Στη δική μας χώρα

Ένας φίλος αναγνώστης του μπλοκ λέει πως αν το δούμε ψυχρά και ρεαλιστικά, την επομένη από την επικράτηση της επανάστασης στην ελλάδα, ο ευρωστρατός, τα νατοϊκά στρατεύματα ή κάποιο άλλο τμήμα από τη δύναμη κρούσης των ιμπεριαλιστών, θα βρίσκεται πιθανότατα στο ύψος της λαμίας, για να επιβάλει την παλιά τάξη πραγμάτων και να προλάβει το κακό στη ρίζα του, πριν τυχόν γίνει μετάσταση του επαναστατικού ιού και σε άλλους αδύναμους κρίκους της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας. Αυτό συνδέεται έμμεσα και με ένα γενικότερο προβληματισμό για τις περιορισμένες δυνατότητες (νίκης, ελιγμών, ελευθερίας κινήσεων) του επαναστατικού κινήματος απέναντι στους υπερσύγχρονους, εξελιγμένους κατασταλτικούς μηχανισμούς της αστικής εξουσίας, που συντονίζονται πλέον και σε διακρατικό επίπεδο.

Στα πλαίσια των οξυμένων ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, λαμβάνουν χώρα ωμές πολεμικές επεμβάσεις, ακόμα και για μικρότερες αφορμές, προκειμένου να ευθυγραμμιστεί πλήρως μια περιφερειακή δύναμη με τα μεγάλα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Δεν είναι λοιπόν απαραίτητο να υπάρχει επαναστατικός κίνδυνος-απειλή, για να δικαιολογήσει μια στρατιωτική κινητοποίηση κι άλλα μέτρα αποκλεισμού εναντίον μιας χώρας. Από αυτό κάποιοι συνάγουν τον επαναστατικό χαρακτήρα κάποιων δευτερευόντων τακτικών ρηγμάτων-μεταρρυθμίσεων και διαφοροποιήσεων από το κυρίαρχο σκηνικό. Στην πραγματικότητα ισχύει η ακριβώς αντίστροφη ανάγνωση. Ότι δηλ ακόμα κι αυτά τα μικρά βήματα προϋποθέτουν το επαναστατικό άλμα και τη ριζική αλλαγή συσχετισμών σε επίπεδο εξουσίας. Με άλλα λόγια, η μονιμοποίηση κι η επέκταση κάθε ρήγματος δεν απαιτούν απλά μια διαφορετική γενική κατεύθυνση, αλλά και μια άλλου τύπου εξουσία που θα τις υπερασπίσει με όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της (πολιτικά, οικονομικά, στρατιωτικά) και όσο πιο ισχυρή είναι, τόσο πιο αποτελεσματικά θα το κάνει. Χρειάζεται κι ένας διαφορετικός βαθμός συνειδητοποίησης του λαϊκού παράγοντα, που δε θα τρέφει αυταπάτες και θα γνωρίζει πως κάθε δική του θυσία πρέπει να υπηρετεί μια διαφορετική προοπτική, τη δική του υπόθεση, κι όχι αλλότριους σκοπούς με ξένες σημαίες –ή «εθνικές», που δεν είναι λιγότερο ξένες στους σκοπούς της εργατικής τάξης.

Παραμένει ωστόσο το ερώτημα: πώς θα αντέξει η νεογέννητη λαϊκή-εργατική εξουσία-ηρακλής τα ιμπεριαλιστικά φίδια που θα ζώσουν την κούνια του, για να την καταπνίξουν εν τη γενέσει της {ας μην ξεχνάμε εξάλλου την ιμπεριαλιστική επέμβαση 14 χωρών της δυτικής ευρώπης στο πλευρό της αντεπανάστασης στους πρώτες μήνες ύπαρξης της σοβιετικής ρωσίας, και μάλιστα αμέσως μετά το σφαγείο του α’ παγκοσμίου πολέμου και την εξάντληση που προκάλεσε από κάθε άποψη}; Και είναι ικανή μια χώρα σαν την ελλάδα να οικοδομήσει μόνη της σοσιαλισμό, σε συνθήκες ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης; Είναι συγκριτικά πιο έτοιμη σε σχέση με την ημιοφεουδαρχική ρωσία του 17’ ή υστερεί από άλλες απόψεις; Μήπως το βάθεμα της σύνδεσης και της αλληλεξάρτησης των επιμέρους εθνικών οικονομιών –που αποτυπώνεται και στο συγχρονισμένο χαρακτήρα εκδήλωσης της κρίσης- δυσχεραίνει σήμερα την αυτάρκεια και την αυτοτελή ανάπτυξη ή τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, όχι μόνο για μια χώρα μέσου επιπέδου ανάπτυξης σαν την ελλάδα αλλά και για μια μεγάλη ιμπεριαλιστική δύναμη; Κι αν δεχτούμε αυτό το σημείο, μήπως στρώνουμε το έδαφος στη ρεφορμιστική λογική που επιδιώκει αλλαγή συσχετισμών εντός της ευρωπαϊκής ένωσης και μόνο σε επίπεδο ιμπεριαλιστικών ολοκληρώσεων;

Στην πραγματικότητα εδώ εξετάζουμε δύο διαφορετικά ζητήματα. Το ένα έχει να κάνει, όχι με την αυτοτελή εξέταση των παραγωγικών δυνατοτήτων μιας χώρας, για να δούμε αν οι υλικές συνθήκες είναι ώριμες για την οικοδόμηση σοσιαλισμού, αλλά με την ικανότητά της να επιπλεύσει και να επιβιώσει αρχικά σε ένα καπιταλιστικό αρχιπέλαγος, που απειλεί να την πνίξει. Αυτές οι δύο παράμετροι συνδέονται μεταξύ τους, αλλά όχι μονοσήμαντα. Είναι σαφές πχ ότι μια χώρα σαν τη βενεζουέλα, με πλούσια πετρελαϊκά αποθέματα και σχετική ενεργειακή αυτοτέλεια, έχει μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών από την κούβα, για παράδειγμα. Η οποία όμως, παρά την ένδειά της και το εμπάργκο που της έχει επιβληθεί (το οποίο την έχει αναγκάσει σε αναδίπλωση και υποχωρήσεις το τελευταίο διάστημα) είναι πολιτικά πολύ πιο μπροστά από το «σοσιαλισμό του 21^ου αιώνα. Που αν είχε προκύψει, με τη σειρά του, κατά τη διάρκεια του σύντομου εικοστού αιώνα, σε διαφορετικό διεθνές περιβάλλον, μπορεί να είχε κάνει πολύ περισσότερα βήματα απ’ ό,τι έκανε τώρα, πέφτοντας πάνω στον απόηχο της παγκόσμιας αντεπανάστασης.

Η θεώρηση του κόμματος, όπως αποτυπώθηκε και σε παλιότερη προγραμματική επεξεργασία, υπολογίζει στο διεθνή αντίκτυπο μιας επαναστατικής διαδικασίας στην χώρα μας και το σπάσιμο της απομόνωσής της με τη μίμηση του ελληνικού παραδείγματος κι από άλλους λαούς. Η ιστορική πείρα των μπολσεβίκων ωστόσο, που υπολόγιζαν κι αυτοί στον παράγοντα-«ντόμινο» και σε διεθνή στηρίγματα της ρώσικης επανάστασης, μας δείχνει πως δεν πρέπει να παίρνουμε ως δεδομένο αυτό το ενδεχόμενο και να βασίζουμε πάνω σε αυτό το σχεδιασμό μας. Αυτό που θα κληθεί οπωσδήποτε πάντως να αναπτύξει μια πιθανή εργατική-λαϊκή εξουσία στα πρώτα της βήματα είναι οι διμερείς, αμοιβαία επωφελείς εμπορικές σχέσεις με άλλες, μη σοσιαλιστικές χώρες κι η ικανότητα για επιδέξια αξιοποίηση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων –που δεν πρέπει ωστόσο ούτε στιγμή να συγχέεται με τα τακτικά παιχνίδια και την επιλογή καπιταλιστή συμμάχου από μια πιθανή, αστική κυβέρνηση με αριστερό μανδύα, πρόσημο, πυρήνα, κτλ.

Το δεύτερο ζήτημα έχει να κάνει αμιγώς με την υλική προετοιμασία, το επίπεδο ανάπτυξης και τις παραγωγικές δυνατότητες της χώρας. Ήδη από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, οι κομμουνιστές άνοιξαν μέτωπο, με επιστημονικές μελέτες και τις οικονομικές αναλύσεις τους,  ενάντια στο αντιδραστικό ιδεολόγημα της ψωροκώσταινας ελλάδας, που είναι καταδικασμένη τάχα να έχει δευτερεύοντα ρόλο και τον τουρισμό ως μοχλό ανάπτυξης και «βαριά βιομηχανία» της –για να γίνουμε τα γκαρσόνια της ευρώπης, όπως έλεγε σε παλιές, λαμπρές «αντι-ιμπεριαλιστικές» στιγμές του ο ανδρέας παπανδρέου. Οι μελέτες αυτές επικαιροποιούνται ως τις μέρες μας, αναδεικνύοντας τις πλούσιες αναπτυξιακές δυνατότητες που έχει η ελλάδα, αλλά και το είδος της ανάπτυξης («για ποιον;» «προς όφελος ποιας τάξης;») που χρειάζεται για να τις αξιοποιήσει.

Σε αυτές μπορεί να βρει κανείς κάποια σημεία που προκαλούν αυθόρμητα χαμόγελα, σε εμάς τους αδαείς με τα «βαριά οικονομικά», όπως πχ τα πλούσια κοιτάσματα χουντίτη, που θα αξιοποιήσει η μελλοντική λ-ε εξουσία. Αλλά και πιο σοβαρά, επίμαχα ζητήματα που παίρνουν τη σκυτάλη από τους προβληματισμούς και την παλιότερη διένεξη για τους κινδύνους και τη σκοπιμότητα χρήσης της πυρηνικής ενέργειας, και όπου προβάλλονται παρόμοιες ενστάσεις και διαφωνίες πχ για την εκτροπή του αχελώου ή για την (ακόμα και ήπιου βαθμού) αξιοποίηση διαφόρων λατομείων, ορυχείων, κτλ, στην κοινωνία του μέλλοντος.

Τα παραπάνω δένουν και με την εκτίμηση για τη θέση της χώρας στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα και τη γενικότερη θεώρηση του τελευταίου. Αν τονίσουμε το στοιχείο της (ακόμα βαθύτερης σε σχέση με το 17’) οργανικής σύνδεσης-αλληλεξάρτησης των εθνικών οικονομιών, χάνουμε από την οπτική μας την παράμετρο της ανισομετρίας της καπιταλιστικής ανάπτυξης, από την οποία προκύπτει η λενινιστική ανάλυση για το (μη ταυτόχρονο) σπάσιμο της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας στους αδύναμους κρίκους της. Κι αν αντιστρόφως υπερτιμήσουμε το παράγοντα της ανισομετρίας και την υποδεέστερη θέση μιας χώρας μέσου επιπέδου ανάπτυξης, σαν την ελλάδα (που σε κάποιες πολιτικές αναλύσεις παρουσιάζεται ως αποικία χρέους, κτλ), προκύπτει εύλογα το ερώτημα πώς τεκμηριώνεται η ωριμότητα κι η υλική δυνατότητα για το πέρασμα στο σοσιαλισμό, σε μια τόσο «υπανάπτυκτη» οικονομία.

Το πιο εντυπωσιακό ωστόσο είναι πως τα δύο αυτά (φαινομενικά) αντιθετικά σχήματα, στις ακραίες τελικές τους συνέπειες, φαίνεται να συγκλίνουν και συμπίπτουν στο εξής σημείο: τη διαμεσολάβηση της σοσιαλιστικής επανάστασης από κάποιου είδους μεταβατικό πρόγραμμα.

Σε κάθε περίπτωση, οι δυσκολίες, οι καμπές κι οι στροφές στην πορεία επικράτησης της επανάστασης και της οικοδόμησης των βάσεων της σοσιαλιστικής κοινωνίας, είναι εν πολλοίς ένα αχαρτογράφητο πεδίο –πέρα από τις γενικές νομοτέλειες και τις κατευθύνσεις που μας δίνουν- και δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικά στην παρούσα φάση. Όσο ωριμάζει όμως κι ο υποκειμενικός παράγοντας –πέρα από τις αντικειμενικές συνθήκες-, δηλ το επαναστατικό υποκείμενο κι η πολιτική του πρωτοπορία, τόσο πιο έτοιμος κι ικανός θα (και επιβάλλεται να) είναι, για να προβλέψει έγκαιρα, να εκτιμήσει σωστά και να αντιμετωπίσει τέτοια ζητήματα, με πλούσιες ολοκληρωμένες επεξεργασίες κι αναλύσεις.