Στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν και συζητιόταν το πρόγραμμα των σοσιαλδημοκρατών της Ρωσίας, αντιπαρατέθηκαν ο Λένιν και ο Πλεχάνοφ.
Ο Πλεχάνοφ, γράφοντας το σχέδιο προγράμματος του ΣΔΕΚΡ προσδιόριζε σαν στόχο του σοσιαλισμού την προγραμματισμένη οργάνωση της κοινωνικής παραγωγιής διαδικασίας για την ικανοποίηση των αναγκών τόσο ολόκληρης της κοινωνίας, όσο και κάθε μέλους της ξεχωριστά.
Τι πιο φυσικό σε μια εποχή που το βιοτικό επίπεδο των ρώσων ήταν τραγικό, στα όρια της επιβίωσης, ως κύριος στόχος πάλης έμπαινε η εξάλειψη της πείνας και της εξαθλίωσης, και ούτε σκέψη δεν μπορούσε να γίνει για τη δημιουργική εργασία ως στόχο -δεν διαφαινόταν καν ως προοπτική στον ορίζοντα.
Κι όμως ο Λένιν αντιτάχτηκε με το εξής σκεπτικό:
"Αυτό δεν φτάνει. Μια τέτοια οργάνωση θα μπορούσαν να δημιουργήσουν, ίσως, ακόμα και τα τραστ. Πιο συγκεκριμένο θα ήταν να λέγαμε... όχι μόνο για την ικανοποίηση των αναγκών των μελών, αλλά για την εξασφάλιση πλέριας ευημερίας και ελεύθερης, ολόπλευρης ανάπτυξης όλων των μελών της κοινωνίας".
Η ολόπλευρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας. η δημιουργική εργασία. Αυτό είναι πάνω απ' όλα το όραμα της κομμουνιστικής κοινωνίας. Αυτή είναι η κύρια, ειδοποιός διαφορά με τον καπιταλισμό και την "ευημερία" που προσφέρει. Ακόμα κι αν υποθέταμε ότι ξεπερνούσε τα αδιέξοδα και τις αντιφάσεις του και εξασφάλιζε για όλη την ανθρωπότητα, για όλα τα μέλη της κοινωνίας το βιοτικό επίπεδο που έχουν κατακτημένο ο αναπτυγμένος δυτικός κόσμος.
Υγ:επειδή αυτά τα διάβασα σε βιβλίο του σοβιετικού δημοσιογράφου ρόζενταλ, που γράφτηκε περί τις αρχές της λατρεμένης δεκαετίας του 80, θα είχαν ακόμα μεγαλύτερη αξία αν δεν γράφονταν για να δικαιολογήσουν το αδικαιολόγητα χαμηλό σε κάποιους τομείς επίπεδο της σοβιετικής παραγωγής και κοινωνίας.
Δευτέρα 28 Ιουλίου 2008
Σαπίλα
"Θα ήταν λάθος να νομίζει κανείς ότι οι επαναστατικές τάξεις έχουν πάντα αρκετή δύναμη για να πραγματοποιήσουν την επανάσταση, όταν αυτή η επανάσταση έχει ωριμάσει πέρα για πέρα λόγω των συνθηκών της κοινωνικο-οικονομικής εξέλιξης. Όχι η ανθρώπινη δεν είναι συγκροτημένη τόσο έλλογα και τόσο βολικά για τα πωτοπόρα στοιχεία. Η επανάσταση μπορεί να ωριμάσει, ενώ οι δυνάμεις των επαναστατικών δημιουργών αυτής της επανάστασης μπορεί να φανούν ανεπαρκείς για την πραγματοποίησή της. Τότε η κοινωνία σαπίζει και αυτό το σάπισμα παρατείνεται κάποτε ολόκληρες δεκαετίες".
Έτσι τοποθετούσε το ζήτημα ο Λένιν.
Ο καπιταλισμός έιναι σύστημα που σαπίζει και η σαπίλα του μας πιάνει όλους. Περιμένοντας τις συνθήκες για επανάσταση να ωριμάσουν, ενώ παίζαμε με τις τάπες των γνωστών εδράνων, αυτές παραγίνηκαν και πλέον σάπισαν. Μαζί τους σαπίζουμε κι εμείς.
Η ωριμότητα είναι υπερεκτιμημένη αρετή. Κι αυτό ισχύει και για τις αντικειμενικές συνθήκες.
Ο ορισμός της επαναστατικής περιόδου περιέχει το στοιχείο της κρισης, όταν το σύστημα δεν μπορεί να αναπαράγει τις δομές του και τη λειτουργία του. Και συνοψίζεται στον περίφημο ορισμό του Λένιν "οι από πάνω να μη μπορούν και οι από κάτω να μη θέλουν να κυβερνηθούν όπως πριν".
Ναι, αλλά οι από πάνω, πάντα θα μπορούν όσο δεν μπορούν οι από κάτω. Που δε θέλουν στα λόγια, αλλά το ζήτημα είναι πώς το μεταφράζουν αυτό στην πράξη.
Την κρίση άραγε την περιμένουμε να εμφανιστεί ως δια μαγείας από μόνη της;
Η κρίση θα δημιουργηθεί ακριβώς επειδή και οι από κάτω θα αντιδράσουν. Αλλιώς το κεφάλαιο περνά την κρισιακή κατάσταση ανώδυνα και την κρίση την πληρώνει ο "φάε σκατά λαέ".
Χωρίς καμιά αριστερίστικη βιασύνη και υποτίμηση της γενικής κατάστασης: Οι αντικειμενικές συνθήκες είναι υπερώριμες σε βαθμό να αρχίσουν να σαπίζουν. Αυτό που υστερεί τραγικά είναι ο υποκειμενικός παράγοντας, το επαναστατικό υποκείμενο. Όσο πιο γρήγορα το χωνέψουμε τόσο το καλύτερο για μας.
Έτσι τοποθετούσε το ζήτημα ο Λένιν.
Ο καπιταλισμός έιναι σύστημα που σαπίζει και η σαπίλα του μας πιάνει όλους. Περιμένοντας τις συνθήκες για επανάσταση να ωριμάσουν, ενώ παίζαμε με τις τάπες των γνωστών εδράνων, αυτές παραγίνηκαν και πλέον σάπισαν. Μαζί τους σαπίζουμε κι εμείς.
Η ωριμότητα είναι υπερεκτιμημένη αρετή. Κι αυτό ισχύει και για τις αντικειμενικές συνθήκες.
Ο ορισμός της επαναστατικής περιόδου περιέχει το στοιχείο της κρισης, όταν το σύστημα δεν μπορεί να αναπαράγει τις δομές του και τη λειτουργία του. Και συνοψίζεται στον περίφημο ορισμό του Λένιν "οι από πάνω να μη μπορούν και οι από κάτω να μη θέλουν να κυβερνηθούν όπως πριν".
Ναι, αλλά οι από πάνω, πάντα θα μπορούν όσο δεν μπορούν οι από κάτω. Που δε θέλουν στα λόγια, αλλά το ζήτημα είναι πώς το μεταφράζουν αυτό στην πράξη.
Την κρίση άραγε την περιμένουμε να εμφανιστεί ως δια μαγείας από μόνη της;
Η κρίση θα δημιουργηθεί ακριβώς επειδή και οι από κάτω θα αντιδράσουν. Αλλιώς το κεφάλαιο περνά την κρισιακή κατάσταση ανώδυνα και την κρίση την πληρώνει ο "φάε σκατά λαέ".
Χωρίς καμιά αριστερίστικη βιασύνη και υποτίμηση της γενικής κατάστασης: Οι αντικειμενικές συνθήκες είναι υπερώριμες σε βαθμό να αρχίσουν να σαπίζουν. Αυτό που υστερεί τραγικά είναι ο υποκειμενικός παράγοντας, το επαναστατικό υποκείμενο. Όσο πιο γρήγορα το χωνέψουμε τόσο το καλύτερο για μας.
Άσυλο
Θεωρητικά το πανεπιστημιακό άσυλο προστατεύει την ελεύθερη διακίνηση ιδεών εντός της πανεπιστημιούπολης (αν και προσπαθούν πλέον να το περιορίσουν μόνο στους χώρους διδασκαλίας).
Εάν όμως η ελεύθερη διακίνηση ιδεών χρειάζεται ασυλία, αν είναι κάτι που χρειάζεται να προστατευτεί ως δικαίωμα μες στο πανεπιστήμιο, αυτό σημαίνει λογικά ότι δεν ισχύει εκτός πανεπιστημιούπολης, δεν είναι κατακτημένο στους υπόλοιπους χώρους. Κι αυτό είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ομολογία από όσους περιορίζουν την έννοια του ασύλου στην ελεύθερη διακίνηση ιδεών.
Ακόμα και αυτή η στενή έννοια όμως τίθεται εν αμφιβόλω στα νέα πλάισια (επιχειρηματικής λειτουργίας) του πανεπιστημίου. Πόσο ελεύθερος είναι ένας καθηγητής όταν το περιεχόμενο του μαθήματός του και της διδασκαλίας του καθορίζεται από οικονομικά συμφέροντα (είτε συγκεκριμένα, είτε τις "ανάγκες της αγοράς" γενικότερα). Πόση ελευθερία και κριτική σκέψη χωράν σε ένα πανεπιστήμιο που λειτουργεί με κριτήρια ιδιωτικής επιχείρησης;
Η έννοια της ελεύθερης διακίνησης δεν διακυβεύεται μόνο από τους μπάτσους, αλλά και από τα συμφέροντα που την στραγγαλίζουν.
Παίρνοντας υπ' όψιν ότι το όπλο της κριτικής δεν μπορεί να αντικαταστήσει την κριτική των όπλων κι ότι -τηρουμενων των αναλογιών- το όπλο των φοιτητών είναι η συλλογική διεκδίκηση και οι κινηματικές αγωνιστικές κινητοποιήσεις (που σε πιο οξυμένη μορφή τους μπορούν να φτάσουν στο μέσο των καταλήψεων διαρκείας), μπορούμε να καταλάβουμε τι είναι αυτό που μπαίνει στο στόχαστρο της νέας "συσταλτικής" (sic) ερμηνείας του πανεπιστημιακού ασύλου.
Το συμπέρασμα αυτό βγαίνει και εμπειρικά.
Πάντα σε περιόδους ανάτασης του φοιτητικού κινήματος και των αγωνιστικών διαθέσεων (και κατά σύμπτωση μόνο τότε) αυξάνει το (ταξικό-πολιτικό) μένος της οργανωμένης κουστωδίας στην τι-βι, με τα παπαγαλάκια και τους "αγανακτισμένους" κεκράκτες. Πάντα τότε εφαρμόζεται πιστά η τακτική του κοινωνικού αυτοματισμού με την ενεργοποίηση των πιο αντιδραστικών μικροαστικών αντανακλαστικών των παθητικών, φιλήσυχων νοικοκυραίων με την τηλεοπτικά τηλεκατευθυνόμενη σκέψη. Μόνο τότε ξεσαλώνουν τα όργανα καταστολής, προκαλούν επεισόδια, παραβιάζουν το άσυλο και ανακινούν εκ νέου θέμα κατάργησης ή περιορισμού του.
Πανεπιστημιακό άσυλο δεν υπήρχε την περίοδο της επταετίας, όταν οι χουντικοί δεν επέτρεπαν καμία συνδικαλιστική δραστηριότητα, είχαν δική τους κάλπικη φιλοφασιστική εφεέ και μπήκαν με τα τανκς στο πολυτεχνείο. Βέβαια σε αυτές τις περιπτώσεις δεν επενέβησαν άμεσα στους χώρους της διδασκαλίας. Οπότε με την νέα θεώρηση του ασύλου θα ήταν μάλλον καλυμμένοι...
Τα άλλα περί εγκληματικότητας και ανασφάλειας είναι περί λαϊκίστικής (καθόλου λαϊκής) κατανάλωσης. Δεν στερείται νοήματος η επανάληψη καπόιων γνωστών πραγμάτων ενάντια σε αυτό το ιδεολόγημα (αρκεί και μια συνεπής -τρόπον τινά- αστικοδημοκρατική προσέγγιση για να το καταρρίψει).
-το ισχύον περί ασύλου καθεστώς προβλέπει την υπό όρους είσοδο στον πανεπιστημιακό χώρο των σωμάτων ασφαλείας όταν χρειάζεται -πχ περιπτώσεις αυτόφωρου.
-το πανεπιστήμιο δεν είναι αποστειρωμένο, ή κλεισμένο σε γυάλα. Είναι κομμάτι της κοινωνίας κι εγκολπώνει μαζί και τα αρνητικά φαινόμενα (πχ χρήση ναρκωτικών).
Πέραν του ότι η ύπαρξη αστυνομίας δεν θα λειτουργούσε ιδιαίτερα αποτρεπτικά (όπως δεν λειτουργεί και στην υπόλοιπη εκτός πανεπιστημίου κοινωνία αφού το βασικό αίτιο είναι η έλλειψη πρόληψης, όχι αστυνόμευσης-καταστολής), είναι παγκοίνως γνωστό ότι οι μπάτσοι συνεταιρίζονται και συνεργάζονται αγαστά με τους μεγαλέμπορους ναρκωτικών. Επομένως είναι μεγάλη υποκρισία να κυνηγάμε τους χρήστες και αυταπάτη να υπολογίζουμε στην αστυνομία για την εξάλειψη το φαινομένου.
-προσωπικά νιώθω πολύ περισσότερη ανασφάλεια όταν περνάω πχ από το γεμάτο κλουβιά με ένστολα αρπακτικά σταυροδρόμι της ετ3 και σκέφτομαι πώς μπορώ να αλλάξω πεζοδρόμιο, ακόμα και δρομολόγιο.
Πέρα από αυτό "ασφαλές" πανεπιστήμιο είναι το ζωντανό πανεπιστήμιο με εκδηλώσεις και κόσμο καθόλη τη διάρκεια της μέρας. Και αυτό -επειδή πολλοί συμφωνούμε στα λόγια, αλλά μένουμε σε αυτά- είναι πεδίο όπου κρινόμαστε όλοι, κάθε συλλογικότητα, στην πράξη, πέρα από τις φραστικές διακηρύξεις.
Αυτά βέβαια είναι ζητήματα προς κατάκτηση. Και δεν είναι εύκολο να πειστεί κάποιος από την αρχή, να αποβάλει την προπαγάνδα που του γεμίζει το κεφάλι και να συμφωνήσει μαζί μας.
Εκεί όμως που δεν επιτρέπεται να υπάρχει καμιά αυταπάτη είναι στο δια ταύτα. Δηλ στο τι θέλουν να πετύχουν με την φιλολογία περί ασύλου κι ενάντια σε ποιον στρέφονται.
Εάν όμως η ελεύθερη διακίνηση ιδεών χρειάζεται ασυλία, αν είναι κάτι που χρειάζεται να προστατευτεί ως δικαίωμα μες στο πανεπιστήμιο, αυτό σημαίνει λογικά ότι δεν ισχύει εκτός πανεπιστημιούπολης, δεν είναι κατακτημένο στους υπόλοιπους χώρους. Κι αυτό είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ομολογία από όσους περιορίζουν την έννοια του ασύλου στην ελεύθερη διακίνηση ιδεών.
Ακόμα και αυτή η στενή έννοια όμως τίθεται εν αμφιβόλω στα νέα πλάισια (επιχειρηματικής λειτουργίας) του πανεπιστημίου. Πόσο ελεύθερος είναι ένας καθηγητής όταν το περιεχόμενο του μαθήματός του και της διδασκαλίας του καθορίζεται από οικονομικά συμφέροντα (είτε συγκεκριμένα, είτε τις "ανάγκες της αγοράς" γενικότερα). Πόση ελευθερία και κριτική σκέψη χωράν σε ένα πανεπιστήμιο που λειτουργεί με κριτήρια ιδιωτικής επιχείρησης;
Η έννοια της ελεύθερης διακίνησης δεν διακυβεύεται μόνο από τους μπάτσους, αλλά και από τα συμφέροντα που την στραγγαλίζουν.
Παίρνοντας υπ' όψιν ότι το όπλο της κριτικής δεν μπορεί να αντικαταστήσει την κριτική των όπλων κι ότι -τηρουμενων των αναλογιών- το όπλο των φοιτητών είναι η συλλογική διεκδίκηση και οι κινηματικές αγωνιστικές κινητοποιήσεις (που σε πιο οξυμένη μορφή τους μπορούν να φτάσουν στο μέσο των καταλήψεων διαρκείας), μπορούμε να καταλάβουμε τι είναι αυτό που μπαίνει στο στόχαστρο της νέας "συσταλτικής" (sic) ερμηνείας του πανεπιστημιακού ασύλου.
Το συμπέρασμα αυτό βγαίνει και εμπειρικά.
Πάντα σε περιόδους ανάτασης του φοιτητικού κινήματος και των αγωνιστικών διαθέσεων (και κατά σύμπτωση μόνο τότε) αυξάνει το (ταξικό-πολιτικό) μένος της οργανωμένης κουστωδίας στην τι-βι, με τα παπαγαλάκια και τους "αγανακτισμένους" κεκράκτες. Πάντα τότε εφαρμόζεται πιστά η τακτική του κοινωνικού αυτοματισμού με την ενεργοποίηση των πιο αντιδραστικών μικροαστικών αντανακλαστικών των παθητικών, φιλήσυχων νοικοκυραίων με την τηλεοπτικά τηλεκατευθυνόμενη σκέψη. Μόνο τότε ξεσαλώνουν τα όργανα καταστολής, προκαλούν επεισόδια, παραβιάζουν το άσυλο και ανακινούν εκ νέου θέμα κατάργησης ή περιορισμού του.
Πανεπιστημιακό άσυλο δεν υπήρχε την περίοδο της επταετίας, όταν οι χουντικοί δεν επέτρεπαν καμία συνδικαλιστική δραστηριότητα, είχαν δική τους κάλπικη φιλοφασιστική εφεέ και μπήκαν με τα τανκς στο πολυτεχνείο. Βέβαια σε αυτές τις περιπτώσεις δεν επενέβησαν άμεσα στους χώρους της διδασκαλίας. Οπότε με την νέα θεώρηση του ασύλου θα ήταν μάλλον καλυμμένοι...
Τα άλλα περί εγκληματικότητας και ανασφάλειας είναι περί λαϊκίστικής (καθόλου λαϊκής) κατανάλωσης. Δεν στερείται νοήματος η επανάληψη καπόιων γνωστών πραγμάτων ενάντια σε αυτό το ιδεολόγημα (αρκεί και μια συνεπής -τρόπον τινά- αστικοδημοκρατική προσέγγιση για να το καταρρίψει).
-το ισχύον περί ασύλου καθεστώς προβλέπει την υπό όρους είσοδο στον πανεπιστημιακό χώρο των σωμάτων ασφαλείας όταν χρειάζεται -πχ περιπτώσεις αυτόφωρου.
-το πανεπιστήμιο δεν είναι αποστειρωμένο, ή κλεισμένο σε γυάλα. Είναι κομμάτι της κοινωνίας κι εγκολπώνει μαζί και τα αρνητικά φαινόμενα (πχ χρήση ναρκωτικών).
Πέραν του ότι η ύπαρξη αστυνομίας δεν θα λειτουργούσε ιδιαίτερα αποτρεπτικά (όπως δεν λειτουργεί και στην υπόλοιπη εκτός πανεπιστημίου κοινωνία αφού το βασικό αίτιο είναι η έλλειψη πρόληψης, όχι αστυνόμευσης-καταστολής), είναι παγκοίνως γνωστό ότι οι μπάτσοι συνεταιρίζονται και συνεργάζονται αγαστά με τους μεγαλέμπορους ναρκωτικών. Επομένως είναι μεγάλη υποκρισία να κυνηγάμε τους χρήστες και αυταπάτη να υπολογίζουμε στην αστυνομία για την εξάλειψη το φαινομένου.
-προσωπικά νιώθω πολύ περισσότερη ανασφάλεια όταν περνάω πχ από το γεμάτο κλουβιά με ένστολα αρπακτικά σταυροδρόμι της ετ3 και σκέφτομαι πώς μπορώ να αλλάξω πεζοδρόμιο, ακόμα και δρομολόγιο.
Πέρα από αυτό "ασφαλές" πανεπιστήμιο είναι το ζωντανό πανεπιστήμιο με εκδηλώσεις και κόσμο καθόλη τη διάρκεια της μέρας. Και αυτό -επειδή πολλοί συμφωνούμε στα λόγια, αλλά μένουμε σε αυτά- είναι πεδίο όπου κρινόμαστε όλοι, κάθε συλλογικότητα, στην πράξη, πέρα από τις φραστικές διακηρύξεις.
Αυτά βέβαια είναι ζητήματα προς κατάκτηση. Και δεν είναι εύκολο να πειστεί κάποιος από την αρχή, να αποβάλει την προπαγάνδα που του γεμίζει το κεφάλι και να συμφωνήσει μαζί μας.
Εκεί όμως που δεν επιτρέπεται να υπάρχει καμιά αυταπάτη είναι στο δια ταύτα. Δηλ στο τι θέλουν να πετύχουν με την φιλολογία περί ασύλου κι ενάντια σε ποιον στρέφονται.
Η διαθήκη του Λένιν
Ο Αλέξανδρος (μην ακούω μαλακίες για μέγας και μου ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι. Αυτά θα τα πούμε μόνο αν ως αδύναμος κρίκος στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα πάρουμε την εξουσία στην ελλάδα, μας επιτεθούν οι ναζί και ο σύντροφος γενικός γραμματέας με το μουστάκι θυμηθεί τον μεγάλο πέτρο, την αικατερίνη, τη σαλαμίνα και γενικώς ό,τι ένδοξο και μέγα υπάρχει για να επικαλεστεί και να πάρει με το μέρος μας τους αμόρφωτους, ορεσίβιους μουζίκους της πίνδου και των γκραβάρων. Βέβαια αν το καλοσκεφτείς αυτοί μαζί μας ήταν στον εμφύλιο και τους έδιωχναν οι μοναρχοφασίστες με το στανιό από τα χωριά τους για να μη βρίσκουν τροφή οι αντάρτες και να πεθαίνουν της πείνας. Το πρόβλημα ήταν οι πόλεις, όπου ήταν συγκεντρωμένο το προλεταριάτο, αλλά δεν έγινε εκτεταμένο αντάρτικο. Σε σύγκριση με το βουνό πάντα όπου ως ελεύθερη ελλάδα έβγαλε και κυβέρνηση. Ενώ το λεκανοπέδιο με τους χαμουτζήδες έδοσε(sic) βάρκιζα και οικουμενική αντί για βουνού. Τότε αλλά και 45 χρόνια μετά. Κι άντε η πρώτη με τον τζανετάκη δεν χωνεύεται μεν, αλλά είχε ένα σκεπτικό. Η οικουμενική μετά γιατί ρε πούστη μου;)
Λέγαμε λοιπόν ότι ο αλέξανδρος όταν πέθαινε είχε κάτι μούλικα για διαδόχους -τα οποία νομίζω όμως δεν πρόλαβαν καν να ενηλικιωθούν πριν τα σκοτώσουν- κι έτσι αντί για διάδοχο ή κάποια υπόδειξη άφησε χρησμό πυθίας: "Ο καλύτερος..."
Σα να λέμε κανένας...
Στα δικά μας τώρα, ο σύντροφος βλαδίμηρος είπε ουσιαστικά το ίδιο πράγμα, αλλά από την ανάποδη. Τους πέρασε όλους από μία συντροφική κριτική με το βαμβάκι και πάλι "διάδοχο" δεν υπέδειξε. Ο "ατσάλινος" ήταν απότομος, ήταν αμφίβολο αν θα μπορούσε να διαχειριστεί σωστά τόση εξουσία (και που 'σαι ακόμα) και πρέπει να εξεταστεί η παραμονή του στη θέση του ΓΓ.
Ο "λέοντας" ήταν αξιόλογο καμάρι, αλλά διοικητικός και ολίγον ψώνιο. Τους άλλους έλεγε ειρωνικά επιγόνους, αλλά κανείς δεν παίρνει όρκο ότι αν ήταν ο ίδιος στη θέση του ατσάλινου δεν θα έκανε τα ίδια και χειρότερα.
Ο νικολάκης-"πλουτίστε" ήταν ακόμα πιο καμάρι, λαμπρή ελπίδα και ταλέντο για το μέλλον, αλλά δεν σκάμπαζε από διαλεκτική, δεν την κατάλαβε ποτέ του. Δηλ αν δεν ήταν παληκάρι από τα λίγα τι άλλο κουσούρι θα είχε σύντροφε;
Τέλος πάντων αφού ο ένας βρωμούσε κι ο άλλος ξίνιζε, δεν έμεινε και κανένας χωρίς κουσούρι. Σα να λέμε, κόψτε το λαιμό σας τώρα με όλους αυτούς, εγώ που πεθαίνω φτηνά τη γλίτωσα.
Ο ατσάλινος αν και παραιτήθηκε επανεκλέχτηκε. Αφενός γιατί δεν υπήρχε άλλη υποψηφιότητα, αφετέρου γιατί οι άλλοι φοβόντουσαν (άλλοι λένε ότι ζήλευαν) περισσότερο το λιοντάρι και για αυτό ένωσαν τις δυνάμεις τους εναντίον του και το κατασπάραξαν πριν τους φάει αυτό. Άσε που παλιά ήταν σε άλλη ζούγκλα και τελευταία στιγμή διαχώρισε τη θέση του κι ήρθες στο δικό μας το τσαρδί.
Στη συνέχεια ο ατσάλινος, παίρνοντας πολύ σοβαρά υπ' όψιν όλες τις παρατηρήσεις του λένιν για όλα τα πρόσωπα, δεν άφησε κανέναν από εκείνο το πολιτμπιρό στο κόμμα στα επόμενα πέντε χρόνια. Εκτός από τον εαυτό του. Τις παρατηρήσεις του λένιν για την αφεντιά του τις χρησιμοποίησε αλλιώτικα. Απλά τις επιβεβαίωσε με τον καλύτερο και συνάμα χειρότερο δυνατό τρόπο (απότομος, δεν ξέρουμε -κι ας μη μάθουμε καλύτερα- πώς θα διαχειριστεί την εξουσία που πήρε κτλ). Μην διαψεύσουμε και τις προβλέψεις του δασκάλου.
Επιδόρπιο ένας προβληματισμός που μου ήρθε φλασιά.
Το κόμμα του Λένιν έδινε βαρύτητα στη συλλογική καθοδήγηση/λήψη αποφάσεων. Ανώτατο καθοδηγητικο όργανο ήταν η ΚΕ και το ΠΓ. Αν δεν έχω παρανοήσει τραγικά τα όσα διαβάζω, ξέρετε ποιος ήταν ο πρώτος ΓΓ της ΚΕ των μπολσεβίκων; Ο στάλιν!!!
Το "πόστο" αυτό δεν υπήρχε μέχρι το 22' και καθιερώθηκε πρώτη φορά μετά το πρώτο εγκεφαλικό του Λένιν.
Βέβαια ο Λένιν ήταν πρόεδρος του συμβουλίου των λαϊκών επιτρόπων αν δεν κάνω λάθος, αλλά πέραν τούτου ουδέν. Δεν χρειαζόταν το αξίωμα για να προβάλει ως αναμφισβήτητος ηγέτης και ιθύνων νους του κόμματος.
Δηλ η θέση του ΓΓ έγινε πρώτη φορά επί στάλιν; Μέχρι τότε δεν θεωρούνταν απαραίτητο να υπάρχει ΓΓ; Λες;
Κι αν το καλοσκεφτεί κανείς ούτε πρόεδρος της ΕΣΣΔ υπήρξε (βέβαια δεν υπήρχε και ΕΣΣΔ ακόμα. Συγκροτήθηκε ως τέτοια το 23-24). Πρώτος πρόεδρος ήταν ο Καλίνιν. Μετά βέβαια έγινε ο ατσάλινος.
Υγ:το τι γραμματιλίκι έπεσε μετά δεν περιγράφεται. Όποιος έχει καταλάβει ακριβώς τη δομή στο ανώτατο απαράτ, πόσους γραμματείς (πρώτους, δεύτερους, αναπληρωματικούς) κτλ είχε η ΚΕ και ποιες ακριβώς ήταν οι αρμοδιότητές τους ας κάνει τον κόπο να γράψει κάτι σχετικό. Προσωπικά πάντως μου φαίνονται εξίσου μπερδεμένα και ακατανόητα με τα καλλιστεία όπου κερδίζουν πεντε-έξι άτομα κάτι. Με τη διαφορά ότι εκεί ήταν πιο περίπλοκο.
Σε κάθε περίπτωση, άλλο το λενινικό(ξανάsic) κόμμα νέου τύπου κι άλλο το ΚΚΣΕ στη συνέχεια.
Λέγαμε λοιπόν ότι ο αλέξανδρος όταν πέθαινε είχε κάτι μούλικα για διαδόχους -τα οποία νομίζω όμως δεν πρόλαβαν καν να ενηλικιωθούν πριν τα σκοτώσουν- κι έτσι αντί για διάδοχο ή κάποια υπόδειξη άφησε χρησμό πυθίας: "Ο καλύτερος..."
Σα να λέμε κανένας...
Στα δικά μας τώρα, ο σύντροφος βλαδίμηρος είπε ουσιαστικά το ίδιο πράγμα, αλλά από την ανάποδη. Τους πέρασε όλους από μία συντροφική κριτική με το βαμβάκι και πάλι "διάδοχο" δεν υπέδειξε. Ο "ατσάλινος" ήταν απότομος, ήταν αμφίβολο αν θα μπορούσε να διαχειριστεί σωστά τόση εξουσία (και που 'σαι ακόμα) και πρέπει να εξεταστεί η παραμονή του στη θέση του ΓΓ.
Ο "λέοντας" ήταν αξιόλογο καμάρι, αλλά διοικητικός και ολίγον ψώνιο. Τους άλλους έλεγε ειρωνικά επιγόνους, αλλά κανείς δεν παίρνει όρκο ότι αν ήταν ο ίδιος στη θέση του ατσάλινου δεν θα έκανε τα ίδια και χειρότερα.
Ο νικολάκης-"πλουτίστε" ήταν ακόμα πιο καμάρι, λαμπρή ελπίδα και ταλέντο για το μέλλον, αλλά δεν σκάμπαζε από διαλεκτική, δεν την κατάλαβε ποτέ του. Δηλ αν δεν ήταν παληκάρι από τα λίγα τι άλλο κουσούρι θα είχε σύντροφε;
Τέλος πάντων αφού ο ένας βρωμούσε κι ο άλλος ξίνιζε, δεν έμεινε και κανένας χωρίς κουσούρι. Σα να λέμε, κόψτε το λαιμό σας τώρα με όλους αυτούς, εγώ που πεθαίνω φτηνά τη γλίτωσα.
Ο ατσάλινος αν και παραιτήθηκε επανεκλέχτηκε. Αφενός γιατί δεν υπήρχε άλλη υποψηφιότητα, αφετέρου γιατί οι άλλοι φοβόντουσαν (άλλοι λένε ότι ζήλευαν) περισσότερο το λιοντάρι και για αυτό ένωσαν τις δυνάμεις τους εναντίον του και το κατασπάραξαν πριν τους φάει αυτό. Άσε που παλιά ήταν σε άλλη ζούγκλα και τελευταία στιγμή διαχώρισε τη θέση του κι ήρθες στο δικό μας το τσαρδί.
Στη συνέχεια ο ατσάλινος, παίρνοντας πολύ σοβαρά υπ' όψιν όλες τις παρατηρήσεις του λένιν για όλα τα πρόσωπα, δεν άφησε κανέναν από εκείνο το πολιτμπιρό στο κόμμα στα επόμενα πέντε χρόνια. Εκτός από τον εαυτό του. Τις παρατηρήσεις του λένιν για την αφεντιά του τις χρησιμοποίησε αλλιώτικα. Απλά τις επιβεβαίωσε με τον καλύτερο και συνάμα χειρότερο δυνατό τρόπο (απότομος, δεν ξέρουμε -κι ας μη μάθουμε καλύτερα- πώς θα διαχειριστεί την εξουσία που πήρε κτλ). Μην διαψεύσουμε και τις προβλέψεις του δασκάλου.
Επιδόρπιο ένας προβληματισμός που μου ήρθε φλασιά.
Το κόμμα του Λένιν έδινε βαρύτητα στη συλλογική καθοδήγηση/λήψη αποφάσεων. Ανώτατο καθοδηγητικο όργανο ήταν η ΚΕ και το ΠΓ. Αν δεν έχω παρανοήσει τραγικά τα όσα διαβάζω, ξέρετε ποιος ήταν ο πρώτος ΓΓ της ΚΕ των μπολσεβίκων; Ο στάλιν!!!
Το "πόστο" αυτό δεν υπήρχε μέχρι το 22' και καθιερώθηκε πρώτη φορά μετά το πρώτο εγκεφαλικό του Λένιν.
Βέβαια ο Λένιν ήταν πρόεδρος του συμβουλίου των λαϊκών επιτρόπων αν δεν κάνω λάθος, αλλά πέραν τούτου ουδέν. Δεν χρειαζόταν το αξίωμα για να προβάλει ως αναμφισβήτητος ηγέτης και ιθύνων νους του κόμματος.
Δηλ η θέση του ΓΓ έγινε πρώτη φορά επί στάλιν; Μέχρι τότε δεν θεωρούνταν απαραίτητο να υπάρχει ΓΓ; Λες;
Κι αν το καλοσκεφτεί κανείς ούτε πρόεδρος της ΕΣΣΔ υπήρξε (βέβαια δεν υπήρχε και ΕΣΣΔ ακόμα. Συγκροτήθηκε ως τέτοια το 23-24). Πρώτος πρόεδρος ήταν ο Καλίνιν. Μετά βέβαια έγινε ο ατσάλινος.
Υγ:το τι γραμματιλίκι έπεσε μετά δεν περιγράφεται. Όποιος έχει καταλάβει ακριβώς τη δομή στο ανώτατο απαράτ, πόσους γραμματείς (πρώτους, δεύτερους, αναπληρωματικούς) κτλ είχε η ΚΕ και ποιες ακριβώς ήταν οι αρμοδιότητές τους ας κάνει τον κόπο να γράψει κάτι σχετικό. Προσωπικά πάντως μου φαίνονται εξίσου μπερδεμένα και ακατανόητα με τα καλλιστεία όπου κερδίζουν πεντε-έξι άτομα κάτι. Με τη διαφορά ότι εκεί ήταν πιο περίπλοκο.
Σε κάθε περίπτωση, άλλο το λενινικό(ξανάsic) κόμμα νέου τύπου κι άλλο το ΚΚΣΕ στη συνέχεια.
Δουλειά δεν είχε ο διάολος...
...μετονόμαζε το μπλοκ του.
Αλλά τα 'κονίσματα, τις γραφές, τα χερουβείμ και τα σφυροδρέπανα, δεν τα απαρνιόμαστε, δεν αλλαξοπιστούμε και δε λυγάμε. Ούτε ελιά γινόμαστε, ούτε ουράνιο τόξο.
Κατόπιν παρακλήσεως φίλης του απολιθώματος (που είχε τα κατάλληλα μέσα στο μηχανισμό και το απαράτ και θα μπορέσει να προμηθευτεί αυτοκίνητο εντός τριετίας κατόπιν εγκρίσεως της σχετικής αίτησης για έγκριση των προηγούμενων αιτήσεων που είχε κάνει) διατηρείται εντός παρενθέσεως από την προηγούμενη ονομασία για ιστορικούς λόγους το συνθετικό "ψυχοθεραπεία", στοιχείο που μπορεί να εκληφθεί κι ως ευθεία αναφορά στην επίσημη ονομασία του τιμημένου και ατιμασμένου ταυτόχρονα ΚΚΣΕ:
Πανενωσιακό Κομμουυνιστικό Κόμμα (μπολσεβίκοι).
Απορρίφθηκε παμψηφεί η ιδέα να υπάρξει η προσθήκη του όρου "Ατέρμονων" μπροστά από το συζητήσεων, κάτι που με την ταυτόχρονη προσθήκη της λέξης "ενταύθα", "ελλάδας", "ελενστάιν" ή κάτι σχετικό θα δημιουργούσε το αρκτικόλεξο ΚΛΑΣΕ.
Το σκεπτικό της απόρριψης είναι ότι παραπέμπει σε τάξεις (βάση της λατινικής ρίζας της), τη στιγμή που ως γνωστόν στην ΕΣΣΔ, ο σοσιαλισμός είχε επικρατήσει ολοκληρωτικά από το 34 και το 17ο συνέδριο των νικητών (από εκεί εμπνευστήκαμε ίσως κι εμείς και κάναμε το δικό μας 17ο της ολόπλευρης ενίσχυσης κτλ), οπότε πλέον υπήρχαν ειρηνικά συνυπάρχουσες και φιλικά αναπτυσσόμενες, συμφιλιωμένες, με φιλικές αποκλειστικά μεταξύ τους αντιθέσεις, που λύνονταν με χειραψίες, ή φιλικά χτυπήματα στην πλάτη εκατέρωθεν.
Αλλά τα 'κονίσματα, τις γραφές, τα χερουβείμ και τα σφυροδρέπανα, δεν τα απαρνιόμαστε, δεν αλλαξοπιστούμε και δε λυγάμε. Ούτε ελιά γινόμαστε, ούτε ουράνιο τόξο.
Κατόπιν παρακλήσεως φίλης του απολιθώματος (που είχε τα κατάλληλα μέσα στο μηχανισμό και το απαράτ και θα μπορέσει να προμηθευτεί αυτοκίνητο εντός τριετίας κατόπιν εγκρίσεως της σχετικής αίτησης για έγκριση των προηγούμενων αιτήσεων που είχε κάνει) διατηρείται εντός παρενθέσεως από την προηγούμενη ονομασία για ιστορικούς λόγους το συνθετικό "ψυχοθεραπεία", στοιχείο που μπορεί να εκληφθεί κι ως ευθεία αναφορά στην επίσημη ονομασία του τιμημένου και ατιμασμένου ταυτόχρονα ΚΚΣΕ:
Πανενωσιακό Κομμουυνιστικό Κόμμα (μπολσεβίκοι).
Απορρίφθηκε παμψηφεί η ιδέα να υπάρξει η προσθήκη του όρου "Ατέρμονων" μπροστά από το συζητήσεων, κάτι που με την ταυτόχρονη προσθήκη της λέξης "ενταύθα", "ελλάδας", "ελενστάιν" ή κάτι σχετικό θα δημιουργούσε το αρκτικόλεξο ΚΛΑΣΕ.
Το σκεπτικό της απόρριψης είναι ότι παραπέμπει σε τάξεις (βάση της λατινικής ρίζας της), τη στιγμή που ως γνωστόν στην ΕΣΣΔ, ο σοσιαλισμός είχε επικρατήσει ολοκληρωτικά από το 34 και το 17ο συνέδριο των νικητών (από εκεί εμπνευστήκαμε ίσως κι εμείς και κάναμε το δικό μας 17ο της ολόπλευρης ενίσχυσης κτλ), οπότε πλέον υπήρχαν ειρηνικά συνυπάρχουσες και φιλικά αναπτυσσόμενες, συμφιλιωμένες, με φιλικές αποκλειστικά μεταξύ τους αντιθέσεις, που λύνονταν με χειραψίες, ή φιλικά χτυπήματα στην πλάτη εκατέρωθεν.
Σοσιαλισμός και δημοκρατία
Η περίφημη ευρωκομμουνιστική κριτική στο "σταλινικό" μοντέλο (του οποίου τη συνέχεια με πολλα καντάρια αφαίρεσης και λιγοστή λογική έβλεπαν στον χρουστομπρεζνιφισμό, όπως κι εμείς άλλωστε) συνοψιζόταν στην περίφημη φράση (του καστοριάδη νομίζω, αλλά πιθανόν να θυμάμαι λάθος) "ο σοσιαλισμός είτε θα είναι δημοκρατικος είτε δεν θα υπάρξει".
Αγνοώντας καλή τη θελήση το αταξικό της όλης προσέγγισης-σούπας (δημοκρατία για ποιον;) μπορώ να καταλάβω ότι έχει μια βάση (και είναι λάθος μας να την υποτιμούμε και αν την προσπερνάμε ελαφρά την καρδία). Έλα όμως που η ουσία βρίσκεται ακριβώς σε αυτό το ταξικό που παραλείπεται!
Η σωστή τοποθέτηση του ζητήματος (που όπως κάθε φορά που έχουμε να κάνουμε με δύο έννοιες, δεν μπορεί παρά να συνδέονται διαλεκτικά και για όποιον δεν μπορεί να καταλάβει σε τι ακριβώς συνίσταται αυτή η διαλεκτική σύνδεση, δεν θα του εξηγούμε εμείς τώρα τα υψηλά νοήματα) θα ήταν η εξής.
Η δημοκρατία είτε θα είναι σοσιαλιστική, είτε δεν θα υπάρξει...
Κι επειδή ως γνήσιοι μαρξιστές ψοφάτε για εξυπναδούλες και λογοπαίγνια (ο Μαρξ με τις φιλοσοφικές αλιότητες και τα κριτικά όπλα ήταν από τους πρώτους διδάξαντες) ας δούμε κάποια ακόμα.
Οι δύο κύριες εφημερίδες στην ΕΣΣΔ ήταν η Ιζβέστια (τα Νέα σα να λέμε) και η Πράβδα (η Αλήθεια). Ανέκδοτο της εποχής που βρήκα σε βιβλίο αναθεωρητή που έζησε στη Σοβ. Ένωση, έλεγε ότι εκεί είχαν πολλή ιζβέστια χωρίς πράβδα και πράβδα χωρίς ιζβέστια. Δηλ νέα χωρίς δόση αλήθειας και αλήθειες παλιές κι "αποστεωμένες".
Η δική μας απάντηση βεβαίως είναι ότι παρά τις χυδαίες αντισοβιετικές επιθέσεις το δίλημμα κομμουνισμός ή βαρβαρότητα είναι περισσότερο επίκαιρο από ποτέ. Άσχετα αν πολλές από τις μεγαλύτερες μορφές του κομμουνιστικού κινήματος κάναν τα πάντα για να μετατρέψουν το διαζευκτικό "'η" σε συμπλεκτικό "και"...
Αγνοώντας καλή τη θελήση το αταξικό της όλης προσέγγισης-σούπας (δημοκρατία για ποιον;) μπορώ να καταλάβω ότι έχει μια βάση (και είναι λάθος μας να την υποτιμούμε και αν την προσπερνάμε ελαφρά την καρδία). Έλα όμως που η ουσία βρίσκεται ακριβώς σε αυτό το ταξικό που παραλείπεται!
Η σωστή τοποθέτηση του ζητήματος (που όπως κάθε φορά που έχουμε να κάνουμε με δύο έννοιες, δεν μπορεί παρά να συνδέονται διαλεκτικά και για όποιον δεν μπορεί να καταλάβει σε τι ακριβώς συνίσταται αυτή η διαλεκτική σύνδεση, δεν θα του εξηγούμε εμείς τώρα τα υψηλά νοήματα) θα ήταν η εξής.
Η δημοκρατία είτε θα είναι σοσιαλιστική, είτε δεν θα υπάρξει...
Κι επειδή ως γνήσιοι μαρξιστές ψοφάτε για εξυπναδούλες και λογοπαίγνια (ο Μαρξ με τις φιλοσοφικές αλιότητες και τα κριτικά όπλα ήταν από τους πρώτους διδάξαντες) ας δούμε κάποια ακόμα.
Οι δύο κύριες εφημερίδες στην ΕΣΣΔ ήταν η Ιζβέστια (τα Νέα σα να λέμε) και η Πράβδα (η Αλήθεια). Ανέκδοτο της εποχής που βρήκα σε βιβλίο αναθεωρητή που έζησε στη Σοβ. Ένωση, έλεγε ότι εκεί είχαν πολλή ιζβέστια χωρίς πράβδα και πράβδα χωρίς ιζβέστια. Δηλ νέα χωρίς δόση αλήθειας και αλήθειες παλιές κι "αποστεωμένες".
Η δική μας απάντηση βεβαίως είναι ότι παρά τις χυδαίες αντισοβιετικές επιθέσεις το δίλημμα κομμουνισμός ή βαρβαρότητα είναι περισσότερο επίκαιρο από ποτέ. Άσχετα αν πολλές από τις μεγαλύτερες μορφές του κομμουνιστικού κινήματος κάναν τα πάντα για να μετατρέψουν το διαζευκτικό "'η" σε συμπλεκτικό "και"...
Παρασκευή 25 Ιουλίου 2008
Αυτοδιαχείριση και χριστιανισμός
Μπορεί η αυτοδιαχείριση να είναι μέσο αγώνα για το πέρασμα στον σοσιαλισμό;
Μια πρώτη προσέγγιση από ένα απόσπασμα του Ένγκελς που "τη λέει" αρκετά πειστικά στους αναρχικούς οπαδούς της αυτοδιαχείρισης.
"Δεν θα πρέπει λοιπόν να υπάρχουν πειθαρχημένα τμήματα! Καμιά κομματική πειθαρχία, καμιά συγκέντρωση δυνάμεων σε ένα σημείο, κανένα όπλο για τον αγώνα!
Τι θα γίνει τότε με το αρχέτυπο της μελλοντικής κοινωνίας; Με δυο λόγια, πού θα μας οδηγήσει αυτή η νέα οργάνωση; Στη μικρόψυχη, δουλοπρεπή οργάνωση των πρώτων χριατιανών, αυτών των σκλάβων που δέχονταν όλες τις ταπεινώσεις με ευγνωμοσύνη και που πέτυχαν πράγματι χάρη στη δουλικότητά τους τη νίκη της θρησκείας τους μετά από 300 χρόνια. Αλλά το προλεταριάτο εν πάση περιπτώσει, δεν πρόκεται να μιμηθεί αυτή τη μέθοδο επανάστασης". (το απόσπασμα είναι παρμένο από βιβλίο του Ρούση για τη συμμετοχή των εργαζομένων)
Σωστά, εμείς περιμένουμε τις συνθήκες να ωριμάσουν παίζοντας με τις τάπες των βαρελιών και θα μας πάρει πολύ λιγότερο από 300 χρόνια.
Θα μου πεις, όμως τι φταίει ο Ένγκελς που η επανάσταση πήρε στραβό δρόμο (αν και έγινε όντως πολύ σύντομα κι όχι μετά από τρεις αιώνες); Εξάλλου κι οι πρώτοι χριστιανοί για το ίδιο πράγμα με αυτό που εν τέλει επικράτησε αγωνίζονταν;
Μια πρώτη προσέγγιση από ένα απόσπασμα του Ένγκελς που "τη λέει" αρκετά πειστικά στους αναρχικούς οπαδούς της αυτοδιαχείρισης.
"Δεν θα πρέπει λοιπόν να υπάρχουν πειθαρχημένα τμήματα! Καμιά κομματική πειθαρχία, καμιά συγκέντρωση δυνάμεων σε ένα σημείο, κανένα όπλο για τον αγώνα!
Τι θα γίνει τότε με το αρχέτυπο της μελλοντικής κοινωνίας; Με δυο λόγια, πού θα μας οδηγήσει αυτή η νέα οργάνωση; Στη μικρόψυχη, δουλοπρεπή οργάνωση των πρώτων χριατιανών, αυτών των σκλάβων που δέχονταν όλες τις ταπεινώσεις με ευγνωμοσύνη και που πέτυχαν πράγματι χάρη στη δουλικότητά τους τη νίκη της θρησκείας τους μετά από 300 χρόνια. Αλλά το προλεταριάτο εν πάση περιπτώσει, δεν πρόκεται να μιμηθεί αυτή τη μέθοδο επανάστασης". (το απόσπασμα είναι παρμένο από βιβλίο του Ρούση για τη συμμετοχή των εργαζομένων)
Σωστά, εμείς περιμένουμε τις συνθήκες να ωριμάσουν παίζοντας με τις τάπες των βαρελιών και θα μας πάρει πολύ λιγότερο από 300 χρόνια.
Θα μου πεις, όμως τι φταίει ο Ένγκελς που η επανάσταση πήρε στραβό δρόμο (αν και έγινε όντως πολύ σύντομα κι όχι μετά από τρεις αιώνες); Εξάλλου κι οι πρώτοι χριστιανοί για το ίδιο πράγμα με αυτό που εν τέλει επικράτησε αγωνίζονταν;
Πέμπτη 24 Ιουλίου 2008
Περί κατάρρευσης ΙΙ
(Συνέχεια από το προηγούμενο).
Αν με τον όρο κατάρρευση εννοούμε ότι τα αίτια δεν ήταν μόνο εξωτερικά (καπιταλιστική περικύκλωση, σαμποτάζ, πράκτορες, προδότες κι άλλα παρόμοια συνωμοτικής αντίληψης της ιστορίας) αλλά και εσωτερικής φύσεως, τότε σε ένα πρώτο στάδιο κάνουμε μια σωστή επισήμανση.
Επί της ουσίας όμως δεν βλέπω τι παραπάνω κάνουμε από το να ανακαλύπτουμε την αμερική και την πυρίτιδα μαζί.
Στην περίοδο, που τα βλέπαμε όλα ρόδινα στην χώρα των σοβιέτ και στην εκάστοτε ηγεσία μια τέτοια προσέγγιση ίσως είχε τη σημασία της.
Σήμερα όμως δημιουργεί μια σύγχυση που προσωπικά μου φέρνει στο νου συνειρμικά την γελοία επιχειρηματολογία κάποιων ξεπουλημένων σοσιαλδημοκρατών κατά τον Α' Παγκ.Πόλεμο. Οι δυνάμεις αυτές δικαιολογούσαν την σύνταξή τους στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο με την αστική τάξη της χώρας τους, επειδή η άλλη χώρα είχε επιτεθεί πρώτη, ή επειδή ο πόλεμος διεξαγόταν στα εδάφη της δικής τους χώρας, οπότε και έπρεπε να την υπερασπιστούν γιατί ήταν εναντίον των προσαρτήσεων!
Η τυπική τους λογική τους οδηγούσε μόνο μέχρι το απλοϊκό σχήμα: άμυνα=δίκαια υπεράσπιση, επίθεση=άδικος πόλεμος, και τους εμπόδιζε να δουν τα πραγματικά αίτια του πολέμου, λες και το κύριο κριτήριο ήταν το γεωγραφικό.
Με την ίδια ακριβώς αντιδιαλεκτική σκέψη, πολλοί είναι αυτοί που φτάνουν σήμερα στο συμπέρασμα: εξωτερικά αίτια=ανατροπή, αλλά εσωτερικά=κατάρρευση. Λες και το παιχνίδι παίζεται εθνικά, όχι ταξικά. Λες κι έχει σημασία αν ο ταξικός αντίπαλος είναι σοβιετικός, ή προέρχεται από το εξωτερικό και η ουσία βρίσκεται στην εθνική κι όχι στην ταξική συνείδηση.
Ας θέσουμε ένα απλό ερώτημα. Ήταν αναπόφευκτο να "καταρρέυσει" η σοβ. ένωση;
Αν δεν είναι κάποιος πωρωμένος αστός δύσκολα θα απαντήσει καταφατικά στο παραπάνω ερώτημα.
Επομένως μπαίνει ζήτημα για τον υποκειμενικό παράγοντα (που πάντα βέβαια δρα και λειτουργεί μέσα σε αντικειμενικά πλαίσια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι τυφλό ενεργούμενο χωρίς ελευθερία θέλησης και επιλογής). Και είναι εντελώς αφελές να πιστεύουμε ότι δεν υπήρξε συνειδητή προσπάθεια παλινόρθωσης του καπιταλισμού στην ΕΣΣΔ, υπονόμευσης από μέσα κι από έξω της σοβιετικής εξουσίας από τον ταξικό αντίπαλο.
Αυτό είναι αναντίρρητο. Κι είναι αδιάφορο -για το θέμα μας- αν αυτή η υπονόμευση έγινε από το εξωτερικό ή από το εσωτερικό, αν έγινε με δούρειο ίππο, ή αν έγινε από την ηγεσία του ΚΚΣΕ που υποτίθεται εκπροσωπούσε και υπερασπιζόταν τον σοσιαλισμό.
Μπορεί οι δολοφόνοι να εκμεταλλεύτηκαν υπαρκτές αδυναμίες. Και μπορεί κάποιοι να ήταν εξ αμελείας, ή να είχαν κατά βάση καλές προθέσεις. Μπορεί ακόμα να μη συμφωνήσουμε στη διαλεύκανση του εγκλήματος ως προς τους ενόχους -κι ο ηρακλής πουαρώ να έχει πεθάνει.
Αλλά αν δεν το δούμε ως δολοφονία, αν δεν το κατονομάσουμε έτσι, αυτό είναι συγκάλυψη.
Προσωπικά με υπερβαίνει το σκεπτικό των συλλογικοτήτων της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς που επιμένουν να χρησιμοποιούν τον όρο κατάρρευση. Η υιοθέτηση του όρου δικαιολογείται εν μέρει από το ιστορικό πλαίσιο της εποχής, δεδομένης της αίσθησης που προκάλεσε η εντυπωσιακή πτώση και η διάλυση μιας κραταιάς δύναμης.
Όμως έχει επικίνδυνες πολιτικές προεκτάσεις.
Καταρρέει κάτι το οποίο δεν έχει τίποτα άλλο να προσφέρει, κάτι που έφαγε τα ψωμιά του. Αλίμονο αν αποδεχτούμε κάτι τέτοιο, τόσο για τη Σοβ. Ένωση (οι κατακτήσεις του σοβιετικού λαού σε όλα τα επίπεδα μόνο αυτό δεν καταμαρτυρούν) όσο και για τον μαρξισμό και την κομμουνιστική προοπτική! Γιατί ας μην γελιόμαστε: εκεί στοχεύουν όσοι αστοί αναλυτές κάνουν χρήση του όρου, και ουδόλως περιορίζονται σε κάποια κριτική-απόρριψη του σοβιετικού μοντέλου. Η χρήση των όρων σήμερα δεν είναι καθόλου ουδέτερη.
Επί της ουσίας πάνω στο προηγούμενο. Κατάρρευση πχ είχαμε στην περίπτωση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Τα γερμανικά στίφη βαρβάρων ήταν αυτά που έδωσαν την χαριστική βολή, αλλά στην πραγματικότητα η δουλειά τους ήταν πολύ εύκολη απέναντι σε έναν οργανισμό που είχε φάει τα ψωμιά του (μαζί με το σύστημα της δουλοκτησίας και όλον τον αρχαίο κόσμο τον οποίο εκπροσωπούσε) και η πτώση του ήταν αναπόφευκτη.
Εξωτερική ομοιότητα με την "σοβιετική αυτοκρατορία" ήταν ότι οι σοβιετικοί είχαν απλωθεί επί μπρέζνιεφ, παραπάνω απ' όσο τους "έπαιρνε" κι από οικονομικής απόψεως είχαν φτάσει στα όρια τους (ένας από τους λόγους που εξηγούσε και τις προσπάθειες αφοπλισμού των σοβιετικών, πέραν από την φιλειρηνική φύση το σοσιαλισμού).
Αλλά όσον αφορά την ουσία, η ΕΣΣΔ όχι μόνο δεν αντιπροσώπευε ένα γερασμένο, παρηκμασμένο οικονομικό σύστημα, αλλά την μοναδική εναλλακτική λύση προς την καπιταλιστική βαρβαρότητα.
(παρεμπιπτόντως, πολλοί είναι σήμερα αυτοί που τονίζουν τις ομοιότητες του σημερινού κόσμου με την εποχή της διάλυσης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η περαιτέρω ανάπτυξη του αρχαίου κόσμου, θα ερχόταν μέσα από τη δημιουργία κεφαλαίου και το πέρασμα στον καπιταλισμό. Όμως το επίπεδο των παραγωγικών δυνάμεων ήταν ακόμα πολύ χαμηλό κι οι συνθήκες εν γένει δεν είχαν ωριμάσει. Έτσι η μετάβαση αυτή "αναβλήθηκε" για χίλια περίπου χρόνια και περάσαμε στην φεουδαρχία, που από τη μια ήταν προοδευτικός οικονομικο-κοινωνικός σχηματισμός σε σχέση με την δουλοκτησία, από την άλλη όμως "τύλιξε" την ευρώπη στην μεσαιωνική βαρβαρότητα. Την ίδια προοπτική -δηλ την βαρβαρότητα- βλέπουν κάποιοι και για την σημερινή κοινωνία, από τη στιγμή που δεν μπόρεσε να κάνει την υπέρβαση του καπιταλισμού και τη μετάβαση στο σοσιαλισμό. Αφού δεν ήρθε ο σοσιαλισμός, η βαρβαρότητα είναι προ των πυλών).
Ο αντίλογος στα παραπάνω είναι ότι στη Σοβιετική Ένωση δεν κατέρρευσε κανένας σοσιαλισμός, αλλά η ψευτοσοσιαλιστική σοβιετική εκδοχή του που λειτουργούσε σαν βαρίδιο στο όραμα του κομμουνισμού.
Εύλογα βέβαια προκύπτει το ερώτημα πώς κατέρρευσε κάτι που δεν υπήρχε; Γιατί αν η φύση της ΕΣΣΔ ήταν εκμεταλλευτική, σταλινική-αυταρχική, κρατικο-καπιταλιστική, ή οτιδήποτε άλλο από όλα αυτά που έχουν λεχθεί κατά καιρούς, τότε δεν θα αρκούσε μια απλή εναλλαγή από τη μια εκμεταλλευτική μορφή στην άλλη; Πώς εξηγείται η διάλυση, η πτώση, η "κατάρρευση";
Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι υπήρχε σε προηγούμενη φάση, τότε το κύριο είναι να ορίσουμε πώς -και πότε, αλλά αυτό είναι μεγάλη ιστορία- ανατράπηκε, να ορίσουμε την αντεπανάσταση και τους όρους υπό τους οποιόυς συντελέστηκε.
Σε κάθε περίπτωση ο όρος ανατροπή είναι πολύ πιο συνεπής από την άποψη της ταξικής πάλης και του κομμουνιστικού κινήματος (και δε σημαίνει ότι δικαιολογεί, ή συγκαλύπτει τις ευθύνες του επαναστατικού υποκειμένου του οποίου η "πρωτοπορία" έγινε υποκείμενο της αντεπανάστασης).
Και κατά τη γνώμη μου, ο όρος αντεπανάσταση είναι ακόμα πιο καθαρός και κατάλληλος.
Αν με τον όρο κατάρρευση εννοούμε ότι τα αίτια δεν ήταν μόνο εξωτερικά (καπιταλιστική περικύκλωση, σαμποτάζ, πράκτορες, προδότες κι άλλα παρόμοια συνωμοτικής αντίληψης της ιστορίας) αλλά και εσωτερικής φύσεως, τότε σε ένα πρώτο στάδιο κάνουμε μια σωστή επισήμανση.
Επί της ουσίας όμως δεν βλέπω τι παραπάνω κάνουμε από το να ανακαλύπτουμε την αμερική και την πυρίτιδα μαζί.
Στην περίοδο, που τα βλέπαμε όλα ρόδινα στην χώρα των σοβιέτ και στην εκάστοτε ηγεσία μια τέτοια προσέγγιση ίσως είχε τη σημασία της.
Σήμερα όμως δημιουργεί μια σύγχυση που προσωπικά μου φέρνει στο νου συνειρμικά την γελοία επιχειρηματολογία κάποιων ξεπουλημένων σοσιαλδημοκρατών κατά τον Α' Παγκ.Πόλεμο. Οι δυνάμεις αυτές δικαιολογούσαν την σύνταξή τους στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο με την αστική τάξη της χώρας τους, επειδή η άλλη χώρα είχε επιτεθεί πρώτη, ή επειδή ο πόλεμος διεξαγόταν στα εδάφη της δικής τους χώρας, οπότε και έπρεπε να την υπερασπιστούν γιατί ήταν εναντίον των προσαρτήσεων!
Η τυπική τους λογική τους οδηγούσε μόνο μέχρι το απλοϊκό σχήμα: άμυνα=δίκαια υπεράσπιση, επίθεση=άδικος πόλεμος, και τους εμπόδιζε να δουν τα πραγματικά αίτια του πολέμου, λες και το κύριο κριτήριο ήταν το γεωγραφικό.
Με την ίδια ακριβώς αντιδιαλεκτική σκέψη, πολλοί είναι αυτοί που φτάνουν σήμερα στο συμπέρασμα: εξωτερικά αίτια=ανατροπή, αλλά εσωτερικά=κατάρρευση. Λες και το παιχνίδι παίζεται εθνικά, όχι ταξικά. Λες κι έχει σημασία αν ο ταξικός αντίπαλος είναι σοβιετικός, ή προέρχεται από το εξωτερικό και η ουσία βρίσκεται στην εθνική κι όχι στην ταξική συνείδηση.
Ας θέσουμε ένα απλό ερώτημα. Ήταν αναπόφευκτο να "καταρρέυσει" η σοβ. ένωση;
Αν δεν είναι κάποιος πωρωμένος αστός δύσκολα θα απαντήσει καταφατικά στο παραπάνω ερώτημα.
Επομένως μπαίνει ζήτημα για τον υποκειμενικό παράγοντα (που πάντα βέβαια δρα και λειτουργεί μέσα σε αντικειμενικά πλαίσια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι τυφλό ενεργούμενο χωρίς ελευθερία θέλησης και επιλογής). Και είναι εντελώς αφελές να πιστεύουμε ότι δεν υπήρξε συνειδητή προσπάθεια παλινόρθωσης του καπιταλισμού στην ΕΣΣΔ, υπονόμευσης από μέσα κι από έξω της σοβιετικής εξουσίας από τον ταξικό αντίπαλο.
Αυτό είναι αναντίρρητο. Κι είναι αδιάφορο -για το θέμα μας- αν αυτή η υπονόμευση έγινε από το εξωτερικό ή από το εσωτερικό, αν έγινε με δούρειο ίππο, ή αν έγινε από την ηγεσία του ΚΚΣΕ που υποτίθεται εκπροσωπούσε και υπερασπιζόταν τον σοσιαλισμό.
Μπορεί οι δολοφόνοι να εκμεταλλεύτηκαν υπαρκτές αδυναμίες. Και μπορεί κάποιοι να ήταν εξ αμελείας, ή να είχαν κατά βάση καλές προθέσεις. Μπορεί ακόμα να μη συμφωνήσουμε στη διαλεύκανση του εγκλήματος ως προς τους ενόχους -κι ο ηρακλής πουαρώ να έχει πεθάνει.
Αλλά αν δεν το δούμε ως δολοφονία, αν δεν το κατονομάσουμε έτσι, αυτό είναι συγκάλυψη.
Προσωπικά με υπερβαίνει το σκεπτικό των συλλογικοτήτων της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς που επιμένουν να χρησιμοποιούν τον όρο κατάρρευση. Η υιοθέτηση του όρου δικαιολογείται εν μέρει από το ιστορικό πλαίσιο της εποχής, δεδομένης της αίσθησης που προκάλεσε η εντυπωσιακή πτώση και η διάλυση μιας κραταιάς δύναμης.
Όμως έχει επικίνδυνες πολιτικές προεκτάσεις.
Καταρρέει κάτι το οποίο δεν έχει τίποτα άλλο να προσφέρει, κάτι που έφαγε τα ψωμιά του. Αλίμονο αν αποδεχτούμε κάτι τέτοιο, τόσο για τη Σοβ. Ένωση (οι κατακτήσεις του σοβιετικού λαού σε όλα τα επίπεδα μόνο αυτό δεν καταμαρτυρούν) όσο και για τον μαρξισμό και την κομμουνιστική προοπτική! Γιατί ας μην γελιόμαστε: εκεί στοχεύουν όσοι αστοί αναλυτές κάνουν χρήση του όρου, και ουδόλως περιορίζονται σε κάποια κριτική-απόρριψη του σοβιετικού μοντέλου. Η χρήση των όρων σήμερα δεν είναι καθόλου ουδέτερη.
Επί της ουσίας πάνω στο προηγούμενο. Κατάρρευση πχ είχαμε στην περίπτωση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Τα γερμανικά στίφη βαρβάρων ήταν αυτά που έδωσαν την χαριστική βολή, αλλά στην πραγματικότητα η δουλειά τους ήταν πολύ εύκολη απέναντι σε έναν οργανισμό που είχε φάει τα ψωμιά του (μαζί με το σύστημα της δουλοκτησίας και όλον τον αρχαίο κόσμο τον οποίο εκπροσωπούσε) και η πτώση του ήταν αναπόφευκτη.
Εξωτερική ομοιότητα με την "σοβιετική αυτοκρατορία" ήταν ότι οι σοβιετικοί είχαν απλωθεί επί μπρέζνιεφ, παραπάνω απ' όσο τους "έπαιρνε" κι από οικονομικής απόψεως είχαν φτάσει στα όρια τους (ένας από τους λόγους που εξηγούσε και τις προσπάθειες αφοπλισμού των σοβιετικών, πέραν από την φιλειρηνική φύση το σοσιαλισμού).
Αλλά όσον αφορά την ουσία, η ΕΣΣΔ όχι μόνο δεν αντιπροσώπευε ένα γερασμένο, παρηκμασμένο οικονομικό σύστημα, αλλά την μοναδική εναλλακτική λύση προς την καπιταλιστική βαρβαρότητα.
(παρεμπιπτόντως, πολλοί είναι σήμερα αυτοί που τονίζουν τις ομοιότητες του σημερινού κόσμου με την εποχή της διάλυσης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η περαιτέρω ανάπτυξη του αρχαίου κόσμου, θα ερχόταν μέσα από τη δημιουργία κεφαλαίου και το πέρασμα στον καπιταλισμό. Όμως το επίπεδο των παραγωγικών δυνάμεων ήταν ακόμα πολύ χαμηλό κι οι συνθήκες εν γένει δεν είχαν ωριμάσει. Έτσι η μετάβαση αυτή "αναβλήθηκε" για χίλια περίπου χρόνια και περάσαμε στην φεουδαρχία, που από τη μια ήταν προοδευτικός οικονομικο-κοινωνικός σχηματισμός σε σχέση με την δουλοκτησία, από την άλλη όμως "τύλιξε" την ευρώπη στην μεσαιωνική βαρβαρότητα. Την ίδια προοπτική -δηλ την βαρβαρότητα- βλέπουν κάποιοι και για την σημερινή κοινωνία, από τη στιγμή που δεν μπόρεσε να κάνει την υπέρβαση του καπιταλισμού και τη μετάβαση στο σοσιαλισμό. Αφού δεν ήρθε ο σοσιαλισμός, η βαρβαρότητα είναι προ των πυλών).
Ο αντίλογος στα παραπάνω είναι ότι στη Σοβιετική Ένωση δεν κατέρρευσε κανένας σοσιαλισμός, αλλά η ψευτοσοσιαλιστική σοβιετική εκδοχή του που λειτουργούσε σαν βαρίδιο στο όραμα του κομμουνισμού.
Εύλογα βέβαια προκύπτει το ερώτημα πώς κατέρρευσε κάτι που δεν υπήρχε; Γιατί αν η φύση της ΕΣΣΔ ήταν εκμεταλλευτική, σταλινική-αυταρχική, κρατικο-καπιταλιστική, ή οτιδήποτε άλλο από όλα αυτά που έχουν λεχθεί κατά καιρούς, τότε δεν θα αρκούσε μια απλή εναλλαγή από τη μια εκμεταλλευτική μορφή στην άλλη; Πώς εξηγείται η διάλυση, η πτώση, η "κατάρρευση";
Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι υπήρχε σε προηγούμενη φάση, τότε το κύριο είναι να ορίσουμε πώς -και πότε, αλλά αυτό είναι μεγάλη ιστορία- ανατράπηκε, να ορίσουμε την αντεπανάσταση και τους όρους υπό τους οποιόυς συντελέστηκε.
Σε κάθε περίπτωση ο όρος ανατροπή είναι πολύ πιο συνεπής από την άποψη της ταξικής πάλης και του κομμουνιστικού κινήματος (και δε σημαίνει ότι δικαιολογεί, ή συγκαλύπτει τις ευθύνες του επαναστατικού υποκειμένου του οποίου η "πρωτοπορία" έγινε υποκείμενο της αντεπανάστασης).
Και κατά τη γνώμη μου, ο όρος αντεπανάσταση είναι ακόμα πιο καθαρός και κατάλληλος.
Περί κατάρρευσης
Άφησα αρκετό καιρό την ψηφοφορία δίπλα ασχολίαστη. Είναι καιρός να ασχοληθούμε τώρα με αυτήν.
Ας σκεφτούμε καταρχήν σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή, την λέξη κατάρρευση και να δούμε κατά πόσο ταιριάζουν στην περίπτωση της ΕΣΣΔ.
Λέμε συνήθως ότι κάποιος κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος, ή πύργος από τραπουλόχαρτα. Και αν πρόκειται για άνθρωπο, τότε εννοούμε ότι κατέρρευσε στα καλά καθούμενα, ενώ κανείς δεν το περίμενε, χωρίς κάποια εξωτερική επίδραση.
Όμως ή "κατάρρευση" της ΕΣΣΔ, ούτε στα καλά καθούμενα έγινε (αν και ξάφνιασε τους μη υποψιασμένους που ήταν και η πλειοψηφία), ούτε χωρίς εξωτερική επίδραση. Και μπορεί να δικαιολογείται εν μέρει ο παραλληλισμός με τον χάρτινο πύργο, από τον πάταγο που προκάλεσε η διάλυση και το ξαφνικό του όλου πράγματος, όμως η ΕΣΣΔ δεν ήταν ένας χάρτινος γίγαντας που κατέρρευσε στο πρώτο φύσημα. Χρειάστηκε κάτι πολύ παραπάνω από φύσημα, συντονισμένο και οργανωμένο από πολλές πλευρές.
Στον αντίποδα. Μπορούμε να φανταστούμε τη σοβιετική ένωση σαν ένα οικοδόμημα. Και ένα οικοδόμημα μπορεί να καταρρεύσει (και μάλιστα σαν χάρτινος πύργος, αν αυτό γίνει ξαφνικά και θεαματικά όπως έγινε στην εσσδ). Και επιπλέον η χρήση του όρου, δεν αποκλείει απαραίτητα τα εξωτερικά αίτια. Πχ, ένα κτίριο μπορεί να καταρρεύσει κι από ένα σεισμό. Εννοείται όμως ότι όσο πιο δυνατό είναι ένα κτίριο, όσο πιο γερά θεμέλια έχει, τόσο πιο δύσκολα θα καταρρεύσει. Και η εσσδ είχε ιδιαίτερα σαθρά θεμέλια στα τέλη της δεκαετίας του 80.
Αυτή λοιπόν είναι μια αρκετά ολοκληρωμένη προσέγγιση, διόλου χυδαία. Μη χυδαία γιατί δεν αγνοεί τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξαν τα εξωτερικά αίτια. Και ολοκληρωμένη, γιατί συνυπολογίζει και τις αδυναμίες του εσωτερικού παράγοντα.
Από τα παραπάνω αξίζει να κρατήσουμε και τον παραλληλισμό της Σοβ. Ένωσης με άνθρωπο. Ήταν κι αυτή ένας ζωντανός οργανισμός, με ακμή και παρακμή, επιτεύγματα και δυσκολίες που οδήγησαν στον πολιτικό της θάνατο. Κι έζησε 74 χρόνια, πάνω-κάτω όσο είναι το προσδόκιμο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου (όχι όμως στη σημερινή Ρωσία, όπου μετά το 91 ο μέσος όρος έχει πέσει κάτω από τα 60!).
Όταν μιλάμε για έναν ανθρώπινο οργανισμό είναι πολύ δύσκολο να προσδιορίσεις τα αίτια του θανάτου. Αναμφισβήτητα η ασθένεια που επέφερε τον θάνατο στο τελικό στάδιο ήταν η περεστρόικα του γκορμπατσόφ. Αυτό όμως ήταν μόνο το τελικό χτύπημα. Ο άνθρωπος μπορεί να πεθάνει κι από μια απλή γρίπη στα γεράματα (αν έχει καταπονηθεί ο οργανισμός, ή προσβληθεί από έιτζ). Τυπικά η αιτία θανάτου είναι η γρίπη, ουσιαστικά όμως θα είμαστε σχολαστικοί που χάνουν την ουσία αν μείνουμε μόνο σε αυτό.
Πώς προέκυψε η γρίπη; Γιατί ήταν τόσο αδύνατος ο οργανισμός; Τι κατέστρεψε το "ανοσοποιητικό σοβιετικό σύστημα" και επικράτησε τόσο εύκολα αυτός ο ιός; Αυτά είναι τα ουσιαστικά ερωτήματα που καλούμαστε να απαντήσουμε (κι όχι να επικεντρωθούμε στον ιό γκόρμπι, που υπό άλλες συνθήκες το πολύ-πολύ να έφερνε λίγο συνάχι).
Συμπερασματικά, ο θάνατος της ΕΣΣΔ, όπως κι οποιοδήποτε άλλος θάνατος, είναι συνισταμένη πολλών παραγόντων. Είναι στενοκεφαλιά και μονομέρεια να επισημαίνουμε και να υπερτονίζουμε ένα μόνο παράγοντα, αγνοώντας τους υπόλοιπους. Παράλληλα όμως είναι καθήκον να ξετυλίξουμε το κουβάρι και να αναδείξουμε τις κύριες αιτίες που έφεραν αυτό το αποτέλεσμα, βγάζοντας διδακτικά συμπεράσματα για το μέλλον.
Περιγράφοντας λοιπόν τον θάνατο της ΕΣΣΔ, μια πιο νηφάλια και ουδέτερη διατύπωση, θα ήταν πχ ο όρος "διάλυση", ή κάτι αντίστοιχο, που θα υποδήλωνε το πολιτικό τέλος της χώρας των σοβιέτ. Και πάλι όμως, δε γλιτώνουμε πολλά έτσι. Ούτε είναι απαραίτητα έντιμη λύση, να περιγράφουμε κάτι αποφεύγοντας την ερμηνεία των γεγονότων.
Γιατί πόσο έντιμο είναι να πεις ότι κάποιος πέθανε, όταν δολοφονήθηκε; Δεν συγκαλύπτεις έτσι τον δολοφόνο;
Το αίνιγμα γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο αν σκεφτούμε:
-ότι ο οργανισμός αυτός έπασχε από -κάτι σαν- αυτοκτονικό ιδεασμό (sic), αφού πολύ από τους μελλοντικούς δολοφόνους του σοβιετικού καθεστώτος, μεγάλωσαν και αναδείχτηκαν πολιτικά μέσα από τις ίδιες του τις δομές.
-τους πολιτικούς δολοφόνους της ΕΣΣΔ σαν εκτελεστικό απόσπασμα, όπου κάποιοι έχουν άσφαιρα πυρά και κάποιοι κανονικά (για να μην έχουν όλοι τύψεις την ώρα της κρίσεως). Ή ακόμα πιο παραστατικά αν τους φανταστούμε σαν τους δολοφόνους του όριαν εξπρές. Ο καθένας περνούσε και έριχνε μια μαχαιριά στο πτώμα. Όλοι συνέπραξαν, όλοι είναι συνένοχοι, άντε να βρεις όμως ποιος επέφερε το μοιραίο χτύπημα.
Και δεν είναι καθόλου έξυπνο να τα ρίξουμε όλα απλώς στον τελευταίο που βρέθηκε με το μαχαίρι στο χέρι (Γκορμπατσόφ) και βγήκε ανοιχτά να παραδεχτεί τις προθέσεις του.
Εμπιστευτήκαμε τον ασθενή στους γιατρούς κι αυτοί αποδείχτηκαν χασάπηδες με νυστέρια. Δε φέρουν μερίδιο ευθύνης και οι τεθλιμμένοι συγγενείς για την τυφλή εμπιστοσύνη που έδειξαν στους χασάπηδες;
Ας σκεφτούμε καταρχήν σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή, την λέξη κατάρρευση και να δούμε κατά πόσο ταιριάζουν στην περίπτωση της ΕΣΣΔ.
Λέμε συνήθως ότι κάποιος κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος, ή πύργος από τραπουλόχαρτα. Και αν πρόκειται για άνθρωπο, τότε εννοούμε ότι κατέρρευσε στα καλά καθούμενα, ενώ κανείς δεν το περίμενε, χωρίς κάποια εξωτερική επίδραση.
Όμως ή "κατάρρευση" της ΕΣΣΔ, ούτε στα καλά καθούμενα έγινε (αν και ξάφνιασε τους μη υποψιασμένους που ήταν και η πλειοψηφία), ούτε χωρίς εξωτερική επίδραση. Και μπορεί να δικαιολογείται εν μέρει ο παραλληλισμός με τον χάρτινο πύργο, από τον πάταγο που προκάλεσε η διάλυση και το ξαφνικό του όλου πράγματος, όμως η ΕΣΣΔ δεν ήταν ένας χάρτινος γίγαντας που κατέρρευσε στο πρώτο φύσημα. Χρειάστηκε κάτι πολύ παραπάνω από φύσημα, συντονισμένο και οργανωμένο από πολλές πλευρές.
Στον αντίποδα. Μπορούμε να φανταστούμε τη σοβιετική ένωση σαν ένα οικοδόμημα. Και ένα οικοδόμημα μπορεί να καταρρεύσει (και μάλιστα σαν χάρτινος πύργος, αν αυτό γίνει ξαφνικά και θεαματικά όπως έγινε στην εσσδ). Και επιπλέον η χρήση του όρου, δεν αποκλείει απαραίτητα τα εξωτερικά αίτια. Πχ, ένα κτίριο μπορεί να καταρρεύσει κι από ένα σεισμό. Εννοείται όμως ότι όσο πιο δυνατό είναι ένα κτίριο, όσο πιο γερά θεμέλια έχει, τόσο πιο δύσκολα θα καταρρεύσει. Και η εσσδ είχε ιδιαίτερα σαθρά θεμέλια στα τέλη της δεκαετίας του 80.
Αυτή λοιπόν είναι μια αρκετά ολοκληρωμένη προσέγγιση, διόλου χυδαία. Μη χυδαία γιατί δεν αγνοεί τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξαν τα εξωτερικά αίτια. Και ολοκληρωμένη, γιατί συνυπολογίζει και τις αδυναμίες του εσωτερικού παράγοντα.
Από τα παραπάνω αξίζει να κρατήσουμε και τον παραλληλισμό της Σοβ. Ένωσης με άνθρωπο. Ήταν κι αυτή ένας ζωντανός οργανισμός, με ακμή και παρακμή, επιτεύγματα και δυσκολίες που οδήγησαν στον πολιτικό της θάνατο. Κι έζησε 74 χρόνια, πάνω-κάτω όσο είναι το προσδόκιμο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου (όχι όμως στη σημερινή Ρωσία, όπου μετά το 91 ο μέσος όρος έχει πέσει κάτω από τα 60!).
Όταν μιλάμε για έναν ανθρώπινο οργανισμό είναι πολύ δύσκολο να προσδιορίσεις τα αίτια του θανάτου. Αναμφισβήτητα η ασθένεια που επέφερε τον θάνατο στο τελικό στάδιο ήταν η περεστρόικα του γκορμπατσόφ. Αυτό όμως ήταν μόνο το τελικό χτύπημα. Ο άνθρωπος μπορεί να πεθάνει κι από μια απλή γρίπη στα γεράματα (αν έχει καταπονηθεί ο οργανισμός, ή προσβληθεί από έιτζ). Τυπικά η αιτία θανάτου είναι η γρίπη, ουσιαστικά όμως θα είμαστε σχολαστικοί που χάνουν την ουσία αν μείνουμε μόνο σε αυτό.
Πώς προέκυψε η γρίπη; Γιατί ήταν τόσο αδύνατος ο οργανισμός; Τι κατέστρεψε το "ανοσοποιητικό σοβιετικό σύστημα" και επικράτησε τόσο εύκολα αυτός ο ιός; Αυτά είναι τα ουσιαστικά ερωτήματα που καλούμαστε να απαντήσουμε (κι όχι να επικεντρωθούμε στον ιό γκόρμπι, που υπό άλλες συνθήκες το πολύ-πολύ να έφερνε λίγο συνάχι).
Συμπερασματικά, ο θάνατος της ΕΣΣΔ, όπως κι οποιοδήποτε άλλος θάνατος, είναι συνισταμένη πολλών παραγόντων. Είναι στενοκεφαλιά και μονομέρεια να επισημαίνουμε και να υπερτονίζουμε ένα μόνο παράγοντα, αγνοώντας τους υπόλοιπους. Παράλληλα όμως είναι καθήκον να ξετυλίξουμε το κουβάρι και να αναδείξουμε τις κύριες αιτίες που έφεραν αυτό το αποτέλεσμα, βγάζοντας διδακτικά συμπεράσματα για το μέλλον.
Περιγράφοντας λοιπόν τον θάνατο της ΕΣΣΔ, μια πιο νηφάλια και ουδέτερη διατύπωση, θα ήταν πχ ο όρος "διάλυση", ή κάτι αντίστοιχο, που θα υποδήλωνε το πολιτικό τέλος της χώρας των σοβιέτ. Και πάλι όμως, δε γλιτώνουμε πολλά έτσι. Ούτε είναι απαραίτητα έντιμη λύση, να περιγράφουμε κάτι αποφεύγοντας την ερμηνεία των γεγονότων.
Γιατί πόσο έντιμο είναι να πεις ότι κάποιος πέθανε, όταν δολοφονήθηκε; Δεν συγκαλύπτεις έτσι τον δολοφόνο;
Το αίνιγμα γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο αν σκεφτούμε:
-ότι ο οργανισμός αυτός έπασχε από -κάτι σαν- αυτοκτονικό ιδεασμό (sic), αφού πολύ από τους μελλοντικούς δολοφόνους του σοβιετικού καθεστώτος, μεγάλωσαν και αναδείχτηκαν πολιτικά μέσα από τις ίδιες του τις δομές.
-τους πολιτικούς δολοφόνους της ΕΣΣΔ σαν εκτελεστικό απόσπασμα, όπου κάποιοι έχουν άσφαιρα πυρά και κάποιοι κανονικά (για να μην έχουν όλοι τύψεις την ώρα της κρίσεως). Ή ακόμα πιο παραστατικά αν τους φανταστούμε σαν τους δολοφόνους του όριαν εξπρές. Ο καθένας περνούσε και έριχνε μια μαχαιριά στο πτώμα. Όλοι συνέπραξαν, όλοι είναι συνένοχοι, άντε να βρεις όμως ποιος επέφερε το μοιραίο χτύπημα.
Και δεν είναι καθόλου έξυπνο να τα ρίξουμε όλα απλώς στον τελευταίο που βρέθηκε με το μαχαίρι στο χέρι (Γκορμπατσόφ) και βγήκε ανοιχτά να παραδεχτεί τις προθέσεις του.
Εμπιστευτήκαμε τον ασθενή στους γιατρούς κι αυτοί αποδείχτηκαν χασάπηδες με νυστέρια. Δε φέρουν μερίδιο ευθύνης και οι τεθλιμμένοι συγγενείς για την τυφλή εμπιστοσύνη που έδειξαν στους χασάπηδες;
Εισαγωγικά
Πολλές φορές κάποια απλά πράγματα μπορούν να μας δείξουν πολύ περισσότερα απ' όσα φανταζόμαστε.
Παίρνουμε μια απλη φράση:
Κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Κι έχουμε στη διάθεσή μας ως σημείο στίξης τα εισαγωγικά, τα οποία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κατά το δοκούν.
Μια τέτοια μικρή λεπτομέρεια μπορεί να μας φανερώσει πάρα πολλά για την πολιτική ένταξη του καθενός.
Πχ αν κάποιος δεν χρησιμοποιήσει καθόλου εισαγωγικά, κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για αστό περιωπής, που πιστεύει ότι στη Σοβιετική ένωση υπήρχε σοσιαλισμός κι αυτός κατέρρευσε, απέτυχε παταγωδώς και δεν χρειάζεται να τον νεκραναστήσουμε και να τον επαναφέρουμε από το χρονοντούλαπο της ιστορίας.
Αν πάλι κάποιος χρησιμοποιήσει εισαγωγικά και τα βάλει στον υπαρκτό σοσιαλισμό, τότε πιστεύει ότι στη σοβιετική ένωση δεν υπήρξε κανενός είδους σοσιαλισμός, άποψη ευρέως διαδεδομένη στις τάξεις χαρούμενων αριστερών κι όχι μόνο. Βέβαια μπαίνει αυτομάτως το ερώτημα, πώς κατέρρευσε κάτι που ούτε καν υπήρξε, αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα.
Αν τέλος βάλουμε τα εισαγωγικά στην κατάρρευση, τότε "είμαστε ξανά με τον Λένιν" που έλεγε κι η Ρόζα Λούξεμπουργκ. Στηλιτεύουμε την άποψη περί κατάρρευσης που συσκοτίζει την ουσία, υπερασπιζόμαστε τον σοσιαλισμό που γνωρίσαμε (περιμένοντας εναγωνίως νέες γνωριμίες στο ακουστικό μας) κι εξασφαλίζουμε συμφωνία με την κομμουνιστική ορθοδοξία.
Κι εγώ με τους ορθόδοξους είμαι (=ορθή σκέψη), κι όχι με τους άλλους που επικράτησαν καθολικά με τη νέα τάξη πραγμάτων.
Αλλά σέβομαι απεριόριστα -παρά τη διαφωνία μου- και τα παληκάρια που προχωράν και στο επόμενο βήμα και βάζουν δυο φορές εισαγωγικά κάνοντας χρήση του σχετικού δικαιώματος. Γιατί σκαμπάζουν πέντε πράγματα και δεν χάφτουν το απλοϊκό παραμύθι περί κατάρρευσης. Αλλά ταυτόχρονα προβληματίζονται τι διαόλο πράγμα ήταν αυτό που υπήρξε εκεί πάνω.
Και το να ψάχνεσαι είναι πολύ σπουδαίο πράγμα. Και πάνω απ' όλα προϋπόθεση για να βρεις.
Παίρνουμε μια απλη φράση:
Κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Κι έχουμε στη διάθεσή μας ως σημείο στίξης τα εισαγωγικά, τα οποία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κατά το δοκούν.
Μια τέτοια μικρή λεπτομέρεια μπορεί να μας φανερώσει πάρα πολλά για την πολιτική ένταξη του καθενός.
Πχ αν κάποιος δεν χρησιμοποιήσει καθόλου εισαγωγικά, κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για αστό περιωπής, που πιστεύει ότι στη Σοβιετική ένωση υπήρχε σοσιαλισμός κι αυτός κατέρρευσε, απέτυχε παταγωδώς και δεν χρειάζεται να τον νεκραναστήσουμε και να τον επαναφέρουμε από το χρονοντούλαπο της ιστορίας.
Αν πάλι κάποιος χρησιμοποιήσει εισαγωγικά και τα βάλει στον υπαρκτό σοσιαλισμό, τότε πιστεύει ότι στη σοβιετική ένωση δεν υπήρξε κανενός είδους σοσιαλισμός, άποψη ευρέως διαδεδομένη στις τάξεις χαρούμενων αριστερών κι όχι μόνο. Βέβαια μπαίνει αυτομάτως το ερώτημα, πώς κατέρρευσε κάτι που ούτε καν υπήρξε, αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα.
Αν τέλος βάλουμε τα εισαγωγικά στην κατάρρευση, τότε "είμαστε ξανά με τον Λένιν" που έλεγε κι η Ρόζα Λούξεμπουργκ. Στηλιτεύουμε την άποψη περί κατάρρευσης που συσκοτίζει την ουσία, υπερασπιζόμαστε τον σοσιαλισμό που γνωρίσαμε (περιμένοντας εναγωνίως νέες γνωριμίες στο ακουστικό μας) κι εξασφαλίζουμε συμφωνία με την κομμουνιστική ορθοδοξία.
Κι εγώ με τους ορθόδοξους είμαι (=ορθή σκέψη), κι όχι με τους άλλους που επικράτησαν καθολικά με τη νέα τάξη πραγμάτων.
Αλλά σέβομαι απεριόριστα -παρά τη διαφωνία μου- και τα παληκάρια που προχωράν και στο επόμενο βήμα και βάζουν δυο φορές εισαγωγικά κάνοντας χρήση του σχετικού δικαιώματος. Γιατί σκαμπάζουν πέντε πράγματα και δεν χάφτουν το απλοϊκό παραμύθι περί κατάρρευσης. Αλλά ταυτόχρονα προβληματίζονται τι διαόλο πράγμα ήταν αυτό που υπήρξε εκεί πάνω.
Και το να ψάχνεσαι είναι πολύ σπουδαίο πράγμα. Και πάνω απ' όλα προϋπόθεση για να βρεις.
Τρίτη 22 Ιουλίου 2008
Νέου Τύπου
Μια διδακτική ιστορία από τα χρόνια των μπολσεβίκων.
Βρισκόμαστε στα 1917, παραμονές της επανάστασης (του Οκτώβρη), για την ακρίβεια δύο μόλις εβδομάδες πριν την έφοδο στα χειμερινά ανάκτορα και το πάρσιμο της εξουσίας. Το ανώτερο όργανο των μπολσεβίκων σε μια επεισοδιακή συνεδρίαση πήρε κατά πλειοψηφία απόφαση για την τελική φάση και την ένοπλη εξέγερση. Παρόλα αυτά την επομένη δύο στελέχη του πολιτμπιρό της εποχής, οι περιβόητοι Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ, εκφράζουν δημόσια με άρθρο που δημοσιεύεται στον μπολσεβίκικο της εποχής την αντίθεσή τους με την επικείμενη εξέγερση, την οποία θεωρούσαν πρόωρο τυχωδιοκτισμό, που απειλούσε να καταστρέψει ανεπανόρθωτα το επαναστατικό κίνημα και τη συνολική του προοπτική.
Το νερό κύλησε στο αυλάκι και όλοι ξέρουμε ποιον δικαίωσε η ιστορία.
Έκτοτε ασκήθηκε έντονη κριτική στα δύο αυτά στελέχη για αυτή τους τη στάση (την οποία συχνά-πυκνά επανέφερε στο προσκήνιο στα επόμενα χρόνια όποιος ήθελε να πλήξει το εν λόγω ντουέτο. Το έκανε κι ο Στάλιν επανειλημμένα -και στις δίκες της Μόσχας- τακτική την οποία νωρίτερα είχε εγκαινιάσει ο Τρότσκι) αλλά πάντα σε πολιτικό επίπεδο. Δηλ για το κακό πολιτικό κριτήριο και την λανθασμένη εκτίμηση, την έλλειψη πίστης στο προλεταριάτο και στην εγκαθίδρυση της εξουσίας του την συγκεκριμένη στιγμή κτλ.
Απ' όσο ξέρω όμως, ουδείς τους κατηγόρησε για παραβίαση του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού και των αρχών λειτουργίας του κόμματος. Τουλάχιστον όχι τότε.
Και πάμε στη σύνδεση με το παρόν. Αναλογιστείτε μόνο πώς θα αντιμετωπίζαμε σήμερα μια αντίστοιχη περίπτωση. Γκουλάγκ και εκτελέσεις δεν υπάρχουν εδώ, αλλά η διαγραφή και μια θέση στο πάνθεον των προδοτών του κινήματος θα ήταν εξασφαλισμένες.
Έτσι δεν είναι;
Για κάτσε όμως, θα πει κάποιος, δεν μπορούμε να κάνουμε ευθείς παραλληλισμούς με το παρελθόν, είναι αντιδιαλεκτικό, γιατί οι συνθήκες δεν είναι ίδιες, διαφέρουν από εποχή σε εποχή.
Ασφαλώς και δεν είναι ίδιες οι συνθήκες!
Οι μπολσεβίκοι βρίσκονταν σε προεπαναστατική περίοδο (όχι σε κοινωνική, ταξική ειρήνη), η ταξική πάλη ήταν οξυμένη στο έπακρο, κι οι μπολσεβίκοι στριμωγμένοι στη γωνία, κυνηγημένοι και κηρυγμένοι εκτός νόμου. Οτιδήποτε έβγαινε μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον τους. Ας μην ξεχνάμε στην ουσία αυτό το άρθρο ήταν μια παραδοχή και κοινοποίηση στους πολιτικούς αντιπάλους περί ύπαρξης σχεδίου ένοπλης εξέγερσης και επαναστατικής κατάληψης της εξουσίας.
Επρόκειτο δηλ για συνθήκες ουσιαστικά εκτάκτου ανάγκης, που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν οποιαδήποτε προσωρινή αναστολή κάποιων δημοκρατικών πολιτικών λειτουργιών του κόμματος.
Αυτό όμως δεν οδήγησε τους μπολσεβίκους να κάνουν έκπτωση στον δημοκρατικό τρόπο λειτουργίας τους και στην ελευθερία έκφρασης στις γραμμές τους.
Έτσι διεξαγόταν η αντιπαράθεση πολιτικών απόψεων στο κόμμα των μπολσεβίκων!
Ανοιχτά, με δημόσιο διάλογο και άμεση επαφή με τις μάζες. Προς αυτές απευθύνονταν, εν είδει έκκλησης για την αποτροπή της εξέγερσης, οι Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ, με το άρθρο τους αυτό, μολονότι είχαν μειοψηφήσει στην ΚΕ. Αυτές ήταν κι ο τελικός κριτής.
Τέτοιος ήταν ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός του κόμματος των μπολσεβίκων! Γνήσια δημοκρατικός, γιατί είχε πραγματική δημοκρατία κατακτημένη σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του. Και με τον ίδιο τον Λένιν να μειοψηφεί αρκετές φορές και μάλιστα σε ζητήματα κομβικής σημασίας (πχ συνθήκη Μπρεστ Λιτόφσκ).
Τέτοιο ήταν το κόμμα του Λένιν!
Πραγματικά νέου τύπου, όχι (μόνο) επειδή είχε ενιαίο καθοδηγητικό κέντρο και υποταγή της μειοψηφίας στην πλειοψηφία (αυτά τα στοιχεία μπορεί να τα βρει κανείς και σε αστικά κόμματα σε ένα βαθμό), αλλά επειδή είχε πλέρια δημοκρατία στις γραμμές του, ανοχή στην αντίθετη άποψη (που δεν θεωρούνταν αιρετική παρέκκλιση, ή προβληματικό φαινόμενο, αλλά πλούτος του κόμματος και του κινήματος από την γόνιμη αντιπαράθεση πολλών διαφορετικών απόψεων), ανοιχτό δημόσιο διάλογο ουσιαστική επαφή με τις μάζες.
Πάνω σε τέτοια βάση οικοδομούνταν μετά η ενιαία υλοποίηση των αποφάσεων, το στοιχείο της επαναστατικής πειθαρχίας και του συγκεντρωτισμού.
Όπως και να το κάνουμε, κόμμα νέου τύπου από κόμμα νέου τύπου διαφέρει παρασάγγας. Άλλο το κόμμα των μπολσεβίκων επί Λένιν και άλλο επί Στάλιν και... επιγόνων, όπως τους λέει ο Τρότσκι.
Ο καθένας μπορεί να βγάλει συμπεράσματα για το σήμερα και να εκτιμήσει ποιο κόμμα ανήκει σε ποια κατηγορία, και τι επίπεδο δημοκρατίας έχει κατακτημένο.
Βρισκόμαστε στα 1917, παραμονές της επανάστασης (του Οκτώβρη), για την ακρίβεια δύο μόλις εβδομάδες πριν την έφοδο στα χειμερινά ανάκτορα και το πάρσιμο της εξουσίας. Το ανώτερο όργανο των μπολσεβίκων σε μια επεισοδιακή συνεδρίαση πήρε κατά πλειοψηφία απόφαση για την τελική φάση και την ένοπλη εξέγερση. Παρόλα αυτά την επομένη δύο στελέχη του πολιτμπιρό της εποχής, οι περιβόητοι Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ, εκφράζουν δημόσια με άρθρο που δημοσιεύεται στον μπολσεβίκικο της εποχής την αντίθεσή τους με την επικείμενη εξέγερση, την οποία θεωρούσαν πρόωρο τυχωδιοκτισμό, που απειλούσε να καταστρέψει ανεπανόρθωτα το επαναστατικό κίνημα και τη συνολική του προοπτική.
Το νερό κύλησε στο αυλάκι και όλοι ξέρουμε ποιον δικαίωσε η ιστορία.
Έκτοτε ασκήθηκε έντονη κριτική στα δύο αυτά στελέχη για αυτή τους τη στάση (την οποία συχνά-πυκνά επανέφερε στο προσκήνιο στα επόμενα χρόνια όποιος ήθελε να πλήξει το εν λόγω ντουέτο. Το έκανε κι ο Στάλιν επανειλημμένα -και στις δίκες της Μόσχας- τακτική την οποία νωρίτερα είχε εγκαινιάσει ο Τρότσκι) αλλά πάντα σε πολιτικό επίπεδο. Δηλ για το κακό πολιτικό κριτήριο και την λανθασμένη εκτίμηση, την έλλειψη πίστης στο προλεταριάτο και στην εγκαθίδρυση της εξουσίας του την συγκεκριμένη στιγμή κτλ.
Απ' όσο ξέρω όμως, ουδείς τους κατηγόρησε για παραβίαση του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού και των αρχών λειτουργίας του κόμματος. Τουλάχιστον όχι τότε.
Και πάμε στη σύνδεση με το παρόν. Αναλογιστείτε μόνο πώς θα αντιμετωπίζαμε σήμερα μια αντίστοιχη περίπτωση. Γκουλάγκ και εκτελέσεις δεν υπάρχουν εδώ, αλλά η διαγραφή και μια θέση στο πάνθεον των προδοτών του κινήματος θα ήταν εξασφαλισμένες.
Έτσι δεν είναι;
Για κάτσε όμως, θα πει κάποιος, δεν μπορούμε να κάνουμε ευθείς παραλληλισμούς με το παρελθόν, είναι αντιδιαλεκτικό, γιατί οι συνθήκες δεν είναι ίδιες, διαφέρουν από εποχή σε εποχή.
Ασφαλώς και δεν είναι ίδιες οι συνθήκες!
Οι μπολσεβίκοι βρίσκονταν σε προεπαναστατική περίοδο (όχι σε κοινωνική, ταξική ειρήνη), η ταξική πάλη ήταν οξυμένη στο έπακρο, κι οι μπολσεβίκοι στριμωγμένοι στη γωνία, κυνηγημένοι και κηρυγμένοι εκτός νόμου. Οτιδήποτε έβγαινε μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον τους. Ας μην ξεχνάμε στην ουσία αυτό το άρθρο ήταν μια παραδοχή και κοινοποίηση στους πολιτικούς αντιπάλους περί ύπαρξης σχεδίου ένοπλης εξέγερσης και επαναστατικής κατάληψης της εξουσίας.
Επρόκειτο δηλ για συνθήκες ουσιαστικά εκτάκτου ανάγκης, που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν οποιαδήποτε προσωρινή αναστολή κάποιων δημοκρατικών πολιτικών λειτουργιών του κόμματος.
Αυτό όμως δεν οδήγησε τους μπολσεβίκους να κάνουν έκπτωση στον δημοκρατικό τρόπο λειτουργίας τους και στην ελευθερία έκφρασης στις γραμμές τους.
Έτσι διεξαγόταν η αντιπαράθεση πολιτικών απόψεων στο κόμμα των μπολσεβίκων!
Ανοιχτά, με δημόσιο διάλογο και άμεση επαφή με τις μάζες. Προς αυτές απευθύνονταν, εν είδει έκκλησης για την αποτροπή της εξέγερσης, οι Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ, με το άρθρο τους αυτό, μολονότι είχαν μειοψηφήσει στην ΚΕ. Αυτές ήταν κι ο τελικός κριτής.
Τέτοιος ήταν ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός του κόμματος των μπολσεβίκων! Γνήσια δημοκρατικός, γιατί είχε πραγματική δημοκρατία κατακτημένη σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του. Και με τον ίδιο τον Λένιν να μειοψηφεί αρκετές φορές και μάλιστα σε ζητήματα κομβικής σημασίας (πχ συνθήκη Μπρεστ Λιτόφσκ).
Τέτοιο ήταν το κόμμα του Λένιν!
Πραγματικά νέου τύπου, όχι (μόνο) επειδή είχε ενιαίο καθοδηγητικό κέντρο και υποταγή της μειοψηφίας στην πλειοψηφία (αυτά τα στοιχεία μπορεί να τα βρει κανείς και σε αστικά κόμματα σε ένα βαθμό), αλλά επειδή είχε πλέρια δημοκρατία στις γραμμές του, ανοχή στην αντίθετη άποψη (που δεν θεωρούνταν αιρετική παρέκκλιση, ή προβληματικό φαινόμενο, αλλά πλούτος του κόμματος και του κινήματος από την γόνιμη αντιπαράθεση πολλών διαφορετικών απόψεων), ανοιχτό δημόσιο διάλογο ουσιαστική επαφή με τις μάζες.
Πάνω σε τέτοια βάση οικοδομούνταν μετά η ενιαία υλοποίηση των αποφάσεων, το στοιχείο της επαναστατικής πειθαρχίας και του συγκεντρωτισμού.
Όπως και να το κάνουμε, κόμμα νέου τύπου από κόμμα νέου τύπου διαφέρει παρασάγγας. Άλλο το κόμμα των μπολσεβίκων επί Λένιν και άλλο επί Στάλιν και... επιγόνων, όπως τους λέει ο Τρότσκι.
Ο καθένας μπορεί να βγάλει συμπεράσματα για το σήμερα και να εκτιμήσει ποιο κόμμα ανήκει σε ποια κατηγορία, και τι επίπεδο δημοκρατίας έχει κατακτημένο.
Τετάρτη 9 Ιουλίου 2008
Ελευθερία
Οι αστοί ιδεολόγοι μας έχουν γανιάσει με την έννοια της ανελευθερίας και το πόσο ανελεύθερα ήταν τα σοσιαλιστικά καθεστώτα.
Πέρα από την κλασική κριτική, ότι δηλ η ελευθερία στον καπιταλισμό είναι ελευθερία του κεφαλαίου να εκμεταλλεύεται τους εργάτες (που αποτυπώνεται ανάγλυφα στις περιβόητες τέσσερις ελευθερίες της συνθήκης του Μάαστριχτ) υπάρχει ένα ακόμα χαρακτηριστικό που πρέπει να επισημάνουμε. Ότι δηλαδή η ελευθερία όπως ορίζεται από την αστική σκοπιά ορίζεται αρνητικά. Ελευθερία από κάποια πράγματα, από κάποιους περιορισμούς, πχ από τους δασμούς της φεουδαρχικής εποχής και τις εθνικές νομοθεσίες.
Στον αντίποδα, οι αστοί έχουν τραγική αδυναμία να ορίσουν θετικά την έννοια της ελευθερίας. Είναι ο διαχωρισμός που κάνει στο πολύ αξιόλογο βιβλίο του "ο φόβος μπροστά στην ελευθερία" ο φροϋδομαρξιστής Έριχ Φρομ, ανάμεσα στην "ελευθερία από" και την "ελευθερία για να".
Ο άνθρωπος του μεσαίωνα ήταν περιορισμένος, συνήθως δεν γνώριζε τίποτα άλλο πέραν του τόπου που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της ζωής του, αλλά είχε έναν συγκεκριμένο ρόλο στη ζωή του που τον έκανε να αισθάνεται ότι η ύπαρξή του έχει νόημα.
Αντίθετα ο άνθρωπος της καπιταλιστικής κοινωνίας έχει απελευθερωθεί από την δουλοπαροικία, είναι τυπικά ελεύθερος, αλλά είναι έρμαιο της αλλοτρίωσης, νιώθει ότι η ζωή του δεν έχει νόημα και γι' αυτό είναι πρόθυμος να απεμπολήσει βασικές ελευθερίες που κατέκτησε με τον φιλελευθερισμό και την ανάδειξη της ατομικότητας στο όνομα κάποιων συλλογικών ιδεολογιών, που του παρέχουν την χαμένη ασφάλεια και το χαμένο νόημα της ζωής του.
Έχει απελευθερωθεί τυπικά, αλλά δεν ξέρει τι να κάνει αυτή του την ελευθερία και προτιμά να την απεμπολήσει για να καταπολεμήσει τις ανασφάλειές του.
Κι επειδή ο Φρομ διατηρεί πάντα τις αναφορές του στον φρόιντ, παραλληλίζει αυτή την ανασφάλεια με αυτή που νιώθει ένα παιδί μόλις αποχωριστεί τον χαμένο παράδεισο, δηλ την κοιλιά της μάνας του, όπου ένιωθε ασφαλές.
Ο Φρομ κάνει αυτή την ανάλυση για να δώσει μια ψυχολογική ερμηνεία στο φαινόμενο του φασισμού και της μαζικής αποδοχής του από τις λαϊκές μάζες. Στο νου του έχει την πατρίδα του τη γερμκανία και τους ναζί. Δε βάζει όμως σε πολύ καλύτερη μοίρα τη σοβιετική ένωση (ούτε άλλωστε την καπιταλιστική δύση, μολονότι ζει στην αμερική).
Αν για τον καπιταλισμό τα πράγματα είναι ξεκάθαρα και η ελευθερία έχει ευτελή, τυπικό χαρακτήρα (τον οποίο αποδίδει πολύ καλά αν δεν κάνω ο Ανατόλ Φρανς όταν λέει ότι αυτό έγκειται στην ελευθερία να κοιμόμαστε όλοι κάτω από τον ίδιο ουρανό, ο πλούσιος στο άνετο κρεβάτι του κι ο άστεγος κάτω από τις γέφυρες του Τάμεση), πρέπει να μας απασχολήσει πολύ σοβαρά η έννοια της ελευθερίας στον σοιαλισμό-κομμουνισμό.
Η γενική αρχή ότι είναι η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας είναι μια πολύ σημαντική και χρήσιμη αφετηρία.
Ο αστός και ο μικροαστός κολλάνε στην έννοια της δικτατορίας του προλεταριάτου. Οι ελευθερίες του καπιταλισμού υπάρχουν θεωρητικά για κάθε άτομο, ως ατομικά δικαιώματα, αλλά έχουν τυπικό και ψευδεπίγραφο χαρακτήρα. Η τυπική λογική αντιλαμβάνεται ως περιοριστική την ταξική σκοπιά της ελευθερίας (την περιορίζει σε μία τάξη).
Η δικτατορία του προλεταριάτου όμως δεν είναι περιοριστική, γιατί το προλεταριάτο δεν θέλει να απελευθερώσει μόνο τον εαυτό του και να γίνει κυρίαρχη τάξη εις βάρος των υπολοίπων, αλλά να απελευθερώσει μαζί με το ίδιο ολόκληρη την ανθρωπότητα από τις ταξικές κοινωνίες και την προϊστορία του ανθρώπινου είδους.
Η αλήθεια είναι, ότι ως συνήθως κολλάμε στην πράξη. Η δικτατορία του προλεταριάτου είναι δικτατορία ακριβώς γιατί θα αναγκαστεί να πάρει κάποια διοικητικά μέτρα προσωρινού χαρακτήρα ενάντια στους εκμεταλλευτές.
Πόσο προσωρινός θα είναι αυτός ο χαρακτήρας όμως; Γιατί στη σοβιετική ένωση πλάι στην θετική έκφραση της ελευθερίας, δηλ της ελευθερίας για να, υπήρχαν τόσοι περιορισμοί που την έκαναν σε ευρείες μάζες αποκρουστική και σε κάθε περίπτωση έδιναν πατήματα στους ιδεολογικούς, πολιτικούς μας αντιπάλους; Και τι γίνεται όταν κάποιες ελευθερίες είναι κατακτημένες στο καπιταλιστικό στρατόπεδο και δυσκολευόμαστε να τις εφαρμόσουμε στον σοσιαλισμό; (πχ η ελευθερία μετακίνησης. το τείχος του βερολίνου ήταν απαραίτητο για να σταματήσει η αφαίμαξη ανθρώπινου επιστημονικού δυναμικού από τη δυτική καπιταλιστική γερμανία).
Όπως και να 'χει, μια μαρξιστική ανάλυση της έννοιας της ελευθερίας στις σημερινές συνθήκες, που να ενσωματώνει τα νέα δεδομένα, δεν στερείται νοήματος. Όπως δε στερείται νοήματος κι ο προβληματισμός πάνω σε κάποιες αξίες που φαινομενικά διεκδικούν τον τίτλο των διαχρονικών, ανιστορικών και πανανθρώπινων.
Βλέπε παράδειγμα, την ελευθερία της έκφρασης, που τόσο πολύ μας βασάνισε, και το κάνει εν μέρει ακόμα.
Πέρα από την κλασική κριτική, ότι δηλ η ελευθερία στον καπιταλισμό είναι ελευθερία του κεφαλαίου να εκμεταλλεύεται τους εργάτες (που αποτυπώνεται ανάγλυφα στις περιβόητες τέσσερις ελευθερίες της συνθήκης του Μάαστριχτ) υπάρχει ένα ακόμα χαρακτηριστικό που πρέπει να επισημάνουμε. Ότι δηλαδή η ελευθερία όπως ορίζεται από την αστική σκοπιά ορίζεται αρνητικά. Ελευθερία από κάποια πράγματα, από κάποιους περιορισμούς, πχ από τους δασμούς της φεουδαρχικής εποχής και τις εθνικές νομοθεσίες.
Στον αντίποδα, οι αστοί έχουν τραγική αδυναμία να ορίσουν θετικά την έννοια της ελευθερίας. Είναι ο διαχωρισμός που κάνει στο πολύ αξιόλογο βιβλίο του "ο φόβος μπροστά στην ελευθερία" ο φροϋδομαρξιστής Έριχ Φρομ, ανάμεσα στην "ελευθερία από" και την "ελευθερία για να".
Ο άνθρωπος του μεσαίωνα ήταν περιορισμένος, συνήθως δεν γνώριζε τίποτα άλλο πέραν του τόπου που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της ζωής του, αλλά είχε έναν συγκεκριμένο ρόλο στη ζωή του που τον έκανε να αισθάνεται ότι η ύπαρξή του έχει νόημα.
Αντίθετα ο άνθρωπος της καπιταλιστικής κοινωνίας έχει απελευθερωθεί από την δουλοπαροικία, είναι τυπικά ελεύθερος, αλλά είναι έρμαιο της αλλοτρίωσης, νιώθει ότι η ζωή του δεν έχει νόημα και γι' αυτό είναι πρόθυμος να απεμπολήσει βασικές ελευθερίες που κατέκτησε με τον φιλελευθερισμό και την ανάδειξη της ατομικότητας στο όνομα κάποιων συλλογικών ιδεολογιών, που του παρέχουν την χαμένη ασφάλεια και το χαμένο νόημα της ζωής του.
Έχει απελευθερωθεί τυπικά, αλλά δεν ξέρει τι να κάνει αυτή του την ελευθερία και προτιμά να την απεμπολήσει για να καταπολεμήσει τις ανασφάλειές του.
Κι επειδή ο Φρομ διατηρεί πάντα τις αναφορές του στον φρόιντ, παραλληλίζει αυτή την ανασφάλεια με αυτή που νιώθει ένα παιδί μόλις αποχωριστεί τον χαμένο παράδεισο, δηλ την κοιλιά της μάνας του, όπου ένιωθε ασφαλές.
Ο Φρομ κάνει αυτή την ανάλυση για να δώσει μια ψυχολογική ερμηνεία στο φαινόμενο του φασισμού και της μαζικής αποδοχής του από τις λαϊκές μάζες. Στο νου του έχει την πατρίδα του τη γερμκανία και τους ναζί. Δε βάζει όμως σε πολύ καλύτερη μοίρα τη σοβιετική ένωση (ούτε άλλωστε την καπιταλιστική δύση, μολονότι ζει στην αμερική).
Αν για τον καπιταλισμό τα πράγματα είναι ξεκάθαρα και η ελευθερία έχει ευτελή, τυπικό χαρακτήρα (τον οποίο αποδίδει πολύ καλά αν δεν κάνω ο Ανατόλ Φρανς όταν λέει ότι αυτό έγκειται στην ελευθερία να κοιμόμαστε όλοι κάτω από τον ίδιο ουρανό, ο πλούσιος στο άνετο κρεβάτι του κι ο άστεγος κάτω από τις γέφυρες του Τάμεση), πρέπει να μας απασχολήσει πολύ σοβαρά η έννοια της ελευθερίας στον σοιαλισμό-κομμουνισμό.
Η γενική αρχή ότι είναι η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας είναι μια πολύ σημαντική και χρήσιμη αφετηρία.
Ο αστός και ο μικροαστός κολλάνε στην έννοια της δικτατορίας του προλεταριάτου. Οι ελευθερίες του καπιταλισμού υπάρχουν θεωρητικά για κάθε άτομο, ως ατομικά δικαιώματα, αλλά έχουν τυπικό και ψευδεπίγραφο χαρακτήρα. Η τυπική λογική αντιλαμβάνεται ως περιοριστική την ταξική σκοπιά της ελευθερίας (την περιορίζει σε μία τάξη).
Η δικτατορία του προλεταριάτου όμως δεν είναι περιοριστική, γιατί το προλεταριάτο δεν θέλει να απελευθερώσει μόνο τον εαυτό του και να γίνει κυρίαρχη τάξη εις βάρος των υπολοίπων, αλλά να απελευθερώσει μαζί με το ίδιο ολόκληρη την ανθρωπότητα από τις ταξικές κοινωνίες και την προϊστορία του ανθρώπινου είδους.
Η αλήθεια είναι, ότι ως συνήθως κολλάμε στην πράξη. Η δικτατορία του προλεταριάτου είναι δικτατορία ακριβώς γιατί θα αναγκαστεί να πάρει κάποια διοικητικά μέτρα προσωρινού χαρακτήρα ενάντια στους εκμεταλλευτές.
Πόσο προσωρινός θα είναι αυτός ο χαρακτήρας όμως; Γιατί στη σοβιετική ένωση πλάι στην θετική έκφραση της ελευθερίας, δηλ της ελευθερίας για να, υπήρχαν τόσοι περιορισμοί που την έκαναν σε ευρείες μάζες αποκρουστική και σε κάθε περίπτωση έδιναν πατήματα στους ιδεολογικούς, πολιτικούς μας αντιπάλους; Και τι γίνεται όταν κάποιες ελευθερίες είναι κατακτημένες στο καπιταλιστικό στρατόπεδο και δυσκολευόμαστε να τις εφαρμόσουμε στον σοσιαλισμό; (πχ η ελευθερία μετακίνησης. το τείχος του βερολίνου ήταν απαραίτητο για να σταματήσει η αφαίμαξη ανθρώπινου επιστημονικού δυναμικού από τη δυτική καπιταλιστική γερμανία).
Όπως και να 'χει, μια μαρξιστική ανάλυση της έννοιας της ελευθερίας στις σημερινές συνθήκες, που να ενσωματώνει τα νέα δεδομένα, δεν στερείται νοήματος. Όπως δε στερείται νοήματος κι ο προβληματισμός πάνω σε κάποιες αξίες που φαινομενικά διεκδικούν τον τίτλο των διαχρονικών, ανιστορικών και πανανθρώπινων.
Βλέπε παράδειγμα, την ελευθερία της έκφρασης, που τόσο πολύ μας βασάνισε, και το κάνει εν μέρει ακόμα.
Δευτέρα 7 Ιουλίου 2008
Έφαγε τα ψωμιά του
"Ένας κοινωνικός σχηματισμός δεν εξαφανίζεται προτού αναπτυχθούν οι παραγωγικές δυνάμεις που μπορεί να περιλάβει. Νέες και ανώτερες σχέσεις παραγωγής δε θα τον αντικαταστήσουν, προτού οι υλικές συνθήκες ύπαρξης αυτών των σχέσεων εκκολαφθούν στο εσωτερικό της παλιάς κοινωνίας. Για το λόγο αυτό η ανθρωπότητα δε θέτει παρά μόνο προβλήματα τα οποία μπορεί να λύσει, επειδή, αν δούμε από πιο κοντά, θα διαπιστώσουμε πάντοτε ότι το πρόβλημα το ίδιο δεν αναδύεται παρά μόνο εκεί όπου οι υλικές συνθήκες για τη λύση του υπάρχουν ήδη, ή τουλάχιστον βρίσκονται στην πορεία της πραγματοποίησης"
Το παραπάνω είναι απόσπασμα από την συνεισφορά στην κριτική της πολιτικής οικονομίας του Μαρξ, έργο που ουσιαστικά προοιώνιζε το Κεφάλαιο.
Είναι πολύ σημαντικό χωρίο, επιδέχεται μεγάλης ανάλυσης (εν καιρώ), εδώ θα μας απασχολήσει μία συγκεκριμένη πτυχή.
Όσοι έχουμε μια στοιχειωδώς μαρξιστική οπτική, ξέρουμε ότι ο καπιταλισμός είναι σαν τον μάγο που απελευθέρωσε μεγάλες δυνάμεις (παραγωγικές) τις οποίες όμως δεν μπορεί να χειριστεί, δεν τις αφήνει να εκδηλωθούν ολόπλευρα.
Τις υποτάσσει στο κέρδος και όχι στην ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών. Πολλοί πιστεύουν ότι υπάρχει δυνατότητα θεραπείας του AIDS, αλλά κάτι τέτοιο δεν θα συνέφερε τις φαρμακοβιομηχανίες. Ακόμα περισσότεροι ξέρουμε τι συμβαίνει με την τεχνολογική εξέλιξη στους Η/Υ πχ, που θα μπορούσε να προχωρήσει ραγδαία, αλλά γίνεται κλιμακωτά, για να βγει υπερκέρδος από την κάθε τεχνολογική καινοτομία ξεχωριστά.
Είναι παράλογο να πεθαίνει από την πείνα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού στην Αφρική και την ίδια στιγμή να εξάγονται σε αυτήν αμάξια, ή είδη πολυτελείας, αντί για τρόφιμα, φάρμακα και είδη πρώτης ανάγκης. Παράλογο όμως μόνο για όποιον δεν το ερμηνεύει βάση του κριτηρίου του κέρδους που διεπει τη ζούγκλα του καπιταλισμοού.
Το πλέον κλασικό παράδειγμα τέλος, είναι οι κυκλικές κρίσεις του καπιταλισμού, όπου υπάρχει κρίση υπερσυσσώρευσης, υπερπαραγωγής και καταστρέφονται ή απαξιώνονται εν ψυχρώ παραγωγικές δυνάμεις για να βρει διέξοδο το σύστημα. Και μην ξεχνάμε, ότι κύρια παραγωγική δύναμη είναι ο άνθρωπος. Και σε κάθε καπιταλιστική κρίση, πετιούνται χιλιάδες εργαζόμενοι στο δρόμο.
Ξέρουμε δηλ ότι μόνο όταν οι παραγωγικές δυνάμεις και η επιστημονική έρευνα απεγλωβιστούν από το κριτήριο του καπιταλιστικού κέρδους θα μπορέσουν να αποδώσουν στο μέγιστο και να συμβάλουν στην ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών.
Έλα όμως που ο καπιταλισμός συνεχίζει μες σε όλη την βαρβαρότητα και την απαξίωση παραγωγικών δυνάμεων (και πάνω απ' όλα του ανθρώπου) να αναπτύσσει και να επαναστατικοποιεί την παραγωγή.
Και το ερώτημα είναι: αν συνεχίζει να αναπτύσσει τις παραγωγικές δυνάμεις, συνεχίζεται η εξέλιξη και τα επιτεύγματα της έρευνας και της επιστήμης, κι αυτό είναι κάτι διαρκές, πώς μπορούμε να πούμε ότι ο καπιταλισμός δεν χωράει πια άλλες παραγωγικές δυνάμεις και πρέπει να ατικατασταθεί από άλλο τρόπο παραγωγής.
Μήπως δεν έχουν ωριμάσει ακόμα οι συνθήκες για την άρση του; Και δεν θα ωριμάσουν μέχρι να εξαντλήσει την πρόοδο και την ανάπτυξη της παραγωγής που μπορεί να φέρει;
Φυσικά δεν είναι έτσι. Όμως ακόμα κι αν επιμείνουμε σε αυτή την επιμέρους πτυχή, το πέρασμα της παραγωγής στη φάση της αυτοματοποίησης, η ανάδειξη της πληροφορικής, και εν γένει της πνευματικής εργασίας, φέρνει πιο κοντά αυτό που αναφέρει ο Μαρξ στα Γκρουντρίσε του 57-58, για την ανάδειξη της γενικής διάνοιας (general intelect) του ανθρώπου ως κύριας παραγωγικής δύναμης.
Για να το πούμε λίγο πιο χοντροκομμένα, η ικανότητα του ανθρώπου να σκέφτεται, η νόηση, η πνευματική καλλιέργεια, γίνεται πλέον η βασική κινητήρια δύναμη για την περαιτέρω ανάτυξη της παραγωγής.
Κι αυτό είναι που αναδεικνύει μεταξύ άλλων, την χρεοκοπία του καπιταλισμού.
Γιατί ο καπιταλισμός δημιουργεί σωρεία λειτουργικά αναλφάβητων, ατόμων με απλές δεξιότητες, ίσα-ίσα όσα τους χρειάζονται για να εργαστούν και να παράγουν υπεραξία. Ο καπιταλισμός θέλει ενεργούμενα μηχανές, που να μην σκέφτονται και να μην αντιδρούν, πόσο μάλλον να έχουν γενική διάνοια, γενική διευρυμένη αντίληψη, της δραστηριότητάς τους και εν γένει του προτσές της παραγωγής.
Τότε θα έχει πραγματικά εξαντλήσει από κάθε άποψη τις δυνατότητες για περαιτέρω ανάπτυξη της κοινωνίας και της ανθρωπότητας. Κι αυτό που για την εποχή του Μαρξ ήταν τότε, σήμερα είναι πλέον άμεσο και ορατό.
Το παραπάνω είναι απόσπασμα από την συνεισφορά στην κριτική της πολιτικής οικονομίας του Μαρξ, έργο που ουσιαστικά προοιώνιζε το Κεφάλαιο.
Είναι πολύ σημαντικό χωρίο, επιδέχεται μεγάλης ανάλυσης (εν καιρώ), εδώ θα μας απασχολήσει μία συγκεκριμένη πτυχή.
Όσοι έχουμε μια στοιχειωδώς μαρξιστική οπτική, ξέρουμε ότι ο καπιταλισμός είναι σαν τον μάγο που απελευθέρωσε μεγάλες δυνάμεις (παραγωγικές) τις οποίες όμως δεν μπορεί να χειριστεί, δεν τις αφήνει να εκδηλωθούν ολόπλευρα.
Τις υποτάσσει στο κέρδος και όχι στην ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών. Πολλοί πιστεύουν ότι υπάρχει δυνατότητα θεραπείας του AIDS, αλλά κάτι τέτοιο δεν θα συνέφερε τις φαρμακοβιομηχανίες. Ακόμα περισσότεροι ξέρουμε τι συμβαίνει με την τεχνολογική εξέλιξη στους Η/Υ πχ, που θα μπορούσε να προχωρήσει ραγδαία, αλλά γίνεται κλιμακωτά, για να βγει υπερκέρδος από την κάθε τεχνολογική καινοτομία ξεχωριστά.
Είναι παράλογο να πεθαίνει από την πείνα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού στην Αφρική και την ίδια στιγμή να εξάγονται σε αυτήν αμάξια, ή είδη πολυτελείας, αντί για τρόφιμα, φάρμακα και είδη πρώτης ανάγκης. Παράλογο όμως μόνο για όποιον δεν το ερμηνεύει βάση του κριτηρίου του κέρδους που διεπει τη ζούγκλα του καπιταλισμοού.
Το πλέον κλασικό παράδειγμα τέλος, είναι οι κυκλικές κρίσεις του καπιταλισμού, όπου υπάρχει κρίση υπερσυσσώρευσης, υπερπαραγωγής και καταστρέφονται ή απαξιώνονται εν ψυχρώ παραγωγικές δυνάμεις για να βρει διέξοδο το σύστημα. Και μην ξεχνάμε, ότι κύρια παραγωγική δύναμη είναι ο άνθρωπος. Και σε κάθε καπιταλιστική κρίση, πετιούνται χιλιάδες εργαζόμενοι στο δρόμο.
Ξέρουμε δηλ ότι μόνο όταν οι παραγωγικές δυνάμεις και η επιστημονική έρευνα απεγλωβιστούν από το κριτήριο του καπιταλιστικού κέρδους θα μπορέσουν να αποδώσουν στο μέγιστο και να συμβάλουν στην ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών.
Έλα όμως που ο καπιταλισμός συνεχίζει μες σε όλη την βαρβαρότητα και την απαξίωση παραγωγικών δυνάμεων (και πάνω απ' όλα του ανθρώπου) να αναπτύσσει και να επαναστατικοποιεί την παραγωγή.
Και το ερώτημα είναι: αν συνεχίζει να αναπτύσσει τις παραγωγικές δυνάμεις, συνεχίζεται η εξέλιξη και τα επιτεύγματα της έρευνας και της επιστήμης, κι αυτό είναι κάτι διαρκές, πώς μπορούμε να πούμε ότι ο καπιταλισμός δεν χωράει πια άλλες παραγωγικές δυνάμεις και πρέπει να ατικατασταθεί από άλλο τρόπο παραγωγής.
Μήπως δεν έχουν ωριμάσει ακόμα οι συνθήκες για την άρση του; Και δεν θα ωριμάσουν μέχρι να εξαντλήσει την πρόοδο και την ανάπτυξη της παραγωγής που μπορεί να φέρει;
Φυσικά δεν είναι έτσι. Όμως ακόμα κι αν επιμείνουμε σε αυτή την επιμέρους πτυχή, το πέρασμα της παραγωγής στη φάση της αυτοματοποίησης, η ανάδειξη της πληροφορικής, και εν γένει της πνευματικής εργασίας, φέρνει πιο κοντά αυτό που αναφέρει ο Μαρξ στα Γκρουντρίσε του 57-58, για την ανάδειξη της γενικής διάνοιας (general intelect) του ανθρώπου ως κύριας παραγωγικής δύναμης.
Για να το πούμε λίγο πιο χοντροκομμένα, η ικανότητα του ανθρώπου να σκέφτεται, η νόηση, η πνευματική καλλιέργεια, γίνεται πλέον η βασική κινητήρια δύναμη για την περαιτέρω ανάτυξη της παραγωγής.
Κι αυτό είναι που αναδεικνύει μεταξύ άλλων, την χρεοκοπία του καπιταλισμού.
Γιατί ο καπιταλισμός δημιουργεί σωρεία λειτουργικά αναλφάβητων, ατόμων με απλές δεξιότητες, ίσα-ίσα όσα τους χρειάζονται για να εργαστούν και να παράγουν υπεραξία. Ο καπιταλισμός θέλει ενεργούμενα μηχανές, που να μην σκέφτονται και να μην αντιδρούν, πόσο μάλλον να έχουν γενική διάνοια, γενική διευρυμένη αντίληψη, της δραστηριότητάς τους και εν γένει του προτσές της παραγωγής.
Τότε θα έχει πραγματικά εξαντλήσει από κάθε άποψη τις δυνατότητες για περαιτέρω ανάπτυξη της κοινωνίας και της ανθρωπότητας. Κι αυτό που για την εποχή του Μαρξ ήταν τότε, σήμερα είναι πλέον άμεσο και ορατό.
Σάββατο 5 Ιουλίου 2008
Έρως, ανίκατε μάχαν...
Δεν είμαστε έρμαια του υποσυνείδητου. Υπάρχει υποσυνείδητο, αλλά όχι με τον τρόπο που το ανέλυε ο Φρόιντ. Οι σοβιετικοί μαρξιστές είχαν κάνει πολλά βήματα στην εξερεύνησή του και συνέκλιναν στο συμπέρασμα ότι δεν είνε κάτι ξεχωριστό από την υπόλοιπη συνείδηση. Ο εγκέφαλος καταγράφει ενιαία ερεθίσματα και πληροφορίες που επηρεάζουν τον ψυχισμό του ανθρώπου. Κάποια από αυτά καταγράφονται στη συνείδηση, ενώ κάποια άλλα περνάν στο ασυνείδητο.
Τέτοιο ερέθισμα μπορεί να θεωρηθεί ακόμα και το όρθιο βάδισμα του ανθρώπου. Δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο της ανθρώπινης φύσης που να "υπαγορεύει" στον άνθρωπο να περπατήσει έτσι. Είνε "πληροφορία" που έχει καταγραφεί στο υποσυνείδητο και γίνεται αυτόματα.
Δεν ξέρω πόσο πετυχημένο είνε το παράδειγμα που αναφέρω πιο πάνω, πάντως το κύριο είνε να κρατήσουμε αυτό που αναφέρεται στην αρχή. Το υποσεινήδητο δεν είναι σκοτεινό και μυστηριώδες, όπως το φανταζόταν ο Φρόιντ κι εμείς δεν είμαστε έρμαια του υποσεινήδητου.
Ευπρόσδεκτες οι αναλύσεις όποιων αναγνωστών ξέρουν κάτι παραπάνω για Φροϋδομαρξισμό και έχουν τεκμηριωμένη άποψη για Έριχ Φρομ.
Η λογική μπολιάζει τα συναισθήματα, τα αναπτύσσει, τα εξελίσσει, τα κάνει πιο δυνατά. Αν δε γίνει κάτι τέτοιο μένουμε στο επίπεδο των ανώριμων αισθημάτων και των ενστίκτων.
Ο έρωτας που έρχεται κατακούτελα με κλικ, σκαλώματα και λοιπά κολλήματα, είνε κατά τη γνώμη μου πλαστή συνείδηση, εξιδανίκευση, ψευδής ιδεολογία. Τόσο μεταφυσικός κι ανεξήγητος σαν την θρησκεία. Και το ίδιο σαθρός, γιατί αν κάτι σου ήρθε από μόνο του, ξαφνικά κι ανεξήγητα, τότε το ίδιο εύκολα μπορεί να σου φύγει.
Και είνε τραγικά όμοια και τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν οι καψούρηδες και οι θεούσοι. Αν δεν το έχεις ζήσει δεν μπορείς να το καταλάβεις.
Αποθέωση του βιωματικού, του χυδαίου εμπειρισμού.
Εμείς πρέπει να φτάσουμε σε αυτό που έλεγε ο Κάστρο για τον σοσιαλισμό: "εκεί που ο έρωτας θα γίνει αγάπη". Άσχετα που ο σύντροφος έχει ένα μικρό χαρέμι και 6-7 γάμους στο ενεργητικό του. Δύσκολο να αποβάλει την αστική του ανατροφή.
Η σχέση πρέπει να είνε κάτι που συνεχώς εξελίσσεται. Να είνε περισσόττερο από ερωτική μια διαλεκτική σχέση. Δηλ μια σχέση που εξελίσσεται και μετεξελίσσει μαζί τους δύο πόλους της.
Η σχέση είνε κάτι που οικοδομείται. Περίπου σαν σοσιαλισμός. Κι εν προκειμένω δεν κάνω καθόλου πλάκα.
Το θέμα βέβαια είνε, θα σου πετάξει ο τροτσκιστής της υπόθεσης, αν μπορεί να γίνει σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα. Και γιατί να έχουμε κλειστά σύνορα; Και να καταλήγουν οι σχέσεις να είναι καταναγκαστικές σαν έργα σε γκούλαγκ;
Εδώ μπορώ να δώσω δύο απαντήσεις.
Η πρώτη αφαιρετική και ψιλοχαβαλέ. Προσωπικά δε μου αρέσουν τα ταξίδια. Κι εφόσον ήμουν στην Σοβ. Ένωση και είχα ελευθερία έκφρασης, δε θα μου έλειπε τίποτα άλλο και δεν θα είχα καμία απολύτως όρεξη να γνωρίσω άλλα μέρη. Αφού η ΕΣΣΔ με καλύπτει, γιατί να πάω αλλού; Γιατί να έχω τάσεις φυγής;
Θα σου πουν οι άλλοι όμως. Εμένα μου αρέσει να ταξιδεύω. Θέλω να μάθω κι άλλα μέρη, να αποκτήσω κι άλλες παραστάσεις.
Η δεύτερη είνε πιο σοβαρή, αλλά κάπως αξιωματική.
Τα ώριμα και βαθιά συναισθήματα, η αφοσίωση, η αγάπη, δε μπορεί παρά να περνάν από μια σοβαρή μονογαμική σχέση.
Είνε καιρός να ασχοληθούμε σοβαρά με την ανάπτυξη κομμουνιστικής ηθικής και να πάψουμε να ερχόμαστε στην προσωπική μας ζωή σε αντίφαση με όσα διακηρύσσουμε ως πολιτική ιδεολογία. Από αυτήν την άποψη (και μόνο από αυτήν) η επανάσταση ξεκινάει από το προσωπικό επίπεδο.
Είνε καιρός να δείξουμε τον κοινωνικό (άρα ιστορικό, άρα πεπερασμένο κι όχι αιώνιο, ως στοιχείο της φύσης του ανθρώπου) χαρακτήρα κάποιων φαινομένων όπως η απιστία (είναι ανελέητη η κριτική που ασκεί ο Μαρξ στην αστική υποκρισία), αλλά και άλλα όπως πχ η ομοφυλοφιλία.
Δεν είνε συντηρητισμός να υποστηρίζουμε κάτι τέτοιο.
Μικρότερος είχα ενοχές που πίστευα στις σοβαρές, μονογαμικές σχέσεις, γιατί προβληματιζόμουν ότι ασυνείδητα είχα φάει τον παπά της αστικής κοινωνίας κι έβλεπα την σύντροφό μου, ως ατομική ιδιοκτησία, κτήμα μου.
Η πολυγαμία όμως δεν είνε με το ίδιο σκεπτικό αντανάκλαση της εμπορευματικής κοινωνίας; Αντί να καταναλώνουμε προϊόντα, καταναλώνουμε άτομα και όταν τελειώσουμε με αυτό, όταν το ξεζουμίσουμε, θέλουμε να πάμε στο επόμενο προϊόν.
Επειδή πάντως κάπου στο έργο του μαρξ -νομίζω στο μανιφέστο- γίνεται λόγος για κοινοκτημοσύνη γυναικών κι επειδή το θέμα είναι αρκετά σύνθετο, υποπτεύομαι ότι θα χρειαστεί να επανέλθουμε.
Τέτοιο ερέθισμα μπορεί να θεωρηθεί ακόμα και το όρθιο βάδισμα του ανθρώπου. Δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο της ανθρώπινης φύσης που να "υπαγορεύει" στον άνθρωπο να περπατήσει έτσι. Είνε "πληροφορία" που έχει καταγραφεί στο υποσυνείδητο και γίνεται αυτόματα.
Δεν ξέρω πόσο πετυχημένο είνε το παράδειγμα που αναφέρω πιο πάνω, πάντως το κύριο είνε να κρατήσουμε αυτό που αναφέρεται στην αρχή. Το υποσεινήδητο δεν είναι σκοτεινό και μυστηριώδες, όπως το φανταζόταν ο Φρόιντ κι εμείς δεν είμαστε έρμαια του υποσεινήδητου.
Ευπρόσδεκτες οι αναλύσεις όποιων αναγνωστών ξέρουν κάτι παραπάνω για Φροϋδομαρξισμό και έχουν τεκμηριωμένη άποψη για Έριχ Φρομ.
Η λογική μπολιάζει τα συναισθήματα, τα αναπτύσσει, τα εξελίσσει, τα κάνει πιο δυνατά. Αν δε γίνει κάτι τέτοιο μένουμε στο επίπεδο των ανώριμων αισθημάτων και των ενστίκτων.
Ο έρωτας που έρχεται κατακούτελα με κλικ, σκαλώματα και λοιπά κολλήματα, είνε κατά τη γνώμη μου πλαστή συνείδηση, εξιδανίκευση, ψευδής ιδεολογία. Τόσο μεταφυσικός κι ανεξήγητος σαν την θρησκεία. Και το ίδιο σαθρός, γιατί αν κάτι σου ήρθε από μόνο του, ξαφνικά κι ανεξήγητα, τότε το ίδιο εύκολα μπορεί να σου φύγει.
Και είνε τραγικά όμοια και τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν οι καψούρηδες και οι θεούσοι. Αν δεν το έχεις ζήσει δεν μπορείς να το καταλάβεις.
Αποθέωση του βιωματικού, του χυδαίου εμπειρισμού.
Εμείς πρέπει να φτάσουμε σε αυτό που έλεγε ο Κάστρο για τον σοσιαλισμό: "εκεί που ο έρωτας θα γίνει αγάπη". Άσχετα που ο σύντροφος έχει ένα μικρό χαρέμι και 6-7 γάμους στο ενεργητικό του. Δύσκολο να αποβάλει την αστική του ανατροφή.
Η σχέση πρέπει να είνε κάτι που συνεχώς εξελίσσεται. Να είνε περισσόττερο από ερωτική μια διαλεκτική σχέση. Δηλ μια σχέση που εξελίσσεται και μετεξελίσσει μαζί τους δύο πόλους της.
Η σχέση είνε κάτι που οικοδομείται. Περίπου σαν σοσιαλισμός. Κι εν προκειμένω δεν κάνω καθόλου πλάκα.
Το θέμα βέβαια είνε, θα σου πετάξει ο τροτσκιστής της υπόθεσης, αν μπορεί να γίνει σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα. Και γιατί να έχουμε κλειστά σύνορα; Και να καταλήγουν οι σχέσεις να είναι καταναγκαστικές σαν έργα σε γκούλαγκ;
Εδώ μπορώ να δώσω δύο απαντήσεις.
Η πρώτη αφαιρετική και ψιλοχαβαλέ. Προσωπικά δε μου αρέσουν τα ταξίδια. Κι εφόσον ήμουν στην Σοβ. Ένωση και είχα ελευθερία έκφρασης, δε θα μου έλειπε τίποτα άλλο και δεν θα είχα καμία απολύτως όρεξη να γνωρίσω άλλα μέρη. Αφού η ΕΣΣΔ με καλύπτει, γιατί να πάω αλλού; Γιατί να έχω τάσεις φυγής;
Θα σου πουν οι άλλοι όμως. Εμένα μου αρέσει να ταξιδεύω. Θέλω να μάθω κι άλλα μέρη, να αποκτήσω κι άλλες παραστάσεις.
Η δεύτερη είνε πιο σοβαρή, αλλά κάπως αξιωματική.
Τα ώριμα και βαθιά συναισθήματα, η αφοσίωση, η αγάπη, δε μπορεί παρά να περνάν από μια σοβαρή μονογαμική σχέση.
Είνε καιρός να ασχοληθούμε σοβαρά με την ανάπτυξη κομμουνιστικής ηθικής και να πάψουμε να ερχόμαστε στην προσωπική μας ζωή σε αντίφαση με όσα διακηρύσσουμε ως πολιτική ιδεολογία. Από αυτήν την άποψη (και μόνο από αυτήν) η επανάσταση ξεκινάει από το προσωπικό επίπεδο.
Είνε καιρός να δείξουμε τον κοινωνικό (άρα ιστορικό, άρα πεπερασμένο κι όχι αιώνιο, ως στοιχείο της φύσης του ανθρώπου) χαρακτήρα κάποιων φαινομένων όπως η απιστία (είναι ανελέητη η κριτική που ασκεί ο Μαρξ στην αστική υποκρισία), αλλά και άλλα όπως πχ η ομοφυλοφιλία.
Δεν είνε συντηρητισμός να υποστηρίζουμε κάτι τέτοιο.
Μικρότερος είχα ενοχές που πίστευα στις σοβαρές, μονογαμικές σχέσεις, γιατί προβληματιζόμουν ότι ασυνείδητα είχα φάει τον παπά της αστικής κοινωνίας κι έβλεπα την σύντροφό μου, ως ατομική ιδιοκτησία, κτήμα μου.
Η πολυγαμία όμως δεν είνε με το ίδιο σκεπτικό αντανάκλαση της εμπορευματικής κοινωνίας; Αντί να καταναλώνουμε προϊόντα, καταναλώνουμε άτομα και όταν τελειώσουμε με αυτό, όταν το ξεζουμίσουμε, θέλουμε να πάμε στο επόμενο προϊόν.
Επειδή πάντως κάπου στο έργο του μαρξ -νομίζω στο μανιφέστο- γίνεται λόγος για κοινοκτημοσύνη γυναικών κι επειδή το θέμα είναι αρκετά σύνθετο, υποπτεύομαι ότι θα χρειαστεί να επανέλθουμε.
Η λογική του κεφαλαίου
Ο Λένιν γράφει 50 χρόνια μετά την συγγραφή του Κεφαλαίου από τον Μαρξ ότι κανείς από όσους δηλώνουν μαρξιστές δεν το έχει καταλάβει πραγματικά. Και κανείς δεν πρόκειται να το καταλάβει αν δεν έχει διαβάσει πρώτα τη Λογική του Χέγκελ. Γιατί εκεί θα καταλάβει την ουσία και την αξία της διαλεκτικής που θα του δώσει τα εφόδια για μια διαλεκτική ανάγνωση του Κεφαλαίου.
Αυτό το εννοεί πρωτίστως από μεθοδολογική άποψη.
Υπάρχει ως μέθοδος η ανάβαση από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο. Γι' αυτό ο Μαρξ ξεκινάει το Κεφάλαιο από το συγκεκριμένο που χαρακτηρίζει την κεφαλαιοκρατική κοινωνία, δηλ το εμπόρευμα. Και στη συνέχεια με διάφορες αφαιρέσεις βγάζει τους νόμους κίνησης του κεφαλαίου (υπεραξία κτλ).
Αυτό όμως πρέπει να συμπληρωθεί με την αντίστροφη κίνηση, δηλ την ανάβαση από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο, όπου οι γενικοί νόμοι που βρήκαμε με τη μέθοδο των αφαιρέσεων, επιστρέφουν στο συγκεκριμένο για να το ερμηνεύσουν ολοκληρωμένα.
Είναι κάπως χοντροκομμένη η διατύπωσή μου, το αναγνωρίζω, αλλά ελπίζω ότι δεν αλλοιώνω πολύ την ουσία και το νόημα.
Για όσους έχουν υψηλότερες απαιτήσεις μπορούν να ανατρέξουν στα έργα του σοβιετικού φιλοσόφου Βαζιούλιν (λογική της ιστορίας στα ελληνικά από τα ελληνικά γράμματα και λογική του κεφαλαίου που δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά).
Το θέμα τώρα ποιο είναι;
Ένα απόσπασμα από τη Λογική του Χέγκελ θα σας δώσει μια ιδέα:
"Είναι η ίδια η αναγκαιότητα που προσδιορίζει τον εαυτό της ως ενδεχομενικότητα, μέσα στο είναι της απωθεί τον εαυτό της από τον εαυτό της και μέσω αυτής ακριβώς της απώθησης μόνο επιστρέφει στον εαυτό της και μέσα σε αυτή την επιστροφή στο είναι της, έχει απωθήσει τον εαυτό της από τον εαυτό της. Έτσι η μορφή στην πραγματοποίησή της έχει διεισδύσει σε όλες της τις διαφορές κι έκανε τον εαυτό της διαφανή και είναι, ως απόλυτη αναγκαιότηα, μονάχα αυτή η απλή αυτο-ταυτότητα του είναι μέσα στην άρνησή του, ή στην ουσία, αυτοδιαμεσολάβηση του είναι, μ' άλλα λόγια Υπόσταση"
Κι αυτό είναι σχετικά νορμάλ, βατό απόσπασμα.
Σύντροφε Λένιν, δεν είναι και τόσο περίεργο τελικά που δεν κατάλαβαν πολλοί μαρξιστές το Κεφάλαιο τελικά
Αυτό το εννοεί πρωτίστως από μεθοδολογική άποψη.
Υπάρχει ως μέθοδος η ανάβαση από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο. Γι' αυτό ο Μαρξ ξεκινάει το Κεφάλαιο από το συγκεκριμένο που χαρακτηρίζει την κεφαλαιοκρατική κοινωνία, δηλ το εμπόρευμα. Και στη συνέχεια με διάφορες αφαιρέσεις βγάζει τους νόμους κίνησης του κεφαλαίου (υπεραξία κτλ).
Αυτό όμως πρέπει να συμπληρωθεί με την αντίστροφη κίνηση, δηλ την ανάβαση από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο, όπου οι γενικοί νόμοι που βρήκαμε με τη μέθοδο των αφαιρέσεων, επιστρέφουν στο συγκεκριμένο για να το ερμηνεύσουν ολοκληρωμένα.
Είναι κάπως χοντροκομμένη η διατύπωσή μου, το αναγνωρίζω, αλλά ελπίζω ότι δεν αλλοιώνω πολύ την ουσία και το νόημα.
Για όσους έχουν υψηλότερες απαιτήσεις μπορούν να ανατρέξουν στα έργα του σοβιετικού φιλοσόφου Βαζιούλιν (λογική της ιστορίας στα ελληνικά από τα ελληνικά γράμματα και λογική του κεφαλαίου που δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά).
Το θέμα τώρα ποιο είναι;
Ένα απόσπασμα από τη Λογική του Χέγκελ θα σας δώσει μια ιδέα:
"Είναι η ίδια η αναγκαιότητα που προσδιορίζει τον εαυτό της ως ενδεχομενικότητα, μέσα στο είναι της απωθεί τον εαυτό της από τον εαυτό της και μέσω αυτής ακριβώς της απώθησης μόνο επιστρέφει στον εαυτό της και μέσα σε αυτή την επιστροφή στο είναι της, έχει απωθήσει τον εαυτό της από τον εαυτό της. Έτσι η μορφή στην πραγματοποίησή της έχει διεισδύσει σε όλες της τις διαφορές κι έκανε τον εαυτό της διαφανή και είναι, ως απόλυτη αναγκαιότηα, μονάχα αυτή η απλή αυτο-ταυτότητα του είναι μέσα στην άρνησή του, ή στην ουσία, αυτοδιαμεσολάβηση του είναι, μ' άλλα λόγια Υπόσταση"
Κι αυτό είναι σχετικά νορμάλ, βατό απόσπασμα.
Σύντροφε Λένιν, δεν είναι και τόσο περίεργο τελικά που δεν κατάλαβαν πολλοί μαρξιστές το Κεφάλαιο τελικά