Αχ Ευρώπη - Ευρωεκλογικές σημειώσεις

Κανονικά οι ευρωεκλογές θα ήταν μια πολύ καλή αφορμή να ανοίξει η συζήτηση για τον χαρακτήρα της ΕΕ και μια σειρά συνθήματα - ιδεολογήματα: αν είναι η Ευρώπη των λαών, της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων, αν είναι πεδίο ταξικής πάλης κτλ.

Κι όμως, αυτό είναι το μόνο για το οποίο δε γίνεται η παραμικρή νύξη στα τηλεοπτικά πάνελ. Μπορεί να ην είναι και τόσο μακρινή η εποχή που το «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο» ήταν, στα χαρτιά έστω, σύνθημα ενός κυβερνώντος κόμματος -του ΠΑΣΟΚ της «Αλλαγής»-, δύσκολα όμως θα βρει κανείς μεγαλύτερο ταμπού για την ελληνική αστική τάξη, που πλασάρει την ΕΕ ως θέσφατο, ιερό και όσιο, και ως τη σύγχρονη Μεγάλη Ιδέα του έθνους των εκμεταλλευτών. Εξάλλου το σύγχρονο ΠΑΣΟΚ είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή η (ευρω)νατοϊκή αριστερά που νιώθει απελευθερωμένη από προσχήματα για να ανακηρύξει πχ το ΝΑΤΟ ως την αμυντική «Ιερά Συμμαχία» του καιρού μας. ΕΟΚ και ΝΑΤΟ παραμένουν ασφαλώς το ίδιο συνδικάτο, μόνο που όλα τα κόμματα του (αστικο)δημοκρατικού και μη τόξου πασχίζουν να μας πείσουν -σαν άλλοι ευρωπατέρες και νατοτσολιάδες- πως πρέπει να οργανωθούν άπαντες, να μη μείνει κανείς έξω από το Σωματείο. Πάρ’ το απόφαση βρε Στράτο, να φτιάξουμε τον στρατό του ΝΑΤΟ, ίσως και έναν ευρωστρατό, να γίνουμε κρέας για τα κανόνια τους.

Έτσι η ΕΕ περνάει ως φευγαλέα αναφορά από τα πανηγυρικά σποτάκια της ΝΔ για το στρατηγικό όραμα του «μένουμε Ευρώπη». Ενώ οι εκπρόσωποι του ΚΚΕ καλούνται να απαντήσουν συνήθως στο αφόρητα κλισέ ερώτημα «γιατί συμμετέχουν στις ευρωεκλογές, εφόσον διαφωνούν με την ΕΕ και κάπου εκεί εξαντλείται ο χρόνος τους -κι όμως θα υπήρχαν πολύ πιο ενδιαφέροντα ζητήματα να τους ρωτήσουν σχετικά, ακόμα και θεωρώντας ότι μπορούν να τους «στριμώξουν». Ο πυρήνας και η στρατηγική της ΕΕ είναι αδιαπραγμάτευτες και μένουν εκτός συζήτησης, εκφράζοντας την πλήρη σύμπνοια του ελληνικού αστισμού με την ΕΕ -κάτι που ερμηνεύει και την απουσία ενός αξιόλογου «ευρωσκεπτικιστικού» κόμματος-ρεύματος στη χώρα μας.

Με αυτήν την έννοια, δε συμφωνώ στο συμπέρασμα αλλά θεωρώ βάσιμο το σκεπτικό ενός παλιότερου άρθρου του Μαυρουδέα, που ισχυρίζεται πως η ελληνική αστική τάξη δε θα μπορούσε να απορροφήσει-ενσωματώσει ένα μέτωπο πάλης με βασικό κρίκο - αίτημα αιχμής την έξοδο από την ΕΕ, γιατί αντίκειται στον στρατηγικό της σχεδιασμό. (Είναι τουλάχιστον μια συγκεκριμένη ανάλυση της συγκυρίας -σωστή ή λανθασμένη- και όχι μια αχρονική, ιδεοληπτική μεταφορά - υπεράσπιση ενός συνθήματος-σχήματος, όπως το μεταβατικό πρόγραμμα). Κι ας μη συμφωνούμε στο δια ταύτα.

Αν ήταν τόσο απλό και γραμμικό, το BRexit θα ήταν το πρελούδιο μιας πιο ενδιαφέρουσας διαδικασίας, πιθανότατα επαναστατικής, και όχι μια αδύναμη επαγγελία της δια μέσω ενός μαοϊκού τσιτάτου και μιας επικείμενης αναταραχής που προοιωνίζεται μια υπέροχη κατάσταση -μη επαναστατική, πάντα. Στην αναμπουμπούλα, όμως, χαίρεται ο λύκος, όχι τα πρόβατα -όχι όσο δεν έχουν επαναστατική ετοιμότητα να αξιοποιήσουν οποιαδήποτε ρωγμή-αντίθεση.

Η περιβόητη «ευρωπαϊκή προοπτική» αξιοποιεί τη σύγχυση γύρω από την έννοια της Ευρώπης, που ορίζεται άλλοτε γεωγραφικά, άλλοτε πολιτισμικά, μα κατά βάση γεωπολιτικά, θυμίζοντας συνειρμικά την αοριστία γύρω από τα όρια της ιστορικής και της σύγχρονης Μακεδονίας, στις αρχές του εικοστού αιώνα. Φτάνει μεν ως τα Ουράλια, αλλά αποκλείει από το «κοινό ευρωπαϊκό σπίτι» τη Ρωσία -ευρωπαϊκή και μη- και τη Λευκορωσία, λειτουργώντας βασικά ως υπερατλαντικός βραχίονας του ΝΑΤΟ, αλλά σπεύδει να συμπεριλάβει το Ισραήλ, το Καζακστάν κτλ στις αθλητικές και καλλιτεχνικές της φιέστες (EURO, Ευρωμπάσκετ, Γιουροβίζιον) ενώ έχουν ατονήσει-υποχωρήσει σε αξία άλλες διοργανώσεις, όπως οι Μεσογειακοί Αγώνες, όπου συμμετέχουν χώρες διαφόρων ηπείρων που τις ενώνουν πολύ περισσότερα από μια θάλασσα, με βασικά σημεία αναφοράς, όπως η διατροφή -που είναι βασικός πολιτισμικός άξονας (όλα για τη μάσα γίνονται κατά μία έννοια). Και δύσκολα θα βρει κανείς πιο εύστοχους χάρτες από αυτούς που χωρίζουν τη γηραιά (και σάπια) ήπειρο σε χώρες-καταναλωτές πατάτας και ντομάτας ή αντίστοιχα μπύρας, κρασιού και βότκας.

Η σύγχυση περί Ευρώπης ξεκινά ήδη από την εποχή που η ΕΟΚ των μόλις 10 κρατών-μελών (δηλαδή στην καλύτερη η μισή ήπειρος, γεωγραφικά μιλώντας) αυτοπαρουσιαζόταν ως «ευρωπαϊκή κοινότητα», με τον ίδιο αυθαίρετο τρόπο που ο λεγόμενος «δυτικός κόσμος» παριστάνει τη διεθνή κοινότητα. Μια κατά φαντασίαν «ενωμένη Ευρώπη», που ούτε ακριβώς ενωμένη, ούτε ακριβώς Ευρώπη ήταν-είναι (αν λάβουμε υπόψη τις ασιατικές της επεκτάσεις ή τη νατοϊκή εξωτερική της πολιτική, ενίοτε ενάντια και στο δικό της συμφέρον, όπως στην περίπτωση της Γερμανίας και της ενεργειακής της εξάρτησης απ’ τη Ρωσία).

Παρόλα αυτά, η σχετική μεταστροφή της κοινής γνώμης για την ΕΕ και οι παράγοντες που την καθόρισαν παραμένουν ζήτημα προς διερεύνηση. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα για την αντιστροφή του κλίματος είναι ίσως οι αγρότες. Οι αρχικές εξαγγελίες - προσδοκίες για τον κατακλυσμό των ευρωπαϊκών αγορών από τα ελληνικά προϊόντα διαψεύστηκαν παταγωδώς, οδηγώντας σε αντίθετα αποτελέσματα. Οι αγρότες αποδεκατίζονται και απειλούνται με αφανισμό, ενώ βγαίνουν στους δρόμους σε όλη την Ευρώπη, σε άγριες και δυναμικές διαδηλώσεις. Παρόλα αυτά η μιντιακή πνευματική ηγεμονία έχει καταχωρίσει στο θυμικό του μέσου τηλεθεατή τους αγρότες ως προνομιούχους τεμπέληδες που ξεκοκάλισαν τις κοινοτικές επιδοτήσεις (για να θάψουν τα προϊόντα τους) σε Καγιέν και τα σκυλάδικα.

Και τα αντίστοιχα παραδείγματα δεν έχουν τελειωμό. Ενώ είναι φανερός ότι η ΕΕ επέβαλε τα μνημόνια, ότι το Σύμφωνο Σταθερότητας συνεπάγεται επιτήρηση και μνημόνια διαρκείας, ότι το Ταμείο Ανάκαμψης φέρνει νέα μέτρα και ανατροπές, πολλοί βαυκαλίζονται ότι η κρίση ήταν ζήτημα κακής διακυβέρνησης -και ενός «τάδε γαμιέσαι», που δε φτάνει ποτέ στις κάλπες. Οι μισοί σιχτιρίζουν τον Μητσοτάκη και το 41%, οι άλλοι μισοί τον Τσίπρα που παραλίγο να μας βγάλει από το ευρώ με τους τυχοδιωκτισμούς του και στη μέση ο Βαρουφάκης παίζει το (αναποφάσιστο) μπαλάκι του Ματς Πόιντ του Γούντι Άλεν, και θα ήθελε να μπορεί να παίξει το χαρτί μιας πιθανής εξόδου, χωρίς να το χρησιμοποιήσει απαραίτητα.

Κι όλοι μαζί αναρωτιούνται πότε επιτέλους θα γίνουμε Ευρώπη, λες και είμαστε κάτι διαφορετικό. Λες και δεν αποτελούμε οργανικό κομμάτι της Ευρωλάνδης, της πολιτικής της και της κρίσης της. Αυτό το αναδεικνύει καλά και ένα πολύ εύστοχο προεκλογικό φυλλάδιο του ΚΚΕ που εξηγεί σε ποιους τομείς η Ελλάδα είναι σαν την υπόλοιπη ΕΕ. Και είναι κρίμα που αυτό δε θα λάβει μεγάλη προσοχή πχ όπως το σποτάκι με τους βουλευτές. (Το αυτό και για το τρέχον τεύχος της ΚΟΜΕΠ που πιάνει από διάφορες σκοπιές το ζήτημα της ΕΕ, ακόμα και αυτοκριτικά ως προς την πολιτική του ΚΚΕ κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης και ως την κρίση του 1991).

Ας μην ξεχνάμε κάτι ουσιώδες: την προϊστορία της ΕΕ. Ιστορικά, η πρώτη απόπειρα εμφάνισης μιας ενωμένης καπιταλιστικής Ευρώπης, που θα μπορούσε να σταθεί με αξιώσεις στον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ, ήταν επί ναζιστικής Γερμανίας -κάτι που εξηγεί ίσως τον αθεράπευτο έρωτα της σημερινής ΕΕ για τους ναζί ανά τον κόσμο. Ο πρώτος πολιτικός της πρόγονος δεν είναι ο Σουμάν αλλά ο Χίτλερ, ο οποίος έστησε μια φονική μηχανή υποδούλωσης και άγριας εκμετάλλευσης των λαών, που είναι πρότυπο για τις σημερινές αστικές τάξεις και τους δίνει το κλειδί μιας πιθανής εξόδου από την ύφεση διαρκείας. Η δική τους διέξοδος είναι να τσακίσουν τους λαούς και όχι οι παρδαλές φλυαρίες περί πράσινης ανάπτυξης -που έρχεται να υπηρετήσει άλλα συμφέροντα και σκοπιμότητες. Κι αν η Ευρωλάνδη της μαζικής φτώχειας, της ανεργίας, της ανελευθερίας κτλ έχει εκρηκτικές αντιθέσεις αλλά όχι και εκρηκτική δυσαρέσκεια, αν δε φαντάζει ακόμα ως ένας «αδύναμος κρίκος», με κοινωνικές αναταραχές (που μπορούν όντως να δώσουν μια «υπέροχη κατάσταση»), είναι ίσως γιατί υπάρχουν ακόμα κάποια κατάλοιπα «κοινωνικού κράτους» από την περίοδο του «χρυσού, κεϊνσιανού συμβιβασμού». Με άλλα λόγια, υπάρχει ακόμα αρκετό «λίπος» για να καεί. Όχι όμως για πολύ ακόμα...

Κι ενώ ο κόσμος βιώνει «εδώ και τώρα» μια μορφή δυστοπίας, με την ακρίβεια να καταβροχθίζει τον μισθό του στα μισά του μήνα, και τα σύννεφα του πολέμου να πυκνώνουν στον ορίζοντα, έχει πειστεί ότι ζει μια «κανονικότητα» και πως πρέπει να φοβάται μη τυχόν την χάσει, να τρέμει τα χειρότερα που θα τον βρουν έξω από το μαντρί. Σα να λέμε να τρέμει μη τυχόν και χάσει το roaming και το κοινό νόμισμα, για τα ταξίδια που δεν μπορεί ούτως ή άλλως να κάνει...

Συνεπώς, δυσαρέσκεια υπάρχει μπόλικη, σκεπτικισμός (μακριά από τον ακροδεξιό ευρωσκεπτικισμό, και ας φαίνεται ενίοτε να μπλέκει με διάφορα παρακλάδια του) επίσης, όπως και μια αμφισβήτηση εν σπέρματι. Τα επισκιάζει όλα όμως ένα κράμα φόβου και αυταπάτης, που το καλλιεργεί και η αστική προπαγάνδα. Και το βασικό ζητούμενο για εμάς είναι να δούμε πώς μπορεί να σπάσει στην πράξη, από την ίδια την πείρα του λαού.

Αυτά κρίνονται βέβαια σε πολύ ευρύτερο ορίζοντα, σε σχέση με τις εκλογές της Κυριακής -που κρίνουν πολλά, όχι όμως και τον χαρακτήρα της ΕΕ. Αλλά ίσως το μεγαλύτερο όφελος -πιο πολύ και από μια πιθανή τρίτη έδρα στις ευρωεκλογές- θα ήταν αυτό: να ανοίξει δηλαδή επιτέλους σοβαρά μια τέτοια συζήτηση σε όλα τα επίπεδα, από την αξία μιας εξόδου με το δικό μας σχέδιο μέχρι την τεχνική προετοιμασία για αυτό το ενδεχόμενο, χωρίς φόβο και με μπόλικο ταξικό πάθος.

Για τα υπόλοιπα που κρίνονται την Κυριακή, ίσως ακολουθήσει ένα δεύτερο μέρος.