για βασικά ζητήματα αντίθετα απ’ ό,τι βάζει η καθοδήγηση. Αυτό το καθεστώς δημιουργεί ένα είδος εκφυλισμού των στελεχών και της κομματικής νοοτροπίας. Ανώτερα στελέχη μας εξαρτούν την ανάδειξή τους απ’ την ανοχή και τη σιωπή. Δημιουργείται το καθεστώς της κολακείας, ποιος περισσότερο θα λιβανίσει αυτό που λέει η καθοδήγηση και το κόμμα οδηγείται σε σοβαρά λάθη.

Με το δεύτερο γράμμα του ο βαφειάδης υποστήριζε πως ο ζαχαριάδης ήταν πράκτορας του εχθρού μες στις γραμμές του κόμματος. Το γράμμα αυτό δεν έχει δημοσιευτεί μέχρι σήμερα και δεν γνωρίζουμε το ακριβές περιεχόμενό του. Ο μάρκος ποτέ δεν άλλαξε γνώμη για τον ζαχαριάδη και τον θεωρούσε πράκτορα ως το τέλος της ζωής του.

Τη σκυτάλη παίρνει το 1950 ο παρτσαλίδης. Το γενάρη του 50 πραγματοποιείται στη μόσχα συνάντηση ανάμεσα στο κκσε, το κκε και το αλβανικό κκ, όπου εξετάστηκαν δύο ζητήματα. Το ένα αφορούσε την κριτική του αλβανικού κκ στο κκε για την πολιτική του στη βάρκιζα και τον εμφύλιο. Το άλλο αφορούσε την κατηγορία που διατύπωσε ο βαφειάδης εναντία στο ζαχαριάδη. Οι απόψεις του παρτσαλίδη διατυπώνονται μετά τη συνάντηση αυτή. Αν τις εξετάσει κανείς σε συνδυασμό με την εισήγηση του ρουμάνου ντεζ στην έκτη ολομέλεια θα διαπιστώσει εκπληκτικές ομοιότητες.

Ο πέτρος ανταίος γράφει σχετικά πως...
Το ουσιαστικότερο σημείο των συζητήσεων με το στάλιν, το μολότοφ και το μάλενκοφ στο κρεμλίνο είναι ότι προβάλλεται για πρώτη φορά από τη σοβιετική ηγεσία μια βραδυφλεγής υπόνοια για το ζαχαριάδη, για να τον κρατούν όμηρο. Αυτή η υπόνοια θα τον κατατυραννήσει περισσότερο απ’ όλα ως την αυτοκτονία του, αποτελώντας και τη βασικότερη μάλλον αιτία της.

Ο γιαννικόπουλος λέει πως ο ανταίος παρουσιάζει χωρίς αμφιβολία την επιθυμία του ως πραγματικότητα κι αναφέρει ως επιχείρημα τη συμμετοχή του ζαχαριάδη στο 19ο συνέδριο του κκσε, στα 1952. Ο ζαχαριάδης αρνήθηκε να συμμετάσχει στην αντιπροσωπεία όσο εκκρεμούσαν εις βάρος του οι κατηγορίες του βαφειάδη κι η σοβιετική ηγεσία δεν αποσαφήνιζε πλήρως τη θέση της. Αυτή ξεκαθάρισε με τη σειρά της πως δεν υπήρχε τέτοιο θέμα κι έτσι ο ζαχαριάδης εκφώνησε λόγο από το βήμα του 19ου συνεδρίου ως επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας.

Αναφέρει επίσης ότι ο κουουσίνεν ως εκπρόσωπος του κκσε στην έβδομη ολομέλεια συνέστησε στους συμμετέχοντες να μην προχωρήσουν στη διαγραφή του ζαχαριάδη. Παραδέχεται ωστόσο ότι μένει ανοιχτό το ερώτημα γιατί οι σοβιετικοί άφησαν έκθετο δέκα χρόνια τον ζαχαριάδη. Και το κλείνει λέγοντας ότι οι απαντήσεις πρέπει να αναζητηθούν μόνο στη σφαίρα της πολιτικής -κάτι που δεν είναι θέμα του σημειώματος του.

Στο τέλος των προλεγόμενων βλέπουμε την τοποθέτηση του ίδιου του ζαχαριάδη πάνω στο ζήτημα.
Η γενική πορεία του κκε από το 31 μέχρι το 40 κι από το 45 ως το 56 –είπε από το βήμα της 7ης ολομέλειας το 57- βασικά είναι σωστή, ανοδική. Όποιος το αρνηθεί αυτό καταδικάζει το κόμμα σε πολιτικό χαρακίρι. Άρνηση του εαμ. Εδώ σύντροφοι δεν υπερασπίζομαι τον ζαχαριάδη. Συμφώνησα και είπα βγάλτε τον, πετάξτε τον. Αν θέλετε αυτό σε χίλιες δηλώσεις σας το κάνω. Μ’ αυτό μαζί να πετάμε, όπως λένε οι ρώσοι, μαζί με το λερωμένο νερό και το παιδί, αυτό είναι πολιτικό χαρακίρι. Κανένα κόμμα δεν επιτρέπεται να το κάνει. Πολύ περισσότερο σήμερα.

Σε ένα γράμμα του προς την ηγεσία του κκσε, το φλεβάρη του 67 έγραφε.
Η διαγραφή μου από το κουκουέ κι οι διωγμοί ενάντιά μου δεν έχουν καμία απόλυτα ηθική, πολιτική, κομματική βάση και δικαίωση. Τα δέκα χρόνια που πέρασαν το απέδειξαν αφτό για μια ακόμη φορά αδιαμφισβήτητα και τετραγωνικά. Ήταν αποτέλεσμα αντιλενινιστικής τοποθέτησης και φραξιονιστικής εμπάθειας. Τίποτε άλλο. Απ την άλλη μεριά δίχως τη βρώμικη συκοφαντία θα ήταν αδύνατο να με διαγράψουν. Με το μαρξισμό-λενινισμό, το κκε, τους κουκουέδες, το λαϊκό κίνημα ποτέ δεν με χώριζε, ούτε με χωρίζει τίποτα. Βέβαια το γράμμα αυτό θα πάει να το εκμεταλεφτεί η αντίδραση. Μα τους κουκουέδες η αντίδραση με τα κόλπα της δε μπορεί να τους ξεγελάσει. Και μένα το κόμμα μου δε με έμαθε να κάνω συμβιβασμό σε ζητήματα αρχής και ηθικής τάξης.

Στο ίδιο πνεύμα έγραψε και τα τελευταία γράμματα της ζωής του. Στο γράμμα προς τα παιδιά του υπήρχε μια προσθήκη για το ενδεχόμενο που αυτό θα έβλεπε το φως της δημοσιότητας.

Για το λαό της ελλάδας και τους κουκουέδες αν λάχει να διαβάσουν τις γραμμές αυτές, προσθέτω τούτα: τίποτε, απόλυτα τίποτε δεν κλόνισε, ούτε μπορούσε να κλονίσει την πίστη μου στον κομμουνισμό, το μαρξισμό-λενινισμό, το κουκουέδικο κκε, το ανεξάρτητο, λέφτερο και σοσιαλιστικό μέλλον του λαού και της πατρίδας μου, όπως δεν την κλόνισαν τα 12 χρόνια στα μπουντρούμια της μοναρχοφασιστικής, πλουτοκρατικής αντίδρασης και τα στρατόπεδα της χιτλερικής γερμανίας.

Στο τελευταίο γράμμα της ζωής του προς την ηγεσία του κκε υπογραμμίζει

Στη ζωή μου έκανα πολλά λάθη και στραβά. Ο αναμάρτητος πρώτος το λίθο βαλέτω. Όμως με κατηγόρησαν ότι πρόδωσα το κκε και τον αγώνα και με διέγραψαν απτό κόμμα. Κανένας δε βρέθηκε ανοικτά, αντρίκεια να πει ότι αφτό είναι ψέμα. Παράπονο δεν έχω γιατί έμαθα το φορτίο να το κουβαλάω μόνος μου. Το κκε ήταν και παραμένει το κόμμα μου και κανένας δε μπορεί να το χτυπήσει και να το λερώσει χρησιμοποιώντας το όνομά μου. Το γράμμα αφτό το γράφω για να βουλώσω το στόμα σ’ όλους αφτούς που θα βάλουν τώρα τις φωνές. Με το κκε δεν είχα ούτε έχω ανοιχτούς λογαριασμούς. Ούτε μπορούσα ποτέ νάχω.

Ο πγ λέει ότι η 11η ολομέλεια του 67 (λίγο πριν τη διάσπαση) αποκατέστησε την ανθρώπινη τιμή του νίκου ζαχαριάδη αποσύροντας την κατηγορία του υπόπτου. Η πολιτική αποκατάσταση του ήρθε σταδιακά κι έγινε εκ των πραγμάτων. Έχει γραφτεί πως όταν ανέλαβε ο φλωράκης γγ της κε του κκε, αποφασίστηκε να κληθεί ο ζαχαριάδης στην έδρα του κόμματος στη βουδαπέστη για να αξιοποιηθεί ως πολιτικός σύμβουλος της κεντρικής επιτροπής. Η απόφαση δεν υλοποιήθηκε όμως γιατί εν τω μεταξύ ο ζαχαριάδης αυτοκτόνησε.
Επιπλέον στο βιβλίο του αχιλλέα παπαϊωάννου η διαθήκη του ζαχαριάδη (όπου ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι κατάφερε να επισκεφτεί τον ζαχαριάδη στη σιβηρία και να συζητήσουν για μια σειρά θέματα) αναφέρεται ότι η χρουτσωφική ηγεσία πρότεινε στον ζαχαριάδη να επανέρθει στην ηγεσία του κόμματος, αλλά απέρριψε τους όρους που έθεσε ο νζ.

Σε μια υποσημείωση μαθαίνουμε την αλήθεια και για το περιβόητο σύστημα αρίθμησης των ολομελειών.
Η αρίθμηση των ολομελειών των κε ήταν μία συνήθεια που ακολούθησε το κκε στο παρελθόν κι αφορούσε το χρονικό διάστημα από συνέδριο σε συνέδριο ή από συνδιάσκεψη σε συνέδριο. Η ολομέλεια νε το νούμερο 1 ήταν η πρώτη που γινόταν μετά από ένα συνέδριο ή μια συνδιάσκεψη κι η ολομέλεια με την τελική αρίθμηση ήταν αυτή που γινόταν πριν από ένα συνέδριο ή μία συνδιάσκεψη. Έτσι μετά από κάθε συνέδριο η αρίθμηση άρχιζε πάλι από την αρχή με αποτέλεσμα σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα να έχουμε ολομέλειες με την ίδια αρίθμηση.

Δική μου σημείωση: αυτός είναι ο λόγος που στην κομματική οργάνωση της τασκένδης ζητούσαν να αναγνωρίσουν την έκτη ολομέλεια της κε και της κεε (κεντρικής επιτροπής ελέγχου). Χωρίς το τελευταίο, ο σύντροφος μπορεί να εννοούσε την 6η ολομέλεια του 34’ (που όρισε τον χαρακτήρα της επερχόμενης επανάστασης) για να αποφύγει να αναγνωρίσει τις αλλαγές που έφερε η έκτη ολομέλεια του 56’.

Το ταξικό επιμύθιο είναι το εξής: το κόμμα εξέδωσε τα πρακτικά της έκτης ολομέλειας για να βοηθήσει τη μελέτη πάνω στο δεύτερο τόμο του δοκιμίου ιστορίας του κόμματος. Σε εκείνη την ολομέλεια ο ζαχαριάδης αρνήθηκε να παραστεί και καθαιρέθηκε ερήμην. Όποιος θέλει να βγάλει συνολικά συμπεράσματα, πρέπει οπωσδήποτε να διαβάσει πολύ περισσότερα. Το βιβλίο αυτό θα ήταν μια καλή αρχή.

Κι ένα δεύτερο. Η φράση "πολλές ενέργειες ξεφεύγουν από τον χαρακτήρα και τα πλαίσια των συνηθισμένων λαθών" έχει μια βάση. Με την έννοια ότι το λαϊκό κίνημα είχε μοναδική ευκαιρία να πάρει την εξουσία κι αυτό που υπέστη στη συνέχεια δεν ήταν μια συνηθισμένη ήττα.
Έκτοτε πολλοί σύντροφοι έκαναν τραγικά λάθη που ξεφεύγουν από τον χαρακτήρα των συνηθισμένων. Απλώς σε αυτές τις περιπτώσεις το διακύβευμα ήταν μικρότερο.

*Κλήθηκε από τις 18-24 φλεβάρη του 1957. Η ομοιότητα με τις ημέρες σύγκλησης και διεξαγωγής του γρουσούζικου 13ου συνεδρίου του κόμματος το 91 (19-24 φλεβάρη) είναι σατανική. Εξάλλου και με το διάβολο θα συμμαχήσουμε για την υπόθεσή μας...

Πώς γεννιέται ο καμικάζι

Ή αλλιώς πώς μια συντρόφισσα έγινε σφισσα

Έγινε από ένα βιβλίο που νόμιζε ότι ήταν για τα ναρκωτικά, εξαιτίας του τίτλου του. Ξεκίνησε με αυτό και μετά κύλησε στο βούρκο της μπρεζνιεφικής στασιμότητας.


Το βιβλίο αυτό ήταν του μίσσιου. Καλά εσύ σκοτώθηκες νωρίς. Τώρα, πώς είναι δυνατόν να διαβάσεις μίσσιο και να συμπαθήσεις το κουκουέ, δεν το φτάνει ανθρώπου νους. Άβυσσος η ψυχή του συντρόφου. Κι αν το μάθαινε ο μίσσιος, ίσως να κυλούσε αυτός στα ναρκωτικά, τώρα στα γεράματα.

Διαβάζοντας χρόνη λοιπόν, απέκτησε απορίες. Τι πάει να πει τροτσκιστής; Και γιατί τον απέφευγαν οι άλλοι;
Άνοιξε την εγκυκλοπαίδεια, να δει στο λήμμα τρότσκι. Δεν είχε όμως τη μεγάλη σοβιετική, για να βρει τον ορισμό: ανθρωπόμορφος σοσιαλφασίστας, πράκτορας του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού και της γκεστάπο. Αν και το πιο πιθανό είναι να μην τον ανέφερε καν.

Ούτε είχε δει τη σκηνή του τραμπάκουλα με τον ινστρούκτορα, για να τον εντάξει στον ευρύτερο ορισμό του αναθεωρητή: όχι παιδάκι μου, εγώ δεν έχω τέτοιες ικανότητες. Είμαι βοσκός. Είχαμε έναν, τελείωσε, προχτές τον πήρανε.
-Άρα μπορούμε να προχωρήσουμε στην οργάνωση.

Τροτσκιστές η συντρόφισσα είδε από κοντά όταν ήρθε να σπουδάσει στη θεσσαλονίκη. Ευτυχώς γνώρισε πρώτους τους σεκίτες.
Θα πάρετε την εφημερίδα μας; Θα υπογράψετε για να σταματήσει ο πόλεμος; Θα έρθετε στην αθήνα στο διήμερο μαρξισμός; Θα μας ενισχύσετε οικονομικά; Θα γίνετε μέλος του σεκ; Θα με παντρευτείς;

Όταν έχεις μπροστά σου ένα απλωμένο χέρι και μια εργατική αλληλεγγύη να ‘ρχεται κατά πάνω σου, σαν κινούμενη εφημερίδα τοίχου, το βλέπεις σαν ένταλμα σύλληψης κι ετοιμάζεσαι για κράτηση, κάνα δεκάλεπτο στην καλύτερη. Κι αν δεις στο καπάκι δικούς μας συντρόφους, κάνεις τη σύγκριση με το σεκ, και λες, μια χαρά είναι, όχι πιεστικοί σαν τους άλλους...

Σαν το κόλπο του χότζα, που λέει σε μια οικογένεια με μικρό σπίτι, να βάλουν μέσα όλα τα ζωντανά που έχουν στο στάβλο. Κι όταν τα βγάζουν μετά από κάνα μήνα, τους φαίνεται μεγάλο και ευρύχωρο. Πάλι καλά όμως που δεν γνώρισε τους οπαδούς του. Όχι του νασρεντίν, του άλλου.

Έπαιξε ρόλο για να μπει κι ότι δεν είχαν σχήμα εαακ στη σχολή της. Υπήρχαν κάτι άλλοι, χαρούμενοι αυτόνομοι, που όταν μεγαλώσουν θέλουν να γίνουν ανεξάρτητοι κι είχαν απορροφήσει όλο το υποψήφιο κοινό, το τάργκετ γκρουπ που λένε.
Όταν απ’ τα τέσσερα αρχικά σου στο αρκτικόλεξο, προβάλεις κυρίως το άλφα της ανεξαρτησίας, είναι λογικό να το προτιμά ο κόσμος στην αυθεντική του εκδοχή, με αριστερούς αυτόνομους που δεν καταγράφονται πουθενά. Αν υπήρχαν εαακ πάντως, μπορεί να την είχαν κερδίσει στιλιστικά.

Αντί γι’ αυτό όμως βρήκε μια σχολή γεμάτη συνασπισμένους καθηγητές, όπως όλες σχεδόν άλλωστε. Κι ανάμεσά τους έναν πρώην δικό τους, που μπούχτισε κι αποσκίρτησε για να ‘ρθει μαζί μας. Πραγματικό μαργαριτάρι -στο βυθό που ήταν κρυμμένο- για τις γνώσεις, το λόγο του, τη δίτομη ιστορία του εμφύλιου που έγραψε. Από τους πιο μειλίχιους (φιλο)σταλινικούς που μπορεί να γνωρίσει κανείς.

Συνδετικός κρίκος με την οργάνωση ήταν μια άλλη σφισσα που την είχε επιρροή και της έδειξε τα μέρη και τα κατατόπια. Μαζί και κάτι μαγαζιά στα λαδάδικα, όπου ανέβηκε να χορέψει στα τραπέζια για να διακηρύξει στον ανδρικό πληθυσμό το φλογερό μήνυμα που έκρυβε κάτω απ' τη φούστα της. Ευτυχώς η δικιά μας, δεν παρασύρθηκε από το στιλ δουλειάς της –που θύμιζε δαπάρα- ούτε τη διαολόστειλε.

Ίσως να έπαιξε ρόλο κι εκείνο το βιβλίο που της είχε δανείσει, το χρυσό εγχειρίδιο της μπρεζνιεφικής εποχής, με τις εκατό ερωτήσεις για την εσσδ. Τότε που είχαμε το συνέδριο με το δεύτερο θέμα για το σοσιαλισμό και συζητούσαμε στις όβες, είχα γράψει άλλες εκατό ερωτήσεις για τη σοβιετία για να τις πιάσει ο σφος στην παρουσίαση των θέσεων. Αλλά δε μας κάλυψε ιδιαίτερα –ήταν πρακτικά αδύνατο- κι έκτοτε μου έμεινε απωθημένο να γράψω εγώ τη συνέχεια. Εκατό ερωτήσεις-απαντήσεις για την εσσδ, νούμερο δύο.

Η σημερινή γενιά όμως δεν ξέρει να εκτιμά τα πολιτικά άρλεκιν. Θα ήταν λοιπόν βάσιμο να υποθέσουμε ότι για την ένταξή της βάρυνε μάλλον ο τόπος καταγωγής της. Ο ηρωικός μανταμάδος κι η κομμουνιστογέννα λδ λέσβου.
Στο μανταμάδο ευδοκιμούν sui generis κομμουνιστές, που στο μυαλό μου έχουν κάτι από τον χαρακτήρα των ντόπιων απ' το αστερίξ στην κορσική. Ξεροκέφαλοι, λίγο συντηρητικοί, αλλά αξιαγάπητοι. Ηρωικά κατάλοιπα μιας εξίσου ηρωικής εποχής που ανήκει στο παρελθόν και το μέλλον της ανθρωπότητας.

Από φιλοσοφικής άποψης είναι μάλλον οπαδοί του σπινόζα. Πανθεϊστές που κατέβασαν τον θεό απ’ τον ουρανό στη γη, τον έντυσαν υποσυνείδητα με κόκκινο (ζουρλο)μανδύα κι έπλασαν τον κόσμο κατ’ εικόνα κι ομοίωση των επιθυμιών τους. Αλλά είναι ένα βήμα από το διαλεκτικό υλισμό, όπως άλλωστε και ο σπινόζα.

Η πλάκα είναι ότι ο γνωστός και μη εξαιρετέος μαρατζίδης, έχει γράψει βιβλίο για τις μικρές μόσχες, τα εκλογικά κάστρα του κουκουέ. Και πρώτο απ’ όλα ανάμεσά τους, είναι (σσ: ήταν) ο μανταμάδος. Εμείς με τη σφίσσα όμως τον γνωρίσαμε πρώτα από αυτή τη μελέτη κι ύστερα μάθαμε τι φρούτο είναι.

Με τέτοια παιδικά χρόνια, η μοίρα της σφισσας ήταν προγραμμένη. Μπήκε στην οργάνωση πρωτοετής κι όπως όλοι οι κορσικανοί, πρώτα έγινε κομμουνίστρια κι ύστερα άθεη. Κάτι που δεν την εμπόδισε να δίνει κάθε χρόνο το παρών στη γιορτή του ταξιάρχη. Δεν έχουν το θεό τους σε αυτά τα μέρη...

Σήμερα –αρκετά χρόνια μετά- παραμένει εντός, εκτός κι επί τ’ αυτά. Η σύνδεσή της είναι χαμένη κάπου στο αιγαίο, σε ένα μπουκάλι, χίλια μύρια κύματα από εκεί που βρίσκεται. Και η ίδια σκέφτεται να γράψει τη συνέχεια αυτού του κειμένου –αφού διαβάσει πρώτα τις εκατό ερωτήσεις για την εσσδ- και να βάλει τίτλο εν είδει αυτοκριτικής: καλά εσύ απογοητεύτηκες νωρίς.

Κι αν γράφω αυτό το κείμενο, είναι γιατί αύριο έχουμε πορεία κι αυτή ήταν η βασική μου παρέα σε κάθε κινητοποίηση ή εκδήλωση. Πάντα υπάρχουν ρεζέρβες κι αουτσάιντερ, αλλά δεν είναι το ίδιο. Κι έτσι βάζω κάθε φορά στον εαυτό μου το ίδιο υπαρξιακό ερώτημα: ξέρω με ποιους να πάω (και ποιους να αφήσω).
Αλλά με ποιον να πάω; Ιδού η απορία..

Μπόνους τρακ για τον τίτλο του κειμένου

http://www.youtube.com/watch?v=851YMdI2WyU

Πεθαμένες καλησπέρες

Όποιος έχει μείνει στο πνεύμα της προηγούμενης ανάρτησης, μπορεί να φωνάξει: κόμμα θυμήσου το 91’, εκεί που τα ποντίκια πηδούσαν ένα-ένα. Σπουδαία γεγονότα μες στην τραγικότητά τους. Αλλά κανείς δε θέλει να τα θυμάται και να μιλάει για αυτά. Επικρατεί ο νόμος της ομερτά και της αλεζίας. Αλεζία; Τι είναι τέλος πάντων αυτή η αλεζία; Δε γνωρίζω καμία αλεζία.
Η αλεζία είναι το ελληνικό 89’ και το δίδυμο 91’, που είχε ως πρελούδιο το 68'. Και πριν την αλεζία ήταν η ζεγκόβια, που ήταν μάλλον η κατοχή και το έπος του εαμ.

Το 68΄η ελλάδα ήταν στον γύψο, και το παγκόσμιο κύμα του παρισινού μάη και των φοιτητικών καταλήψεων της ήρθε με καθυστέρηση πέντε χρόνων. Με καθυστέρηση έζησε επί ανδρέα και τις δικές της κεϋνσιανές αυταπάτες, που ήταν παραφωνία στη διεθνή κατάσταση της επέλασης του νεοφιλελευθερισμού των 80'ς κι εξαντλήθηκαν γρήγορα, με παρωδίες σοσιαλμανίας και κοινωνικοποιήσεων. Με μια δεκαετία καθυστέρηση, έζησε και το δικό της θατσερισμό, με τον μητσοτάκη, που βρήκε έτοιμο χαλί στρωμένο από πριν.

Το δικό της 68', ή τουλάχιστον μια πτυχή του, το έζησε στο εξωτερικό και τη διάσπαση με τους εσωτερικούς, στην περιβόητη 12η ολομέλεια, που μας μπερδεύει ενίοτε, γιατί δεν είναι πολύ σαφές πότε μηδενίζει το κοντέρ και ξεκινάει από την αρχή η αρίθμηση. Και γιατί σήμερα να μην είναι οι ολομέλειες το ίδιο ιστορικές και να μην έχουν αρίθμηση; Από το να έχουν πάγκαλο βέβαια, όπως είχε η 12η, καλύτερα έτσι. Κι ας μην είναι τόσο ιστορικές όπως κάποτε.

Από την πρώτη διάσπαση με τους αναθεωρητές το 68’, μέχρι τη δεύτερη το 91’, συμπυκνώνεται μια ολόκληρη ιστορική περίοδος, εξαιρετικά πλούσια σε γεγονότα και διδάγματα. Ο θρίαμβος και η παρακμή του μεταπολιτευτικού ριζοσπαστισμού. Τα δύο κύπελλα κυπελλούχων των δυο δικέφαλων στο μπάσκετ ως ορόσημα.

Μια πορεία γεμάτη αντιφάσεις. Ο καπετάν γιώτης που έζησε την παράδοση της λαϊκής εξουσίας στην βάρκιζα –αυτό ήταν το λάθος μας θα πει αργότερα σε έναν δικαστή που τον προγκούσε- κι υπέγραψε λίγο πιο δίπλα το νέο ιστορικό συμβιβασμό σε ένα γεύμα. Κάτι σαν το νικήτα που επέζησε από το στάλινγκραντ κι αγάπησε την ειρηνική συνύπαρξη. Κι ο γιος του κάππου –που έφυγε τότε (ο πατήρ), χωρίς να φύγει ποτέ επί της ουσίας- να λέει ότι η αννούλα του χιονιά και της πορτοκαλέας κρατά κρυμμένα μυστικά και ντοκουμέντα απ' τις συνεντεύξεις που της έδωσε ο χαρίλαος τότε.

Κι η γραμμή της σοβιετίας που ήταν κι αυτή συνασπισμένη. Ειρηνικό πέρασμα και κριτική στήριξη στο πασοκ. Όταν είπα στο σκληρό διαλεκτικό ότι ο ραφαηλίδης θεωρεί τον μπρέζνιεφ έναν στάλιν χωρίς αίμα, μου απάντησε έτσι κι είπε: θα ‘θελε. (Εννοεί ο λεονίντ να έμοιαζε λίγο στο στάλιν).

Κι αυτά στο 12ο συνέδριο –που ψηφίστηκαν ομόφωνα- για αριστερή, προοδευτική κυβέρνηση, που μόνο μαρξιστικά αναλφάβητοι θα τα χώνευαν. Αλλά ο μπουχάριν αποκαταστήθηκε ένα χρόνο αργότερα κι ούτε το αλφάβητο του κομμουνισμού δεν είχαμε διαβάσει. Και στο πόρισμα με την εαρ, αντί για τζίφρα, υπογράψαμε με σφυροδρέπανο.

Και το 91’ που σημάδεψε ένα τέλος εποχής. Το τελευταίο πρωτάθλημα του άρη στο μπάσκετ. Το κύκνειο άσμα της σοβιετίας. Ο τελευταίος πολύ καλός δίσκος του παπακωνσταντίνου – και κατά άλλους ο πρώτος μέτριος, γιατί τελευταίος καλός ήταν το 89’ το χορεύω. Ο τελευταίος δίσκος με έμπνευση του χάρρυ κλυνν –όσο ήταν ακόμα κομμουνιστής, πριν ερωτευτεί τον σαμαρά και την πολιτική άνοιξη, μεταξύ άλλων. Τα πρώτα επεισόδια των απαράδεκτων. Η σύγχρονη εποχή στην αριστοτέλους –εκεί που είναι τώρα ο ιανός νομίζω- κι ο 904 να έχει τα πάντα από δίσκους, μέχρι και καρβέλα. Ενώ μετά, δέκα σιντί τον χρόνο, με αιματηρές οικονομίες και τις συνδρομές μας παξιμάδι.
Με άλλα λόγια τα ύστερα 80’ς. Μαζί με τα ύστερα του κόσμου και της ιστορίας.

Η κε του κόμματος ενημερωνόταν για τις εξελίξεις από τις εφημερίδες. Ο καθένας έγραφε τον πόνο του στην πρώτη, που ήταν κάτι σαν πρόγονος της ελευθεροτυπίας. Ο οηε έβγαζε ψήφισμα κατά του ιρακ με τη συγκατάθεση των σοβιετικών. Το κουκουσέ έβγαινε εκτός νόμου στη ρωσία! Οι κάμερες περίμεναν έξω απ’ το συνέδρίο τον ανδρουλάκη κι αυτός μόλις βγήκε άρχισε να καταγγέλλει το πραξικόπημα. Τρόμος...

Σαν το θρίλερ στην κρίσιμη ψηφοφορία για τον γραμματέα που την πήραμε με σκορ λιμόζ, 57-53. Κι αν ερχόταν ανάποδα; Παραμένει και σήμερα ένα από τα πιο αντιδιαλεκτικά κι ιντριγκαδόρικα ερωτήματα της ιστορίας.


Ντοκουμέντο από την εποχή του τρόμου

Και το βιβλίο του ανανεωτικού τριγάζη για την επίσκεψη στο οικουμενικό πατριαρχείο της μόσχας για το χρίσμα του ιούδα γκόρμπι. Περίπου όπως το 68’ που τελικά δεν τους βγήκε και στράφηκαν στον τσαουσέσκου, που μετά τον έριξε ο γκορμπατσόφ. Μύλος... (της αντίδρασης).
Ένας ηρακλής ξέρει γιατί δεν τους το ‘δωσε τελικά. Ίσως γλυκάθηκε με το αγαλματάκι του ημίθεου που του δώσαμε για το ηράκλειο έργο που επιτελούσε φορώντας την λεοντή του κομμουνιστή.

Το μπάσκετ είναι όχημα για να καταλάβει κανείς το τέλος αυτής της εποχής. Ο τελικός με την ιταλία στο ευρωμπάσκετ της ρώμης το 91, στην τελευταία παράσταση της ενωμένης γιουγκοσλαβίας, λίγο πριν αρχίσει ο εμφύλιος. Το 92’ το ολυμπιακό κίνημα καταργεί και το τελευταίο φύλλο συκής με την άρση απαγόρευσης συμμετοχής στους επαγγελματίες παίκτες κι οι αμερικάνοι εμφανίζουν την (I have a) dream-team. Οι γιούγκοι ποτέ δεν αντιμετώπισαν ενωμένοι την αμερικάνικη ομάδα όνειρο, σε μια υφήλιο εφιάλτη. Ούτε κι οι σοβιετικοί του εφιάλτη γκόρμπι άλλωστε.

Και πιο πριν το 68’. Κάτι σαν τη ρεβάνς της τασκένδης. Σε ένα sui generis κόμμα με σταλινική βάση, ζαχαριαδική κι ορθόδοξη που στην πλειοψηφία της πήγε με αυτούς που είχαν το χρίσμα των ρεβιζιονιστών. Κι αυτοί που τότε έμειναν μαζί μας, αλλά έφυγαν για να βρουν τους άλλους το 91’; Τι μπορεί να λένε για τότε κι όλα τα ενδιάμεσα, τώρα στα γεράματα που ανακάλυψαν τις μεγάλες αλήθειες της ζωής;
Το κακό είναι ότι τα ογκώδη (χίλιες τόσες σελίδες) πρακτικά της 12ης, που εκδόθηκαν το 08’ από τη σύγχρονη εποχή, κοστίζουν 40 ευρώ, ένα για κάθε χρόνο που πέρασε, κι είναι πρακτικά απλησίαστα.

Και μετά το 91; Πεθαμένες καλησπέρες. Κι άμα δω κανένα φίλο τρέχω μη με θυμηθεί. Θρυλείται ότι ο πασχαλίδης έγραψε αυτό το τραγούδι ακριβώς για τη διάσπαση κι όσα ακολούθησαν.

Κάθε διάσπαση είναι και μια διαχείριση ήττας. Καταμερισμός ευθυνών, χώρισμα στα τσανάκια μας κτλ. Οι δικές μας ήττες όμως ήταν αδύνατον να διαχειριστούν κι απλώς βλέπαμε το έδαφος να φεύγει κάτω απ’ τα πόδια μας. Και το σαράντα και το ενενήντα.

Στην ταινία οι απόντες που πιάνει αυτήν την περίοδο, λέει σε κάποιο σημείο.
Οι καλύτεροι δεν έχουν σε τι να πιστέψουν. Κι οι χειρότεροι διψάνε για νίκες. Κι έγιναν υπουργοί και πασόκοι.
Κάποιοι καλοί χάθηκαν μαζί με τους κακούς κι εσύ να λες: μα πώς γίνεται να είναι με αυτούς, αφού ψήφισαν το μάαστριχτ, πληρώνει ο λαός.

Κι οι πιο πολλοί πήγαν σπίτι τους κι εξαφανίστηκαν. Σύντροφοι που ούτε έφυγαν, ούτε διαγράφτηκαν, απλώς χάθηκαν και πήγαν σπίτι τους. Εξατμίστηκαν σαν τους αντιφρονούντες στο 84’ του όργουελ. Χάθηκαν οι οργανωτικές και δεν τους βρήκε κανείς.
Έπεσε ο ουρανός στα κεφάλια μας. Οργανωτικό κάζο, σαν αυτό επί μανιαδάκη, αλλά χωρίς τον μανιαδάκη –τα καταφέρνουμε και μόνοι μας. Σαν την οδηγία της ντουντούκας στο τέλος της πορείας: σύντροφοι διαλυόμαστε. Κι εσύ την πήρες σοβαρά...

Το όνειρό μου έκτοτε είναι να βρω μια συντρόφισσα, στη ζωή και στο κόμμα, που να τα καταλαβαίνει όλα αυτά. Κι όταν φθαρεί η σχέση μας σαν τη σοβιετία κι έρθει η ώρα να χωριστούμε σαν πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, να της πω, είσαι για μια δωδέκατη; Κι αυτή να πιάσει το συνειρμό και να συμφωνήσει. Οπότε θα καταλάβω κι εγώ ότι είναι η γυναίκα της ζωής μου και θα της ζητήσω να παντρευτούμε.

Κι είναι κι ένα ακόμα τραγούδι που περιγράφει την κατάσταση. Άμα πεις παπακωνσταντίνου, στους εαακίτες φίλους μου, οι πιο πολλοί, λόγω ηλικίας και ιδεολογίας, εννούν το θανάση και δε σηκώνουν κουβέντα. Ούτε καν για τον πέτρο.
Απ' τον δικό μας (βασίλη) αγνοούν το καλύτερο κομμάτι της δουλειάς του στην χρυσή δεκαετία με τις βάτες, αλλά τραγουδούν με πάθος ένα στίχο από το πόρτο ρίκο. Αξίζει φίλε να υπάρχεις για ένα όνειρο κι ας είναι η φωτιά του να σε κάψει.

Πράγματι. Αυτό που δε μας λέει ο ποιητής είναι τι γίνεται αφού σε κάψει το όνειρο. Μέχρι τότε αξίζει να ζεις με την ελπίδα να το δεις να γίνεται πράξη. Μετά όμως; Τι κάνεις, αφού σε κάψει; Ιδού η απορία.

Μπορείς να απαντήσεις με ένα άλλο τραγούδι. Το καμένο χώμα βγάζει έτσι και πέσει μια βροχή τα ωραιότερα λουλούδια που ‘χω δει. Αλλά έξω απ' τον χορό, πολλά τραγούδια λέμε.
Εγώ σέβομαι απεριόριστα όσους χόρεψαν στο ταψί της ιστορίας και κλήθηκαν να απαντήσουν, ενώ στο μυαλό τους έπαιζε πλέι μπακ παπακωνσταντίνου (ένας είναι, σαν το κόμμα). Όλα από χέρι καμένα και τα σπίρτα μας βρεγμένα. Την χρονιά του πορίσματος με την άνοιξη (της πράγας και του κύρκου).

Το κείμενο αυτό γράφτηκε με αφορμή τη συμπλήρωση είκοσι χρόνων από την έναρξη του 13ου συνεδρίου του κουκουέ -επονομαζόμενου και γρουσούζικου. Κι αν σας φαίνεται λίγο ασυνάρτητο, είναι γιατί προσπαθεί να ακολουθήσει απεγνωσμένα το κλίμα της εποχής των ύστερων 80'ς. Αλλά αδυνατώντας να την καταλάβει, την ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα. Περίπου όπως και με τις γυναίκες..

Υγ: ενδιαφέροντα χρονικά από την άποψη του κόμματος (είτε συμφωνεί, είτε διαφωνεί με αυτά) μπορεί να βρει κανείς στις εξής διευθύνσεις:

http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=873584&publDate=15/7/2001
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=2698347&publDate=6/2/2005
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=4568998&publDate=1/6/2008
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=877465&publDate=18/7/2001
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=879629&publDate=19/7/2001
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=883412&publDate=22/7/2001
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=882689&publDate=21/7/2001
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=881657&publDate=20/7/2001

Για τη λίγκα των κομμουνιστών

Μετά το ευγενικό συναίσθημα του έρωτα, που είναι ανίκητος και παροικεί στις καρδιές των μικρών κοριτσιών, πάμε και σε πιο ταπεινά ανθρώπινα ένστικτα, που είναι κι αυτά αήττητα, αλλά συνήθως παροικούν στις ψυχές μικρών αρσενικών χούλιγκαν και τα σφηνωμένα στα κάγκελα μυαλά μας. Πάμε, στο ρυθμό του ύμνου της ομάδας που υποστηρίζουν η λιάνα κι η αλέκα. Αβάντι μαέστρο.

Κόμμα μας μεγάλο, δεν υπάρχει άλλο
Δεν υπάρχει άλλο, πιο μπετόν αρμέ
Και χιλιάδες φίλοι, μόλις δουν παφίλη
Ζήτω λεν το κόμμα μας, το κουκουέ

Το κάπα-κάπα-ε, το κάπα-κάπα-ε
Κάπα-κάπα-ε, το κόμμα σου λαέ (2)
(Σφυρίγματα, σφυροκροτήματα, χαμός)

Σε έχουνε δοξάσει, γκλέτσος και βαλάση
Σύμμαχοι λαϊκοί, που έχει ο περισσός
Και χιλιάδες μέλη, μόλις δουν κανέλλη
Ζήτω λένε ο ορθόδοξος κομμουνισμός

Το κάπα-κάπα-ε, το κάπα-κάπα-ε
Κάπα-κάπα-ε, το κόμμα σου λαέ (2)

Το δεύτερο μισό μου βγήκε λίγο προβοκατόρικο, αλλά δε μου έβγαινε αλλιώς η ρίμα.

Η τελευταία κομεπ του 2010 περιέχει το άρθρο των μαρξ, ένγκελς για τη λίγκα των κομμουνιστών, τα πρώτα βήματα συγκρότησης, ύπαρξης και λειτουργίας (και στο λέτσοβο) κομμουνιστικής οργάνωσης.

Έκτοτε κύλησε μπόλικο νερό στο αυλάκι του σύντομου εικοστού αιώνα, που ήταν μια διελκυστίνδα σαν ντέρμπι ποδοσφαίρου. Αλλά την κρίσιμη στιγμή, αρχές 45’, στο τέλος του ημιχρόνου της ιστορίας η -τεχνική- ηγεσία, φάνηκε λίγη. Μόλις το 47’ έβαλε σύνθημα για σοσιαλιστική επανάσταση. Όμως μία μέρα πριν νωρίς, δύο χρόνια μετά αργά. Κι εβδομήντα –παρά κάτι- χρόνια μετά πολύ αργά.

Κι έκτοτε ο χρόνος κυλάει απελπιστικά αργά, με τις χαμένες ευκαιρίες να διαδέχονται η μία την άλλη. Εκείνη του 45’ όμως ήταν ανεπανάληπτη. Τετ α τετ, σε κενή εστία κι ο αντίπαλος εξουδετερωμένος. Αλλά εμείς παίξαμε φερ πλέι και βγάλαμε τη μπάλα στην κερκίδα. Σκοντάψαμε, πέσαμε, σηκωθήκαμε, περιμέναμε να σηκωθεί κι αυτός, για να τον ξαναρίξουμε. Ό,τι κάνει περίπου κάθε επανάσταση που ψάχνει το δρόμο της.

Κι ήρθε το τέλος της ιστορίας κι οι διπλές ανατροπές το 89-91. Σαν τα δυο εγκεφαλικά του λένιν. Και σαν τα γκολ της μάντσεστερ, στον τελικό με τη μπάγερν. Κι εμείς στον ρόλο του κουφού(ρ) να κλαίμε σα μικρά παιδιά και να ψάχνουμε να βρούμε τι έγινε.

Τώρα παίζουμε παθητικά, κατενάτσιο με λαϊκές αντεπιθέσεις, να σώσουμε οτιδήποτε κι αν σώζεται. Παζαρεύουμε από θέσεις άμυνας πόσα θα χάσουμε, χωρίς επιθετικό σχέδιο και σοβαρές πιθανότητες νίκης. Γκολ αυτοί, λαϊκή εξουσία εμείς. Σέντρα και διαλεκτικός κεντρισμός. Μην χάσουμε τη μάχη του κέντρου από δεξιούς κι αριστερούς οπορτουνιστές που συγκλίνουν στο συντονισμό των πρωτοβάθμιων.

Στη σύγχρονη εποχή, του τσάμπιονς λιγκ και της σούπερ λίγκας, το κείμενο των κλασικών χρειάζεται επικαιροποίηση. Προβάλλει η ανάγκη για μια διεθνή λίγκα των κομμουνιστών, ως αντίπαλο δέος στο τσάμπιονς λιγκ. Πριν την έναρξη των ταξικών αγώνων, αντί για σεντόνι, θα κουνάμε κόκκινα λάβαρα και πανό, ενώ στα μεγάφωνα θα παίζει ο ύμνος της διεθνούς.

Παράλληλα, πρέπει να δούμε και τις καινούριες γκρουπες δυναμικότητας.
Η καλύτερη μπάλα παίζεται παραδοσιακά στη λατινική αμερική που είναι ο φαντεζί αδύναμος κρίκος. Αλλά εδώ μας προβάλλονται ανώδυνα πρότυπα, σαν τον λούλα, το πόρτο αλέγκρε. Ή τον σοσιαλισμό του 21ου αιώνα, το ελικόπτερο και την αναδιαπραγμάτευση στην αργεντινή. Ενώ οι σνομπ βρετανοί, λένε ότι ανακάλυψαν πρώτοι απ’ όλους το σοσιαλισμό, με τους λουδίτες και τα τρέιντ γιούνιονς. Αλλά ξεπεράστηκαν από τις εξελίξεις κι έγιναν ουραγοί του κινήματος.

Πρώτο γκρουπ δυναμικότητας στον ελληνικό χώρο είναι το κουκουέ, που είναι ένα γκρουπ μόνο του, γιατί δε θέλει να βρεθεί στο ίδιο γκρουπ μαζί με άλλες ομαδούλες. Οι (προ)αιώνιοι αντίπαλοί του το κατηγορούν για σεχταρισμό κι άρνηση της κοινής δράσης.

Από κοντά κι ο συνασπισμός, μια κοινοπολιτεία της αριστεράς, χωρίς τις βαλτικές δημοκρατίες του κουβέλη, που ήταν παλαιόθεν αντιδραστικές κι αποσχίστηκαν. Ο σύριζα κατάφερε να γίνει η δεύτερη υπερδύναμη του χώρου –ακόμα και πρώτη σε κάποιες δημοσκοπήσεις- αλλά τελικά κατέρρευσε υπό το βάρος των ίδιων του των αντιφάσεων και τείνει να διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη, με την περεστρόικα του τσίπρα.

Στην επόμενη γκρούπα δυναμικότητας είναι οι φυλές της ανταρσύα, που ενώθηκαν στα πρότυπα της σούπερ λίγκας και της κομμουνιστικής λίγκας του μπεζανσνό στη γαλλία, που τελικά ρεφόρμισε και μετονομάστηκε σε αντικαπιταλιστικό κόμμα. Είναι μια ένωση συμφερόντων που ίσως διαλυθεί στο πρώτο πέναλτι, την πρώτη παρέκκλιση και το πρώτο στραβό σφύριγμα για την εσχάτη των ποινών. Αλλά δεν είναι αυτός τρόπος να λύνουμε τις διαφορές μας σύντροφοι. Αυτά τα κάνουν οι σταλινικοί.
Παρόλα αυτά μένουν ενωμένοι, για να γλιτώσουν τον υποβιβασμό και να έχουν ελπίδες να ανέβουν κάποτε κατηγορία, όπως έδειξαν οι τελευταίες εκλογές. Το θέμα όμως είναι τι σκοπό σφυρίζουν και ποιος έχει τη σφυρίχτρα. Κι από αυτή την άποψη το σεκ έχει την ιδεολογική ηγεμονία κι ένα σημαντικό πλεονέκτημα.

Μετά είναι το μου-λου κίνημα, που είναι κάτι σαν την βρετανία. Παρακμασμένη δύναμη, περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις, που απέχει τα τελευταία χρόνια από τις εκλογικές οργανώσεις, ίσως γιατί τιμωρήθηκε αναδρομικά για τα αιματηρά γεγονότα του χέιζελ και της τασκένδης.

Ο χουλιγκανισμός και τα μπάχαλα στις πορείες είναι ίσως η μεγαλύτερη μάστιγα για το κίνημα των τελευταίων χρόνων, ιδίως μετά το δεκέμβρη. Οι φανατικοί πλακώνονται με τους μπάτσους, αντί να δουν μπάλα και διώχνουν τον άμαχο, εργαζόμενο πληθυσμό. Έξω οι οικογένειες από τα γήπεδα, που λέει κι ένα σύνθημα στην τούμπα. Υπεράνω όλων η επαναστατική γυμναστική κι η προπόνηση για την τελική μάχη, στο στίβο της ταξικής πάλης.

Μια λύση θα ήταν η τιμωρία της έδρας της συγκέντρωσης, για να αφήσουν στην επόμενη απεργία μόνους τους πενήντα εργατοπατέρες της γσεε, να κάνουν πένθιμη πορεία κεκλεισμένων των θυρών με καμιά δεκαριά σφραγίδες και τους σεκίτες για τσιρ-λήντερ. Ενώ τώρα παίρνουν παράταση ζωής από δανεικό κοινό που γιουχάρει όσους ξεπούλησαν τις ταξικές φανέλες, αλλά τους προσφέρει άλλοθι κι ακροατήριο.

Στον αντίποδα εμείς κάνουμε ήσυχες πορείες, σαν την ομάδα της λιάνας στην ευρώπη, χωρίς τίτλους. Μόνο κάτι προκρίσεις, προ κρίσης, στο δεύτερο γύρο. Όμως ο τρίτος γύρος θα είναι ο τελικός. Σαν κι εκείνον του ουέμπλεϊ. Στον ημιτελικό φάγαμε πισώπλατα το μαχαίρι των τιτοϊκών, αλλά στη ρεβάνς, τους πλήρωσε η χούντα κι απέκτησαν το υλικό κίνητρο για να χάσουν με 3-0 και να αποκλειστούν από την κομινφόρμ.

Κι ύστερα ήρθε το ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο του άγιαξ, με τα τανκ και τις προελάσεις, όπου όλοι έπαιζαν ελεύθερα σε όλες τις θέσεις με τη σειρά και στο τέλος κανείς δεν ήταν γραφειοκράτης, ή χαφ. Όμορφο ποδόσφαιρο, σαν το σοσιαλισμό μας, που τον βάφτισαν κι αυτόν ολοκληρωτικό, επειδή τον ζήλευαν και τον μισούσαν.

Κι έτσι τα μεταξύ μας παιχνίδια, με κοινή δράση και συνεργασίες θα αργήσουν κατά πως φαίνεται για να μην οδηγήσουν σε εμφύλιο. Όπως στα προκριματικά του μουντιάλ του 70’ που ξεκίνησε πόλεμος ανάμεσα στην ονδούρα και το σαλβαδόρ, με αφορμή έναν αγώνα ποδοσφαίρου μεταξύ των εθνικών τους ομάδων.
Άσε που όποιος πλησιάζει στα κόρνερ θα φεύγει με κάνα αυτί λιγότερο, όπως ο δημητρίου, τότε στην τασκένδη.

Τέτοιες όμορφες, πολιτικές ιστορίες από τον χώρο του μπάσκετ και του ποδοσφαίρου, μπορεί να βρει κανείς και στο τελευταίο βιβλίο του αντάρτη ελευθεράτου, εξουσία τι μπάλα παίζεις από τις εκδόσεις τόπος. Όσοι πιστοί -του στρογγυλού πάνθεου- σπεύσατε.

Στάλιν ανίκατε μάχαν

Απ' την κική και την κοκό ποια να διαλέξω;
Την κική φυσικά. Είναι η πιο όμορφη.
Έλα όμως που με χρόνια, με καιρούς, βλέπεις την κοκό και σου αρέσει αυτή περισσότερο. Κι αντί να το δεις διαλεκτικά, συγκεκριμένη ανάλυση της στιγμής, το πας ως ζήτημα αρχών. Κατά βάθος πάντα η κοκό μου άρεσε πιο πολύ.
Κι έτσι που λες, για να μείνεις αμετακίνητος στις αρχές σου, αρχίζεις να αλλάζεις αρχές σαν τα πουκάμισα, που ποτέ δεν είχες και δε φόρεσες. Με τους ρυθμούς που άλλαζε εχθρούς η φάρμα των ζώων.

Το πρόβλημά σου είναι ότι δεν έχεις καλή τακτική. Σε ενδιαφέρει μόνο ο τελικός στόχος. Να γυρίσει ο τροχός, να κυβερνήσει κι ο φτωχός. Δε βλέπεις το ταξίδι. Που όσο πιο όμορφο είναι, τόσο πιο γεμάτος φτάνεις στον τελικό σου προορισμό. Όσο πιο πολλά ζήσεις στη διαδρομή, τόσο λιγότερα θα αντιμετωπίσεις μετά και θα συνεχίσεις πιο εύκολα. Όσο περισσότερα ρυάκια ενώσεις στο ορμητικό ποτάμι της επανάστασης, τόσο πιο σίγουρος θα είσαι πως δε γυρίζει πίσω πια. Όσες αντιφάσεις μπλεχτούν στο πλέγμα που θα την προκαλέσει, τόσο λιγότερες θα έχεις να αντιμετωπίσεις μετεπαναστατικά.

Οι μπολσεβίκοι πχ, χρειάστηκαν μια επανάσταση μες στην επανάσταση για να λύσουν το θέμα της γης, όπου έκαναν τακτική υποχώρηση τον οχτώβρη, για να πάρουν τους αγρότες με το μέρος τους. Αλλά εσύ ψάχνεις μια επανάσταση χωρίς επανάσταση. Μια σχέση ειρηνικής συνύπαρξης, σαν τη λαϊκή εξουσία, που θα έρθει γραμμικά, χωρίς άλματα και ξεσπάσματα, κι όλοι θα ψαχνόμαστε τι ακριβώς είναι.
Φιλία; Σοσιαλισμός; Μη καπιταλιστικός τρόπος ανάπτυξης; Κάτι ενδιάμεσο, τύπου τσάβες; Αξίζει να επενδύσεις κόπους κι αγώνες πάνω του; Ή είναι θνησιγενές κι αντιδραστικό σε τελική ανάλυση;

Κι είναι φορές ξέρεις, που ερωτεύεσαι αυτά ακριβώς τα άλματα. Όχι τους τυχοδιώκτες, που σκέφτονται μόνο το πήδημα. Αλλά τα πρώτα χρόνια του μέλιτος, που είσαι μες στα επαναστατικά γλυκόλογα κι όλη την ώρα μιλάς για τον κομμουνισμό και κάνεις όνειρα για το μέλλον. Κι είναι αυτά που σε κρατάνε στην σχέση, όταν αρχίσει να φθείρεται.

Σαν τους κουβανούς που αντέχουν ακόμα γιατί θυμούνται πώς γλίτωσε η δική τους σχέση από τα δόντια των γιάνκηδων ή πώς κλέφτηκαν με τον κάστρο και τους αντάρτες του γκράνμα. Μια σχέση που πέρασε από σαράντα κύματα. Γι’ αλλού ξεκίνησε (να ρίξει τον μπατίστα), γι’ αλλού πήγε (σοσιαλισμός) κι αλλού πάει να καταλήξει (παλινόρθωση). Προς το παρόν οδεύει στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα που αυτομολεί πάντα τελευταία.

Είναι κι άλλοι που ταξιδεύουν χωρίς προορισμό. Χωρίς βάρκες, φόβους και ελπίδες. Το φλερτ δεν είναι τίποτα, ένα άλλοθι για ρομαντικούς μικροαστούς. Το παν είναι ο κεραυνοβόλος έρωτας. Η θύελλα που κρατά για λίγο και τότε νιώθεις πως ζεις. Αλλά κατά βάθος είσαι φτερό στον άνεμο. Κι η κεραυνοβόλος κατάληψη, με την αστραπή κλεισμένη στον κύκλο της ζωής. Εδώ είναι το ταξίδι. Στο ξόδεμα της στιγμής. Κι ο χρόνος είναι μια συνέχεια από στιγμές. Αυτές όλες μαζί όμως, δεν κάνουν μία ζωή. Όσα κομμάτια κι αν μπορέσεις να ενώσεις, δε θα σου φτάσουν μια στιγμή για να τη νιώσεις.

Μπορεί να φταίει που επενδύεις στον αδύναμο κρίκο. Ψάχνεις να βρεις ένα κενό εξουσίας κι έρωτα, μια ρωγμή για να χωρέσεις. Πατάς στην αδυναμία του άλλου, για να σε ερωτευτεί και να σε αγαπήσει. Στην ανάγκη του να έχει κάποιον πλάι του. Κι όπως η ιστορία απεχθάνεται τα κενά, μπήκες εσύ τσόντα, να το καλύψεις.

Κι έγινε η σχέση μια βαρετή αγαποσυνήθεια, με τάσεις παλινόρθωσης. Κι αρχίσαμε να λέμε ότι φταίει ο -ιμπεριαλιστικός- περίγυρος, που έβαζε λόγια και βιτρίνες, τα άσχημα οικονομικά μας, η προτεραιότητα στην υποδιαίρεση ΙΙ και πάει λέγοντας. Αλλά είχαμε τα δικά μας που μας έφθειραν και μας έκαναν τη ζωή ποδήλατο. Τι ισορροπία να κρατήσεις σε ένα ποδήλατο με μπρεζνιεφική στασιμότητα που δεν κινείται; Το ρίχνεις στις –θεωρητικές- ακροβασίες με το παλλαϊκό κράτος κι ό,τι βγει. Μέχρι να σου βγει η ψυχή και το χούι του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε. Κι εκεί το πράμα μπλέκει πιο πολύ. Γιατί το κάστρο έπεσε από μέσα. Αλλά αν δεν υπήρχαν τα απ’ έξω, θα τα βγάζαμε πέρα με τα δικά μας. Θα ρίχναμε τις αντιθέσεις μας κάτω από το χαλάκι και θα αναβάλλαμε τον χωρισμό -των σοβιετικών δημοκρατιών- επ’ αόριστο.

Οι επικριτές μας τα βλέπουν απ’ έξω, αλλά διαφωνούν με το απ’ έξω του λένιν. Λένε ότι η σοβιετική μας σχέση (παραγωγής) ήταν αυταρχική σαν την πολιτεία του πλάτωνα, με σοφούς ηγέτες της νομενκλατούρας που κυβερνούσαν και τα κομματικά σκυλιά να τους φυλάνε (και ποιος θα μας φυλάει απ’ τους φύλακες). Αλλά κατά βάθος, πλατωνικοί είναι οι δικοί τους έρωτες, που τους μένουν απωθημένα. Σε δέκα χρόνια, πάλι για τον δεκέμβρη θα μιλάνε. Άλλοθι μιας ανέραστης ζωής γεμάτη ζήλια για την δική μας υπαρκτή σχέση, σε αντίθεση με τις ανύπαρκτες δικές τους, που μένουν πάντα ιδεατές, απλό υλικό για φαντασιώσεις.

Κι αν βγω από αυτή την υπαρκτή, -που άλλοι τη βάφτισαν ειρκτή, με φύλακες που κανείς δεν φυλάει και παρατονίες που κάνουν τους φύλακες, φυλακές για αντιφρονούντες- κανείς δε θα με περιμένει. Και δώσ’ του πάλι απ’ την αρχή, ο βράχος μας να ανεβαίνει. Βράχος σαν το ντιμιτρόφ. Και σαν αυτόν του σίσσυφου.

Και ξεκινάμε πάλι απ' το μηδέν (για το άπειρο).
Έχουμε καλό σκοπό, κομμουνιστικό. Τον ντύνουμε με τις πιο ωραίες ιδέες και κάνουμε καντάδα στους προλετάριους έξω απ’ τα εργοστάσια. Κι η εργοδοσία μας κυνηγάει με τους κουβάδες και στο τέλος τα κάνουμε μούσκεμα. Αλλά δεν πνιγόμαστε σε μια κουταλιά νερό κι ένα αρχιπέλαγος αντιφάσεων. Δεν είπαμε ακόμα την τελευταία λέξη. Τις πιο όμορφες ιδέες μας δεν τις έχουμε πει ακόμα. Πήγαμε να τις εφαρμόσουμε στην πράξη, αλλά κομπλάραμε, όπως ο οβελίξ μπροστά στη φράμπαλα κι είπαμε απλώς: βφκστφτ, ή κάτι τέτοιο. Ιδανικοί κι ανάξιοι εραστές, των πιο μεγάλων ιδανικών. Αξίζει να αποτύχεις για αυτά πολλές φορές.

Κίνημα 14ης φλεβάρη*, ενάντια στην αυτοδιάθεση του σώματος

* κατά το κίνημα 14 γενάρη που δρα στην τυνησία

Αντάρτικα τραγούδια

Σήμερα που είναι η ηρωική και πένθιμη επέτειος της βάρκιζας, η κε του μπλοκ είπε να το ρίξει στα αντάρτικα με τη βοήθεια του κ. γαζή που συγκέντρωσε τους στίχους από τα τραγούδια της αντίστασης σε ένα βιβλίο που το κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις δαμ.

Ξεκινάμε με τραγούδια για δοσίλογους

Τίνος είναι βρε γυναίκα τα παιδιά
Τόνα μου φωνάζει γιες
Τ’ άλλο μου φωνάζει για
Τίνος είναι βρε γυναίκα τα παιδιά

Τα κορίτσια πούχαν πρώτα ιταλούς
Τα κορίτσια πούχαν πρώτα γερμανούς
Τώρα έχουν εγγλεζάκια
Με κοντά παντελονάκια
Κι από πίσω ένα σύνταγμα ινδούς

Ας εξειδικεύσουμε καλύτερα στους γερμανοτσολιάδες του ράλλη.

Των γερμανοτσολιάδων

Εν-δυο, εν-δυο
φουστανέλα, τσαρούχ’, φούντα, φέσ’
εφτούνα τα ρούχα μι καίνι
κι αδίκως μου τάχουν φουρέσ’

-Άιν-τζβάι, άιν τζβάι
τσουλιά να μι λεν’ δε μ’ αρέσ’
ιγώ γερμανός είμι τώρα
καμάρ’ των ταγμάτων ες-ες

-Ιγώ είμ’ ιγώ κι δεν αργώ
ρουμιούς να σφάξου μάνι-μάνι
μι λεν λιφούς κι στου γιουρούς
τους τραυματίες έχου ξικάνει

-Άιν-τζβάι, άιν-τζβάι
λιφτά στου κιμέριμ΄ πουλλά
γι’ αυτά που μου λεν’ δε με νοιάζει
ο αδόλφος μου νάνι καλά

Ο στρατός του ράλλη

Τους βάλαν φουστανέλες και φεσάκια
Τσαρούχια με φονυτίτσα στην κορφή
Και νόμισαν πώς γίναν ευζωνάκια
Και περπατούν στητοί και λυγιστοί

Μα ξάφνου τον ελας σα δουν μπροστά τους
Τα παληκάρια τούτα της φακής
Αμέσως αμολάνε τα άρματά τους
Και τα ζωνάρια πέφτουν καταγής

Κι ο ράλλης τους κοιτά με απελπισία
Και το ξερό κεφάλι του χτυπά
Αχ, τι σοφά το λέει η παροιμία
Το ράσο δεν κάνει τον παπά

Στο γιάννη ράλλη

Γιαννάκη το ποτάμι πλημμυρίζει
Άκου, βρυχιέται, σπάζει τις φραγές.
-Φίλοι, μικρό κακό, μη σας φοβίζει
οι γερμανοί θα στείλουν τα ες-ες.

-Γιαννάκη ξύπνα, το νερό φουσκώνει,
τα πλήθη, ακούς, το δίκιο τους ζητάν
-Κούφιες φωνές, το αυτί μου δεν ιδρώνει
θα φτιάξω τους τσολιάδες να τους φαν.

-Γιάννη σε μύριους ξέσπασε χειμάρρους
νεροποντή, μας έπνιξε ο λαός
-Ε, τότε θα αμολήσω τους βουλγάρους
κι ας γίνουν όλα στάχτη, κουρνιαχτός.

Του κάκου, το ποτάμι όλο φουσκώνει
Όσο του χύνουμε αίμα πλημμυρά
Απ΄ το χαμό κανείς δε μας γλιτώνει
Θα μας ρουφήξουν τα άγρια του νερά

Κι ένα ακόμα τετράστιχο, απ’ το «είμαι του ελας αντάρτης»

Δε φοβάμαι την κρεμάλα, δε φοβάμαι το σκοινί
Και στο διάβα μου όλοι τρέμουν ράλληδες και γερμανοί
Ράλληδες, ταγματαλήτες, μπουραντάδες, γερμανοί
Τα κεφάλια σας θα πέσουν, απ’ τ’ αντάρτικο σπαθί

Στην ίδια κατηγορία είναι και τα τραγούδια για τον εδες του ζέρβα.

Η ίδρυση του εδες

Ο ταβουλάρης, σωστός μακελάρης
Εσκέφτηκε στα σοβαρά (τι λες)
Πως θα μπορέσει να βγάλει απ’ τη μέση
Ποιον λέτε το φουκαρά (για ιδές)

Έτρεξε πάλι με φούρια μεγάλη
Σε κάποιο γνωστό στρατηγό (λαγό)
Και φουσκωμένος του λέει ο καημένος
Αυτά τώρα που θα σας πω (πω-πω)

Βρε σα μπορείς το εαμ να διαλύσεις
Βάλε μάσκα να κλείσεις
Κάθε στόμα που θα δυσπιστεί
Βρε σα μπορείς τι σου έφερα ακόμα
Έλα φτιάξε το κόμμα
Να σου δώσω αυτά που ποθείς (λεφτά)

Κι ο ναπολέων φουσκώνει σα λέων
Και βάζει το ζήτημα μπρος (για ιδές)
Βρίσκει καμπόσους, σελέμηδες τόσους
Και φτιάχνει το κόμμα αυτό (εδες)

Κι έτσι αρχίζουν χωριά να γυρίζουν
Να τάζουν λεφτά με ουρά (παρά)
Εμάς να βρίζει και όλο να αφρίζει
Παντού να σκορπά συμφορά

Και στα στερνά η γκεστάπο διατάζει
Πως ο εδές θα την πάθει
Να χτυπήσει κρυφά τον ελας (κάπως αργά)
Κάπως αργά γιατί τόχουνε μάθει
Πως ο εδες θα την πάθει
Να σωθεί μια για πάντα η ελλάς (αμήν)

Υπήρχε επίσης για τον ζέρβα, μια ειρωνική παραλλαγή του γνωστού τραγουδιού, βάζει ο ντούτσε τη στολή του.

Αχ πωγώνι

Στέλνει ο ζέρβας στο πωγώνι
Το στρατό και ξεσπαθώνει
Δεύτερη φορά (2)

Για να κλέψει και να αρπάξει
Και τον κόσμο να ρημάξει
Βρε το μασκαρά (2)

Κι ο ελάς που ξαγρυπνάει πλάι στον καλαμά
Τούδωσε κλωτσά και πάει στα βαθιά νερά
Αχ, πωγώνι, μωρέ κακό πωγώνι
Για δεύτερη φορά ο ζέρβας τα πληρώνει

Στο ίδιο μήκος κύματος και κάποιες σατιρικές μαντινάδες απ’ τα δεκεμβριανά.

-Γυναίκες και μωρά παιδιά με μπόμπες τα χτυπάνε
Πάντα οι άγγλοι τόλεγαν ότι μας αγαπάνε
-Την έπαθαν στην ήπειρο και όλο τρέχει ο ζέρβας
Για να προφτάσει γρήγορα διανομή κονσέρβας
-Με πείνα οι άγγλοι φίλοι μας μάχονται την πατρίδα
Μα εδώ που η δάφνη φύτρωσε βγαίνει κι η λαχανίδα
-Μπρος στον ελας μας φεύγουνε οι άγγλοι κι οι χαφιέδες
Κι οι δρόμοι της πρωτεύουσας γεμίζουνε μπερέδες
- Ο άρης είν’ τριαντάφυλλο κι όπου να πάει μυρίζει
Κι ο ράλλης είναι γάιδαρος κι όπου να πάει γκαρίζει.

Μαζί με αυτά όμως συνυπήρχαν κι οι αυταπάτες.

Εμπρός εργάτη, αγρότη, αντάρτη στη γραμμή
Για μια καινούρια, ωραία ελεύθερη ζωή
Ο τσώρτσιλ, ρούσβελτ, στάλιν, συμμάχοι στο λαό
Κι αλύπητα χτυπάνε το δήμιο φασισμό
Ε γεια, άντε γεια, όλοι με καρδιά
Πολεμήστε για τη λευτεριά

Στην περίπτωση της σοβιετίας οι αναφορές αγγίζουν τα όρια της λατρείας.

Ψηλά απ’ τη μεγάλη την χώρα φύσηξε πάλι ο βοριάς
Στον κόσμο ξεχύνεται τώρα καινούρια πνοή λευτεριάς

Κάτι που φαίνεται πιο καθαρά στο παρακάτω ποίημα

Οι ρούσοι

Ω μα λες και να τ’ ακούσω
Νικητή να πουν το ρούσο;
Ω μα λες και να το σώσω
Νικητή να δω το ρώσο;
Άμα έρθουνε οι ρώσοι
Η κοιλιά μας θα γεμώσει
Οι ανθρώποι που νοούσι
Θένε νάρθουνε οι ρούσοι.
Παναγιά μου φέρε κείνοι
Π’ αγαπούν την ισοσύνη
Θάρθουνε οι ρώσοι πρώτοι
Και θα φέρουν την ισότη
Όταν έρθουνε εκείνοι
Ότι είναι σωστό θα γίνει
Άμα έρθουνε οι ρούσοι
Ίσα κι οι φτωχοί κι οι πλούσοι.
Αναμένω τσοι με λύσσα
Να γενούμεν όλοι ίσα.
Του χρόνου τέτοιαν εποχή
Δε θα υπάρχουνε φτωχοί

Η ομοιότητα με το τραγούδι στην περίοδο της τουρκοκρατίας –επί ορλοφικών νομίζω- που έλεγε «ακόμα ετούτη η άνοιξη ραγιάδες, ραγιάδες, ώσπου να ‘ρθει ο μόσκοβος» είναι εμφανής.

Να και μια ενδεικτική διασκευή στίχων στο «ατσάλινο τείχος».

Σαν ατσάλινος γίγας που αλύγιστος ορμάει
Στα πεδία των τίμιων μαχών
Με αρχηγούς το βοροσίλοφ, τιμοσένκο και μπουντιένι
Που είναι μάνες του κόκκινου στρατού

Με τα τανκς, τα αεροπλάνα και τους όλμους
Και ψυχή σαν του κόκκινου στρατού
Με καθοδήγηση λαμπρή του στρατηλάτη μας στάλιν
Ξεψυχάει ο αγκυλωτός του φασισμού

Μια τρίτη κατηγορία τραγουδιών είναι όσα περιγράφουν την κοινωνία για την οποία παλεύουν οι αγωνιστές του εαμ/ελας. Όπως για παράδειγμα σε αυτό το τετράστιχο.

Αυτά που έγραψε ο ρήγας, έναν καιρό, παλιό καιρό
Οι παρτιζάνοι στα μπαλκάνια, το κάνουν έργο ζωντανό
Θα φτιάσουμε μια κοινωνία, όλοι οι λαοί να ενωθούν
Μίση παλιά κι άλλες έχθρες παντοτινά να ξεχαστούν

Ή ακόμα στο τραγούδι: απ’ τους κάμπους τα λαγκάδια

Είν’ απέραντος ο κάμπος και τα χέρια λιγοστά
Ας δουλέψουν οι αφεντάδες με τα χέρια τα απαλά
Ας δουλέψουν οι κυράδες που φορούν μεταξωτά
Τι τις θέλουμε τις λίρες πούναι τόσο λαμπερές
Να τις κάνουμε μασέλες για να τρώνε οι γρηές.

Εξίσου γλαφυροί είναι κι οι παρακάτω στίχοι

Αν είσαι κι αν δεν είσαι

Αν είσαι κι αν δεν είσαι του βασιλιά παιδί
Να μάθεις να δουλεύεις αν θες να τρως ψωμί
Σφυροδρέπανο κι αξίνα
Κάτω ο φασισμός κι η πείνα

Αν είσαι κι αν δεν είσαι και του δημάρχου γιος
Να μάθεις να δουλεύεις αν θέλεις για να τρως
Σφυροδρέπανο κι αστέρι
Και γροθιά με τόνα χέρι.

Άντε να πάμε πέρα και τι να κάνουμε
Να ιδούμε τη ρωσία κι ας αποθάνουμε
Το σφυρί και το δρεπάνι
Τους φασίστες θα ξεκάνει

Ήρθε ο καιρός μας, ήρθε, βαράτε τα βιολιά
Να ιδεί μιαν άσπρη μέρα κι η φτωχολογιά
Σφυροδρέπανο κι αξίνα
Κι ο ελάς μες στην αθήνα

Για τους εαμίτες είναι καθαρό ότι το δίκιο θα κριθεί απ’ τον αγώνα τους

Στους δρόμους

Στους δρόμους θα κριθεί το δίκιο
Στους δρόμους θα πνιγεί ο σατράπης
Κι απ’ τη σκληράδα θα φυτρώσει
Το νιο βλαστάρι της αγάπης

Στους δρόμους, στους δρόμους που βάφτηκαν με αίμα
Της νέας ζωής ανατέλλει η αλήθεια
Του κόσμου θεμέλιο, αγάπη και γέλιο
Φουσκώνουν πλατιά πανανθρώπινα στήθια

Κι ότι στο πλευρό τους θα αγωνιστούν οι γυναίκες...
(Ήρθε η ώρα κι η γυναίκα στον αγώνα να ριχτεί
Να παλαίψει αντρειωμένα, τίποτα να μη σκεφτεί).

…καθώς επίσης και τα παιδιά
Έχουμε τα φτερά του αετού, του λιονταριού την χάρη
Τη γρηγοράδα τ’ αλαφιού και την ορμή του Άρη
(από τον ύμνο των αετόπουλων)

Αντί επιλόγου, παραθέτω τρία αποσπάσματα.
Το πρώτο είναι από έναν από τους ύμνους του εαμ, σε στίχους και μουσική του ποιητή βασίλη ρώτα. Για τον οποίο ομολογώ πως μέχρι και το λύκειο τον γνώριζα μόνο από το ποίημα για τους οκτώ σπουργίτες και μια ρόγα από σταφύλι (τσίρι-τίρι, τσιριτρό). Αφού αυτά μας έμαθαν στο σχολείο...

Λευτεριά πανώρια κόρη
Κατεβαίνει από τα όρη
Κι ο λαός την αγκαλιάζει
Και χορεύει και γιορτάζει

Εαμ-εαμ, φωνή λαού
Που φτάνει ως τ’ άστρα του ουρανού
Εαμ-εαμ, αντιλαλεί
Όλη η ελλάδα μια φωνή

Το δεύτερο απόσπασμα είναι από το καλά εσύ σκοτώθηκες νωρίς του χρόνη μίσσιου κι αναφέρεται με κωμικοτραγικό τρόπο σε έναν πολύ γνωστό στίχο από ένα αντάρτικο.

Ήθελα λοιπόν να σου πω πως όταν ήμουν δεμένος καθιστός σε αυτή την καρέκλα με τα τετράγωνα πόδια, με βάραγε μια κουφάλα και μου ‘λεγε, ώστε πανανθρώπινη τη θέλατε, ε πούστη; Και δώσ’ του βάραγε. Εννοούσε τη λευτεριά. Δε λέει το τραγούδι: θέλουμε λεύτερη εμείς πατρίδα και πανανθρώπινη τη λευτεριά; Ποτέ δε μπόρεσα να καταλάβω γιατί του ‘κατσε στο στομάχι το πανανθρώπινη.

Τέλος ένα απόσπασμα από κάποιο τραγούδι που αναφέρεται ονομαστικά σε κάποιους αρχηγούς των γερμανοτσολιάδων και προσφέρει άθελά του κάποιους συνειρμούς με το σήμερα.

Λύσσαξαν να πιούνε αίμα, τίμιο αίμα του λαού
Και με γερμανούς στο πλάι, θάνατο σκορπάν παντού
Χαριτάκηδες, τσιλίφες, μηλιαρέσηδες αισχροί
Και πατσαίοι, τσουραπαίοι, του λαού τρανοί εχθροί

Άντε κι άλλη βάρκιζα μη μας ξανάβρει

Ένα σώμα για το υποκείμενο

Πάμε στα της σοβαρής συνιστώσας, η οποία φέτος πάει για συνέδριο. Στο καταστατικό της προβλέπει συνέδριο κάθε τρία χρόνια, ένα λιγότερο από την τετραετία που βάζει το κόμμα. Ίσως στη λογική της πλειοδοσίας, που επικρατεί με τα χίλια-πεντακόσια, το 35ωρο και πάει λέγοντας. Στην πράξη βέβαια βγάζουν ένα συνέδριο κάθε οχτώ χρόνια. Αλλά ο αναμάρτητος που δεν παραβίασε το καταστατικό, πρώτος το λίθο βαλέτω. Έναυσμα για την πραγματική εξέγερση, όπου θα σπάσουν όλες οι βιτρίνες και θα φανεί η ουσία πίσω από το φαίνεσθαι.

Το ναρ προσπαθεί με αξιώσεις να σπάσει το παγκόσμιο ρεκόρ του σταλινικού κκσε που είχε 13 χρόνια να κάνει συνέδριο, από το 39’ ως το 52’. Τότε βέβαια είχαν να αντιμετωπίσουν κι έναν παγκόσμιο πόλεμο ενδιάμεσα. Κι η σοβαρή συνιστώσα όμως έχει να αντιμετωπίσει το δικό τους εμφύλιο, οπότε εν μέρει δικαιολογείται.

Το συνέδριο είναι μια επίσημη περίσταση, που ως τέτοια απαιτεί ένα παστρικό ξεκαθάρισμα. Κι όπως θα πιάσουν να τινάξουν τα χαλιά, θα βγουν στη φόρα όλα τα θέματα κι οι αντιθέσεις που πετούσαν τόσο καιρό από κάτω για να τις σκεπάσουν. Αλλά οι αντιθέσεις είναι σαν τον βήχα, τον έρωτα και το βρώμικο 89’: δεν κρύβονται. Ίσως ήταν καλύτερα πριν, που άπαντες γνώριζαν τι συνέβαινε, αλλά κανείς δε μιλούσε.

Τα συνέδρια λοιπόν έβγαιναν κάθε οκταετία, ένα το 98’ κι άλλο ένα το 06’. Και μέχρι τώρα συνέπιπταν από παράδοση με τα μουντιάλ που γίνονταν στην ευρώπη. Το 90’ η ίδρυση, με το ιτάλια 90’. Το πρώτο συνέδριο μαζί με το φρανς 98’. Και το δεύτερο το 06’ με το μουντιάλ της γερμανίας. Τώρα όμως, το επόμενο ευρωπαϊκό μουντιάλ θα γίνει το 18’ στη ρωσία. Κι επειδή δε μπορούσαν να το αναβάλουν δώδεκα χρόνια, κάνουν ένα τώρα ενδιάμεσα και το 2018 θα κάνουν το τέταρτο, μαζί με το μουντιάλ, για να τηρηθεί η παράδοση.
Το τρίτο λένε ότι θα το κάνουν φέτος. Αυτή δηλαδή είναι η επίσημη εκδοχή, αλλά εγώ πιστεύω ότι θα τους πάρει κάτι παραπάνω με τα εσωτερικά τους και θα τους βγει μες στο 12, για να συμπέσει τουλάχιστον με το EURO.

Το εναρκτήριο λάκτισμα των προσυνεδριακών διαδικασιών, είναι το σώμα του ναρ για την οικονομική κρίση. Κυκλοφορεί κι ένα βιβλιαράκι με τις θέσεις τους, που πωλείται προς δύο ευρώ. Εγώ έχω διαβάσει διαγώνια ένα προσχέδιο κι έμεινα με την εντύπωση μιας αδιάφορης σούπας που πάει να τα παντρέψει όλα. Κρίση χρέους αλλά κι υπερσυσσώρευσης. Ενδοκαπιταλιστικούς ανταγωνισμούς (sic), γιατί ο ιμπεριαλισμός τους κάθεται άσχημα, αλλά κι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις ενίοτε, γιατί κάποια πράγματα δε μπορείς παρά να τα πεις με το όνομά τους.

Πιο ενδιαφέρον όμως θα είναι μάλλον το επόμενο σώμα για το υποκείμενο. Το κοινωνικό δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση, ό,τι κι αν έχει ακούσει κανείς κατά καιρούς σε διάφορες κουβέντες με εεακίτες. Θα είναι η εργατική τάξη σε όλες τις εκδοχές της: βιομηχανικό προλεταριάτο, νέα βάρδια, μικροαστοί που προλεταριοποιούνται κ.ά.

Αλλά το ουσιαστικό διακύβευμα θα είναι το πολιτικό υποκείμενο. Εκεί θα παιχτεί η ιστορία. Όχι τόσο με τα τασάκια που απέμειναν και τα φετίχ τους για τις ολομελειακές διαδικασίες και τα όργανα ανοιχτού τύπου. Αλλά με τους ίδιους τους ορθόδοξους και το μοντέλο λειτουργίας της εαακ που έχει περάσει και στο ρεύμα.

Αυτά όμως θα τα δούμε εν καιρώ. Για την κρίση, το καινούριο τους πρόγραμμα (όχι ότι είχαν παλιό), τι είδους κόμμα θέλουν να γίνουν και πώς θα το ονομάσουν (έχουν κατοχυρωμένο το ρεύμα κι από τα υπόλοιπα έχει μείνει η επανίδρυση. Που είναι κοντά στην επαναθεμελίωση και τους γοητεύει, αλλά έχει μια αρνητική φόρτιση μετά τη μετάλλαξη της κομ. επανίδρυσης στην ιταλία).

Ας μείνουμε λίγο στο υποκείμενο. Ποιος συγκροτεί σήμερα το επαναστατικό υποκείμενο;
Οι σύντροφοι. Εγώ, εμείς. Πάντα σε πρώτο πρόσωπο και πάντα πολύ λιγότεροι από αυτούς. Ποιοι είναι αυτοί; Οι αστοί κι οι πραίτορές τους. Και γενικώς οι κακοί. Αλλά τους έχουμε.

Πάντα σε πρώτο πρόσωπο κι ολιγοπρόσωποι. Αλλά αμεσοδημοκρατικά χωρίς αντωνυμίες κι αντιπροσώπους. Μονάχα ονόματα. Ορέστη απ’ τη σπάρτη, μαρία απ’ το βόλο (αυτή είναι η cundu luna). Τα όνειρά μας έχουν όνομα που έλεγε και μια καλτ αφίσα της δαπάρας. Μαριέττα, αννούλα... ή όπως έλεγε σε μια εκπομπή κι ο μπογιό: κόκαλης, μπόμπολας, βαρδινογιάννης...

Τώρα μας χρειάζεται κι ένας επιθετικός προσδιορισμός. Το επιθετικός δεν παραπέμπει στη σύγκρουση, δεν έχει να κάνει με άμυνα κι επίθεση. Ούτε είναι φετίχ, όπως λεν κάποιοι που διεγείρονται με μαλόξ και το χρησιμοποιούν σε ερωτικά παιχνίδια με το σύντροφό τους.

Εδώ εννοούμε επίθετο. Όχι το επώνυμο του ορέστη απ’ το βόλο και της cundu luna αλλά έναν πολιτικό χαρακτηρισμό, μια ταμπέλα. Ενάντια στα κλισέ που δεν αντέχουν τις ταμπέλες, τους χαρακτηρισμούς και βασικά την πολιτική.

Λείπει αυτό το κάπα που χάνουν οι συνιστώσες στην πάλη των τά(κ)σεων μες στα μετωπικά σχήματα, που είναι το κομμουνιστικό. Κι άμα το πεις, δε λύνεις τα ξόρκια, αλλά δε χρειάζεται να πεις τίποτα άλλο –στο μιλητό τουλάχιστον. Ούτε οικολογικό, ούτε ριζοσπαστικό –που στο έκλεψε κι ο σύριζα- ή αντικαπιταλιστικό. Το κάπα αυτό τα καλύπτει όλα. Δε γίνεται να είσαι κομμουνιστής και να μην είσαι όλα τα άλλα.
Ούτε χρειάζεται μακρινάρι στον υπότιτλο για να χωρέσουν όλα. Και μόνο η κομμουνιστική ανανέωση να επιμένει για το κάπα. Γιατί έχει καλό παρελθόν και το δείχνει σε κάθε ευκαιρία.

Εφόσον το σώμα ασχολείται με το υποκείμενο και με τα υπαρξιακά της σοβαρής συνιστώσας, δηλ με το είναι και την ουσία, χρειάζεται κι ένα κατηγορούμενο. Και τέτοιο είναι διαχρονικά το κόμμα, ανεξαρτήτως συνθηκών. Το οποίο έχει στα σκαριά μια συνδιάσκεψη για το δεύτερο τόμο της ιστορίας του κόμματος και το αντικείμενο.

Το αντικείμενο είναι ο νίκος ζαχαριάδης. Έτσι τον ανέφερε στις εκθέσεις του ο καγκεμπίτης που είχε αναλάβει να τον παρακολουθεί όταν ήταν εξόριστος στη σιβηρία, στο τέλος της ζωής του. Από εκεί εμπνεύστηκε τον τίτλο του βιβλίου του για τον ζαχαριάδη ο φρέντυ γερμανός, που έγραψε κάτι σαν ιστορικό μυθιστόρημα, όπου η φαντασία συμπληρώνει ιντριγκαδόρικα τις λεπτομέρειες για όσα δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια.

Έτσι ο ζαχαριάδης είναι μέλος της τιμητικής φρουράς μαζί με το ναζίμ χικμέτ στην κηδεία του λένιν και κάνει παθιασμένο έρωτα με μια νταρντάνα ινστρούκτορα της κουτβ, που τον έβαλε κάτω μετά από έναν μεταξύ τους αγώνα πάλης. Το βιβλίο όμως έμεινε στη μέση, όπως όλα τα μεγάλα έργα άλλωστε, γιατί ο γερμανός πέθανε κατά τη διάρκεια της συγγραφής του και δεν πρόλαβε να το τελειώσει. Στον άδη και το βαθύ σκοτάδι που λένε κι οι αναρχικοί. Μακάβριοι οι πτωχοί τω πνεύματι..

Η δυσκολία του θέματος είναι ευθέως ανάλογη με το ενδιαφέρον του. Ήδη η σύγχρονη εποχή έβγαλε τα υλικά της έκτης ολομέλειας (το 56’), που καθαίρεσε τον ζαχαριάδη από γραμματέα και της τρίτης συνδιάσκεψης (του 50’) που έδωσε τις πρώτες εκτιμήσεις και συμπεράσματα για τα αίτια της ήττας του δσε στο δεύτερο αντάρτικο. Αυτά όμως μένουν λειψά, αν δεν τα δούμε μαζί με τα υλικά της έβδομης (που διέγραψε το ζαχαριάδη απ’ το κόμμα), την αποκατάσταση του 67’ (σε εισαγωγικά ή χωρίς) που τον απάλλαξε από την κατηγορία του πράκτορα, κι ακόμα την υπόθεση πλουμπίδη, την ιστορία με το γουσόπουλο κ.ά.

Με κατηγορούμενο συντάσσονται ρήματα σαν το είναι και το φαίνεται. Οι πιο πολλοί μένουν στο δεύτερο κι αγνοούν συστηματικά το πρώτο. Όταν δεν έχουμε τέτοια σύνταξη, τότε έχουμε αντικείμενο, με μεταβατικό ρήμα που πάει μαζί με τα αιτήματα και το πρόγραμμα της τέταρτης διεθνούς.

Το κόμμα απ’ την άλλη, που είναι κάτι σαν σοβιετικό κόμμα ελλάδας –όπως είχαμε παλιά το ρώσικο και το γαλλικό του κωλέττη- το κατηγορούν ότι έχει μείνει μπρεζνιεφικά στάσιμο στη λαϊκή εξουσία και δε βάζει μεταβατικούς στόχους και ρήματα ως συνδετικούς κρίκους. Εξάλλου στη ρωσική γλώσσα, πολλές φορές δε μπαίνει καν ρήμα. Λένε πχ, έτα ντομ. Αυτό [είναι] σπίτι. Το ρήμα εννοείται και παραλείπεται. Ή ακόμα, κτο ον; Ποιος [είναι] αυτός; Και πάει λέγοντας.

Αυτή είναι όμως η μισή αλήθεια. Γιατί τα ρώσικα είναι η πιο πλούσια γλώσσα στα ρήματα κίνησης. Έχουν συνολικά καμιά δεκαριά και παραπάνω –ιντίτς, παϊντίτς κι άλλα τέτοια. Και πρέπει να δεις διαλεκτικά, ποιο μπαίνει κάθε φορά, με ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης.

Ο σοβιετικός μαρξισμός είναι περίπου όπως η ρώσικη γλώσσα. Μπορεί να θεωρείται φτωχός συγγενής από κάποιους, αλλά στην ουσία έχει να δώσει τα περισσότερα. Το αντικείμενο είχε απόλυτο δίκιο όταν έγραφε στο εγχειρίδιο του καλού κομμουνιστή ότι (αυτός) πρέπει να έχει γνώση της ρωσικής. Κι αυτό –ως προς τον μαρξισμό τουλάχιστον- ισχύει και γι’ αυτούς που ψάχνουν υλικά για την επαναθεμελίωσή του και θέλουν να ασχοληθούν με το υποκείμενο.

Αν κρίνεις τη φύση της σοβιετίας από κάποιες πτυχές του εποικοδομήματος, είναι σα να κρίνεις μια πρόταση από το επίρρημά της. Ή να έχεις σε ένα κείμενο μια περίοδο –προεπαναστατική ή μη- να πιάνεις τη δευτερεύουσα πρόταση και να αφήνεις την κύρια. Πρέπει να ξέρεις να κάνεις συντακτική ανάλυση. Δεν αρκεί μια σκέτη πρόταση (εξουσίας) υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο.

Υπάρχει η αττική σύνταξη. Πχ τα παιδία παίζει (κι αρρωσταίνει). Όπου τελικός στόχος είναι να έχεις ενιαίο, μαζικό σύνολο που δρα σαν ένα και μπαίνει στον ενικό. Όπως το πλήθος, που ένα είναι, σαν το κόμμα δηλ, αλλά αναφέρεται στις μάζες που κινούν την ιστορία με τον αγώνα τους.

Υπάρχει η σύνταξη της ίσκρα –η παλιά, καλή ίσκρα, όχι αυτή του λαφαζάνη. Υπάρχει η σύνταξη από το μερικό, στο γενικό. Ξεκινάς από το ψαλίδισμα των μισθών και των συντάξεων και φτάνεις στη συντακτική συνέλευση και την κατάργησή της από το μαΐλη, που δε σέβεται το σύνταγμα. Δεν κατάλαβα, υποχρεωμένοι είμαστε;

Η σύνταξη αυτή από το μερικό στο γενικό, λέγεται παράθεση. Το διαλεκτικό της συμπλήρωμα είναι η επεξήγηση (των θέσεών μας και της λαϊκής εξουσίας) που είναι το ακριβώς αντίστροφο. Πάει από το γενικό στο μερικό και εξειδικεύει το πρόγραμμά μας σε κάθε χώρο. Απαραίτητη σημείωση, ότι και στους δύο αυτούς τύπους σύντάξης χρειάζεται η διαμεσολάβηση ενός κόμματος (εργατικού και νέου τύπου).

Κάθε γλώσσα είναι κατασταλαγμένη σοφία. Το ρήμα συνδέει διαλεκτικά το υποκείμενο με το αντικείμενο, τον υποκειμενικό παράγοντα με τις αντικειμενικές συνθήκες. Ο άνθρωπος καθορίζει τις συνθήκες που τον διαμορφώνουν. Όταν κρατάει παθητική στάση γίνεται έρμαιο των άψυχων αντικειμένων, που γίνονται συντακτικά υποκείμενα στην παθητική φωνή και ορίζουν τη ζωή του. Το εμπόρευμα γίνεται φετίχ κι η νεκρή εργασία κυριαρχεί πάνω στη ζωντανή, ή με άλλα λόγια, το κεφάλαιο παρασιτεί εις βάρος (του κόσμου) της εργασίας. Και τότε ψάχνεις να βρεις τα (ποιητικά) αίτια, να φωτίσεις τις αιτίες που σε αφήνουνε μισό.

Δεν ξέρω τι επίλογο να κάνω. Το κίνημα θα πει την τελευταία λέξη, (πρόταση, παράγραφο, κοκ..)

Δεν είναι αργία, είναι ανεργία

Γιατί οι σύντροφοι προτιμούν ως εργοδότη το αστικό κράτος; Διότι δεν έρχονται σε άμεση επαφή με τον εργοδότη, τα καπρίτσια και τον αυταρχισμό του. Γίνονται μέρος μιας απρόσωπης –μισθωτής- σχέσης, όπου μένουν στα τυπικά δίνοντας όσο λιγότερα γίνεται. Πάλι όμως δίνουν τα περισσότερα. Γιατί έχουν πιο πολλές κοινωνικές ευαισθησίες, απέναντι στον κόσμο, τον συνάδελφο. Κι υπάρχει και το κοινωφελές της υπόθεσης. Είσαι σε δημόσια υπηρεσία, βοηθάς τον κοσμάκη στη δουλειά του, κάνεις κάτι χρήσιμο. Γραφειοκρατικό κι άχρηστο από μία άποψη, αλλά…
Γι’ αυτό και για να αποφύγεις την αλλοτρίωση, προτιμάς κάτι όπου να έχεις επαφή με ανθρώπους, μια κοινωνική συναναστροφή. Όπως τη διδασκαλία. Αλλά αυτό θα το δούμε αργότερα.

Αυτό το απρόσωπο είναι το μόνο στοιχείο αλλοτρίωσης που δέχεσαι κάπως ευχάριστα. Γιατί αν είναι γουρούνι καπιταλιστής ο εργοδότης σου, δεν είναι πολύ εύκολο να απεργήσεις κι υπάρχει πάντοτε η απειλή της απόλυσης. Αν πάλι είναι μικρομεσαίος εβε, δεν σου πάει καρδιά, γιατί τον βλέπεις που σκοτώνεται κι αυτός στη δουλειά και τα φέρνει δύσκολα βόλτα. Κι όπως αναπτύσσεις ανθρώπινη επαφή μαζί του νιώθεις πως τον κρεμάς με την απεργία. Ενώ στο δημόσιο γλιτώνεις τις τύψεις. Κι άντε να εξηγήσεις στον κακοπροαίρετο, ότι βασικά σε ενδιαφέρει μια δουλειά όπου να μπορείς να απεργήσεις κι όχι το ραχάτι. Πολύ σημαντικό κριτήριο.

Το δημόσιο το προτιμούν όμως κι οι υπόλοιποι, γιατί έχει κάποια προνόμια και βάζουνε μέσο γνωστούς τους να τους «βολέψουν». Ο κόσμος έχει γονατίσει με την κρίση και βάζει μέσο για να μπει στα stage και στους εποπ. Σα να λέμε ότι σε τρώει η αγαμία και λαδώνεις κάποιον να σε βιάσει.

Μπαίνεις λοιπόν σε μια δουλειά που απαιτεί τυπική παρουσία και συμμετοχή. Αλλά τι σόι παρέμβαση κάνεις έτσι; Πας με μισή καρδιά στη δουλειά που τρώει τη μισή σου ζωή και καταντάς μισός άνθρωπος ενίοτε και μισάνθρωπος, που ψάχνει το άλλο του μισό απεγνωσμένα, ενώ έχει χάσει την ταυτότητά του.

Πώς θα παρέμβεις στον χώρο δουλειάς, όταν σε εκνευρίζει κάθε τι σχετικό με αυτόν; Πώς να ρισκάρεις να εκτεθείς, όταν φοβάσαι μην χάσεις μια δουλειά, που βρήκες με χίλια ζόρια; Πώς να κάνεις κομμουνιστική δουλειά, όταν σε πιάνουνε τα αναρχικά σου και θέλεις να σπάσεις την μηχανή, και τη μούρη του αφεντικού; Να γίνεις αρνητής εργασίας και να κλειστείς στον εαυτό σου για να αντέξεις; Πώς να γίνεις μαζικό στοιχείο και ψυχή της παρέας, όταν πας εκεί από αγγαρεία για τη διεκπεραίωση;

Αν λοιπόν συναναστρέφεστε κάποιον σύντροφο που είναι πραγματικά πρωτοπόρος στον χώρο του και τον πετυχαίνετε μετά τη δουλειά άδειο, χωρίς όρεξη να σας μιλήσει, συνυπολογίστε τα όλα αυτά, πριν τον παρεξηγήσετε και του θυμώσετε. Το έζησα πέρσι με τη μπρέζνιεβα από πρώτο χέρι.

Η τ. μπρέζνιεβα είναι δασκάλα. Κάθε μέρα στη δουλειά ο παιδαγωγός γράφει ένα μικρό παιδαγωγικό ποίημα σαν κι αυτό του μακάρενκο. Αναπτύσσει μια μοναδική σχέση με τους μαθητές κι αποφεύγει ως ένα βαθμό την αλλοτρίωση. Κι όλα αυτά σε μια κοινωνία υπογεννητικότητας που δε μπορεί καλά-καλά να αναπαραχθεί. Ο προλετάριος έχει λατινική ρίζα ως λέξη και στην αρχική σημασία του υποδηλώνει αυτόν που δεν έχει τίποτα άλλο πέρα από τη δυνατότητα να αποκτήσει απογόνους. Μετά από τόσους αιώνες προόδου όμως, το σύγχρονο προλεταριάτο χάνει σταδιακά ακόμα κι αυτό το προνόμιο. Γιατί σε λίγο θα ‘ναι προνόμιο να μπορείς να θρέψεις κάποιον άλλον πέρα από τον εαυτό σου. Οι γονείς μας το καταφέρνουν ακόμα, για τη δική μας γενιά είναι εξαιρετικά αμφίβολο. Ούτε προλετάριοι δε θα μπορούμε να είμαστε.
Εκτός κι αν γίνουμε όπως στην ινδία, όπου γεννάνε πολλά παιδιά για να τους φροντίζουν στα γηρατειά. Κάτι σαν ασφαλιστικό σύστημα, τώρα που δεν θα έχουμε και συντάξεις. Κι όταν το κόμμα τους έλεγε ότι πρέπει να βάλουν αίτημα ενάντια στην παιδική εργασία, οι ινδοί σφοι απαντούσαν ότι αυτό θα ισοδυναμούσε με γενοκτονία. Διεθνείς σχέσεις και τα μυαλά στα κάγκελα.

Ο κόσμος λοιπόν παίρνει αυτή την αδυναμία και την θεωρητικοποιεί. Δε θέλει να κάνει παιδιά, κάποιοι μάλιστα τα μισούν, όπως και την ίδια τη ζωή σε τελική ανάλυση. Αλλά είναι ανεπίτρεπτο για εμάς τους κομμουνιστές να τα βλέπουμε αυτά αφ’ υψηλού. Οι οργανώσεις είναι μικρά σχολεία που ανατρέφουνε πολιτικές συνειδήσεις. Δεν σου τα μαθαίνουν όλα σωστά. Και δε σου μαθαίνουν μόνο καλά πράγματα. Αλλά είναι σχολείο αναντικατάστατο, χωρίς αυθεντίες, με ρόλους που αντιστρέφονται διαλεκτικά και ινστρούκτορες που γηράσκουν αεί διδασκόμενοι και μαθαίνουν πάντα κάτι καινούριο από τη βάση και την επινοητικότητά της.
Ένας κομμουνιστής δεν είναι απαραίτητο να είναι καλός παιδαγωγός. Αλλά ένας κακός παιδαγωγός δε μπορεί να είναι καλός κομμουνιστής. Κι όποιος δεν αγαπάει τα παιδιά πώς θα μπορέσει να φτάσει στο σημείο να καταλάβει τον ποιητή που λέει: έχουμε τη ζωή πολύ, πάρα πολύ αγαπήσει;

Συν τοις άλλοις είναι κι η αίσθηση του δημόσιου αγαθού. Άλλο αν αυτό το δημόσιο δεν έχει καμία σχέση με αυτό που θέλουμε. Ως φοιτητής δεν το καταλάβαινα σε όλη του τη διάσταση. Πηγαίναμε στη λέσχη και κάναμε πειράματα με το φαγητό που μας σέρβιραν: τη σόδα που είχε σε ποσότητες για να το χωνέψεις, τη στάχτη από τα τσιγάρα, κάποιοι κατέστρεφαν και την ψίχα στο ψωμί που δεν έφαγαν για να μη μας το ξανασερβίρουν την επόμενη. Αλλά πέρσι στην αθήνα –που βλέπεις πόσο ακριβή πόλη είναι και σου φεύγει όλη η μαγκιά- έτρωγα το φαγητό της εστίας σχεδόν με ευλάβεια. Κι αν ήμουν θρήσκος μπορεί να έκανα και προσευχή πριν ξεκινήσω. Άρχισα να τρώω πράγματα που δεν έτρωγα πριν και πάνω απ’ όλα να εκτιμώ το δωρεάν –κι ας μην ήταν πρώτης ποιότητας.

Τα αστικά παπαγαλάκια έχουν βάλει στο στόχαστρο τους υπαλλήλους του δημοσίου και τη νοοτροπία τους κι ενεργοποιούν αντανακλαστικά κοινωνικού αυτοματισμού στους υπόλοιπους. Βαφτίζουν ευθυνοφοβία την άρνηση να βγεις στη ζούγκλα της αγοράς και να γίνεις σαρκοφάγο. Θεωρούν ότι σου λείπει το πρωτόβουλο πνεύμα της επιχειρηματικότητας, αν δε θες να εκμεταλλεύεσαι τους γύρω σου για να πλουτίσεις.

Στην πράξη αυτό που αρνείσαι είναι να νιώσεις εμπόρευμα. Έχεις κλίσεις κι ικανότητες που δε θες να τις εκπορνεύσεις στην αγορά εργασίας. Δεν είναι τυχαίο ότι τον πρόστυχο τον λέμε αλλιώς κι αγοραίο.
Λέμε ακόμα πως η παιδεία δεν πρέπει να είναι εμπόρευμα, αλλά δημόσιο αγαθό για όλους. Ποιο είναι αλήθεια εκείνο το αγαθό που πρέπει να είναι εμπόρευμα, αντί να ανήκει σε όλο τον κόσμο; Το νερό; Το φαγητό; Τα ρούχα; Η ενέργεια; Ο ίδιος ο άνθρωπος που πουλά την εργατική του δύναμη για να ζήσει;

Περιμένεις λοιπόν να έρθει μια καλή δουλειά πάνω σε άσπρο άλογο. Ή τουλάχιστον να γίνεις πόρνη πολυτελείας. Αν δεν σου κάτσει ούτε αυτό, τρέχεις να βρεις μια δουλειά για κάτι παραπάνω από 500 ευρώ, χωρίς καμιά προοπτική ή κάποια σχέση με το αντικείμενο των σπουδών σου –για να σου αρέσει ούτε λόγος. Η άλλη εναλλακτική είναι η ανεργία. Με το νι να μπαίνει ενίοτε για λόγους ευφωνίας.

Τα έλεγε σαρκαστικά κι ένας σφος στα χανιά σε μια συγκέντρωση. Άνεργε, άεργε, μη απασχολούμενε! Θέλουν να σε βάλουν στη δουλειά και να ξεζουμίζουν την υπεραξία σου. Μην τους αφήσεις να σου πάρουν την ξενοιασιά και τον καφέ από το χέρι. Μη γίνεις παιδί της φάπας, από παιδί της φράπας.

Ήταν ο ίδιος χαβαλετζής που μας πέτυχε ανάκατους σε μια ομήγυρη, όλους πρώην κνίτες, διαφόρων αποχρώσεων και πετούσε ατάκες για να ανάψει τον καβγά και να διασκεδάσει. Μες στο μυαλό μου βαράνε τα γκονγκ, μοιάζαμε μπάλες του πινγκ-πονγκ, στα χέρια του. Κι αυτός με εκείνες τις πλαστικές κοπέλες στα ρινγκ που κρατάνε πινακίδες με τους γύρους (ο τρίτος θα είναι ο τελικός). Αλλά αντί για αριθμούς έδειχνε εμπρηστικές ατάκες: πλακέτα. Εφεε. Παμε. Δεκέμβρης.

Το πιάνω από εκεί που το άφησε. Πρέπει να γίνει επιτροπή αγώνα σε κάθε χώρο ανεργίας. Πού να βρεις και να οργανώσεις όμως ένα εκατομμύριο άνεργους που μόνο σημείο κοινής αναφοράς έχουν την κάρτα του οαεδ που ανανεώνουν κάθε τρίμηνο; Μια πρώτη κίνηση με ημέρες δράσης κατά των ανέργων έχει κάνει τώρα τελευταία το κόμμα. Αλλά οι επόμενες είναι οι πιο δύσκολες.

Κανείς μας δεν είναι ανάπηρος, ούτε υπεύθυνος για την ανεργία του. Αλίμονο αν το εσωτερικεύσει και πιστέψει ότι αυτός έχει το πρόβλημα. Στα ατομικά προβλήματα υπάρχουν μόνο συλλογικές λύσεις. Στα προσωπικά αδιέξοδα, συλλογική διέξοδος.
Όχι ένα κράτος που να βολεύει τους τεμπέληδες, αλλά μια τέτοια οργάνωση της κοινωνίας που να παίρνει από τον καθένα το καλύτερο που έχει να δώσει για το σύνολο, αντί να μας αφήνει να τρωγόμαστε μεταξύ μας σαν τα θηρία και στο τέλος να νικάνε τα όρνεα.

Τα καθήκοντα της συγκυρίας

Σε μια μεζεδοσύναξη της αθήνας οι σύντροφοι έφτασαν στο συμπέρασμα ότι το κόμμα πάει τρένο. Ίσως όμως είναι σαν τον οσέ που τον ξεπούλησαν και τον χαντάκωσαν οι ηγεσίες του. Αν είσαι προβοκάτορας δηλ κάτι τέτοιο θα σκεφτείς. Αλλά δεν είσαι. Κι έτσι κάθεσαι και το αναλύεις.

Πάει τρένο πολιτικά; Υπερταχεία στις εκλογές και καρβουνιάρης στο κίνημα; Είναι αυτογκόλ να το παραδεχτείς. Οι συσχετισμοί αλλάζουν μαζί με το κίνημα και τους αγώνες του. Και αν αλλάζουν χωρίς αυτούς, ή είναι εντελώς σαθροί, ή κάπου βρωμάει η δουλειά.

Κι όμως. Ίσως να βρισκόμαστε σε αυτό ακριβώς το σημείο. Όπου οι από πάνω δε μπορούν (να κυβερνούν) όπως πριν κι οι από κάτω δε θέλουν (να κυβερνιούνται). Αλλά ούτε αυτοί μπορούν (δεν υπάρχει δεν μπορώ, υπάρχει δε θέλω). Κι όσο αυτοί ανημπορούν, οι από πάνω μπορούν ακόμα. Βρίσκουν και κάνουν δηλ και μετακυλίουν σε εμάς το κόστος της κρίσης τους.

Το κόμμα έχει προβλέψει προγραμματικά αυτό το ενδεχόμενο. Σε περίπτωση απότομης απαξίωσης των αστικών κομμάτων (…) μπορεί να προκύψει λαϊκή κυβέρνηση (…) που αργά ή γρήγορα (…) και θα την χωρίζει τυπική απόσταση...

Θυμάμαι σε μια οβα είχαμε φάει μισή συνέλευση για να λύσουμε αν αυτό το μπορεί σημαίνει δύναται ή ενδέχεται. Το δεύτερο σημαίνει ότι παίζει και να γίνει, μπορεί και να το κάνουμε, ανάλογα τη συγκυρία. Το άλλο σημαίνει ότι θα έχουμε την δυνατότητα (εξ ου και δύναται), οπότε μπορούμε (και μάλλον πρέπει) να το κάνουμε.

Άλλο να είναι ως ενδεχόμενο στη γκάμα των τακτικών σου επιλογών κι άλλο να μπει βασική κατεύθυνση στη λογική μιας «ομαλής» κυβερνητικής αλλαγής. Γιατί δε θα σε χωρίζει τυπική απόσταση από το σοσιαλισμό, αλλά ένα βήμα από το ρεφορμισμό του 21ου αιώνα και να γίνει η μετάβαση μετέωρο βήμα του πελαργού, που έμεινε μισό κι ανέσωτο.

Είμαστε σε μια αντιφατική περίοδο, όπου μπαίνει αντικειμενικά (βάση της συγκυρίας της κρίσης κι όχι βάση επιθυμιών) πολιτικό ζήτημα εξουσίας, ενώ ακόμα δεν είμαστε δυνατοί να αποκρούσουμε την επίθεση της αστικής τάξης με το μνημόνιο. Μια περίοδο όπου υπάρχει κρίση πολιτικής αντιπροσώπευσης και παίζει ακόμα και το σενάριο να καταφύγουν στον μεγάλο συνασπισμό (πασόκ-νδ) ως έσχατη λύση. Σε κοινωνικό επίπεδο όμως βγαίνουν στη φόρα οι δικές μας αδυναμίες που κάνουν τις κυβερνήσεις δυνατές ώστε να περνάνε όλα αυτά τα μέτρα για τα συμφέροντα της τάξης που υπηρετούν.

Είμαστε στην κατάσταση όπου χρειάζεται εμφανώς ένα πολιτικό σχέδιο που να υπερβαίνει τη ρουτίνα και τον πρακτικισμό, την καθημερινή δράση όπως διαμορφώθηκε σε «ομαλές», προ κρίσης συνθήκες. Αλλά αυτό που λείπει πρωτίστως είναι η πράξη και κόσμος που να πείθεται σε αυτό ακριβώς το πεδίο. Πόδια να τρέξουν και χέρια να μοιράσουν, όχι αμπελοφιλοσοφίες, σαν κι αυτές καλή ώρα.

Χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε μια πολιτική διέξοδος στους καθημερινούς αγώνες, σύνδεση του οικονομικού αγώνα με τον πολιτικό. Αλλά αυτό ισχύει κι αντίστροφα. Το πολιτικό χρειάζεται οικονομικούς αγώνες της τάξης για να αναδειχθεί. Υλικές νίκες στο σήμερα για να αυξήσουν την ταξική αυτοπεποίθηση των εργατών, την πεποίθησή τους για την τελική νίκη.

Θυμάμαι τι έλεγαν μερικοί το καλοκαίρι μετά τις 5 μάη. Από το φθινόπωρο θα γίνει ο κακός χαμός. Θα αρχίσουν τα πάγια έξοδα (σχολικά, θέρμανση) και θα σφίξουν οι πόλοι. Τότε να το περιμένουμε το μεγάλο μπαμ του κόσμου.

Κι έκτοτε μείναμε με τα δάχτυλα στα αυτιά κι αναρωτιόμαστε. Λες να ήταν τζούφιο το μπαμ και να μην το ακούσαμε; Και πώς να αφουγκραστείς τον κόσμο με βουλωμένα αυτιά; Μήπως συσσωρεύεται η οργή που θα σκάσει μια και καλή και θα τους πάρει όλους παραμάζωμα;

Μεγάλο μπαλόνι φουσκωμένο η οργή του λαού. Λες όμως να είναι απλή φούσκα; Λες να έχει διαρροή απόκάπου; Και να ακούγεται όπως όταν έχουμε αέρια; Ο εθνικισμός, λέει ένα σύνθημα, είναι η κλανιά του συστήματος. Το ανακουφίζει και βρωμάει.

Πολιτικά λοιπόν ανεβαίνουμε κι οι άλλοι χάνουν, φτιάχνουν κόμματα δεκανίκια για να στηριχτούν. Κινηματικά όμως; Κινηματικά δε μας βγαίνει όπως πέρσι δική μας απεργία και αναγκαζόμαστε να την πάμε δυο βδομάδες πίσω, μαζί με της γσεε. Την ίδια στιγμή μπορείς να ακούσεις τις πιο ετερόκλιτες κριτικές απ’ τον ίδιο χώρο –ενίοτε και από τα ίδια άτομα. Απ’ το ότι το παμε κηρύσσει απεργίες και υποκαθιστά τη γσεε, μέχρι το ότι δε σηκώνει απεργίες μόνο του κι είναι γραφειοκρατικό σαν τη γσεε.

Ωστόσο, η ιστορία απεχθάνεται τα κενά. Κι αν δημιουργηθεί κενό εξουσίας και δε μπορέσουμε να το αξιοποιήσουμε, θα σπεύσουν να το καλύψουν οι φασίστες.
Δηλ οι αστοί, αλλά με τις δημοκρατικές μάσκες τους πεσμένες.

Από πέρσι μου έχει γίνει έμμονη ιδέα ο συνειρμός με τη σιδερένια φτέρνα και τις εξαθλιωμένες λούμπεν μάζες που ξέσπασαν πρόωρα κι η απελπισία τους γύρισε μπούμερανγκ στην οργανωμένη εργατική τάξη που δε μπόρεσε να αποτρέψει εγκαίρως την προβοκάτσια.

Πάνω σε αυτό ήρθαν κι έδεσαν κάτι μαύρες σκέψεις για τη διάλυση του κοινωνικού ιστού. Ο παγκόσμιος ιστός αντικαθιστά τον κοινωνικό και μας εγκλωβίζει σαν αράχνη μπροστά στις οθόνες. Κι ο εργαζόμενος λάστιχο που τους μισούς μήνες είναι άνεργος, δεν προλαβαίνει να δικτυωθεί με κανέναν συνάδελφό του και νιώθει μόνος εναντίον όλων.

Το παράδοξο είναι πως όλα αυτά μου ήρθαν στο παρκάκι στα εξάρχεια που είναι ακριβώς το αντίθετο: μια μικρή όαση κοινωνικής συνεύρεσης σε έναν μίζερο όγκο από τσιμέντο που σκεπάζει την αποξένωση. Είδα όμως τους θαμώνες του να καίνε καφάσια για να ζεσταθούν κι αυτό μου θύμισε εικόνες από την καταστροφή μετά του αρκά.

Η εξαθλίωση οξύνει εκ των πραγμάτων τις αντιφάσεις, την ανισότητα και την δυσαρέσκεια. Αυτό όμως έχει κι άλλη όψη. Οι εξαθλιωμένες μάζες τείνουν στο λούμπεν και δεν έχουν καμία ταξική συνείδηση. Η βιοπάλη δεν τους αφήνει να σκεφτούν τη συλλογική πάλη και τον αγώνα.

Την ίδια στιγμή είχαμε υπαρξιακή κουβέντα με τον τρόμπα και τον κόκκινο μάη που θύμιζε χέμινγουαίη: τι γυρεύω εγώ εδώ; Τι ρόλο παίζω στο θαύμα της δημιουργίας; Και της ταξικής πάλης στην χώρα μου; Σε τι ακριβώς ελπίζω;

Εγώ περιμένω από το κόμμα να φτιάξει ένα δυνατό και πλατύ μέτωπο, ξεκινώντας από τους πρώην. Ο συμπαθής μουλάς της παρέας μας δεν έχω ιδέα τι ακριβώς περίμενε. Και ο τρόμπας έβλεπε μια προοπτική σε ό,τι γουστάρει ο καθένας και μπορεί να το κάνει με μεράκι. Το οποίο πολλές φορές αποδεικνύεται ασυμβίβαστο με την οργανωμένη δράση. Δεν θα έπρεπε, συνήθως όμως έτσι γίνεται.

Από αυτή την άποψη εγώ γουστάρω πολύ το μπλοκ, μακάρι να μου εξασφάλιζε και τα προς το ζην. Κι η πλάκα είναι ότι έτσι "παρεμβαίνω" σε πολύ περισσότερο κόσμο απ’ ό,τι κατάφερνα πριν με τις παραδοσιακές μεθόδους. Αλλά δεν το θεωρώ παρά λύση ανάγκης. Δε θεωρώ ότι βρήκα το φάρμακο και τρέξτε κόσμε να κάνετε όλοι από ένα, γιατί εν τούτω νίκα.

Ο τόνι ριγκατόνι πάντως εκεί κατέληξε κι έχει στα σκαριά περιοδική έκδοση που θα βγει στα κοντά. Δεν έχω έγκριση να πω περισσότερα. Αλλά όταν σκάσει μύτη θα το μάθετε από πρώτο χέρι. Μπορεί στις σελίδες του να βρείτε και μια κάποια λύση στα υπαρξιακά σας..

Η προϊστορία της εξέγερσης

Μπορεί ενίοτε να το χάνει στο ταξικό, αλλά στις διεθνείς αναλύσεις ο δελαστίκ παραμένει από τους κορυφαίους του είδους. Κι είναι πάντα χρήσιμο να ανατρέχει κανείς για τα μεσανατολικά θέματα στο βιβλίο του «θύελλα στον κόλπο» που το έγραψε αρχές δεκαετίας του 90’, μαζί με τον κ. γιαννίκο, που πρέπει να είναι κάτι σαν τον μήλακα –τον φανταστικό φίλο του μπογιό.
Με ένα ξεφύλλισμα μπορεί να βρει κανείς απαντήσεις σε μια σειρά ερωτήματα: τι ήταν ο νάσερ, ποιες ήταν οι σχέσεις του με τους σοβιετικούς, τι ρόλο έχουν οι αδερφοί μουσουλμάνοι, πώς ανήλθε στην εξουσία ο μουμπάρακ κ.ά. Η κε του μπλοκ παραθέτει μερικά αποσπάσματα.

Αλεξάνδρεια, 26 ιουλίου 1956.
Ο γκαμάλ αμπντέλ νάσερ ανεβαίνει στο βήμα για να εκφωνήσει λόγο με την ευκαιρία της επετείου των τεσσάρων χρόνων από τότε που ο βασιλιάς φαρούκ εγκατέλειψε την χώρα, λίγα 24ωρα μετά την επιτυχία της επανάστασης των «ελεύθερων αξιωματικών», στις 23 ιουλίου 1952. Οι φήμες ότι θα πει κάτι πολύ σημαντικό οργιάζουν. Πρώτη έκπληξη όταν ο νάσερ αντί να χρησιμοποιήσει την επίσημη, λόγια αραβική γλώσσα, αρχίζει να μιλάει στη λαϊκή αιγυπτιακή διάλεκτο. Το πλήθος παρακολουθεί μαγεμένο.

Ξαφνικά ο τόνος της ομιλίας του ανεβαίνει, όταν αναφέρει αρκετές φορές το όνομα του φερντινάν ντε λεσέπς, του γάλλου μηχανικού που ήταν επικεφαλής της κατασκευής της διώρυγας του σουέζ. «Λεσέπς» είναι το σύνθημα που περιμένουν να ακούσουν οι επίλεκτες μονάδες καταδρομέων του αιγυπτιακού στρατού για να καταλάβουν τη διώρυγα.

Η φωνή του νάσερ γίνεται οργισμένη, απειλητική:
«Όλα εκείνα τα οφέλη που μας στερούσε η ιμπεριαλιστική εταιρία της διώρυγας, αυτό το κράτος εν κράτει, εμείς θα τα ξαναπάρουμε»! Η φωνή του νάσερ ξεχειλίζει από περηφάνια κι από χαρά. «Σας ανακοινώνω ότι αυτή τη στιγμή που σας μιλάω, τυπώνεται το φύλλο της εφημερίδας της κυβέρνησης που δημοσιεύει το νόμο της εθνικοποίησης της εταιρίας της διώρυγας. Αυτή τη στιγμή που σας μιλάω, αιγύπτιοι κυβερνητικοί υπάλληλοι παίρνουν στην κατοχή τους την έδρα της εταιρίας».

Ακριβώς στο σημείο αυτό, ο νάσερ ξεσπάει σε ένα παρατεταμένο, βροντερό γέλιο που περνάει στην ιστορία. Το πλήθος παραληρεί. Δεκάδες εκατομμύρια αιγύπτιοι βγαίνουν στους δρόμους, τραγουδάνε, φιλιούνται μεταξύ τους. Από τα βάθη του νείλου στο σουδάν ως τη μεσόγειο υψώνονται δεκάδες χιλιάδες πανό με το σύνθημα «ψηλά το κεφάλι αδερφέ μου»!

Εκείνο το βράδυ μπορεί να πει κανείς συμβολικά, ο νασερισμός γίνεται πλατύ λαϊκό ρεύμα, καθώς οι μάζες συναρπάζονται από το μήνυμα άρνησης της ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας.

Πριν προχωρήσουμε όμως, ας αφήσουμε τον ανρί λοράνς να μας εξηγήσει επιγραμματικά τις σχέσεις του νάσερ και του συριακού μπάαθ με τον κομμουνισμό, για να ερμηνεύσουμε τις εξελίξεις που θα ακολουθήσουν τα επόμενα χρόνια.

Για το νάσερ, όπως και για το μπάαθ, οι κομμουνιστές είναι επικίνδυνοι αντίπαλοι, τόσο στο πολιτικό επίπεδο όσο και στο ιδεολογικό. Ο προλεταριακός διεθνισμός είναι απαράδεκτος για τους υπέρμαχους της ενότητας των αράβων. Ο νάσερ και το μπάαθ, ρεαλιστές καθώς είναι, ξέρουν επίσης ότι για να διαπραγματευτούν με τη σοβιετική ένωση από θέση ισχύος, πρέπει να εξαλείψουν κάθε κομμουνιστική επιρροή στο εσωτερικό της χώρας

Ενώ ο νάσερ αντιτίθεται δημόσια στον κομμουνισμό, ταυτόχρονα διαβεβαιώνει για το σοσιαλιστικό προσανατολισμό του. Σύμφωνα με τους θεωρητικούς του, ο αραβικός σοσιαλισμός διακρίνεται από την άρνηση της ταξικής πάλης που οδηγεί στη δικτατορία του προλεταριάτου. Αυτός ο σοσιαλισμός είναι μια εθνική ένωση, στην οποία οι απόκληροι δέχονται τη βοήθεια όλων κι έτσι θα εξελιχθεί μέχρι την εξαφάνιση των ταξικών διακρίσεων. Είναι εχθρικός προς την ατομική ιδιοκτησία εκείνων που εκμεταλλεύονται το λαό, αλλά όχι και σε εκείνη την ατομική ιδιοκτησία που προέρχεται από την παραγωγική εργασία. Κατά συνέπεια, η μη εκμεταλλευτική ατομική ιδιοκτησία πρέπει να διατηρηθεί. Οι εθνικοποιήσεις στην οικονομία μπορούν να είναι απλώς μερικές, όχι ολικές. Το κράτος επιβλέπει μόνο την κοινωνική δικαιοσύνη.
Τα παραπάνω μπορούν να εξηγήσουν ως ένα βαθμό και τη σημερινή τακτική των δύο κκ της συρίας που συμμετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό και κάνουν λόγο για σοσιαλισμό.

Ποιοι παράγοντες αναστέλλουν την πορεία ριζοσπαστικοποίησης στη μέση ανατολή; Πρώτα απ’ όλα η ένωση συρίας και αιγύπτου. Η ένωση πραγματοποιείται την 2η φλεβάρη 1958 κι επικυρώνεται με δημοψήφισμα στις 23 του μηνός αποσπώντας το 99,98% των ψήφων. Γεννιέται έτσι η ενωμένη αραβική δημοκρατία (εαδ).

Το συριακό κόμμα τίθεται εκτός νόμου. Ο γραμματέας του αυτοεξορίζεται. Ο νάσερ σηκώνει τους αντικομουνιστικούς τόνους. «Η αντίδραση και το κκ συρίας ξεσηκώθηκαν ενάντια στην ένωση και δούλεψαν εναντίον του αραβικού εθνικισμού».

Ο ολοένα εντονότερος αντικομουνιστικός προσανατολισμός του νάσερ υποχρεώνει τον χρουτσώφ να απολογηθεί δημόσια για την υποστήριξη που του παρέχει και να καταδικάσει την πολιτική του, το μάρτη του 59: «Όταν αποκαταστήσαμε φιλικές σχέσης με την εαδ γνωρίζαμε τις αντικομουνιστικές ιδέες του προέδρου νάσερ, αλλά σκεφτόμασταν ότι στην πάλη για εθνική απελευθέρωση, που απαιτεί ενότητα όλων των αντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων, θα έδινε μεγαλύτερη προσοχή στα δημοκρατικά αιτήματα των λαών. Δυστυχώς σήμερα παίρνει μέτρα κατάπνιξης των ιδανικών της ελευθερίας όχι μόνο στην εαδ, αλλά και σε άλλες χώρες. Φιλικά θέλουμε να του πούμε ότι αν επιμείνει σε μια τέτοια πολιτικής η αποτυχία είναι αναπότρεπτη».

Η δημιουργία της εαδ αναστέλλει την πορεία ριζοσπαστικοποίησης της αιγύπτου και της συρίας. Σε λίγο θα εμφανιστούν τα πρώτα σημάδια κάποιας προσέγγισης του νάσερ με τις ηπα. Η εαδ παύει να υπάρχει το φθινόπωρο του 61, αν και η αίγυπτος θα συνεχίσει να έχει αυτό το όνομα μέχρι το 1971.

Δεύτερος παράγοντας, το κράτος του ισραήλ. Το γέλιο του νάσερ αποτελεί θανάσιμη απειλή για τους ιμπεριαλιστές. Η απόφασή τους είναι αμετακίνητη. Ο νασερισμός πρέπει να συντριβεί με τα όπλα. Όπλο τους το ισραήλ. Η ήττα της αιγύπτου το 67’ στον πόλεμο των επτά ημερών, βάζει τέλος στον ριζοσπαστισμό του νασερισμού και τον καθιστά σημείο συσπείρωσης των δυνάμεων της δεξιάς. Η ταφόπετρα μπαίνει στην αραβική σύνοδο κορυφής της ίδιας χρονιάς στο χαρτούμ.

Στο χαρτούμ ο πρόεδρος νάσερ βγάζοντας τα συμπεράσματά του από την ήττα του, αφήνει να θριαμβεύσουν οι σαουδικές θέσεις που είναι υπέρ των δυτικών δυνάμεων απέναντι στην αριστερή γραμμή που είναι εχθρική στον ιμπεριαλισμό των μεγάλων καπιταλιστικών κρατών. Στην πραγματικότητα στο χαρτούμ παραδίνονται οι άραβες. Η αναγνώριση της κυριαρχίας των συμφερόντων των δυτικών δυνάμεων στον αραβικό κόσμο είναι ολοκληρωτική.

Τρίτος ανασταλτικός παράγοντας, το ισλάμ.
Από τις αρχές του 50’, μόλις η επανάσταση του νάσερ αφήνει να φανεί καθαρά ότι αφυπνίζεται ο αραβικός εθνικισμός, οι ηπα αναζητούν απεγνωσμένα κάποιο τρόπο να ανακόψουν από τα μέσα την έφοδο των αράβων «γιακωβίνων». Τελικά τον βρίσκουν: όργανό τους, η σαουδική αραβία. Όπλο τους ο ισλαμισμός.

Δυο λόγια για το σύγχρονο ισλαμικό κίνημα, αφού τα επόμενα χρόνια ο ρόλος του αυξάνει διαρκώς.
Το πρώτο και διασημότερο ισλαμικό ρεύμα είναι αυτό των αδερφών μουσουλμάνων. Απαιτεί ηθικό πουριτανισμό κι απορρίπτει τόσο τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής όσο και την πρακτική του λαϊκού ισλαμισμού και τον αραβικό κλασικό πολιτισμό. Οι αδελφοί μουσουλμάνοι αρνούνται κάθε έννοια παναραβισμού ή προτεραιότητας των αράβων στο ισλάμ. Το ισλάμ δε γνωρίζει γεωγραφικά σύνορα, φυλετικές ή πολιτικές διαφοροποιήσεις. Θεωρεί ότι όλοι οι μουσουλμάνοι είναι μια μοναδική κοινότητα-έθνος κι ότι η μουσουλμανική πατρίδα είναι μία και μοναδική, όσο απομακρυσμένες κι αν είναι μεταξύ τους οι διάφορες επαρχίες. «Πρέπει να ξανασκεφτούμε το αρχικό ισλάμ και να πραγματοποιήσουμε την αναβίωσή του σήμερα» είναι η διδασκαλία τους.

Οι αδερφοί μουσουλμάνοι δεν είναι σε θέση να προτείνουν οποιοδήποτε ρεαλιστικό πρόγραμμα κατάληψης της εξουσίας, εξαιτίας της ιδεολογικής τους άρνησης να δεχτούν την ύπαρξη πολιτικής. Η ιδιαιτερότητα του κινήματός τους οφείλεται στη ρήξη με το θεσμικό ισλάμ. Τόσο οι ιδεολογικοί τους εκπρόσωποι, όσο και τα στελέχη τους έχουν διαμορφωθεί μακριά από θρησκευτικές σχολές. Στους ΑΜ δεν υπάρχουν ουλεμάδες, λόγιοι θρησκευτικών επιστημών που βγαίνουν από τζαμιά-πανεπιστήμια, το διασημότερο των οποίων είναι το αλ-αζάρ του καΐρου. Πολύ συχνά αυτοί οι επαγγελματίες θεολόγοι, που συνήθως είναι κρατικοί υπάλληλοι ή τρέφονται από τον κρατικό κορβανά, κατηγορούν τους ΑΜ ότι δεν έχουν πραγματική θρησκευτική μόρφωση κι ότι προωθούν εξαιρετικά επικίνδυνες ιδέες στο δογματικό επίπεδο. Τους κατηγορούν ακόμα και για αναβίωση αιρέσεων από τα πρώτα χρόνια του ισλάμ.

Το δεύτερο ισλαμικό ρεύμα είναι ο σαουδαραβικός ουαχαβιτισμός. Όντας η πιο σκοταδιστική πουριτανική τάση του ισλάμ, ο ουαχαβιτισμός μέχρι τις αρχές του εικοστού αιώνα θεωρούνταν αίρεση από τους υπόλοιπους σουνίτες μουσουλμάνους. Σε πλήρη αντίθεση όμως με τους ΑΜ, ο ουαχαβιτισμός έχει τρομερή πρακτική πείρα κοσμικής εξουσίας, αφού πάνω στη βάση του οικοδομήθηκε η σαουδική αραβία και μόνο η ύπαρξη του ως κοινής θρησκείας δικαιολογεί την ύπαρξη της σαουδ. αραβίας ως ενιαίου κράτους. Διαφορετικά αυτό που ονομάζεται σαουδική αραβία είναι ένα συνονθύλευμα από εντελώς εχθρικές μεταξύ τους φυλές βεδουίνων.

Η διδασκαλία του ουαχαβιτισμού, σε αντίθεση με εκείνη των ΑΜ είναι κατεξοχήν έργο των ουλεμάδων. Παρουσιάζεται ως διδασκαλία αποκατάστασης μιας παραδοσιακής ισλαμικής τάξης, που βασίζεται στις σχέσεις ανάμεσα στους θρησκευτικούς ηγέτες και μια μοναρχική εξουσία που ακούει στις συμβουλές τους. Λιγότερο ή περισσότερο ανοιχτά πρεσβεύει την οικοδόμηση ενός χαλιφάτου για το σύνολο του μουσουλμανικού κόσμου. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο σαουδάραβας βασιλιάς πήρε τον τίτλο του φρουρού των ιερών πόλεων μέκκας και μεδίνας.

Το τρίτο ισλαμικό ρεύμα, σουνίτικο κι αυτό κι ίσως ακόμα πιο αντιδραστικό (!) από τα προηγούμενα, είναι εξωαραβικό, προϊόν της τεχνητής δημιουργίας του κράτους του πακιστάν. Στο δογματικό επίπεδο το ρεύμα αυτό βρίσκεται πολύ κοντά στους ΑΜ, με τους οποίους συμπίπτει και στην απόρριψη των ουλεμάδων.

Το τέταρτο ισλαμικό ρεύμα, ο επαναστατικός σιιτισμός, είναι εντελώς διαφορετικό από τα τρία προηγούμενα. Αποτέλεσμα μακρόχρονης θεολογικής εξέλιξης, αρχικά σήμαινε τη συσπείρωση όλων των πιστών γύρω από το πρόσωπο του ιμάμη. Η κυρίαρχη τάση του ισλάμ, οι σουνίτες δεν αναγνώρισαν ποτέ τους ιμάμηδες, τους οποίους οι χαλίφηδες καταδίωξαν αμείλικτα.

Αντιμαχόμενοι (ως ένα βαθμό) τον καπιταλισμό, αλλά και τον κομμουνισμό, οι θρησκευτικοί αυτοί ηγέτες καθορίζουν τις αρχές μιας ισλαμικής πολιτικής οικονομίας, η οποία επεκτείνεται και συμπληρώνεται με τη διατύπωση μιας καινούριας πολιτικής θεωρίας που καταλήγει στην ιδέα της ισλαμικής δημοκρατίας. Αυτή ορίζει την ανωτερότητα του ισλαμικού νόμου απέναντι σε όλα τα ανθρώπινα έργα. Η εφαρμογή του δε μπορεί να γίνει παρά μόνο από θρησκευτικούς ηγέτες όπως διακηρύσσει το 1970 ο χομεϊνί.

Επιστροφή στη ροή των γεγονότων. Το 1970 ο νάσερ πεθαίνει και τον διαδέχεται ο σαντάτ.
Η άνοδος του σαντάτ στην εξουσία συνοδεύεται από το βίαιο αναπροσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής της χώρας, με χαρακτηριστικό στοιχείο την απομάκρυνση των 20.000 σοβιετικών συμβούλων τον ιούλιο του 72. Στον οικονομικό τομέα εγκαταλείπεται ο νασερισμός και υιοθετείται η πολιτική της ινφιτάχ, των ανοιχτών θυρών προς τα δυτικά κεφάλαια με όρους κυριολεκτικά αποικιοκρατικούς. Αρχίζει η υπερχρέωση προς τις ηπα και τις πετρονομαρχίες του κόλπου, ενώ από το 77 ο σαντάτ παύει να αποπληρώνει το τεράστιο στρατιωτικό χρέος προς την εσσδ.

Η πολιτική της ινφιτάχ οξύνει τις κοινωνικές αντιθέσεις. Αξιοποιείται η διαφθορά του καθεστώτος για την ανάπτυξη ενός παρασιτικού καπιταλισμού, με μοναδικό προσανατολισμό προς την παροχή υπηρεσιών. Οι συνθήκες ζωής του λαού επιδεινώνονται δραματικά. Έτσι ο σαντάτ επιλέγει τη λύση της μετανάστευσης για να αποφύγει την κοινωνική έκρηξη.

Τον ιανουάριο του 77, κάτω από την αφόρητη πίεση του δντ, ο σαντάτ ανακοινώνει μείωση των κρατικών επιδοτήσεων στα βασικά προϊόντα, πράγμα που οδηγεί σε μεγάλες αυξήσεις τιμών. Σε όλη την χώρα ξεσπούν εξεγέρσεις πεινασμένων αιγυπτίων. Το καθεστώς αντιδρά με ωμή βία.

Η εξαθλίωση συνδυάζεται με κούφιες πομπώδεις επιδείξεις μεγαλομανίας του καθεστώτος. Ο σαντάτ δε διστάζει να εμφανίζεται στις επίσημες τελετές κρατώντας μια ράβδο αρχιστράτηγου που είναι φτιαγμένη όπως τα σκήπτρα των φαραώ!

Ταυτόχρονα ενθαρρύνει αδίστακτα τα ισλαμικά κινήματα. Ο σαντάτ δίνει τα πάντα για να ενθαρρύνει τον ισλαμικό εξτρεμισμό, ιδιαίτερα στα πανεπιστήμια, όπου τα εξτρεμιστικά ισλαμικά κινήματα αναπτύσσονται σε βάρος της αριστεράς και των νασερικών. Την ώρα της δύσκολης συνεύρεσής του με τη δύση, κι ενώ πρέπει να εκχωρήσει πολλά στο ισραήλ, ο κρατικός θρησκευτικός εξτρεμισμός φαίνεται στην κυβέρνηση σαντάτ –φιλοδυτική χωρίς αποχρώσεις και αντισοβιετική χωρίς όρια- το καλύτερο χαρτί που μπορεί να παίξει στο εσωτερικό μέτωπο για να παραλύσει την αντιπολίτευση.

Αιγυπτιακή βουλή, νοέμβρης 77’. Ο σαντάτ αφήνει την χώρα άναυδη, δηλώνοντας έτοιμος να πάει στην κατεχόμενη ιερουσαλήμ και να μιλήσει στο κνεσέτ, το ισραηλινό κοινοβούλιο. Ούτε ο πιο απαισιόδοξος δε φανταζόταν ότι ο σαντάτ είναι σε τέτοιο βαθμό όργανο των ηπα.

Η πίεση της ουάσιγκτον καρποφορεί θριαμβευτικά δέκα μήνες αργότερα. Στο καμπ ντέιβιντ των ηπα ο κάρτερ καλεί τους σαντάτ και μπέγκιν να υπογράψουν χωριστή συνθήκη ειρήνης. Οι διαπραγματεύσεις διαρκούν 13 συνεχείς μέρες. Στο τέλος ο σαντάτ τα έχει δώσει όλα! Μοναδικό αντάλλαγμα: η επιστροφή στην αίγυπτο του κατεχόμενου από το ισραήλ σινά.

Στη σύνοδο κορυφής των αράβων η συμφωνία απορρίπτεται ομόφωνα κι αποφασίζεται η μεταφορά της έδρας του αραβικού συνδέσμου από το κάιρο στην τύνιδα. Η απομόνωση του σαντάτ τον καθιστά σχετικά άχρηστο για την αμερικανική πολιτική. Η ουάσιγκτον πόνταρε στην αίγυπτο, που ήταν ανέκαθεν πολιτικό, πνευματικό κέντρο όλου του αραβικού κόσμου, για να την κάνει φάρο ακτινοβολίας της πολιτικής της σε όλη την αραβία. Αλλά με τον σαντάτ καμένο είναι αδύνατο να παίξει τέτοιο ρόλο.

Έχει φτάσει η ώρα που ο σαντάτ θα καταβροχθιστεί από το τζίνι που απελευθέρωσε για να πολεμήσει την αριστερά και το νασερισμό. Η μυστική οργάνωση αλ τζιχάντ (ιερός πόλεμος) των αδερφών μουσουλμάνων ετοιμάζει τη δολοφονία του. Ένα ισλαμικό δικαστήριο της οργάνωσης συνέρχεται κρυφά κι αποφασίζει ότι ο σαντάτ δεν είναι ευσεβής μουσουλμάνος κι επομένως δεν υπάρχει θρησκευτικό εμπόδιο για να προχωρήσουν στην εκτέλεσή του.

Στις 6 οκτώβρη 1981, στη διάρκεια στρατιωτικής παρέλασης, ο σαντάτ δολοφονείται με θεαματικό τρόπο, μπροστά στις κάμερες της τηλεόρασης. Κανείς δε θα τον κλάψει. Ο σαντάτ κηδεύεται με την παρουσία ενός μεγάλου αριθμού πολιτικών προσωπικοτήτων του δυτικού κόσμου, αλλά απουσία των αράβων ηγετών και του αιγυπτιακού πληθυσμού, σε κραυγαλέα αντίθεση με την κηδεία του προκατόχου του, νάσερ. Την ηγεσία της χώρας αναλαμβάνει ο χόσνι μουμπάρακ, ίδιων πολιτικών πεποιθήσεων με το σαντάτ. Είναι πραγματικά ο άνθρωπος που χρειάζονται οι αμερικανοί εκείνη τη στιγμή.

Αντί επιλόγου λίγα στοιχεία από τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης μουμπάρακ.
Το 1970 το εξωτερικό χρέος της αιγύπτου ήταν μόλις 1,7 δις δολάρια. Το 88’ είχε αυξηθεί 25 φορές φτάνοντας τα 43 δις. Ο πληθωρισμός που ήταν μόλις 3,8%, είχε εκτοξευθεί στο 21,9%. Οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 22,5 φορές, ενώ οι εξαγωγές μόλις κατά έξι.

Παράλληλα ευδοκιμεί το φρούτο των ισλαμικών εταιριών τοποθέτησης χρημάτων. Οι ισλαμικοί κύκλοι δημιουργούν εταιρίες προσφέροντας επιτόκια, διπλάσια από τα επίσημα, χωρίς καμία εγγύηση για τους καταθέτες, πέρα από τη θρησκευτική τους τιμιότητα. Τρομοκρατημένο από τις συνέπειες το καθεστώς μουμπάρακ ψηφίζει νόμο για τον περιορισμό και έλεγχο των δραστηριοτήτων τους. Αλλά οι πρώτες δίκες φανερώνουν την εμπλοκή ενός μεγάλου αριθμού πολιτικών στελεχών της κυβέρνησης, διευθυντών του δημοσίου τομέα, δημοσιογράφων κλπ που αγκαλιάζει όλη την αιγυπτιακή κοινωνία. Οι δίκες σταματάνε.

Εδώ σταματάει κι η ανάρτηση γιατί έχει ξεφύγει σε μέγεθος. Αλλά από τις παραθέσεις αυτές μπορούν να βγουν χρήσιμα συμπεράσματα.