Όσα ακολουθούν έχουν μια κάποια δόση αντιδιαλεκτικής αφαίρεσης, που λαμβάνει ως δεδομένη μια κάποια διαλεκτικοϋλιστική βάση των σφων αναγνωστών, για να μην παρεξηγηθεί σε κάποια σημεία της.
Ο Μαρξ είχε αφιερώσει, αν θυμάμαι καλά, την πρώτη έκδοση του Κεφαλαίου στην εργατική τάξη και το σκοπό της απελευθέρωσής της, ως βασικό θεωρητικό εργαλείο που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για να την πετύχει. Κάτι που μοιάζει σχεδόν με τραγική ειρωνεία, αν σκεφτούμε πόσο μειοψηφικό είναι το κομμάτι των εργατών που έχουν πιάσει να διαβάσουν να μελετήσουν και να φτάσουν ως το τέλος αυτό το έργο του Μαρξ, την πληρέστερη και ανυπέρβλητη κριτική του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής.
Και το οποίο μου θυμίζει συνειρμικά μια ιστορία από ένα βιβλίο του Μίσσιου, όπου σε μια φυλακή, στην πτέρυγα των πολιτικών κρατούμενων, είχε χαθεί ένα εγχειρίδιο (νομίζω πολιτικής οικονομίας) για τα αυτοσχέδια μαθήματα που διοργάνωναν οι ίδιοι οι φυλακισμένοι για την επιμόρφωσή τους, και πήγε να δημιουργηθεί ζήτημα: ποιος το έχασε και πού πήγε. Μέχρι που ένας σφος εξομολογήθηκε κρυφά στο Μίσσιο πως το είχε πάρει αυτός, γιατί έπασχε από αϋπνίες και το εγχειρίδιο τον βοηθούσε πολύ, καθώς κάθε φορά που προσπαθούσε να το διαβάσει, τον έπαιρνε στην πρώτη σελίδα ο ύπνος.
Πού να (συμπερι)λάβουμε υπόψη και την υπόδειξη του Βλαδίμηρου, που έλεγε πως κανείς δεν έχει καταλάβει πραγματικά το Κεφάλαιο του Μαρξ, αν δε μελετήσει πρώτα τη Λογική του Χέγκελ, υπονοώντας τη διαλεκτική μέθοδο και τις αντίστοιχες κατηγορίες (ουσία, βασική αφαίρεση, κτλ), που χρησιμοποίησε ο Κάρολος (ξεκινώντας από το εμπόρευμα, κτλ). Πόσοι εργάτες έχουν καταφέρει δηλαδή να εντρυφήσουν στη μέθοδο και το στρυφνό φιλοσοφικό λόγο του Χέγκελ; Ο οποίος δικαιολογείται απ' την ανάγκη άρθρωσης ενός αυστηρού και συγκροτημένου επιστημονικού λόγου, αλλά είναι απαράδεκτος από τη σκοπιά της εκλαΐκευσης και της ανάγκης κατάκτησης της επαναστατικής θεωρίας από ευρύτερα λαϊκά στρώματα.
Έτσι δικαιολογείται λοιπόν όχι μόνο η χαλαρή σχέση της κλασικής εργατικής τάξης με τους κλασικούς (από μακριά κι αγαπημένοι) αλλά κι η επαφή που κρατούν οργανωμένα μέλη και πιο καταρτισμένοι σύντροφοι.
Οι περισσότεροι έχουν διαβάσει πιθανότατα το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, τη 18η Μπρυμαίρ (εδώ την έχει διαβάσει η Μάρα Ζαχαρέα) και τον Εμφύλιο Πόλεμο στη Γαλλία, για την Παρισινή Κομμούνα, κάποια μικρότερα κλασικά κείμενα, όπως την Κριτική στο Πρόγραμμα της Γκότα και το Μισθός, Τιμή και Κέρδος, ενδεχομένως τη Γερμανική Ιδεολογία και κάποια "πρώιμα" έργα του, πριν σκοντάψουν πάνω στα Φιλοσοφικά Χειρόγραφα και τη (νεο)χεγκελιανή τους πρόζα. Κι από Ένγκελς την "Καταγωγή της Οικογένειας", που ξανάρθε πρόσφατα στην επικαιρότητα με το ΣΣ.
Ενώ από Λένιν, όρεξη να 'χεις να σημειώνεις. Κράτος και Επανάσταση (ΚκΕ), τον Ιμπεριαλισμό, δίκαιους και άδικους πολέμους, εθνικό ζήτημα, η χρεοκοπία της Β' Διεθνούς, η ΔτΠ και ο αποστάτης Κάουτσκι, το Τι να Κάνουμε, τις Δύο Τακτικές, τη συλλογή κειμένων για το κράτος, για τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και μια σειρά άλλες μικρές μπροσούρες, που μεταπολιτευτικά κυκλοφορούσαν από τις σοβιετικές εκδόσεις Προγκρές, με τα χαρακτηριστικά χρώματα (άσπρο, πορτοκαλί, μαύρο) στο εξώφυλλο.
Πάντα θα θυμάμαι βέβαια το sniper να λέει πως όταν θέλει να αποφύγει μια ερώτηση ή κάποιον ενοχλητικό συνομιλητή σπίτι του, κρατάει το Υλισμός κι Εμπειριοκριτικισμός, παριστάνοντας πως το διαβάζει και μάλιστα πως το καταλαβαίνει.
Αλλά κι έναν Ναρ(αν)ίτη (κοινώς δεξιό ναρίτη) που του 'χε φανεί πολύ ενδιαφέρον ένα έργο του Πουλαντζά, αν δεν απατώμαι, αλλά είχε βελάξει από το ζόρι μέχρι να βγάλει το "ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω" του Λένιν, για το οποίο είχε ακούσει πως είναι πολύ σημαντικό σχετικά με το οργανωτικό ζήτημα, αλλά δε βρήκε τις σύχρονες απαντήσεις που αναζητούσε (ή που θα του άρεσαν) και χάθηκε στα πολλά και ανιαρά ίσως συμφραζόμενα εκείνης της συγκυρίας.
Προσωπικά πάντως μου φαίνεται περίεργο να διαβάζει κάποιος ευχάριστα το λεγόμενο δυτικό μαρξισμό και όχι τα έργα του Λένιν. Κι αυτό για δύο βασικούς λόγους.
Καταρχάς γιατί τα έργα του Βλαδίμηρου δίνουν πολύ εύστοχες, καίριες απαντήσεις για κάθε ζήτημα με το οποίο καταπιάνονται, με συγκεκριμένη χρηστική αξία (αλλά όχι για εργαλειακή χρήση). Διαβάζεις πχ στο Κράτος κι Επανάσταση τον ορισμό και την προσέγγιση της ταξικής φύσης του κράτους κι αυτομάτως ξεσκεπάζονται όλα τα διαχρονικά αστικά ιδεολογήματα για την "ανυπαρξία κράτους" που ωστόσο είναι "σπάταλο και ανίκανο, αναποτελεσματικό", αλλά θα συμφιλιώσει όλες τις κοινωνικές τάξεις κάτω από το "κοινό, εθνικό συμφέρον" (φαντάσου και να υπήρχε δηλαδή).
Με δυο λόγια μας δίνει μια βάση, για να ερμηνεύσουμε σωστά την πραγματικότητα, κι αυτό το κριτήριο της επαλήθευσης είναι το πιο σημαντικό για την αξία ενός θεωρητικού σχήματος. Αντιθέτως το σχήμα του Πουλαντζά για το κράτος-σχέση πχ μάλλον σύγχυση κι αυταπάτες για το ρόλο του κράτους σπέρνει, παρά βοηθάει στην κατανόηση κάποιου σύνθετου φαινομένου.
Κατά δεύτερον, ο Βλαδίμηρος δεν έγραφε για να γίνει αρεστός στους κύκλους της μικροαστικής διανόησης, αλλά καταληπτός από το προλεταριάτο της εποχής του, και από τον τελευταίο ρώσο εργάτη. Είχε την ικανότητα να εξηγεί απλά τα πιο σύνθετα ζητήματα, χωρίς να κάνει την παραμικρή έκπτωση στο περιεχόμενο. Ομολογώ πως όταν επιχειρώ να διαβάσω κάποιο φιλοσοφικό κείμενο, βάζω πάντα το ερώτημα -και αναλογίζομαι την εκάστοτε απάντηση: γιατί γράφεις και σε ποιον απευθύνεσαι; Και με πιάνει αλλεργία απέναντι σε όσους μυστικοποιούν το λόγο και τις ιδέες τους, για να φανούν περισπούδαστοι, με τη λογική πως όσο λιγότεροι σε καταλαβαίνουν, τόσο πιο σημαντικό γίνεται αυτό που λες ή γράφεις.
Κι αν δεν κάνω λάθος, ο Λένιν ήταν που έλεγε πως αν δεν μπορείς να εξηγήσεις με απλά λόγια στον κόσμο κάτι, αυτό σημαίνει πιθανότατα πως δεν το κατέχεις ή δεν το έχεις κατανοήσει πλήρως.
Ο Λένιν, εν κατακλείδι, ενσάρκωνε τον πιο θαυμαστό και παραδειγματικό τρόπο να συνδυάζει κανείς επαναστατική θεωρία και δράση. Η πράξη κι η συσσωρευμένη πείρα είναι το σχολείο του επαναστάτη για να ελέγξει τη θεωρία του και να βγάλει πολύτιμα συμπεράσματα. Ενώ οι θεωρητικές αναζητήσεις του είναι πάντα προσανατολισμένες σε πρακτικά ζητήματα, ανατροφοδοτούν και κατευθύνουν τη δράση.
Κι αυτό είναι που στα δικά μου μάτια τουλάχιστον τον καθιστά τη μεγαλύτερη επαναστατική μορφή που έχει αναδείξει η ιστορία. Μέχρι την επόμενη...
Ο Μαρξ είχε αφιερώσει, αν θυμάμαι καλά, την πρώτη έκδοση του Κεφαλαίου στην εργατική τάξη και το σκοπό της απελευθέρωσής της, ως βασικό θεωρητικό εργαλείο που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για να την πετύχει. Κάτι που μοιάζει σχεδόν με τραγική ειρωνεία, αν σκεφτούμε πόσο μειοψηφικό είναι το κομμάτι των εργατών που έχουν πιάσει να διαβάσουν να μελετήσουν και να φτάσουν ως το τέλος αυτό το έργο του Μαρξ, την πληρέστερη και ανυπέρβλητη κριτική του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής.
Και το οποίο μου θυμίζει συνειρμικά μια ιστορία από ένα βιβλίο του Μίσσιου, όπου σε μια φυλακή, στην πτέρυγα των πολιτικών κρατούμενων, είχε χαθεί ένα εγχειρίδιο (νομίζω πολιτικής οικονομίας) για τα αυτοσχέδια μαθήματα που διοργάνωναν οι ίδιοι οι φυλακισμένοι για την επιμόρφωσή τους, και πήγε να δημιουργηθεί ζήτημα: ποιος το έχασε και πού πήγε. Μέχρι που ένας σφος εξομολογήθηκε κρυφά στο Μίσσιο πως το είχε πάρει αυτός, γιατί έπασχε από αϋπνίες και το εγχειρίδιο τον βοηθούσε πολύ, καθώς κάθε φορά που προσπαθούσε να το διαβάσει, τον έπαιρνε στην πρώτη σελίδα ο ύπνος.
Πού να (συμπερι)λάβουμε υπόψη και την υπόδειξη του Βλαδίμηρου, που έλεγε πως κανείς δεν έχει καταλάβει πραγματικά το Κεφάλαιο του Μαρξ, αν δε μελετήσει πρώτα τη Λογική του Χέγκελ, υπονοώντας τη διαλεκτική μέθοδο και τις αντίστοιχες κατηγορίες (ουσία, βασική αφαίρεση, κτλ), που χρησιμοποίησε ο Κάρολος (ξεκινώντας από το εμπόρευμα, κτλ). Πόσοι εργάτες έχουν καταφέρει δηλαδή να εντρυφήσουν στη μέθοδο και το στρυφνό φιλοσοφικό λόγο του Χέγκελ; Ο οποίος δικαιολογείται απ' την ανάγκη άρθρωσης ενός αυστηρού και συγκροτημένου επιστημονικού λόγου, αλλά είναι απαράδεκτος από τη σκοπιά της εκλαΐκευσης και της ανάγκης κατάκτησης της επαναστατικής θεωρίας από ευρύτερα λαϊκά στρώματα.
Έτσι δικαιολογείται λοιπόν όχι μόνο η χαλαρή σχέση της κλασικής εργατικής τάξης με τους κλασικούς (από μακριά κι αγαπημένοι) αλλά κι η επαφή που κρατούν οργανωμένα μέλη και πιο καταρτισμένοι σύντροφοι.
Οι περισσότεροι έχουν διαβάσει πιθανότατα το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, τη 18η Μπρυμαίρ (εδώ την έχει διαβάσει η Μάρα Ζαχαρέα) και τον Εμφύλιο Πόλεμο στη Γαλλία, για την Παρισινή Κομμούνα, κάποια μικρότερα κλασικά κείμενα, όπως την Κριτική στο Πρόγραμμα της Γκότα και το Μισθός, Τιμή και Κέρδος, ενδεχομένως τη Γερμανική Ιδεολογία και κάποια "πρώιμα" έργα του, πριν σκοντάψουν πάνω στα Φιλοσοφικά Χειρόγραφα και τη (νεο)χεγκελιανή τους πρόζα. Κι από Ένγκελς την "Καταγωγή της Οικογένειας", που ξανάρθε πρόσφατα στην επικαιρότητα με το ΣΣ.
Ενώ από Λένιν, όρεξη να 'χεις να σημειώνεις. Κράτος και Επανάσταση (ΚκΕ), τον Ιμπεριαλισμό, δίκαιους και άδικους πολέμους, εθνικό ζήτημα, η χρεοκοπία της Β' Διεθνούς, η ΔτΠ και ο αποστάτης Κάουτσκι, το Τι να Κάνουμε, τις Δύο Τακτικές, τη συλλογή κειμένων για το κράτος, για τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και μια σειρά άλλες μικρές μπροσούρες, που μεταπολιτευτικά κυκλοφορούσαν από τις σοβιετικές εκδόσεις Προγκρές, με τα χαρακτηριστικά χρώματα (άσπρο, πορτοκαλί, μαύρο) στο εξώφυλλο.
Πάντα θα θυμάμαι βέβαια το sniper να λέει πως όταν θέλει να αποφύγει μια ερώτηση ή κάποιον ενοχλητικό συνομιλητή σπίτι του, κρατάει το Υλισμός κι Εμπειριοκριτικισμός, παριστάνοντας πως το διαβάζει και μάλιστα πως το καταλαβαίνει.
Αλλά κι έναν Ναρ(αν)ίτη (κοινώς δεξιό ναρίτη) που του 'χε φανεί πολύ ενδιαφέρον ένα έργο του Πουλαντζά, αν δεν απατώμαι, αλλά είχε βελάξει από το ζόρι μέχρι να βγάλει το "ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω" του Λένιν, για το οποίο είχε ακούσει πως είναι πολύ σημαντικό σχετικά με το οργανωτικό ζήτημα, αλλά δε βρήκε τις σύχρονες απαντήσεις που αναζητούσε (ή που θα του άρεσαν) και χάθηκε στα πολλά και ανιαρά ίσως συμφραζόμενα εκείνης της συγκυρίας.
Προσωπικά πάντως μου φαίνεται περίεργο να διαβάζει κάποιος ευχάριστα το λεγόμενο δυτικό μαρξισμό και όχι τα έργα του Λένιν. Κι αυτό για δύο βασικούς λόγους.
Καταρχάς γιατί τα έργα του Βλαδίμηρου δίνουν πολύ εύστοχες, καίριες απαντήσεις για κάθε ζήτημα με το οποίο καταπιάνονται, με συγκεκριμένη χρηστική αξία (αλλά όχι για εργαλειακή χρήση). Διαβάζεις πχ στο Κράτος κι Επανάσταση τον ορισμό και την προσέγγιση της ταξικής φύσης του κράτους κι αυτομάτως ξεσκεπάζονται όλα τα διαχρονικά αστικά ιδεολογήματα για την "ανυπαρξία κράτους" που ωστόσο είναι "σπάταλο και ανίκανο, αναποτελεσματικό", αλλά θα συμφιλιώσει όλες τις κοινωνικές τάξεις κάτω από το "κοινό, εθνικό συμφέρον" (φαντάσου και να υπήρχε δηλαδή).
Με δυο λόγια μας δίνει μια βάση, για να ερμηνεύσουμε σωστά την πραγματικότητα, κι αυτό το κριτήριο της επαλήθευσης είναι το πιο σημαντικό για την αξία ενός θεωρητικού σχήματος. Αντιθέτως το σχήμα του Πουλαντζά για το κράτος-σχέση πχ μάλλον σύγχυση κι αυταπάτες για το ρόλο του κράτους σπέρνει, παρά βοηθάει στην κατανόηση κάποιου σύνθετου φαινομένου.
Κατά δεύτερον, ο Βλαδίμηρος δεν έγραφε για να γίνει αρεστός στους κύκλους της μικροαστικής διανόησης, αλλά καταληπτός από το προλεταριάτο της εποχής του, και από τον τελευταίο ρώσο εργάτη. Είχε την ικανότητα να εξηγεί απλά τα πιο σύνθετα ζητήματα, χωρίς να κάνει την παραμικρή έκπτωση στο περιεχόμενο. Ομολογώ πως όταν επιχειρώ να διαβάσω κάποιο φιλοσοφικό κείμενο, βάζω πάντα το ερώτημα -και αναλογίζομαι την εκάστοτε απάντηση: γιατί γράφεις και σε ποιον απευθύνεσαι; Και με πιάνει αλλεργία απέναντι σε όσους μυστικοποιούν το λόγο και τις ιδέες τους, για να φανούν περισπούδαστοι, με τη λογική πως όσο λιγότεροι σε καταλαβαίνουν, τόσο πιο σημαντικό γίνεται αυτό που λες ή γράφεις.
Κι αν δεν κάνω λάθος, ο Λένιν ήταν που έλεγε πως αν δεν μπορείς να εξηγήσεις με απλά λόγια στον κόσμο κάτι, αυτό σημαίνει πιθανότατα πως δεν το κατέχεις ή δεν το έχεις κατανοήσει πλήρως.
Ο Λένιν, εν κατακλείδι, ενσάρκωνε τον πιο θαυμαστό και παραδειγματικό τρόπο να συνδυάζει κανείς επαναστατική θεωρία και δράση. Η πράξη κι η συσσωρευμένη πείρα είναι το σχολείο του επαναστάτη για να ελέγξει τη θεωρία του και να βγάλει πολύτιμα συμπεράσματα. Ενώ οι θεωρητικές αναζητήσεις του είναι πάντα προσανατολισμένες σε πρακτικά ζητήματα, ανατροφοδοτούν και κατευθύνουν τη δράση.
Κι αυτό είναι που στα δικά μου μάτια τουλάχιστον τον καθιστά τη μεγαλύτερη επαναστατική μορφή που έχει αναδείξει η ιστορία. Μέχρι την επόμενη...
25 σχόλια:
Ας μου συγχωρηθεί το off topic, που δεν είναι και τόσο τελικά:θα ήθελα να σχολιάσω όχι για το περιεχόμενο, αλλά για το στυλ, τη ρητορική, την «πένα» στην κομμουνιστική φιλολογία.
Αυτά έχουν να κάνουν βέβαια με την εποχή και το θέμα που αναπτύσσεται, αλλά και με τη γλώσσα και φυσικά την ιδιαίτερη προσωπικότητα, το τάλαντο του συγγραφέα. Από την άλλη, η αποτίμηση του αναγνώστη έχει να κάνει κι αυτή με τα ενδιαφέροντά του, τις καταβολές του και την εποχή του.
Με όλες αυτές τις διευκρινήσεις, το καλύτερο στυλ γραφής εγώ το βρίσκω στον Ένγκελς. Έχει την αμεσότητα του πρακτικού ανθρώπου, του θετικού μυαλού, αλλά μπορεί ανά πάσα στιγμή να κινητοποιήσει έναν τεράστιο πλούτο καλλιέργειας. Το αποτέλεσμα είναι μια πολύ λεπτή ισορροπία απλότητας αλλά και ζωντάνιας με συντριπτική ρητορική για τις αντίπαλες απόψεις, ειρωνεία και μεθοδική αποδόμηση.
Ο Μαρξ είναι καλύτερος από τον Ένγκελς σε αυτά τα τελευταία πεδία, κάπου η ενότητα μορφής και περιεχομένου κάνει το λόγο του δύκολο και μη απλοποιήσιμο, όμως καμμιά φορά είναι φλύαρος. Χωρία του «Κεφαλαίου» που πιάνουν δεκάδες σελίδες θα μπορούσαν να διατυπωθούν, με ακρίβεια και κομψότητα, σε λίγες παραγράφους.
Ο Λένιν είναι πιστεύω κοντύτερα στυλιστικά στον Ένγκελς, αλλά πολλά έργα του δεν έχουν αυτό το χαρακτήρα κομψοτεχνήματος, αλλά προσεγγίζουν τη δημοσιογραφία (σίγουρα και γιατί παράχθηκαν με τις ανάλογες συνθήκες πίεσης).
Ο Γκράμσι είναι για μένα ο καλύτερος: ένας μεγάλος συγγραφέας. Λίγο πολεμικός, ενδελεχής όμως όποτε καταπιάνεται με κριτκή άλλων απόψεων. Η αίσθηση που σου δημιουργεί είναι οτι δεν ξέρεις πού θα καταλήξει ο συλλογισμός του, κι αυτό σε κρατάει σε εκγρήγορση σε όλη την ανάγνωση.
Ο Λούκατς είναι κουραστικός - συχνά βαρετός, ανεξάρτητα από τη σπουδαιότητα των κειμένων του. Ο Μπένγιαμιν αντίθετα είναι μεν κουραστικός, σχεδόν ποτέ όμως βαρετός.
Ο Τρότσκι ανήκει σε μια στυλιστική σχολή ξεπερασμένη νομίζω: υπερβολή, εύκολη μεγαλοστομία και λειψή νηφαλιότητα. Συχνά φαίνεται να απευθύνεται στον εαυτό του κι όχι στον αναγνώστη. Ένα είδος ναρκισιστική πένας, που για να είμαστε δίκαιοι πάντως, έχει και τις λαμπρές στιγμές του.
Ο Στάλιν είναι άχαρος συγγραφέας. Ίσως και γι αυτό, ο πιό σύγχρονος απ'όλους. Τα γραφτά του είναι η χαρά του μηχανικού: κανένα φτιασίδι, απαριθμήσεις περιπτώσεων, ευθείς συλλογισμοί.
Ο Μάο είναι ανυπόφορος βρίσκω. Φταίει ίσως η γλώσσα, αλλά ακόμα και μεγάλα του έργα φαίνονται σαν συλλογές αποφθευγματικών παραγράφων, για να μην πω φράσεων (επαναλαμβάνω, κρίνω το στυλ, όχι το περιεχόμενο που είναι συχνά ενδιαφέρον και ρηξικέλευθο).
Δεν έχω εικόνα από άλλους. Ο Μπρεχτ, ο καλύτερός μου, δεν μπορεί να συγκριθεί δίκαια με τους προηγούμενους, γιατί ως καλλιτέχνης είχε την πολυτέλεια να γράφει όταν ήθελε για κάτι και όχι όταν έπρεπε.
Για τα ελληνικά, νομίζω οτι αναδείχτηκαν δύο μεγάλες πένες: ο Γληνός και ο Ζαχαριάδης. Δύσκολα να βρει κανείς καλύτερους στους προηγούμενους και στους επόμενους - όσο για τους σύγχρονους, είναι άδικο και αδόκιμο να τους κρίνουμε.
Πάντως όποιος θέλει να ανεβάσει την ποιότητα της γραφής του, του τρόπου που απευθύνεται στις μάζες, καλό είναι να μελετήσει το στυλ και των δύο. Καμμία φλυαρία, καμμία προκατασκευασμένη φράση, τρομερή οξύτητα και ακρίβεια στη διατύπωση, με τεράστια υποδομή στα κλασσικά γράμματα ο Γληνός, με βαθειά γνώση της καλύτερης ελληνικής λογοτεχνίας της εποχής του ο Ζαχαριάδης. Η σημερινή εποχή είναι της ξεφτίλας, αλλά αυτό δε σημαίνει οτι όποιος παλεύει για την υπόθεση της εργατικής τάξης έχει κάποια ελπίδα να νικήσει αρκούμενος στην ξεφτιλισμένη γλώσσα της αντίπαλης προπαγάνδας.
Παραλληλα με το "διαβασμα" του Υλισμος και Εμπειριοκριτικισμος, κουναω το κεφαλι μου στο ρυθμο του My Sharona, για να νομιζει ο συνομιλητης οτι τον προσεχω και συμφωνω μαζι του. Λενιν και my sharona, αχτυπητος συνδυασμος. Αυτη τη συμπεριφορα την αντεγραψα στεγνα απο τον πατερα μου, που εκανε ακριβως τα ιδια με το ιδιο βιβλιο (αν και δεν εχω ιδεα με ποιο τραγουδι). Αυτος βεβαια ειχε και σημειωμενες αποριες του μεσα στο βιβλιο, για να του τις λυσει ισως αργοτερα ο Λενιν, δεν ξερω. Τα ιδια εκανα στο στρατο και καμια φορα και εκτος αυτου με τη Λογικη της Ιστοριας του Βαζιουλιν και ειδικα με τον προλογο του Πατελη, αν και αυτον ουτε καν να προσποιηθω οτι τον διαβαζω δεν μπορουσα. Και ο Πατελης ειναι ενας απο τους πρωτους που μου ερχονται στο μυαλο οταν καποιος μιλαει για οσους "μυστικοποιούν το λόγο και τις ιδέες τους, για να φανούν περισπούδαστοι, με τη λογική πως όσο λιγότεροι σε καταλαβαίνουν, τόσο πιο σημαντικό γίνεται αυτό που λες ή γράφεις." Κατι που μας δειχνει οτι ειναι πολυ πιο ευκολο να αντιγραψεις το μουσι του Ενγκελς, παρα το μεστο του λογο. Ο οποιος Ενγκελς, ειναι ο δικος μου αγαπημενος απο τους κλασικους, καθαρα στα πλαισια του ποσο ευχαριστο μου ειναι να τον διαβαζω.
Ωραια αυτα τα ημιβιωματικα, μου καλμαραν και λιγο τα νευρα που ειχα με μερικα οτιναναι σχολια στις δυο προηγουμενες αναρτησεις για τη ρωσια και τις ενδοιμπεριαλιστικες αντιθεσεις.
sniper
Ο Λενιν πραγματι γραφει απλα και κατανοητα,αλλα ταυτοχρονα ειναι βαρετος.Τα περισσοτερα βιβλια του που εχω διαβασει ειναι μια σελιδα που επαναλαμβανεται 200 φορες.Επισης,ειναι πολεμικα στο περιεχομενο και την μορφη τους και αναφερονται σε προσωπα εκεινης της εποχης,που δεν ειναι γνωστα σημερα.
Ο Μαρξ εχει ωραιο τροπο γραφης,αλλα τεινει να φαφλατιαζει.Ο Ενγκελς ειναι πιο ισορροπημενος απο τους αλλους 2.
Εγώ θα πρωτοτυπησω και θα δηλωσω ότι ο αγαπημένος μου από τους κλασικούς, σε ότι αφορά τις λογοτεχνικές αρετές, είναι ο Στάλιν. Ο Στάλιν έχει κάτι απ την απλότητά του στρατηγού Μακρυγιάννη στα απομνημονεύματά του.Ο λόγος του είναι λιτός κι απεριτος, χωρίς πολλές φιοριτουρες, έχει καταπληκτική διαύγεια, ξέρει να θέτει άμεσα το κύριο και ουσιαστικό, χωρίς να σε κουράζει με πολλές λεπτομέρειες, ενώ οι συλλογισμοί του είναι διαρθρωμενοι με τέτοιον τρόπο που δείχνουν οτι ο συντάκτης τους είναι μάστορας της διαλεκτικής.Σε κάποια έργα του, επίσης, δεν λείπει και ο βαθύς λεξιλογικος πλούτος, πράγμα όχι συνηθισμένο για δοκιμιακό λόγο. Επιπλέον, ο Στάλιν, έχει γράψει πολλά άρθρα λογοτεχνικής κριτικής, ενώ έχει γράψει και ένα έργο για τη γλωσσολογία, πράγμα που μαρτυρά την εξοικείωση του με το λογοτεχνικό φαινόμενο.
Μετά τον Στάλιν, ο επόμενος στην προτίμηση μου είναι ο Ένγκελς. Το Αντιντιρινγκ, εκτός από ένα βαθυστοχαστο φιλοσοφικό έργο, είναι και ένα αριστούργημα σατυρικής γραφής.
Προλεκαλτ
Πιο πολύ με τον Προλεκάλτ θα συμφωνήσω. Το στυλ του Στάλιν είναι «σε ρωτάς, απαντάς, τελείωσε», σαν να διαβάζεις Μαθηματικά, που ως γνωστόν είναι το πιο συναρπαστικό και βιωματικό πράγμα στον κόσμο (μην βαράτε!) Ο Ένγκελς κάνει μια φιλότιμη προσπάθεια να πλησιάσει (Καταγωγή, ακόμη και Η διαλεκτική της φύσης, που είναι χύμα σημειώσεις στην τελική, είναι πολύ κατανοητή, αν και πρέπει να θυμόμαστε, όταν τη διαβάζουμε, ότι κάποια σημεία έχουν ξεπερασθεί, αν ήταν και τότε σωστά, στα Μαθηματικά). Ο Μαρξ διαβάζεται αλλά θέλει υπομονή (90% σάλτσες, 10% ουσία), με τον Λένιν χασμουριέμαι και θέλει δύο-τρεις φορές η κάθε παράγραφος, όχι γιατί είναι δύσκολη, αλλά γιατί μοιραία προσπερνάω και τα σημαντικά μαζί με τον έναν και τον άλλον που κάτι είπαν και κάτι έκαναν. Τους άλλους δεν τους διάβασα. Θέλω πολύ να διαβάσω τον Υλισμό (σύμφωνα με το Φιλοσοφικό λεξικό, είναι όλα τα λεφτά) και το Αντι-Ντύριγκ, αλλά δεν πρόλαβα ακόμα. Μάλλον σε Στάλιν θα καταλήξω όμως (Ιστορικός και διαλεκτικός υλισμός και ένα ακόμη που ξεχνάω τώρα).
Sniper: «Ma-ma-ma my Ulianova»;
Ξεχασα να σημειωσω ποιος ειναι ο αγαπημενος μου:Θα συμφωνησω με τους προλαλησαντες πως ειναι ο Ενγκελς!Νομιζα πως ηταν μονο δικο μου ''χουι'' αυτο.
Στον Σταλιν μου αρεσει εκτος απο την απλοτητα,και η ηρεμια που βγαζουν τα γραπτα του,κατι που ελειπε απο τον Λενιν.
Απο δυτικους μαρξιστες,με ειχε εντυπωσιασει ευχαριστα ο Φρομ στο βιβλιο του για την ψυχολογια του φασισμου.Ασχετα αν συμφωνει κανεις με αυτο ή οχι,ηταν ενα βατο (με την καλη εννοια) βιβλιο,κατι που δεν περιμενα απο μελος της σχολης της Φραγκφουρτης.
Γενικα θεωρω την τριαδα ΜΕΛ ισαξια απο αποψη περιεχομενου και πολυ μακρυα απο οποιονδηποτε. Απο αποψη μορφης η φλυαρια του Μαρξ απλως στοιχιζει λιγο. Απο εκει και περα Γκραμσι και απο εγχωρια Ζαχαριαδης που ειναι λατρεια.
Ειδικη αναφορα των χειροτερων που ειχα την ατυχια να διαβασω και απο σποντα χωρανε ακομα στα διαβασματα του χαους που ακουει στο ονομα ελληνικη αριστερα: τονι κλιφ γιατι ακομα και για τα τροτσκιστικα δεδομενα παραειναι γελοιος και επικινδυνος (προκειται για κατορθωμα), κυρκος γιατι ειδικα στα τελευταια του που εβγαλε τα απομνημονευματα του ηταν ο σημιτης του συνασπισμου και καστοριαδης γιατι ελεος.
Ο.Χ.Ε.Π.
"Και με πιάνει αλλεργία απέναντι σε όσους μυστικοποιούν το λόγο και τις ιδέες τους, για να φανούν περισπούδαστοι, με τη λογική πως όσο λιγότεροι σε καταλαβαίνουν, τόσο πιο σημαντικό γίνεται αυτό που λες ή γράφεις."
Μια λέξη: Blaumachen και λοιπός χώρος "κομμουνιστικοποίησης".
(1/2)
Με αφορμή το σχόλιο του Μαύρου Προβάτου θα ’θελα να γράψω κι εγώ μερικές σύντομες προσωπικές παρατηρήσεις για το ύφος των Ένγκελς, Μαρξ, Λένιν, Λούκατς, Μπένγιαμιν, Τρότσκι, Στάλιν και Μάο Τσετούνγκ (κατά τη σειρά που τους παραθέτει το Μαύρο Πρόβατο)· εξαιρώ τον Γκράμσι και τον Μπρεχτ καθώς και τους Γληνό και Ζαχαριάδη: τον μεν Γκράμσι γιατί δεν μπορώ σ’ αντίθεση με τους υπόλοιπους να τον διαβάσω στο πρωτότυπο, τον δε Μπρεχτ για τους ίδιους λόγους που αναφέρει το Μαύρο Πρόβατο, ενώ τους Έλληνες τους παραλείπω γιατί δε θέλω να μακρηγορήσω αφού τα ελληνικά είναι η μητρική μου γλώσσα και πάντα έχω να πω πολλά σχετικά.
Εκ προοιμίου θέλω να τονίσω τρία πράγματα: πρώτα, ότι διαφωνώ ριζικά με το Μαύρο Πρόβατο πλην μιας περίπτωσης, μετά, ότι η διαφωνία μου δεν έχει αποτιμητικό κι επιτιμητικό χαρακτήρα επειδή δε γνωρίζω τι έχει διαβάσει από τον καθένα από τους παραπάνω κι αν ό,τι έχει διαβάσει ήταν στο πρωτότυπο και τέλος, ότι τόσο η γλωσσολογία όσο κι η υφολογία ως επιστήμες αφήνουν λόγω της φύσης του οργάνου της γλώσσας μεγάλα περιθώρια υποκειμενικής «παρέκκλισης» ―γούστου αν θέλετε, αλλά de gustibus et de coloribus non disputandum― αναφορικά με την εκτίμηση του γραπτού λόγου σε επίπεδο μορφής (όχι περιεχομένου· ανάλυση σε επίπεδο συντακτικό και σημασιολογικό κι όχι πραγματικό).
Ο Μαρξ αδικείται πολύ αν εκτιμηθεί ως «φλύαρος». Φαίνεται φλύαρος γιατί ακολουθεί, με σχολαστικισμό θα έλεγα, την εγελιανή λογική, αντεστραμμένη εννοείται. Αυτό τον υποχρεώνει να είναι φαινομενικά σχοινοτενής όπου χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κι αυτό χαρακτηρίζει κατά βάση το ύφος του, πολλές φορές ακόμα και στην επιστολογραφία του. Υπάρχουν έργα του μη μεταφρασμένα ακόμα στα ελληνικά, όπως για παράδειγμα «Ο κύριος Φογκτ» που δείχνουν τη λογοτεχνική του φλέβα.
Ο Ένγκελς έχει διαφορετικό ύφος γιατί και το επιζητεί και το απαιτεί ο σκοπός της συγγραφικής του εργασίας, την οποία όπως επανειλημμένα τονίζει ο ίδιος, την έβλεπε ως συμπληρωματική κι επεξηγηματική της εργασίας του Μαρξ, εξ ου και το επίσης φαινομενικά πρακτικό του ύφος. Αρκεί βέβαια να διαβάσει κανείς την «Κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία» για να δει και τη δική του λογοτεχνική φλέβα.
Κι οι δυο τους σ’ ό,τι αφορά τη μητρική τους γλώσσα συνεχίζουν τις καλύτερες παραδόσεις της κλασσικής γερμανικής φιλοσοφίας και λογοτεχνίας χωρίς να περιφρονούν ή αποκλείουν τις παλαιότερες περιόδους της γερμανικής λογοτεχνίας αλλά και φιλοσοφίας, π. χ. το μεσαιωνικό έπος ή την προκαντιανή περίοδο. Ας τονίσω τη γλωσσική ευρυμάθεια και των δύο στις ξένες γλώσσες, από τις οποίες πετύχαιναν να αφομοιώσουν σε βάθος και να αναπαραγάγουν δημιουργικά όλο τους τον πλούτο: αυτό ισχύει, για να μείνω σε δυο εντελώς ενδεικτικά παραδείγματα, και για τα αρχαία ελληνικά που τα έπαιζαν στα δάχτυλα, και για τα γαλλικά ή τα αγγλικά, όπως φαίνεται στην «Αθλιότητα της φιλοσοφίας» του Μαρξ και στην αρθρογραφία του νεαρού Ένγκελς στο βρετανικό χαρτιστικό τύπο. Στα πρόσωπα των Μαρξ κι Ένγκελς που τους κέρδισαν άλλοι τομείς, έχασε η παγκόσμια λογοτεχνία δύο πολύ μεγάλους λογοτέχνες (αυτό φαίνεται κι από πολλά νεανικά τους κείμενα).
Για όσους γνωρίζουν τη ρωσική το ύφος του Λένιν είναι πραγματικό κομψοτέχνημα μέτρου. Καθόλου περίεργο αφού γνώριζε σε καταπληκτικό εύρος και βάθος όλη τη ρωσική λογοτεχνία, όπως καταδεικνύεται από τα συνεχή παραθέματα απ’ αυτή στο έργο του. Δεν είναι, βέβαια, το ύφος του λογοτεχνικό, γιατί δε γράφει λογοτεχνία. Έπειτα το δημοσιογραφικό ύφος της εποχής του δεν έχει την παραμικρή σχέση με το σημερινό. Όπως και στην περίπτωση των Μαρξ και Ένγκελς ενδιαφέρον παρουσιάζει το ύφος του Λένιν όταν γράφει σε ξένες γλώσσες, π. χ. στα γερμανικά που ήταν η ξένη γλώσσα που γνώριζε καλύτερα: κι εκεί φαίνεται η ακαταμάχητη κομψότητα του μέτρου της επιχειρηματολογίας του, π. χ. στα γραπτά του και τους λόγους την εποχή που ήταν στην Ελβετία (κάπου διάβασα, προ ολίγου μάλιστα, ότι δεν ήταν και τόσο σπουδαίος ρήτορας, κάτι βέβαια που δεν ανταποκρίνεται καθόλου στην αλήθεια και στην πραγματικότητα).
Παρατηρητικός
(2/2)
Ο Λούκατς είναι κι αυτός φαινομενικά κουραστικός, γιατί συνειδητά γράφει για να διαφωτίσει θα έλεγα, με κάποια δικιά μου υπερβολή, σχεδόν για τον άσχετο αναγνώστη, θέλοντας να τον πάρει από το χεράκι και να τον μυήσει. Εκεί οφείλεται η εντύπωση του βαρετού που δημιουργείται· δεν είναι, στην ουσία, ούτε κουραστικός ούτε βαρετός (εδώ δεν αναφέρομαι στα λάθη του).
Ο Μπένγιαμιν αντίθετα με τον Λούκατς είναι σε πολλά σημεία δυσνόητος ακριβώς γιατί συχνά προϋποθέτει ό,τι πολλοί αναγνώστες δεν μπορούν να συλλάβουν με την πρώτη πράγμα που φαινομενικά τον καθιστά κουραστικό· σ’ αυτό το σημείο είναι ο αντίποδας του Λούκατς κι ίσως αυτό το χαρακτηριστικό να τον είχε καταστήσει παρεξηγήσιμο στην εποχή του (όχι σπάνια οι σημειώσεις του είναι σαφέστερες από τα ολοκληρωμένα γραπτά του). Δεν είναι βέβαια κουραστικός ούτε και βαρετός.
Ο Τρότσκι είναι η μοναδική περίπτωση που συμφωνώ με το Μαύρο Πρόβατο, ιδίως αναφορικά με το ναρκισσισμό του ύφους του, αν κι ο ναρκισσισμός του δεν περιοριζόταν στην πένα του…
Ο Στάλιν κάθε άλλο παρά άχαρος είναι, αν μάλιστα παρθεί υπόψη ότι τα ρωσικά δεν ήταν η μητρική του γλώσσα. Στα νιάτα έγραφε και ποίηση στα γεωργιανά που ήταν η μητρική του γλώσσα και ένα απ’ αυτά τα ποιήματα ―υπογραμμένο με ψευδώνυμο― είχε περιληφθεί σε ανθολογία γεωργιανής ποίησης όταν ο ίδιος ήταν δεν ήταν είκοσι χρονών (επί τσαρικής εποχής). Το πρόβλημα βρίσκεται ότι υποτάσσει συνειδητά και θα έλεγα απόλυτα το ύφος στο περιεχόμενο αυτού που γράφει με αποτέλεσμα να δημιουργείται η εντύπωση μιας υπερβολικής λιτότητας (αλλά η λιτότητα όπως δείχνει καθαρά η διαμάχη και διαπάλη μεταξύ αττικιστών κι ασιανιστών στην ύστερη ελληνική αρχαιότητα δεν είναι κατ’ ανάγκη μειονέκτημα). Στην αλληλογραφία του, στις συνεντεύξεις του, αλλά και σε κάποια ―λίγα σε κάθε περίπτωση― σημεία των γραπτών του διαφαίνεται η καταπληκτική του εξοικείωση με τη ρωσική αλλά και με την παγκόσμια λογοτεχνία.
Ο Μάο Τσετούνγκ δεν είναι βέβαια ανυπόφορος· μαρξιστής-λενινιστής δεν είναι και γι’ αυτό σπάνια αν όχι ποτέ δε γίνεται ρηξικέλευθος. Αν αφαιρεθεί η «μαρξιστική»-«λενινιστική» ψιμυθίωση των γραπτών του, το ύφος δε στερείται λογοτεχνικού ενδιαφέροντος. Μαρξιστικό-λενινιστικό γραπτό λόγο (όπως λ. χ. ο Λι Τα, ο Τσιού Τσιεουπάι ή ο Τσεν Σαογιού [Βανγκ Μινγκ]) αδυνατεί να συγγράψει, γιατί παραμένει στην ουσία των κοσμοθεωρητικών του απόψεων ταοϊστής· ο ταοϊσμός είναι εκείνο απ’ όλα τα ρεύματα της αρχαίας κινεζικής φιλοσοφίας που τον επηρέασε με τον πιο αποφασιστικό τρόπο πράγμα που διακρίνεται σ’ όλο του έργο με τη συστηματική χρήση και χρησιμοποίηση της αποφθεγματικής παραβολής, συστατικού στοιχείου του λόγου του πρώιμου ταοϊσμού (Λάο τσε, Τσουάνγκ τσε). Ο συγκρητιστικός χαρακτήρας της κλασσικής κινέζικης φιλοσοφίας του επιτρέπει να αναπαράγει με σαφήνεια πολλές ιδέες κι άλλων φιλοσοφικών ρευμάτων, π. χ. του κομφουκιανισμού (Κομφούκιος, Μήγκιος). Από την κλασσική κινέζικη γραμματεία κατέχει σε βάθος κι ευρύτητα τους ιστορικούς, τους ποιητές της χρυσής περιόδου (βασικά της δυναστείας των Τανγκ, αλλά και των Σονγκ) και τους μυθιστοριογράφους. Όσοι τον γνώρισαν προσωπικά κι ήξεραν κινέζικα, λένε ότι αρχικά τους έκανε την εντύπωση ενός ποιητή κι όχι ενός πολιτικού. Τα ποιήματά του είναι υπέροχα: γραμμένα στην αρχαία κινεζική σε πολύ δύσκολο μετρικό σύστημα μπορεί να μην έχουν μεγάλη σχέση με το σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό, αλλά είναι σπουδαία δείγματα πρόσληψης και αναδημιουργίας της αρχαίας κινεζικής ποίησης· αξίζει να διαβαστούν έστω και σε μετάφραση.
Παρατηρητικός
Απευθύνομαι στο φίλο παρατηρητικό εντυπωσιασμένος (και πάλι) από την ευχέρειά του με την κομμουνιστική φιλολογία (το πιό ψαρωτικό είναι η ανάγνωση Μάο από το πρωτότυπο...)
Συμφωνούμε περισσότερο από όσο δηλώνεις στην αρχή. Έχεις πιθανότατα δίκιο επί της ουσίας για το Μάο, η δική μου συμπερίληψη στους μαρξιστές είναι υπό την έννοια της τακτοποίησης που θα έκανε ένας βιβλιοπώλης και όχι απόρροια κριτικής ανάγνωσης. Να πω οτι έχω συγκρατήσει ως ρηξικέλευθες κάποιες αναλύσεις του για την ψυχολογία των αγροτικών μαζών - δεν έχω όμως το χρόνο να ξαναψάξω ποιές συγκεκριμένα.
(Μάο έχω βέβαια διαβάσει στα ελληνικά και αγγλικά/γαλλικά. Τους λοιπούς, και στο πρωτότυπο, συχνά αγκομαχώντας :) Αλλά αυτά ανήκουν σε ιδιωτική συζήτηση).
Θα περίμενα με πολύ ενδιαφέρον όπως πιστεύω και άλλοι συναναγνώστες εδώ, να γράψεις λίγα πράγματα για το στυλ γραψίματος στην ελληνική κομμουνιστική φιλολογία.
Παρατηρητικέ, όταν λες πως διάβασες μάλιστα κάπου ότι ο Λένιν δεν ήταν και τόσο σπουδαίος ρήτορας, αναφέρεσαι πιθανότατα σε ένα δικό μου κείμενο στο Ατέχνως για το Βλαδίμηρο. Δεν είναι σωστή όμως η μεταφορά που κάνεις. Για την ακρίβεια η δική μου φράση είναι "μπορεί να μην ήταν (...) ο πιο φλογερός ρήτορας, όπως διηγούνται οι σύγχρονοί του". Το νοήμα δηλαδή είναι πολύ διαφορετικό απ' αυτό που μεταφέρεις.
Ακόμα κι έτσι πάντως, μπαίνει το ζήτημα κατά πόσο στέκει ή όχι ο παραπάνω ισχυρισμός. Δυστυχώς δεν είμαι στην έδρα μου, για να ανατρέξω στις πηγές και να βεβαιώσω αυτό που γράφω, ούτε είμαι σίγουρος από ποιο βιβλίο μου έχει δημιουργηθεί αυτή η γενική αίσθηση. Μπορεί να είναι πχ από τις αναμνήσεις ενός κουρέα, μπορεί κι από κάποιο άλλο παλιότερο ανάγνωσμα. Σε κάθε περίπτωση, το σημαντικό είναι πως στη δική μου ανάγνωση, αυτό μόνο αρνητική χροιά δεν έχει.
Θυμάμαι πχ να διαβάζω κάπου πως ο Λένιν δεν ξεσήκωνε τα πλήθη με πομπώδεις φράσεις και συναισθηματισμούς, όπως έκανε ως ένα βαθμό ο Τρότσκι, με το φαφλατισμό που επισημαίνεται στα σχόλια (παρά τις λαμπρές στιγμές του όπως σωστά αναφέρει ένας σφος αναγνώστης) αλλά σε κέρδιζε περισσότερο με την ουσία του λόγου του παρά με το ύφος του κι αυτό στα δικά μου μάτια τον καθιστά ακόμα πιο συμπαθή μορφή.
Αν τα παραπάνω δεν ήταν σαφή από την επίμαχη (κάπως αφοριστική) φράση και ερμηνεύονταν απ' όλους με τον τρόπο που το έκανες εσύ, θα όφειλα να κάνω την αυτοκριτική μου και να επέλεγα μια άλλη φράση ή να την ανέλυα περισσότερο. Δεν είμαι σίγουρος όμως ότι φταίει όντως το κείμενο. Και δυστυχώς δεν είναι η πρώτη φορά που διαπιστώνω αποχρώσεις κακής πίστης-διάθεσης από την πλευρά σου προς την κε του μπλοκ (η οποία υποψιάζομαι και από πού απορρέει).
Αν έχω λάθος σε αυτό το τελευταίο, τότε ανακαλώ και πες πως δεν το έγραψα ποτέ. Αν όμως έχει κάποια βάση, αναρωτιέμαι γιατί να σχολιάζεις σε ένα ιστολόγιο, του οποίου ο οικοδεσπότης σου δημιουργεί τέτοια, δυσάρεστα συναισθήματα. Και για να μην παρεξηγηθώ, αυτό το λέω τρέφοντας μεγάλη εκτίμηση για τα σχόλια που γράφεις και με την προτροπή να σχολιάζεις συχνότερα (όχι απαραίτητα στο Σφυροδρέπανο, αλλά γενικά στην μπλογκόσφαιρα)
Ο δύσκολος λόγος και η ''φλυαρία'' (βλ. Μαρξ, Χέγκελ) μπορεί να είναι δυσνόητα σε έναν εργάτη αλλά είναι αναγκαία, όπως είναι αναγκαία τα δυσνόητα και περίπλοκα (στους αμύητους) κείμενα σε επιστήμες όπως η φυσική, τα μαθηματικά κτλ. Για αυτό όμως υπάρχει και είναι τόσο πολύτιμο το Κόμμα. Γιατί είναι η μόνη δίοδος του εργάτη και γενικότερα του απλού λαού στην γνώση που θα λάβει συμπυκνωμένει από το κόμμα, ακόμα κι αν κάποιες φορές μπορεί να είναι λάθος. Το Κόμμα είναι ο διανοούμενος που δουλειά του είναι να περνά εκλαικευμένα τα δυσνόητα κείμενα και για αυτό είναι τόσο πολύτιμο για τον λαό.
Ο Λένιν μπορεί να μην ήταν ο μεγαλύτερος θεωρητικός, κυρίως γιατί τον απορροφούσαν τα πρακτικά καθήκοντα κι επέλεγε να γράφει εκλαϊκευτικές μπροσούρες για το ρώσικο προλεταριάτο, καταληπτές και από τον τελευταίο ρώσο εργάτη.
Δεν ήταν ο πιο μπαρουτοκαπνισμένος πολεμιστής, με φυσεκλίκια, στολή και μπερέ ή γούνινο σκούφο -οι σύντροφοί του άλλωστε τον αποκαλούσαν χαϊδευτικά “γέρο”, ήδη πριν από τον καιρό της επανάστασης- ούτε ο πιο φλογερός ρήτορας, όπως διηγούνται κάποιοι σύγχρονοί του.
Ιπ και ανώνυμε 22/1/2:18μμ, αν και σχολιάζετε περιεχόμενο και όχι μορφή:
-Ιπ ο Μαρξ δεν παραληρεί, ο Χεγκελ το κάνει ενίοτε. Η ουσία των γραπτών του Μαρξ δεν είναι δυσνόητη «για έναν εργάτη»: απαιτεί γερή πνευματική προσπάθεια από οποιονδήποτε, μπορώ να πω ιδιαίτερα από έναν νέο με λειψή εμπειρία ανολοκλήρωτη παιδεία, μπόλικη ανυπομονησία (οτι τα ξέρει τα βασικά και χρειαζούμενα) και αρκετή φυγοπονία. Δεν ήταν εύκολες κατακτήσεις της παγκόσμιας σκέψης η διδασκαλία του Μαρξ. Το δε Κόμμα δεν είναι για να δίνει συμπυκνώματα κάθε είδους, είναι για να οργανώσει την ανατροπή του συστήματος και γι αυτό χρειάζεται και τα πιό δύσκολα σημεία της σκέψης των κλασσικών και την ουσία της μεθόδου τους για να λύνει προβλήματα που δεν είχαν παρουσιαστεί στον καιρό τους. Το Κόμμα πλαισιώνει και βοηθά τον εργάτη να σκέφτεται, δεν του κάνει τη ζωή (μα καθόλου!) «ευκολότερη».
Ανώνυμε, επειδή ακριβώς ο Λένιν έλυσε προβλήματα που δεν είχαν τεθεί επί Μαρξ παρά μόνο στην εμβρυική μορφή τους, είναι ο «μεγαλύτερος θεωρητικός».
http://www.smbc-comics.com/index.php?id=3880
Ξεκινώντας να πω ότι δεν διαβάζω Γερμανικά. Επίσης να σημειώσω ότι από προ-Μαρξιστικές φιλοσοφικές παραδώσεις προτιμώ τις Αγγλόφωνες και ως προς το ύφος και ως προς το περιεχόμενο. Γενικά έχω πάρει πολύ περισσότερα διαβάζοντας Χιούμ, Χομπς και Σμιθ απ'ότι διαβάζοντας Καντ, Χέγκελ και μεταγενέστερους Γερμανόφωνους (σε μετάφραση ξαναλέω).
Παρ'όλα αυτά ο Μαρξ δεν μου φαίνεται φλύαρος ούτε πέραν του δέοντος δυσνόητος. Ο Χέγκελ αντίθετα το έχει αυτό λίγο.
Ο Λένιν αν και μ'αρέσει ο τρόπος γραφής του και η επιμονή του στο ξεσκέπασμα του οπορτουνισμού είναι ανεκτίμητη πολιτική παρακαταθήκη είναι ενίοτε πολύ πολεμικός για τα γούστα μου, πράγμα κατανοητό δεδομένων των συνθηκών στις οποίες γράφει, αλλά κουραστικό στην ανάγνωση.
Ο Στάλιν μ'αρέσει αρκετά αφενώς λόγω της απλότητάς του ύφους του αλλά κυρίως επειδή άγγιξε πολύ σημαντικά ζητήματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Ο αγαπημένος μου όμως ήταν πάντα ο Ένγκελς και για το βατό αλλά ταυτόχρονα μη απλουστευτικό τρόπο γραφής του αλλά και για το εύρος των θεμάτων των οποίων άγγιξε. Ο Ένγκελς θα έλεγα ήταν σε μεγάλο βαθμό ο εφευρέτης του μαρξισμού ως συγκεκριμένου, συνεκτικού τρόπου σκέψης, με την έννοια ότι ήταν ο πρώτος που επιχείρησε να κάνει έρευνες από μαρξιστική σκοπιά σε θέματα πέραν της πολιτικής οικονομίας. Βεβαίως τα έργα του είναι πιο ερασιτεχνικά από το Κεφάλαιο, είναι όμως υποδείγματα για το πως πρέπει να προσεγγίζονται διάφορα ζητήματα στις επιστήμες από μαρξιστική σκοπιά. Ο μακαρίτης Λέβινς, αφιέρωσε τον Διαλεκτικό Βιολόγο στον Ένγκελς 'που είχε λάθος σε πολλά, αλλά δίκιο στα σημαντικά'.
Θυμαμαι μια μερα διαβαζα και ξαναδιαβαζα 80 σελιδες απο τις θεωριες για την υπεραξια. 6-7 φορες. Μεχρι που τα παρατησα.
Καθολου φλυαρο δε μου φανηκε. Δαιδαλος ναι. Φλυαρο οχι. Απλως ενιωσα την αναγκη να εχω καποιον διπλα μου και να τον ρωτησω "εξηγησε μου λιγα περισσοτερα γι αυτα που ελεγε ο Σμιθ, ο Ρικαρντο" κλπ. Περισσοτερο εκει δυσκολευτηκα παρα σε οποιοδηποτε αλλο κειμενο του Μαρξ εχω διαβασει. Και μπορω να πω οτι ρωτωντας και εμπειρα μ-λ ατομα, δεν πηρα απαντησεις με σαφηνεια. Δυσκολο θεμα, ελαχιστοι το κατεχουν.
Επισης, λιγο χανω τον Ενγκελς (στο εμπορευματικο κεφαλαιο - λειπει κειμενο).
Αυτα σχετικα με τη δυσκολια του κεφαλαιου.
Αγαπημενος ναι, ειναι ο Εγκελς.
Σοφα εκλαϊκευτικοι ο Σταλιν (σχεδον ποιμαντικος - μπορει να παιζει ρολο το που εμαθε γραμματα) και ο Λενιν. Αυτο που μου κανει εντυπωση ειναι οτι δεν καταλαβαινεις απο τις μεταφρασεις οτι ο Σταλιν ειναι μεταφρασμενος. Ο Λενιν παλι εχει διαφορετικο συντακτικο και λογο. Αταιριαστος με τα ελληνικα.
Τροτσκι. Ο Βαγκνερ του μαρξισμου. Πομπωδης λογος, παρα πολυς θορυβος, αλλα διαυγης σε καποια κειμενα.
Δεν υπεγραψα εδω, οποτε ας συμπληρωσω:
Το πιο δυσνοητο μαρξιστικο, καθολου κλασικο βιβλιο, που εχω πιασει στα χερια μου και παρατησα, ηταν του Πωλ Σουηζυ. Δε θυμαμαι καν τιτλο.
Ο πιο μεγαλος διαλεκτικιστικος - ψευτοεπιστημονικος εμετος που μπορειτε να διαβασετε, Κ. Καστοριαδης. Mr Απατη.
σαπορ τουτουρκι
Ανώνυμε, δεν ξέρω πόσο έξυπνη θεωρείς την παράθεση που έκανες, αλλά μόνο ένας ανεγκέφαλος δεν καταλαβαίνει πως ακολουθεί κι ένα "αλλά". Βάλε τουλάχιστον το σύνδεσμο, εάν είναι να το κάνεις σωστά.
http://atexnos.gr/%CF%80%CE%B9%CE%BF-%CE%B6%CF%89%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%82-%CE%BA%CE%B9-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CE%B5%CE%BC%CE%AC%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82-%CE%B6%CF%89%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%8D/
σαπορ ...μια απο τα ιδια
Αυτον και τον Πουλαντζα τους συχαθηκα απο τις πρωτες παραγραφους . Και περισσοτερο οσους τους εχουν θεους ! Οι εκθεσεις των παιδιων Δημοτικου περισσοτερο ενδιαφερον παρουσιαζουν ..
@ Μαύρο Πρόβατο
Είναι πολύ δύσκολο να γράψω «λίγα» πράγματα για το ύφος συγγραφής στην ελληνική κομμουνιστική φιλολογία, επειδή το θέμα αυτό είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένο με το λεγόμενο γλωσσικό ζήτημα, οπότε θα προκύψουν ―στα πλαίσια ενός ιστολόγιου εννοείται― «σεντονιάδες» που αμφιβάλλω αν θα διαβαστούν όπως αρμόζει· άσε που ενδεχομένως μπορεί και να κουράσουν. Πάντως έχω πολλά και διάφορα στο μυαλό μου σχετικά και ενδεχομένως, αν μου το επιτρέψουν οι συνθήκες, θα προσπαθήσω να γράψω ένα βιβλίο που μάλλον θα βγει μεγάλο· αν το πετύχω, εξυπακούεται ότι θα ειδοποιηθείς δεόντως.
Κρίμα που δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε ιδιωτική συζήτηση η οποία θα ήταν ―είμαι σίγουρος― πολύ γόνιμη κι αποδοτική και για τους δυο μας· ας όψονται η υπερορία κι οι αποστάσεις… Πάντως εφόσον διαβάζεις γερμανικά και θαυμάζεις τον «Στρατηγό» θα μου επιτρέψεις να σου συστήσω προς ανάγνωση, αν δεν το έχεις ήδη διαβάσει, ένα κείμενο του νεαρού Ένγκελς (γράφτηκε το 1837) που αναφέρεται στην Ελλάδα: είναι το Eine Seeräubergeschichte [Μια ιστορία πειρατών] (ο τίτλος είναι της Σύνταξης της πρώτης έκδοσης) που θα το βρεις στο Δεύτερο Μέρος του Συμπληρωματικού Τόμου των «Έργων των Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς» (Karl Marx/Friedrich Engels Werke, Ergänzungsband – Schriften, Manuskripte, Briefe bis 1844, Zweiter Teil, Berlin/DDR: Dietz Verlag, 1967, σελίδες 510–521). Για τους μη γερμανομαθείς υπάρχει σε μετάφραση από τη μετάφραση στα αγγλικά εδώ: http://gefyrismoi.blogspot.de/2013/03/blog-post_25.html (η πρώτη μετάφραση στα ελληνικά έγινε από τη μετάφραση στα ρωσικά και δημοσιεύτηκε στο «Ριζοσπάστη» από τις 20 μέχρι και τις 26 Μαρτίου 1936· σε μετάφραση από το πρωτότυπο υπάρχει στο: Ορφέας Οικονομίδης (Πετρανός), Ο Καρλ Μαρξ και ο Φρίντριχ Ένγκελς για την Επανάσταση του ’21 (Με παράρτημα των κειμένων τους για την Ελλάδα), Εκδόσεις «20ός Αιώνας», Αθήνα 1976). Πιστεύω ότι δείχνει πολύ χαρακτηριστικά τη λογοτεχνική του φλέβα.
Δεν έχεις άδικο σε ό,τι αφορά τον Μάο Τσετούνγκ και το πώς «αφουγκράζεται» την ψυχολογία των κινέζικων αγροτικών μαζών. Μόνο που στην περίπτωσή του χρειάζεται να συνεκτιμά κανείς ότι κι εδώ δεν καινοτομεί αφού από τη μια αναπαράγει εμπειρίες του δικού του κοινωνικού περίγυρου που ήταν λίγο-πολύ κοινοτοπίες στην προϋπάρχουσα πολλών του έργων κινέζικη λογοτεχνία (αναφέρω εντελώς δειγματοληπτικά τα ονόματα των συγγραφέων Λου Σιν [魯迅], Κουό Μοζουό [郭沫若], Σου Γιουνουό [許玉諾], Τιάν Γιάν [田言], Βανγκ Ζενσού [王任叔], Βανγκ Σιτσάν [王思站] και Σα Τινγκ [沙汀]) κι από την άλλη αξιοποιεί σε μεγάλη έκταση τις πλούσιες πληροφορίες που παρέχει η κλασσική κινέζικη μυθιστοριογραφία πολλών αιώνων (ενδεικτικά αναφέρω τα μυθιστορήματα «Οι Παράνομοι των Βάλτων» [Σουεϊχού Τσουάν 水滸傳] του 14ου αιώνα, «Μυθιστορία των Τριών Βασιλείων» [Σανκουό Γιανγί 三國演義] επίσης του 14ου αιώνα, «Ταξίδι στη Δύση» [Σι Γιόου Τζι 西遊記] του 16ου αιώνα και «Όνειρο του Κόκκινου Δωματίου» [Χονγκ Λόου Μενγκ 紅樓夢] του 18ου αιώνα) αναφορικά με τη νοοτροπία τόσο της κινέζικης αγροτιάς όσο και των κινέζων μικροαστών ― δηλ. γραμματεία που την κατείχε σε εύρος και σε βάθος. Γι’ αυτό τον θεωρώ μη «ρηξικέλευθο».
@ Μπρεζνιεφικό Απολίθωμα
Άνθρωποι είμαστε και σφάλματα κάνουμε
όλοι σε τούτη τη ζωή
κι είναι πολύ σκληρό, ο ένας απ’ τους δυο
τον άλλο να μην εννοεί…
Παρατηρητικός
Παρατηρητικέ, μακάρι! Πέρα από το προφανές επιστημονικό ενδιαφέρον, ένα τέτοιο βιβλίο θα βοηθούσε πάρα πολύ όσους είναι στρατευμενοι στην υπόθεση του κομμουνισμού σήμερα. Είναι δύσκολη τέχνη να λες την αλήθεια· και τότε, και τώρα.
"Η προλεταριακή επανάσταση και ο αποστάτης Κάουτσκι" είναι ότι χρειάζεται να διαβάσει κανείς για να διαλέξει αγαπημένο κλασσικό.
"Like a blind puppy sniffing at random" είναι η καλύτερη (και ταυτοχρόνως πιο γουτσου-γουτσου) προσβολή που έχω ακούσει ποτέ!
Partydog (sniffing with purpose!)
"Like a blind puppy sniffing at random"
Σαν τυφλοκούταβο που χώνει τη μουσούδα του όπου τύχει, πότε εδώ, πότε εκεί, … [Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, Τόμος 37, Εκδόσεις ΣΕ, Αθήνα 1982, σελ. 244]
Και για τους ρωσομαθείς ή τους λάτρεις του πρωτοτύπου:
Подобно слепому щенку, который случайно тычет носом то в одну, то в другую сторону, … [В. И. Ленин Полное собрание сочинений, том 37, Москва: Политиздат, 1969, стр. 244]
Κατά τα άλλα, το ’χω τονίσει κι άλλη φορά, το επαναλαμβάνω: Όταν παραθέτουμε αποσπάσματα από τους κλασικούς του μαρξισμού-λενινισμού, ελληνικά, παρακαλώ, κι από έγκριτες μεταφράσεις, είναι αναγκαίο!
Παρατηρητικός
Δημοσίευση σχολίου