Εργάτη δεν μπορείς χωρίς αφεντικά

Προχτές ο Μαρινόπουλος κατέθεσε αίτηση υπαγωγής στο άρθρο 99, η οποία θα εκδικαστεί αύριο. Και δεν είναι σίγουρο πως θα την κερδίσει, γιατί προφανώς δεν έχει τη συναίνεση των πιστωτών του. Στους οποίους, προς το παρόν, δεν ανήκουν οι εργαζόμενοι της επιχείρησης, αλλά είναι ζήτημα αν θα δουν σήμερα το μισθό του Ιουνίου να μπαίνει κανονικά στον τραπεζικό τους λογαριασμό.

Το άρθρο 99 δε σημαίνει πτώχευση. Αλλά όπως λέει κι ένας φίλος, ο αριθμός 99 δεν πρέπει να είναι τυχαίος, χωρίς συμβολική αξία, καθώς το 99% των περιπτώσεων που υπάγονται σ' αυτό, καταλήγουν σε μερικούς μήνες στη χρεοκοπία, ή μάλλον στην πτώχευση, που σημαίνει πως οι εργαζόμενοι (που υπερβαίνουν τις 10 χιλιάδες πανελλαδικά) θα μείνουν στο δρόμο, χωρίς να δικαιούνται ούτε καν μια αποζημίωση.

Κι εδώ αρχίζει να χύνει το επικίνδυνο δηλητήριό της, το υπνωτικό που νανουρίζει την ταξική συνείδηση, η ενορχηστρωμένη ταξική προπαγάνδα. Εφόσον αυτό που προέχει είναι να μη μείνουν στο δρόμο οι εργαζόμενοι, το παν είναι να μη φτάσει στο λουκέτο η εταιρία. Άρα οι δικές τους τύχες είναι δεμένες με αυτήν του αφεντικού τους. Κι είναι κατά συνέπεια υποχρεωμένοι να κάνουν κι αυτοί κάποιες θυσίες, να δεχτούν κάποιες λογικές μειώσεις στους μισθούς τους, κτλ, για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα της επιχείρησης.

Οι οποίες βέβαια φέρνουν με μαθηματική ακρίβεια τις επόμενες θυσίες. Και δεν αποτρέπουν σχεδόν ποτέ το μοιραίο τέλος. Που είναι ζήτημα, αν θα σε βρει με σκυμμένο το κεφάλι, να παζαρεύεις κάθε φορά πόσα θα χάσεις και πώς θα τη βγάλει καθαρή το αφεντικό, ή σε αγωνιστική εγρήγορση. Γιατί, αν συμβαίνει το πρώτο, θα είναι πολύ αργά για δάκρυα κι αντιδράσεις, μόλις σκάσει το κανόνι κι η σαπουνόφουσκα με τις αυταπάτες. Και όσοι εργαζόμενοι ακολούθησαν αυτόν το δρόμο, θυμήθηκαν πάνω στην πυρά τις προφητικές προειδοποιήσεις των κομμουνιστών, σαν άλλος Κροίσος: ΠΑΜΕ, ΠΑΜΕ, πόσο δίκιο είχες...
Και να πεις πως έχουμε να κάνουμε με τίποτα Κροίσους...

Αυτό είναι λοιπόν το πρώτο, βασικό σημείο που πρέπει να σπάσει στη συνείδηση των εργαζόμενων. Ότι αφεντικά και (μισθωτοί) δούλοι, ίσα κι όμοια είμαστε ούλοι, έχουμε κοινό συμφέρον και θέλουμε την ίδια κατάληξη. Αλλά αν κλείσει τελικά ο Μαρινόπουλος, δεν τους περιμένει όλους η ίδια τύχη. Είναι άραγε στην ίδια μεριά η εργάτρια των 600 ευρώ, ο οικογενειάρχης με το βασικό που έχει στην οικογένειά του άλλα άνεργα μέλη να θρέψει, οι ευέλικτοι τετράωροι κι εξάωροι υπάλληλοι και όσοι έχουν γίνει γενικώς λάστιχο και παιδιά για τα θελήματα αυτές τις μέρες στα καταστήματα (γιατί δεν υπάρχει πολλή δουλειά στο μαγαζί, και καλύπτουν άλλες τρύπες)  με το αφεντικό τους; Φοβάται δηλ ο Μαρινόπουλος πώς θα βγάλει τον επόμενο μήνα, πώς θα πληρώσει τα χρέη του και πως θα έρθουν να του πάρουν οι τράπεζες με πλειστηριασμό την περιουσία του; Μα αφού ο Μαρινόπουλος είναι οι τράπεζες, ένας από τους βασικούς μετόχους της ALPHA-BANK. Θα έρθει να τα πάρει δηλ απ' τη μια τσέπη, για να τα βάλει στην άλλη;

Από πού κι ως πού λοιπόν μπαίνουν στο ίδιο τσουβάλι, λες και θα 'χουν την ίδια (σακατεμένη) μοίρα; Όπως δεν την είχαν ούτε τα προηγούμενα χρόνια της κρίσης. Που οι υπάλληλοι έκαναν το σκατό τους παξιμάδι και κλήθηκαν να υπογράψουν συναινετικό ψαλίδι στους μισθούς τους (κι όσοι δεν το έκαναν, μπήκαν στο στόχαστρο της επιχείρησης), ενώ ο Μαρινόπουλος έκανε επιθετικά ανοίγματα στην αγορά, εξαγόραζε μικρότερες αλυσίδες, επεκτεινόταν στα Βαλκάνια, κτλ. Και τώρα οδηγεί συνειδητά την εταιρία στην πτώχευση, όχι γιατί δεν έχει να πληρώσει, αλλά γιατί αυτό είναι το περιβόητο σχέδιο σωτηρίας. Σωτηρίας του εαυτού του, όχι των εργαζομένων και της "ευεργέτριας ψυχής" του.

Να μια ασήμαντη, μικρή λεπτομέρεια που διέφυγε από τις περισσότερες εμβριθείς αναλύσεις που διαβάσαμε τις τελευταίες μέρες από "ειδήμονες" της αγοράς, για το πώς έφτασε σε αυτό το σημείο η αλυσίδα, ποια ήταν τα μοιραία λάθη, κτλ. Καμία όμως δεν ανέδειξε την ταξική άβυσσο που χωρίζει τις δύο πλευρές, που είναι -λέει- στην ίδια μπάντα, όλοι μαζί μια οικογένεια. Αναλώθηκαν σε άλλα μαργαριτάρια, όπως πχ να συγκρίνουν τις ελλείψεις στα ράφια του Μαρινόπουλου με το ανατολικό μπλοκ (!), αλλά να ζητάνε λίγες γραμμές παρακάτω άμεση κρατική παρέμβαση (δηλ ζεστό κρατικό χρήμα για τον ιδιώτη) για να σωθεί η επιχείρηση. Είδες τι σου είναι η σοβιετική οικονομία...

Εδώ πια δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με το κλασικό σχήμα του εργοδότη-ζωοδότη ευεργέτη, λες και γεννάει από τα σπλάχνα του δουλειές και τις μοιράζει γενναιόδωρα στους υπαλλήλους του, λες και δεν είναι αυτοί που δημιουργούν όλο τον πλούτο και του επιτρέπουν να καρπώνεται ένα κομμάτι της υπεραξίας που δημιουργείται στην παραγωγή. Αλλά το τσουβάλιασμα αφεντικών και εργατών, λες και το τέλος του Φαραώ σημαίνει πως θα τον θάψουν μαζί με τα κτερίσματα και τους υπηκόους του. Οπότε οι εργάτες δεν έχουν να χάσουν παρά μόνο το αφεντικό και τις αλυσίδες καταστημάτων του, κι αλίμονο αν τελικά τον χάσουν και τι θα κάνουν τότε χωρίς αυτόν; Του φωνάζουν και του εξηγούν σε όλους τους τόνους: εργάτη δεν μπορείς χωρίς αφεντικά. Μην τολμήσεις να το διανοηθείς.

Η δεύτερη παγίδα είναι ο μύθος του καλού αφεντικού, που θα έρθει πάνω σε άσπρο άλογο (μπορεί και πράσινο) να επενδύσει και να δώσει τη λύση. Ο πρίγκιπας του παραμυθιού, που σέβεται απόλυτα την Κυριακάτικη αργία (γιατί έχει υπολογίσει πως δεν το συμφέρει να λειτουργήσει), δεν κάνει ποτέ απολύσεις (από τις "παραδόσεις" που είναι για να σπάνε) και έχει όνομα, τόσο για την πρωτεύουσα (Σκλαβενίτης), όσο και για τη Βόρεια Ελλάδα (Μασούτης). Στην πραγματικότητα βέβαια, ο πρίγκηψ ήθελε μόνο τα 33 καταστήματα-φιλέτα, και έκανε πίσω από τη συμφωνία, επειδή δεν είναι κορόιδο, ούτε πονόψυχος, και φιλόπτωχο ταμείο, αλλά μονοπώλιο, δηλ αρπακτικό που περιμένει να αρπάξει τη λεία του.

Τρίτος και βασικός σκόπελος: το σωματείο στην Αθήνα, που τυπικά δεν έχει αποχωρήσει ακόμα από το ΠΑΜΕ, αλλά ουσιαστικά έχει μετατραπεί σε ανοιχτά εργοδοτικό, στέκει εμπόδιο στην ανάπτυξη αγωνιστικών κινητοποιήσεων και κάθε άλλο παρά συνέβαλε στην ενημέρωση και την εγρήγορση για τις εξελίξεις που διαφαίνονταν, καιρό τώρα. Και είναι προς διερεύνηση αν θα τα βρει τελικά και με τους Συριζαίους της Ομοσπονδίας.

Τα αναλύει πολύ καλά κι η εισήγηση του κλαδικού σωματείου των εμποροϋπαλλήλων, που πήρε την πρωτοβουλία να συγκαλέσει γενική συνέλευση εν όψει της νέας κατάστασης. Την ανέβασε προχτές ο Trash, και αξίζει ο κόπος να τη διαβάσετε ολόκληρη, για να εμβαθύνετε πέρα από την επιφάνεια των πραγμάτων. Όπως αξίζει να ενημερώνεστε από το σωματείο των εργαζόμενων στο Μαρινόπουλο της Βόρειας Ελλάδας, που κινείται σε ταξική κατεύθυνση και το ιστολόγιό του, το οποίο (πέρα από τις σχετικές ανακοινώσεις και την ενημέρωση) έχει πολύ ωραία, εκλαϊκευτικά κείμενα (γιατί Σωματείο, κτλ).

Αυτές είναι λοιπόν οι βασικές δυσκολίες, στον (ούτως ή άλλως δύσκολο κι ανηφορικό) δρόμο που έχουν μπροστά τους οι εργαζόμενοι στον όμιλο Μαρινόπουλος. Κάτι που έγινε φανερό στη χτεσινή εκπομπή της Στεφανίδου, που είχε εκπροσώπους από το ταξικό Σωματείο της Βορείου Ελλάδας, και από το εργοδοτικό της Αθήνας, με τον πρόεδρό του, το Χόρτη (που τον είχε υποστηρίξει βέβαια στο ελεεινό βιβλίο του για το ΠΑΜΕ ο Κρίκας), που βρήκε ευκαιρία και κοινό για να πει τα δικά του, την πιο κατάλληλη ώρα. Και επειδή η παρουσιάστρια είναι παλιά Τατιάνα στο κουρμπέτι, δεν έχασε την ευκαιρία κι αυτή να θέσει το ζήτημα από τη δική της ταξική σκοπιά: λέτε να θέλει ο Μαρινόπουλος να κλείσει την επιχείρησή του; Δεν ήταν καλός εργοδότης λοιπόν, αφού μένατε εκεί τόσα χρόνια;

Ο δρόμος λοιπόν είναι ανηφορικός. Κι είναι η δυσκολία να εξηγήσεις τα αυτονόητα, να ξεκινήσεις από τα απλά, τον αγώνα για το ψωμί, για την επιβίωση, και να προχωρήσεις παρακάτω, να δείξεις τη συνολική εικόνα, την αιτία, τον ένοχο, να σπάσεις χρόνιες, εδραιωμένες αντιλήψεις, την ηττοπάθεια, τη λογική πως είμαστε όλοι μια οικογένεια, και να ξεσκεπάσεις το βρώμικο ρόλο των εργοδοτικών, που πέρασαν στην άλλη πλευρά. Κι είμαστε ακόμα στην αρχή...

Ενός κακού μύρια έπονται

BRexit δε θέλατε λαοί της Βρετανίας; Ακυβερνησία δε θέλατε λαοί της Ισπανίας; Να τώρα λοιπόν τα πρώτα αποτελέσματα. Λουστείτε τις συνέπειες των αποφάσεών σας...

Ταπεινωτικός αποκλεισμός για την εθνική Αγγλίας από τους "σον" της Ισλανδίας, που έχουν για τερματοφύλακα ένα σκηνοθέτη και περισσότερα ενεργά ηφαίστεια απ' ό,τι επαγγελματίες παίκτες, όπως έγραψε ο Γκάρι Λίνεκερ -αλήθεια θυμάται κανείς, χωρίς να το γκουγκλάρει, το όνομα εκείνου του ηφαίστειου που εξερράγη το 10' και γέμισε καπνούς όλη την Ευρώπη; Κι έχουν πιο προβλέψιμες καταλήξεις καταλήξεις κι από τους Γαλάτες στο Αστερίξ (ή από τους βάρβαρους στο "Αστερίξ και οι Νορμανδοί"). Και είχαν την άνωθεν βοήθεια του Ευλόγησον, κι έναν κρυφό πράκτορα στον αντίπαλο πάγκο, τον Ρόι Χόντσον. Λες και χρειάζονται οι Άγγλοι προπονητική βοήθεια, για να αποκλειστούν. Α, και μην ξεχνάτε. Φέτος θα είναι η χρονιά τους.

Πάρε κι εσύ Ισπανία ένα ξεγυρισμένο χαστούκι από την Ιταλία, με τη μακρόχρονη παράδοση των κυβερνήσεων συνεργασίας και των πολυκομματικών πόλων. Γιατί αυτή η ομάδα συνέδεσε τη λάμψη της με το καλό φεγγάρι και την κυριαρχία της Μπάρτσα του Γκουαρντιόλα και την παρακμή της με το κλείσιμο αυτό του κύκλου. Και δεν μπορεί να έχουν όλοι την τύχη της Ρεάλ, για να φτάσουν στον τελικό με άκοπα σταυρώματα (αν βέβαια δεν είχαν χάσει από τους Κροάτες στον όμιλο, θα 'ταν στην καλή πλευρά του ταμπλό και θα τα είχαν όλα έτοιμα στρωμένα ως το Παρίσι. Κακό του κεφαλιού τους...)

Η Βρετανία κι η Ισπανία είναι δύο πολυεθνικά βασίλεια, όπου μπορεί να χάσεις τον μπούσουλα και να μπερδευτείς χειρότερα απ' ό,τι με τις διασπάσεις του εξωκοινοβουλίου. Υπάρχει καταρχάς το ΗΒ, που είναι όμως κάτι διαφορετικό από την Κοινοπολιτεία, με τις παλιές βρετανικές αποικίες, αλλά δεν ταυτίζεται ούτε με την Αγγλία, ούτε καν με τη Βρετανία ως νησί, γιατί παίρνει και το βόρειο κομμάτι της Ιρλανδίας, και γίνεται Μεγάλη Βρετανία (σαν αυτή που έπρεπε να ανατινάξουμε το 44, αλλά...) Εκτός κι αν τη χάσει τώρα με δημοψήφισμα, όπως και τη Σκωτία, που θέλει να μείνει στην ενωμένη Ευρώπη (αυτή τη γλίτωσε και δεν τη λέμε Ηνωμένη) που ξεσκίζεται από αντιθέσεις και φυγόκεντρες τάσεις. Όπως έγραψε κι ο Μώμος στο τουίτερ: φεύγουν Σκωτία, Β. Ιρλανδία, η Μεγάλη Βρετανία γίνεται Βρετανία, διεκδικεί το όνομα η Γαλλία λόγω Βρετάνης, από το Ηνωμένο Βασίλειο (Η.Β) φεύγει το "Η" και το φωνάζουν όλοι Βασίλη.
Κι υπάρχει πάντα το Γιβραλτάρ (και το ενδεχόμενο συγκυριαρχίας) ως συνδετικός κρίκος με την επόμενη παράγραφο.

Στην Ισπανία υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερα διαφορετικά ιδιώματα, που δεν ξέρω πώς θα ΄ταν καλύτερο να τα χαρακτηρίσουμε (γλώσσες, διαλέκτους, κτλ), αλλά είναι πολύ αμφίβολο αν μπορεί να τα καταλάβει κάποιος που μιλάει Καστιγιάνικα (τα επίσημα Ισπανικά). Ιδίως τη γλώσσα των Βάσκων (Euskadi) που πρέπει να παραμένουν αναλλοίωτα (και... σεχταριστικά απομονωμένα) πριν καν εμφανιστούν στη γειτονιά μας τα ινδοευρωπαϊκά φύλα. Κι υπάρχουν τουλάχιστον δύο κοινότητες-περιφέρειες (comunidades), που είναι αυτόνομες αλλά επιδιώκουν την ανεξαρτησία τους. Κι αν αυτό πριν από κάποια χρόνια είχε το χαρακτήρα της εναντίωσης στον Φράνκο και γενικά προοδευτικό πρόσημο, σήμερα γίνεται από μάλλον αντιδραστική, εθνικιστική σκοπιά, με βάση τα συμφέροντα της καταλανικής αστικής τάξης, που δε θέλει να πληρώνει τα σπασμένα του φτωχού νότου (Ανδαλουσία) και πιστεύει πως μόνη της θα πορευτεί καλύτερα. Περίπου ό,τι γίνεται και στο BRexit δηλαδή...

Τώρα, πώς ακριβώς καταφέρνουν να τα συμβιβάζουν όλα αυτά στο πρόγραμμά τους και τι θέση παίρνουν κάποια κόμματα με εκπροσώπους σε πανεθνική κλίμακα, όπως οι Podemos, που βγαίνουν πρώτοι σε Καταλονία και Βασκονία, η απάντηση είναι σαφής: έλα ντε. Προσωπικά, μου θυμίζουν πολύ "το Δώρο του Καίσαρα" από το Αστερίξ, όπου στο γαλατικό χωριό γίνονται εκλογές, η αντιπολίτευση προσπαθεί να συσπειρώσει κάθε πικραμένο από τη διακυβέρνηση του Μαζεστίξ, όπως τον ένα βαστάζο του και τον ψαρά Αλφαβητίξ, και καταλήγει να υποστηρίζει την υποχρεωτική και ταυτόχρονη κατανάλωση ψαριού και κρέατος, για να τους αφήσει όλους ικανοποιημένους.

Κι αφού μιλήσαμε για γαλατικά χωριά, κάπως έτσι μοιάζουν οι συνεπείς αδελφές δυνάμεις, σε αυτές τις χώρες. Τόσο το νέο ΚΚΒ -που δεν έχει σχέση με το ανοιχτά φιλοΠΑΣΟΚικό (αν έγραφα φιλΕργατικό, θα χανόταν το νόημα) ΚΚΒ. Όσο και το ΚΚ των Λαών της Ισπανίας, που δεν παίρνει ούτε καν 30 χιλιάδες ψήφους (όσοι πηγαίνουν κατά μέσο όρο σε έναν αγώνα της Primera Division), σε διάκριση με το ΚΚΙ που την είδε Σύριζα και ενώθηκε με τους Podemos. Όσο και το ΚΚΓ στη Γαλλία, όπου οι αδελφές μας δυνάμεις βρίσκονται συγκεντρωμένες σε κάποια διαμερίσματα του Παρισιού, για να θυμίζουν πιο πολύ γαλατικά χωριά.
Κι αν για τις δύο πρώτες περιπτώσεις, έχουμε τα διαλυτικά αποτελέσματα του τρεϊντγιουνιονισμού και του ευρωκομμουνισμού, είναι ζήτημα τελικά τι ακριβώς γίνεται με το απεργιακό κίνημα στη Γαλλία, κι αν θα αφήσουν να τους νικήσει το όπιο του EURO ή το (χρυσωμένο) υπνωτικό χάπι ενός ρεφορμιστικού συμβιβασμού.

Από ιστορική σκοπιά, να σημειώσουμε επίσης ότι μιλάμε για δύο ξεπεσμένες, ξεδοντιασμένες αυτοκρατορίες, που κάποτε κυριαρχούσαν παγκόσμια, πολέμησαν και μεταξύ τους και τώρα έχουν αρκετά κατάλοιπα της πληγωμένης εθνικής συνείδησης, που (αν και συνείδηση) δε συνειδητοποιεί ακριβώς την απώλεια αυτών των πρωτείων. Πχ σαν τους διάφορους αγγλοχτυπημένους οπαδούς, που νομίζουν πως έχουν το καλύτερο ποδόσφαιρο στον κόσμο, επειδή κάποτε η Λίβερπουλ, κτλ...
Θαυμάσια ασίστ (που θα έλεγε κι ο ισπανολάτρης Μανόλο) για την επόμενη παράγραφο.

Από αθλητική, ποδοσφαιρική σκοπιά, οι Άγγλοι κι οι Ισπανοί έχουν τα πιο δυνατά πρωταθλήματα και τους πιο ακριβούς συλλόγους, που κυριαρχούν στις ευρωπαϊκές διασυλλογικές διοργανώσεις. Αλλά σε επίπεδο εθνικών ομάδων, θεωρούνται από τους πιο ηττοπαθείς, τους μεγαλύτερους loser διαχρονικά. Η Ισπανία κατάφερε να αποτινάξει αυτή τη ρετσινιά στον προηγούμενο θριαμβευτικό της κύκλο, που μόλις έκλεισε, αλλά οι Άγγλοι παραμένουν εγγύηση για τη (νυχτερινή) διασκέδαση, από τον εκάστοτε τρύπιο τερματοφύλακά τους, μέχρι τον εκάστοτε προπονητή τους, ακόμα και όταν ξεχειλίζει από ταλέντο η ομάδα τους.

Το ωραίο είναι πως η Ισπανία παραμένει τυπικά ενιαία ως εθνική (Roja) και πρωτάθλημα (κι ας έχει ζητήματα με τον Καταλανό Πικέ, που δεν πανηγυρίζει πολύ τα ισπανικά γκολ, χώρια κάτι περίεργες χειρονομίες που κάνει κατά τη διάρκεια του εθνικού ύμνου. Ο οποίος πάντως δεν έχει λόγια, αφενός γιατί σε ποια γλώσσα θα ήταν κι αφετέρου γιατί σιγά μη συμφωνούσαν μεταξύ τους τι να λέει).

Σε αντίθεση με τη Βρετανία, που έχει τέσσερις διαφορετικές εθνικές ομάδες και ξεχωριστά πρωταθλήματα (όπως το σκωτσέζικο). Αλλά το ΗΒ κατεβαίνει με ενιαία αποστολή στους Ολυμπιακούς Αγώνες (σαν τους Γαλάτες που κατέβηκαν ως Ρωμαίοι, μαζί με τους κατακτητές του, στην ομώνυμη περιπέτεια του Αστερίξ). Αλλά οι Βορειο-Ιρλανδοί κατεβάζουν ενιαία εθνική με τους άλλους Ιρλανδούς, τους... ΕΙΡΕγιώτες, σε άλλα αθλήματα. Αλλά οι Ουαλοί έχουν δική τους ποδοσφαιρική ομοσπονδία και εθνική, με τις ομάδες τους όμως να συμμετέχουν στο πρωτάθλημα της Αγγλίας (Κάρντιφ, Σουόνσι). Και για αυτό παίκτες σαν το Ράιαν Γκιγκς έμειναν χωρίς διακρίσεις σε αυτό το επίπεδο, γιατί έπαιζαν σε αδύναμες εθνικές ομάδες, και με την απορία τι θα γινόταν, αν μπορούσαν να παίξουν πχ στην εθνική Αγγλίας (τίποτα πιθανότατα, γιατί εντάξει, Αγγλία είσαι). Αλλά η Ουαλία φέτος είναι η μόνη βρετανική ομάδα που συνέχισε στην οκτάδα, μετά από το μαζικό BRexit στη φάση των 16 (είχε γίνει και το δημοψήφισμα), σε ένα φινάλε που ούτε ο τερματοφύλακας των Ισλανδών δε θα το σκηνοθετούσε καλύτερα.

Και τώρα έχουμε προημιτελικά με το ευρωπαϊκό clasico, Ιταλία-Γερμανία, αλλά αυτά εν καιρώ...

Είχα προβλέψει και ένα μέρος για τη σημερινή πολιτική κατάσταση σε Βρετανία και Ισπανία, και την ελπίδα που έρχεται από το BRexit και τους Podemos, hope, esperanza, από το esperar, που σημαίνει "περίμενε" ως τη Δευτέρα Παρουσία. Αλλά έχουμε ξεφύγει σε έκταση και γενικώς και δε βρέθηκε χώρος. Όχι για την ανάλυση, για την ελπίδα...

Υγ: η αθλητική ανάλυση θα μπορούσε να είναι και μικρότερη (ή και όχι). Αλλά τη βρίσκω αφάνταστα, καθώς φαντάζομαι τα ξινά μούτρα κάποιων στρυφνών, σοβαροφανών δημοσιολόγων, που μας κοιτάνε υποτιμητικά για τα "ταπεινά μας πάθη" κι εκτονώνουν τη δική τους καφενειακή διάθεση στα σοβαρά, πολιτικά θέματα και τις "αναλύσεις" τους για το ΚΚΕ. Αν ξεγκάβλωναν όμως (όπως το λέμε στη Θεσσαλονίκη) λίγο με την μπάλα, μπορεί να ήταν καλύτερα για όλους μας...

Ποιος φοβάται την απλή αναλογική;

Η σημερινή επικαιρότητα θα σήκωνε ίσως μια αθλητικοπολιτική ανάλυση για το EURO, την κωμική εθνική Αγγλίας (Mr Bean και μ-λ-κίες), την ισπανική υποχώρηση, το BRexit και την ακυβερνησία, εν αναμονή της ελπίδας, στην Ιβηρική. Ελλείψει χρόνου όμως, αναβάλλεται για αύριο. Σήμερα το θέμα είναι η απλή αναλογική, που είναι άδολη σαν παραμυθάκι (η πραγματικότητα μπορεί να περιμένει τη σειρά της).

Δίνουμε τόσο βάρος στο πόσο νεοφιλελεύθερη έχει γίνει η (Ν)δφα ή στον Αλέξη που δε φτάνει ούτε στο δαχτυλάκι του Ανδρέα (αυτό με το οποίο έγνεψε στη Δημητρα) κι είναι ένα απλό κακέκτυπο, που τείνουμε να ξεχνάμε πόσο ΠαΣοΚ είναι, πόσο γνήσιοι και βρωμεροί Πασόκοι είναι οι Συριζαίοι. Και το αποδεικνύουν περίτρανα στην περίπτωση της ψήφισης της απλής και άδολης αναλογικής. Η οποία απέκτησε αυτό το παρανόμι στα χρόνια της Αλλαγής, για να καταλήξει κάτι σαν σύντομο ανέκδοτο, σε διάκριση με τη σύνθετη και δόλια πραγματικότητα (που απέχει από τον κόσμο του παραμυθιού).

Η οποία πραγματικότητα λέει πως το ΠαΣοΚ, απ' όπου κι αν προέρχεται, σε οποιαδήποτε εποχή και οποιαδήποτε εκδοχή του, ενδιαφέρεται για τον εκλογικό νόμο μόνο όταν θέλει να κόψει το δρόμο της επάρατης δεξιάς προς την αυτοδυναμία. Και τον μετατρέπει επί... το αναλογικότερον, που εκτός από βιασμός της κοινής λογικής είναι και βιασμός της γλώσσας, κατά το "ολίγον έγκυος" ή μάλλον κατά το "εγκυότερος" (και όχι εγγύτερος, προσοχή μην τα μπερδέψετε).

Εδώ η Πασοκιά προχωράει ένα σκαλί πιο πάνω γιατί το νέο σύστημα βαφτίζεται απλή αναλογική (κι όχι αναλογικότερη), χωρίς συγκριτικό βαθμό και κριτική ικανότητα, για όσους χάφτουν το παραμύθι κι αγνοούν (;) αυτό το περίφημο όριο του 3%. Που είναι κάπως τραγική ειρωνεία να έχεις περάσει ως ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ τραυματικά παιδικά χρόνια γύρω από αυτόν τον πήχη, με το βραχνά αν θα μπορέσεις να τον περάσεις ή θα τον ρίξεις, να μένεις ξάγρυπνος τις εκλογικές βραδιές από την αγωνία, να είσαι το θρίλερ κάθε αναμέτρησης, να φοβάσαι ότι δε θα βρεις ούτε την ψήφο σου, ούτε τα τρία σου (τοις εκατό) με το συμπάθιο, κι ότι θα την πατήσεις όπως το 93' ή σαν τη ΛαΕ το Σεπτέμβρη... και παρόλα αυτά να μην καταργείς το όριο. Εκτός και αν το κρατάς, θεωρώντας το κομμάτι της ιστορίας σου και δεν μπορείς να το αποχωριστείς για συναισθηματικούς λόγους.

(Ιστορική παρένθεση. Ποια ήταν η τελευταία φορά που ξύπνησε (αλλά ευτυχώς για αυτόν δεν ξενύχτησε) με αυτήν την αγωνία ο Σύριζα; Το -όχι πολύ μακρινό- 2009, στο θρίαμβο του ΓΑΠ, όταν πήρε μερικές ψήφους συμπάθειας και της τελευταίας στιγμής, για να μη μείνει εκτός Βουλής. Κι ενώ ενδιάμεσα, είχε φτάσει δημοσκοπικά στο 18%, στην πρόβα τζενεράλε του συστήματος για τον αντικαταστάτη του ΠαΣοΚ -που τέθηκε σε εφαρμογή μια τριετία αργότερα- για να ξεφουσκώσει απότομα μετά από το Δεκέμβρη του 08'. Ο καιρός γαρ εγγύς, αλλά δεν ήταν ακόμα η ώρα του...)

Τα ίδια ακριβώς θα μπορούσε να πει κανείς για τον Καμμένο και τους ψεκασμένους Έλληνες, που φοβούνται για τους μουσουλμάνους βουλευτές, και όχι για τον εαυτό τους, που έχει γίνει κάτι σαν το νέο Σύριζα και το θρίλερ των πρόσφατων εκλογών.

Πέρα από αυτό, βαριέται να μετράει κανείς ψέματα.

Πρώτη φορά αριστερά (καλά εδώ ούτε καν το "πρώτη" δεν είναι αληθές, πόσο μάλλον το "αριστερά" για τη δφα). Πρώτη φορά απλή αναλογική. Το ότι έχει λειτουργήσει στο παρελθόν (δε λέω "και", και στο παρελθόν, γιατί δεν υπάρχει αντίστοιχο παρόν, για να μπει το "και) αναλογικό εκλογικό σύστημα -πχ το 35' πριν το σύμφωνο Σοφούλη-Σκλάβαινα, ή το 50' στις πρώτες μετεμφυλιακές εκλογές- μικρή σημασία έχει. Ώχου, ντάξει μωρέ, σχολαστικέ, ο Νικολακόπουλος είσαι;

Το 3% δεν το καταργούν λέει, για να μπει όριο στις βλέψεις των μουσουλμάνων που θα εξέλεγαν έτσι δικό τους ανεξάρτητο βουλευτή, με γραμμή από το προξενείο. Ενώ τώρα μπορεί να συνεχίσει να παίρνει ο Σύριζα 50% σε Ροδόπη και Ξάνθη, με τις κατάλληλες αριστερές κολεγιές.

Πού είναι άραγε εκείνη η εποχή που ο ενιαίος ΣΥΝ, εξέλεγε -αν θυμάμαι καλά- δικό του μουσουλμάνο βουλευτή (με πολιτικά κριτήρια, χωρίς κολεγιά) και αυτός λέει διαμαρτυρόταν για το θρησκευτικό προσδιορισμό της μειονότητας: αφού εγώ είμαι άθεος, γιατί να θεωρούμαι μουσουλμάνος;

Ποιος φοβάται λοιπόν την απλή αναλογική; Προφανώς τα κόμματα εξουσίας, που ποντάρουν στη λογική της χαμένης ψήφου και την πριμοδοτούν-καλλιεργούν με τα αντίστοιχα εκλογικά συστήματα. Κι όχι μόνο για όσους είναι κάτω από το 3%, χωρίς ρεαλιστικές ελπίδες να το πιάσουν ποτέ (εκτός κι αν είσαι Λεβέντης, και σε αγαπάει ο λαός, περισσότερο κι από το Θάνο Τζήμερο), αλλά και για τους υπόλοιπους, που δεν πρόκειται να κυβερνήσουν ποτέ, άρα γιατί να τους ψηφίσεις;

Κι όχι, προσωπικά δε θα είχα κανένα πρόβλημα να μπει η Ανταρσυα στη Βουλή (μέχρι και τα μ-λ θα είχαν ρεαλιστικές ελπίδες, με απλή αναλογική). Έτσι κι αλλιώς, το πιο πιθανό είναι να μπει ούτως ή άλλως, αργά ή γρήγορα, μόλις κολλήσει η μαγιά με τη ΛαΕ του Λαφαζάνη.

Το κόλπο του Πάκη και του Καραμανλή, που είχαν κάνει τον ισχύοντα νόμο με το bonus εδρών για τον πρώτο, ήταν ότι τσιμπούσαν έδρες από τον δεύτερο, θίγοντας κυρίως το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, για να εξασφαλίσουν ευκολότερα τη συναίνεση των μικρότερων (και ανάμεσά τους και του ΚΚΕ). Εμείς πχ αντί για 15 έδρες που έχουμε τώρα, θα εξασφαλίζαμε 17, αν δεν κάνω λάθος, που δεν είναι δραματική διαφορά, ιδίως σε σχέση με παλιότερες εκλογικές αναμετρήσεις.

Το εκλογικό σύστημα όμως πριμοδοτούσε την εκλογή κυβέρνησης, στρεφόταν εξ ολοκλήρου γύρω από αυτό κι έστελνε όλες τις "χαμένες ψήφους" που αντιστοιχούσαν σε προτιμήσεις και κόμματα που δεν ξεπερνούσαν το 3%, στο πουγγί του πρώτου. Χώρια ο δικομματισμός, η αφόρητη επικοινωνιακή πίεση στα όρια της υστερίας για την αποφυγή της ακυβερνησίας, κοκ.

Αυτός ακριβώς ο φόβος όμως είναι που θα τους εκθέσει ανεπανόρθωτα, αναγκάζοντάς τους να προχωρήσουν σε (ευρύτερες) κυβερνητικές συνεργασίες, ακόμα κι ενός μεγάλου Συνασπισμού (όπως τώρα στην Ισπανια, που δύσκολα βγαίνει κυβέρνηση χωρίς τη συναίνεση των δύο πρώτων) κι έτσι να ρίξουν τις μάσκες του μια ώρα αρχύτερα.

Μπορεί λοιπόν η κουβέντα για το πώς θα εκλέγεται ο διαχειριστής της αστικής εξουσίας, να είναι ένα απλό επικοινωνιακό τέχνασμα της κυβέρνησης, με εντελώς δευτερεύουσα σημασία. Αλλά μπορεί να έχει παράπλευρα οφέλη, σε βάθος χρόνου. Κι από αυτήν την άποψη, οφείλουμε να επαναφέρουμε το ερώτημα και να επιμείνουμε, μέχρι να πάρουμε απάντηση:

Ποιος φοβάται λοιπόν την απλή και άδολη αναλογική;

Η φάμπρικα δε σταματά

Διακόπτουμε τη ροή αναρτήσεων για το BRexit, για να πιάσουμε κάτι άλλο που απασχόλησε πρόσφατα την επικαιρότητα, πριν μπαγιατέψει τελείως. Σημείο εκκίνησης του σημερινού κειμένου είναι ο Λεβέντης, δηλ το σημείο μηδέν, και η περίφημη δήλωσή του για το εργοστάσιο πανό που διαθέτει το ΚΚΕ και τους Πακιστανούς που κρατάνε στους πορείες τα πανό μας. Να αναρωτιέσαι δηλ ποια ζώα μπορεί να ψηφίζουν τέτοιους φωστήρες, μέχρι που κάνεις μια βόλτα στο διαδίκτυο και σου λύνεται η απορία.



Ας χτίσουμε τώρα πάνω σε αυτό το σημείο.

Ένας πρώτος πρόχειρος συνειρμός είναι με το μπεστ-σέλερ (;) (σε κάθε περίπτωση ευπώλητο και εύπεπτο, άλλο που αφήνει παρενέργειες στο στομάχι) της Σώτης Τριανταφύλλου, Εργοστάσιο Μολυβιών (δώσε βάση, πολύ νόημα), όπου επιχειρεί μια κριτική παρουσίαση του ΚΚ και των περιπετειών του, μέσα από τα βιώματα τριών διαφορετικών γενιών (πω-πω νόημα). Κι επειδή αυτοί είναι βγαλμένα από τη ζωή και τη σκέψη Βασίλης Λεβέντης - Σώτη Τριανταφύλλου (κατά το "σκέψη Μάο Τσε Τουνγκ"), που έχουν αναλάβει εργολαβία από κοινού τις αντικομμουνισικές βλακείες.



Παραμένει επίσης πως διευκρίνιση αν οι Πακιστανοί απλώς φτιάχνουν τα πανό στο εργοστάσιο ή τα κρατάνε κιόλας, γιατί εμείς βαριόμαστε και τους εκμεταλλευόμαστε. Κι είναι ζήτημα αν παραμιλάει γιατί είδε πχ κάποιο μπλοκ μεταναστών με το ΠΑΜΕ και του έμεινε, ή μας μπερδεύει στο μυαλό του με τη ΓΣΕΕ, που έχει πάντα ετοιματζίδικα, βιομηχανικά πανό (από το γνωστό εργοστάσιο) ή απλώς παραμιλάει γενικά, χωρίς βοηθήματα και ερεθίσματα από τον πραγματικό κόσμο.

Κι η φάμπρικα η φάμπρικα (η αντικομμουνιστική) δε σταματά...

Μυριάδες τα αναπάντητα ερωτήματα:
το εργοστάσιο λειτουργεί με μονοπρόσωπη διεύθυνση στα πλαίσια του πολεμικού κομμουνισμού ή με τιτοϊκές, αυτοδιαχειριστικές συνταγές; Οι φανταστικοί εργάτες είναι άραγε με τα κλαδικά ή με τα επιχειρησιακά σωματεία και τον εργοστασιακό συνδικαλισμό;
Δεν υπάρχουν απολυμένοι να καταγγείλουν τη στυγνή εργοδοσία και τους στυγνούς κομμουνιστές επιχειρηματίες; Υπάρχουν άραγε επιστάτες και ποια είναι η ακριβής ταξική τους θέση; Το έχουμε πει Πουτίλοφ το εργοστάσιο ή διαλέξαμε κάτι πιο συμβατικό για όνομα; Είμαστε μονοπώλιο στο χώρο ή έχουμε ισχυρό ανταγωνισμό; Με όλες αυτές τις επιχειρήσεις που έχουμε στα λόγια, τα δημοσιεύματα κτλ, γιατί δε μας αναγνωρίζουν τουλάχιστον πως συμβάλλουμε αποφασιστικά στην ανάπτυξη της οικονομίας (που όπου να 'ναι έρχεται), αν θέλουν να είναι συνεπείς με τις βλακείες που λένε;

Ένας άλλος προφανής συνειρμός είναι με το κλασικό κρύο αστειάκι, αμέσως μετά τις ανατροπές, για το κεντρικό εργοστάσιο της ΕΣΣΔ που βάρεσε διάλυση κι έκλεισε, αλλά ξέχασε την αντιπροσωπεία του εδώ ανοιχτή, προς λύπη όσων πίστευαν πως το ΚΚΕ δεν έχει λόγο ύπαρξης παρά μόνο ως ΣΚΕ (Σοβιετικό Κόμμα Ελλάδας) και δε θα επιζούσε μετά το θάνατο της μητέρας πατρίδας.

Και με το πλεονέκτημα της εργοστασιακής πειθαρχίας, που σημειώνει ο Λένιν για τους προλετάριους έναντι των μικροαστών. Που θα τους βάλουμε όμως να δουλέψουν σε ένα εργοστάσιο, όπως έκαναν στην Κίνα επί Π.Ε, χίλια πανό το μήνα προσωπικό πλάνο ο καθένας, για να στρώσουν χαρακτήρα και ταξική συνείδηση.

Υπάρχει επίσης ένα ανέκδοτο (;) που πήρε το μάτι μου κάπου στο διαδίκτυο, με ένα Δαπίτη που του ζήτησαν στο αμφιθέατρο εργοστασιακό τσιγάρο στην αργκό (μήπως έχει εργοστάσιο;) κι αυτός απάντησε καταφατικά, γιατί το πήρε τοις μετρητοίς, αυτολεξεί και στην κυριολεξία. Αλλά εγώ δεν είμαι καπνιστής και δεν τα καταλαβαίνω αυτά.

Κλείνουμε με πολιτικό τραγούδι, Το οποίο περνάει τέτοια κρίση στις μέρες μας, ώστε να θεωρείται τέτοιο πχ το αντισταλινικό της Ουκρανίας στη Γιουροβίζιον ή το "αντιπολιτευτικό" του (εντελώς χίπστερ Συριζαίου στην ψυχή)) Μαραβέγια, του ίδιου που στενοχωριόταν γιατί τα επεισόδια με τα χημικά δεν τον άφηναν να χαρεί τα παγκάκια με το κορίτσι του. Εκτός από τον ιμπεριαλισμό υπάρχει κι η μοναξιά, κι εκτός από τον εαυτό μας, τίποτα άλλο στην πραγματικότητα. Ή ένα άλλο που έβαλε ο Άδωνης για τη ΔΦΑ, χωρίς να ρωτήσει το δημιουργό και χωρίς να αναγνωρίζει τον εαυτό του σε αυτό. Κι έγινε άρχοντας της τουιτερικής καρπαζιάς, για μια μέρα.



Που αν είναι έτσι δηλ κι εγώ θεωρώ πολιτικό τραγούδι τους 2002GR για την Παλαιστίνη.



Και πώς να μην έχει κρίση όμως με αυτούς που το πιάνουν στο στόμα τους τελευταία (για να το λερώσουν). Και δεν είναι μόνο ο Πολάκης με τους αστούς που τρόμαξαν. Με αφορμή ένα σχόλιο του Προλεκάλτ για εκείνο το κείμενο, έψαξα στο γκουγκλ και έπεσα πάνω σε ένα από τα πολλά διαμαντάκια των πρώτων ημερών, που είναι απολαυστικό να το διαβάζεις εκ των υστέρων. Πατήστε εδώ και απολαύστε υπεύθυνα.

Η Διεθνής παιανίζει στην Αθήνα μες το κέντρο και χιλιάδες δακρυσμένοι, χαμογελαστοί άνθρωποι, τραγουδούν με υψωμένες σημαίες και γροθιές. Σε σκοτεινές γωνιές, φανερά αμήχανοι στέκονται μερικοί αστυνομικοί - πουθενά ΜΑΤ...

ΚΚΕ και BRexit

Εν αρχή ήταν η ΕφΣυν και η σπέκουλα για τη "διγλωσσία" του ΚΚΕ, που άλλα λέει μέσα (ως ΚΚΕ εσωτερικού;) κι άλλα έξω. Γιατί -λέει- άλλο το "ούτε-ούτε" του ΓΓ, ούτε BRemain ούτε BRexit, και άλλο να χαιρετίζεις τις τάσεις απογαλακτισμού, εναντίωσης, κτλ, από την ΕΕ. Που δε βγάζει πολύ νόημα βέβαια (δίνεις το χέρι σου σε όποιον σηκώνεται, αλλά του εξηγείς τι χρειάζεται για να μείνει όρθιος), αλλά σημασία έχει να μείνει κάτι στον κόσμο ως αίσθηση, προτού κατακαθίσει η σκόνη.

Η πλάκα είναι πως ακόμα κι αν πάρεις τοις μετρητοίς τα λεγόμενά τους και προσπαθήσεις να βγάλεις άκρη, πέφτεις σε αξεδιάλυτες αντιφάσεις, καθώς ο Κουτσούμπας βγαίνει ο εκφραστής της "σκληρής, αριστερίστικης γραμμής", ενώ ο Μαρίνος και ο Βαγενάς εμφανίζονται "πιο διαλλακτικοί". Αλλά αν το ψάξουμε πχ για τη Συρία και την Ουκρανία, θα δούμε πως τότε έλεγαν τα αντίθετα και μοίραζαν ανάποδα τους ρόλους! Η ομιλία του ΓΓ στην εκδήλωση στο Σπόρτιγκ ήταν "πιο διαλλακτική" ενώ τα άρθρα του Βαγενά πχ "έξαλλος αριστερισμός" που αγνοούσε τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και δεν τις αξιοποιούσε.

Αυτό που είναι πιο κοντά στην αλήθεια είναι πως το ΚΚΕ είναι πολύ προσεκτικό στις διατυπώσεις τους στα πλαίσια των διεθνών του σχέσεων, όπου προσπαθεί να βρει κοινή γλώσσα και ένα πλαίσιο αναφοράς με διάφορα ΚΚ, που δεν έχουν ωστόσο ταύτιση απόψεων με το δικό μας. Από αυτήν την κοινή γλώσσα μέχρι τη "διγλωσσία, η απόσταση είναι τεράστια.

Μετά ήταν η σπέκουλα για το ΚΚΕ που απεμπολεί μια πάγια και χαρακτηριστική θέση του για την αποδέσμευση από την ΕΕ και την αποδυνάμωση της τελευταίας. Ας τα δούμε ένα προς ένα.

Καταρχάς, γενικά μιλώντας, είναι πολύ περίεργο, εφόσον μιλάμε για τακτική, δηλ για το ευέλικτο κομμάτι της στρατηγικής, να θεωρείται ως προδοσία και όχι ως δείγμα τακτικής ευελιξίας (ή τέλος πάντων να κριθεί συγκεκριμένα) η αλλαγή μιας θέσης. Και μάλιστα από τους ίδιους, που σε αντίθετη περίπτωση, θα μιλούσαν για την ίδια κασέτα, απολιθωμένες θέσεις, κοκ.

Ναι αλλά δεν είναι καν αυτή η περίπτωση. Μιλάμε εξάλλου για ένα κόμμα που κατέβαινε με βασικό τρίπτυχο στην προεκλογική περίοδο: διαγραφή χρέους, αποδέσμευση από την ΕΕ, κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων. Για τέτοια εγκατάλειψη του στόχου της αποδέσμευσης μιλάμε...

Πάμε παρακάτω. Παρά τις όποιες αναλογίες μπορεί να βρει κανείς ανάμεσα στα δύο δημοψηφίσματα (το βρετανικό φέτος και το ελληνικό πέρυσι), είναι εμφανώς διαφορετικές περιπτώσεις οι δύο χώρες και το πώς τίθεται το ζήτημα της εξόδου σε κάθε μία, τι στάση τηρεί η κάθε αστική τάξη σχετικά με αυτό και με ποια ενδεχόμενα φλερτάρει. Αλλιώς μπαίνει (αναλύεται, τεκμηριώνεται) δηλ το ζήτημα σε μια χώρα, όπου αναπτύσσονται ισχυρές φυγόκεντρες τάσεις και μια μερίδα των μονοπωλίων της τάσσεται ανοιχτά υπέρ της αποδέσμευσης και αλλιώς στη χώρα μας, όπου ο ευρωμονόδρομος είναι στρατηγική επιλογή της αστικής τάξης.

Παρόλα αυτά, το δια ταύτα είναι και στις δύο περιπτώσεις το ίδιο: αποδέσμευση με κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων κι αλλαγή της τάξης στην εξουσία. Τόσο στη Βρετανία, όπου είναι κομβικής σημασίας να μη στοιχηθεί πίσω από ένα αστικό, ευρωσκεπτικιστικό  μπλοκ η εργατική τάξη κι η πρωτοπορία της, όσο και στην Ελλάδα όπου μια πιθανή αποδέσμευση από μόνη της δε θα αρκούσε για να δώσει επαναστατική, ριζική λύση.

Δηλ το ΚΚΕ θεωρεί προϋπόθεση της αποδέσμευσης τη λαϊκή εξουσία; Και πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτή η τελευταία εντός του ευρωενωσιακού ιμπεριαλιστικού πλαισίου; Δε θα 'ταν σε κάθε περίπτωση καλύτερα τα πράγματα και πιο ευνοϊκά για την υπόθεσή μας αν ήμασταν εκτός ΕΕ;
Ναι. Αλλά αν είναι έτσι, γιατί να μη βάλομε ως αυτόνομα αίτημα και στόχο πάλης και την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα; Δε θα είναι καλύτερα τα πράγματα και πιο ευνοϊκά για την υπόθεσή μας, αν δεν ήμασταν στο ευρώ; Εκτός κι αν πιστεύει κανείς ότι μπορεί να αρχίσει να οικοδομεί σοσιαλισμό εντός ευρωζώνης.
Αλλά αν ακολουθούμε τόσο απλοϊκό σκεπτικό και σκεφτόμαστε σχηματικά σα σχολαστικιστές, θα οδηγούμαστε σε τόσο άθλια συμπεράσματα.

Το ζήτημα (κι η ίδια η ζωή βασικά δεν μπαίνει σε ξεχωριστά κουτάκια, βήματα, στάδια, κοκ, αλλά συγκεκριμένα. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει καμία περίπτωση να κληθούμε να ψηφίσουμε σε κάποιο δημοψήφισμα για την παραμονή μας ή όχι στην ΕΕ (κι η περυσινή αντίστοιχη πρόταση του ΚΚΕ δε θα γινόταν ποτέ δεκτή από το αστικό κοινοβούλιο). Αν για κάποιο λόγο (που σήμερα δε φαίνεται καν στον ορίζοντα) τεθεί ζήτημα αποδέσμευσης, αλλά αυτή μείνει μετέωρη, χωρίς να συνοδευτεί από τα επόμενα, απαραίτητα βήματα (όπως μπαίνουν από το τρίπτυχο του κόμματος), η χώρα δεν πρόκειται να λειτουργήσει ομαλά, σε συνθήκες εργαστηρίου, εντός κάποιας προστατευτικής γυάλας, ώστε να δούμε πώς θα αξιοποιήσουμε την κατάσταση ως μια επαναστατική ευκαιρία, αλλά σε ένα δυσμενές, άγριο περιβάλλον πίεσης και περικύκλωσης (και μάλιστα χωρίς τα εργαλεία και τις δυνατότητες που θα είχε μια επαναστατική εξουσία), όπου κάθε αρνητική επίπτωση θα γύριζε εις βάρος μας, κατά το (αήττητο) σκεπτικό: εσείς δεν ήσασταν που θέλατε την αποδέσμευση; Τα δικά σας λουζόμαστε τώρα...
Κι άντε να εξηγήσεις εκ των υστέρων, και μες στο γενικό χαμό, ότι η δική σου πρόταση είναι τελείως διαφορετική, διαχωρίζεται από αυτήν την κατάσταση, υπήρχε αστερίσκος στο σύνθημα, κτλ...

Η αποδέσμευση δεν μπαίνει ούτε ως προϋπόθεση ή προαπαιτούμενο της λαϊκής εξουσίας, ούτε και αντίστροφα, αλλά ταυτόχρονα, ως το πρώτο βήμα που πρέπει να συνδυαστεί άμεσα με τα υπόλοιπα (και σαν φόρα για το μεγάλο άλμα), αλλιώς θα μείνει μετέωρο και θα καταλήξει σε μια ακροβασία, σαν τον ποδηλάτη που σταματάει να κωπηλατεί στη μέση του σκοινιού. Δυστυχώς για όλους όσους επιμένουν να σκέφτονται σχηματικά (κι ευτυχώς για όλους τους υπόλοιπους) η σημερινή ανάγνωση της κατάστασης, μας λέει πως η ζωή και το επαναστατικό κίνημα δε θα σταματήσει σε ένα πιθανό GRexit (σκέτο με ολίγη) ή ένα δημοψήφισμα κι ότι η πραγματική ζωή κυλάει χωρίς να κοιτάζει τις ιδεοληψίες και τη μελαγχολία του καθενός, συνδέοντας εκ των πραγμάτων κάθε σοβαρό βήμα με το στρατηγικό στόχο που θα το διασφαλίσει. Αρκεί προφανώς κι ο υποκειμενικός παράγοντας να είναι έτοιμος να δράσει σε αυτή την κατεύθυνση και να μην αφήσει την ευκαιρία αναξιοποίητη.

Εκκρεμεί από την αρχή ένα ακόμα ζήτημα. Μήπως έτσι το ΚΚΕ αυτοκτονεί πολιτικά κι εγκαταλείπει την κρίσιμη στιγμή μια πάγια θέση του που την καλλιέργησε κόντρα στο ρεύμα στους πιο δύσκολους καιρούς, (πχ το 92', εν μέσω αντεπανάστασης και ψήφισης του Μάαστριχτ); Απεναντίας.

Υπενθυμίζω ότι ο στόχος πάλης για αποδέσμευση έμπαινε σχετικά αυτόνομα με κεκτημένη ταχύτητα από την εποχή της ΕΟΚ, όταν η έξοδος σήμαινε σχεδόν αυτομάτως σύνδεση με το συνασπισμό των σοσιαλιστικών χωρών και τη Σοβιετική Ένωση που ήταν τότε πολύτιμος σύμμαχος κάθε αντίστοιχης προσπάθειας-διαφοροποίησης. Με άλλα λόγια, ο στόχος της εξόδου δεν ήταν ρεφορμιστικός, αλλά ρεαλιστικός και ο παγκόσμιος συσχετισμός ήταν τέτοιος που διασφάλιζε τους υλικούς όρους για τη συμπλήρωση του στόχου.

Σήμερα που αυτό το ευνοϊκό διεθνές πλαίσιο δεν υφίσταται, δεν υπάρχει τίποτα ευκόλως εννοούμενο για να παραλειφθεί και να μην προβλεφτεί συγκεκριμένα, κανένας επιμέρους στόχος που να μπορεί να σταθεί χωρίς μια συνολική πρόταση κι έξω από αυτήν.

Κατά συνέπεια, αυτό που οφείλει να (συνεχίσει να) κάνει το ΚΚΕ, κατά τη γνώμη μου, είναι να μπει μπροστά, να σηκώσει με θάρρος και έντονα το μέτωπο της αποδέσμευσης, ενάντια σε όλο το φάσμα του αστικού πολιτικού κόσμου, να συσπειρώσει τις αντι-ΕΕ διαθέσεις των λαϊκών μαζών. Και να μη φοβηθεί την επαφή και τη ζύμωση με ευρύτερα λαϊκά στρώματα που η συνείδησή τους φτάνει μόνο ως το σημείο της εναντίωσης με την ΕΕ, χωρίς να έχει σκεφτεί ή να συμφωνεί με το παρακάτω.

Και από την άλλη, να εξακολουθήσει επίμονα να εξηγεί, να ζυμώνει, να καλλιεργεί το σύνθημα και την ανάγκη να συνδεθεί η αποδέσμευση με το στρατηγικό στόχο, να εργάζεται ακούραστα για την ωρίμανση, την ενίσχυση του μαζικού κινήματος και το μπόλιασμά του με αυτούς τους στόχους. Τόσο απλό (στα λόγια) και τόσο σύνθετο συνάμα (στην πράξη).

Στιγμιότυπα ενός διαζυγίου

Το ορατό ενδεχόμενο ενός BRexit φέρνει παραπλεύρως στο προσκήνιο κάποια θεωρητικά ζητήματα περί κρίκων και σοσιαλιστικής μετάβασης (που θα τα δούμε σε επόμενα σημειώματα), καθώς και μια σειρά ποιοτικά χαρακτηριστικά για την αποτίμησή του.

Ανεξάρτητα από την εκτίμηση περί ψευδοδιλήμματος ή μη ουσιαστικού διακυβεύματος (τουλάχιστον όχι αυτό που δηλώνεται) στο δημοψήφισμα, που μπορεί να έχει κανείς, η μεθοδευμένη πίεση που ασκήθηκε από μεγάλο τμήμα της βρετανικής αστικής τάξης και διεθνώς υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, ήταν αναγνωρίσιμη κι εν μέρει πρωτοφανής, όχι τόσο ως προς την ουσία της και την έντασή της, αφού στην Ελλάδα* ζήσαμε από πρώτο χέρι παρόμοιες καταστάσεις και δε μας προκαλούν εντύπωση πχ οι έμμεσες εργοδοτικές συστάσεις για την πολιτική της εταιρίας και την (πιο) σωστή επιλογή ή τα οπαδικά αφιερώματα για τις επιπτώσεις στον αθλητισμό και τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν οι αγγλικές, ποδοσφαιρικές ομάδες (με τη συμμετοχή παικτών που ως τώρα λογίζονταν ως κοινοτικοί). Αλλά ως προς τα μέσα που μεταχειρίστηκε και την αδίστακτη αξιοποίηση -αν όχι ενορχήστρωση- μιας δολοφονίας πολιτικού από το δικό τους στρατόπεδο και των αυθόρμητων συναισθημάτων που προκαλούσε στην κοινή γνώμη.

Από μια άποψη λοιπόν, η ανθεκτικότητα των ψηφοφόρων σε αυτήν την τρομακτική πίεση είναι ενθαρρυντική και δείχνει θετικά αντανακλαστικά. Αν η κυρίαρχη τάξη μπορεί να κινεί τα νήματα στο παρασκήνιο και να επιστρατεύει κάθε πιθανό αθέμιτο μέσο (από τον έλεγχο τραπεζικών κεφαλαίων στα καθ' ημάς έως τη δολοφονία της Κοξ), για να λυγίσει τις αντιστάσεις, παρόλα αυτά δεν ελέγχει πλήρως τις αντιδράσεις του κόσμου, για να τον κινεί σαν μαριονέτα.

Το άλλο καλό νέο της ημέρας είναι ότι η ΕΕ μπορεί να χάσει ακόμα κι από τις μπάμιες (ή κάτι άλλο αντίστοιχα αντιδημοφιλές) αν κονταροχτυπηθούν σε δημοψήφισμα. Η μεγάλη ευρωπαϊκή ιδέα δεν είναι εδραιωμένη ως θέσφατο στις συνειδήσεις των λαών.

Από την άλλη όμως, η θολή κι αντιφατική εναντίωση στην ΕΕ δεν είναι απαραίτητα απαλλαγμένη από την αστική επίδραση ή μη ελεγχόμενη από το σύστημα. Είναι χαρακτηριστικό νομίζω πως όσοι έχουν επαφές με φίλους και σφους που ζούνε στην Αγγλία, θα δουν κόσμο "σοκαρισμένο" όχι επειδή δε βγήκε το Bremain, αλλά με τα ξενοφοβικά, συντηρητικά αντανακλαστικά που φαίνεται να πλειοψηφούν και να δίνουν το τόνο στο στρατόπεδο του BRexit.

Ένα βασικό επιχείρημα εναντίον της ΕΕ πχ ήταν τα χρήματα που δίνει η Βρετανία στα κοινοτικά όργανα (για το φτωχό ευρωπαϊκό νότο, κτλ) ενώ θα μπορούσε να τα διαθέσει για τη βελτίωση του συστήματος υγείας της. Το ωραίο της υπόθεσης είναι πως αυτά τα έλεγαν πχ βουλευτές που ψήφισαν την κατεδάφιση των δομών του λεγόμενου κοινωνικού κράτους και τώρα φαίνονταν να κόπτονται γι' αυτό.

Αν πάντως είναι λάθος να χαρίζουμε ελαφρά τη καρδία, 17 εκ. ψηφοφόρους στο Φάρατζ και το ακροδεξιό κόμμα του (που δεν έχει ούτε το 1/4 αυτής της εκλογικής επιρροής), νομίζω πως εξίσου σημαντικό λάθος είναι να ανακαλύπτουμε με το ζόρι μια μορφή προοδευτικής, αντιιμπεριαλιστικής συνείδησης σε αυτό το ανομοιογενές σώμα. Χώρια που θα ήταν μάλλον φαιδρό να παρουσιαστεί ως αντιιμπεριαλιστική μια λογική ανάκτησης της χαμένης βρετανικής κυριαρχίας απ' την ιμπεριαλιστική ΕΕ.

Κρατώντας αποστάσεις από το σχήμα ντόμινο, του πύργου που καταρρέει, κτλ, εντύπωση προκαλεί το σενάριο δημοψηφίσματος στη Σκωτία (που ψήφισε υπέρ της παραμονής) για απόσχιση από το ΗΒ (Ηνωμένο Βασίλειο) και επανένωσης της Β. Ιρλανδίας (που ψήφισε επίσης υπέρ) με τους υπόλοιπους Ιρλαδνούς, προκειμένου να παραμείνουν στις τάξεις της ΕΕ! Ένα κατά βάση σωστό δηλ αίτημα, σε μια καταστροφική, αντιλαϊκή προοπτική.

Οπότε προκύπτει εύλογα το ερώτημα: εμείς με ποιον είμαστε σφοι;
Κι από την άλλη, το ίδιο ερώτημα προς τους... μαέστρους της τακτικής και τους οπαδούς της θεωρίας της αποδυνάμωσης.
Τι είναι πιο σημαντικό: να αποδυναμωθεί η ιμπεριαλιστική Βρετανία με την απόσχιση, ή να μη δυναμώσει η ιμπεριαλιστική ΕΕ, εγκολπώνοντας εκ νέου στις τάξεις της Σκωτία και Β. Ιρλανδία;

Παρεμπιπτόντως, χρειάζεται μια προσεκτική, στατιστική ανάλυση κι αποτίμηση του αποτελέσματος, με βάση το γεωγραφικό χάρτη και άλλους ποιοτικούς δείκτες. Πέρα από το διαχωρισμό βορρά-νότου και τη διαφοροποίηση Σκωτίας και Β. Ιρλανδίας, υπάρχει η επικράτηση του Bremain σε νεολαία, Λονδίνο κι άλλα αστικά κέντρα, και η αντιστροφή της τάσης αυτής σε παραδοσιακές εργατουπόλεις. Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι η διαφοροποίηση στο εσωτερικό των δύο μεγάλων κομμάτων, όχι μόνο στη βάση τους, αλλά και σε επίπεδο βουλευτών-στελεχικού δυναμικού.

Αυτός ο εσωτερικός διαχωρισμός φαίνεται να αντανακλά και το "διχασμό" της βρετανικής αστικής τάξης, που ομολογώ πως υποτίμησα στην αναφορά μου στο προηγούμενο σημείωμα. Η δική μου εκτίμηση εξακολουθεί να είναι πως το δημοψήφισμα παραμένει ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια της βρετανικής αστικής τάξης, για να παζαρέψει καλύτερους όρους συμμετοχής στην ΕΕ. Σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούσαν να ερμηνευτούν πχ κάποιες αντιδράσεις αξιωματούχων της ΕΕ, που θέλουν να επισπεύσουν τις διαδικασίες που προβλέπει το άρθρο 50 για την έξοδο-αποδέσμευση ενός κράτους-μέλους, προκειμένου να δείξουν αταλάντευτη στάση, πυγμή κι αποφασιστικότητα έναντι οποιασδήποτε βρετανικής αξίωσης. Ή οι δηλώσεις του Γιούνκερ ότι έτσι κι αλλιώς δεν ήταν πολύ δυνατός ο έρωτας μεταξύ ΕΕ και Βρετανίας (που θυμίζει λίγο τα ερωτικά παιχνιδάκια: -Φεύγω. -Εντάξει φύγε! -Θα φύγω! -Μα στάσου, πού πας;). Ή ακόμα κι η παραίτηση Κάμερον, που κερδίζει ίσως λίγο χρόνο με τις εκλογές.

Εν τω μεταξύ κάποιοι λένε ότι αυτός τουλάχιστον προτίμησε να παραιτηθεί, παρά να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα που δεν τον εξέφραζε πολιτικά, σε αντίθεση πχ με την ασυνέπεια λόγων και έργων του Τσίπρα. Ναι, αλλά ποιος ακριβώς λέει πως ο Σύριζα δε συμφωνεί με το πρόγραμμα που εφαρμόζει; Και γιατί να του δώσουμε τέτοια παράσημα, που δεν τα αξίζει;

Από την άλλη βέβαια, δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο μιας τέτοιας όξυνσης των ενδομονοπωλιακών αντιθέσεων στη Βρετανία, που να είναι το ερμηνευτικό κλειδί για αυτήν την εξέλιξη. Όπως λέει κι η ανακοίνωση του ΚΚΕ:
Το γεγονός ότι τέθηκε τόσο έντονα το ζήτημα της αποχώρησης μιας χώρας από την ΕΕ -και μάλιστα του μεγέθους της Βρετανίας- οφείλεται αφ’ ενός στις εσωτερικές αντιθέσεις στην ΕΕ και την ανισομετρία των οικονομιών της και αφ’ ετέρου στη διαπάλη ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κέντρα, που οξύνθηκε σε συνθήκες οικονομικής ύφεσης. Αυτοί οι παράγοντες ενισχύουν το λεγόμενο ευρωσκεπτικισμό, αποσχιστικές τάσεις, αλλά και τάσεις που επιδιώκουν αλλαγή της πολιτικής διαχείρισης της ΕΕ και της Ευρωζώνης.
Για να προσθέσει πιο κάτω: Οι οικονομικές και πολιτικές διεργασίες που δρομολογούνται, τόσο σε επίπεδο της Μ. Βρετανίας, όσο και της ΕΕ, τα παζάρια που θα ακολουθήσουν για τη θέση της βρετανικής αστικής τάξης την επόμενη μέρα, μπορεί να καταλήξουν σε νέες προσωρινές συμφωνίες της ΕΕ με τη Βρετανία.

Σε αντίθεση δηλ με αυτήν του ΚΚΒ, που κινείται σε διαφορετικό μήκος κύματος, υπεραισιόδοξο και κάπως μονόπλευρο, κατά τη γνώμη μου.

Αλλά περισσότερα για το κόμμα και το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, στο αυριανό σημείωμα.

Ανδρέα ζεις (;)

-ΠΑΣΟΚ!

Αυτή ήταν η πρώτη λέξη στην επανένωση του ραδιοφωνικού Fight-Club, τις προάλλες. Για να συνεχίσουν με την (εκλογική) ομπρέλα Τζουμάκα κι άλλες καλτ λεπτομέρειες, που αποδεικνύουν πως αυτή η χώρα είναι -και δεν έπαψε ποτέ να είναι- ΠΑΣΟΚ (άλλο που κατά βάθος είναι λίγο ΚΚΕ και δεν το ξέρει ακόμα).

Κι η (χτεσινή) 23η Ιουνίου είναι μια τελείως ΠαΣοΚ μέρα (κι ας μην ζει πια ο Παναγιωτακόπουλος με τις αφίσες του να μας το θυμίζουν), γιατί ο θάνατος του Παπανδρέου συμπίπτει με τα γενέθλια του Σημίτη που τον διαδέχτηκε και μας δίνει έναν πολύ ωραίο πολιτικό συμβολισμό.



Ζει ο Ανδρέας; Το ερώτημα στον τίτλο της ανάρτησης είναι προφανώς ρητορικό. Και τα διάφορα κακέκτυπά του που κυκλοφορούν σήμερα είναι πιο φαιδρά κι αποτυχημένα κι από τους διάφορους σωσίες του Έλβις. Ένας θάνατος που δεν ήταν απλώς βιολογικός αλλά πολιτικός και σφράγισε το τέλος της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας. Που αν κάποιοι σήμερα προσπαθούν να τη νεκραναστήσουν, αναπολώντας τη "χρυσή, κεϊνσιανή μεταπολίτευση", ματαιοπονούν ακριβώς όσο κι όπως αν δοκίμαζαν να επαναφέρουν στη ζωή το νεκρό Ανδρέα.

Η ελληνική σοσιαλδημοκρατία, που για χρόνια αδυνατούσε να πιάσει ρίζες στη χώρα μας, σε βαθμό που θεωρητικοποιήσαμε αυτήν την αδυναμία κι αγνοήσαμε ακόμα και το εκκολαπτόμενο σπέρμα της στις δικές γραμμές (ΕΔΑ), άνθησε ακριβώς όταν η κυρίαρχη τάξη ένιωσε να απειλείται και χρειαζόταν μια βαλβίδα ασφαλείας, για να εκτονώσει τις κινηματικές ριζοσπαστικές διαθέσεις και να εξουδετερώσει το λαϊκό κίνδυνο. Μια δύναμη που για να μπορέσει να ευδοκιμήσει, εμφανιζόταν να κάνει "αριστερή" κριτική στην κλασική, ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, έριχνε αντι-ιμπεριαλιστικές κορόνες κι υποσχόταν τη διενέργεια δημοψηφίσματος, ώστε να αποφασίσει ο λαός για το μέλλον της χώρας του, εντός ή εκτός ΕΟΚ και να εκπληρωθεί το σύνθημα: ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο.

Που φυσικά δεν το υλοποίησε ποτέ (ούτε καν το δημοψήφισμα, πόσο μάλλον το σύνθημα) γιατί τότε ήταν υπαρκτή η λαϊκή απειλή, και ο υπαρκτός καραδοκούσε στη γωνία. Συνεπώς, αυτή η σύμπτωση της επετείου με το βρετανικό δημοψήφισμα, είναι μια πολύ καλή αφορμή, για να σκεφτεί κανείς ποιο ρόλο καλούνται να παίξουν τέτοιες διαδικασίες στην αστική δημοκρατία, πώς χρησιμοποιούνται, και για ποιο λόγο γίνονται.

Αν η Μαργαρίτα ήταν μια απατημένη σύζυγος, η Ελλάδα λειτουργεί σα μια απατημένη χώρα, που δεν ξεχνάει ποτέ την πρώτη Πασοκάρα και παντοτινή κι αναζητά διαρκώς υποκατάστατά της, αν και έχει αφομοιώσει το κυρίαρχο αφήγημα για τη σατανική περίοδο, που ο κοσμάκης έφαγε ένα κομμάτι ψωμί (ή και κάτι παραπάνω), αλλά καταναλώναμε πιο πολλά απ' όσα παράγαμε, υποθηκεύοντας το μέλλον μας.

Κι οι αστοί δημοσιολόγοι είναι υποχρεωμένοι να μας αναπαράγουν την ίδια κασέτα, στιγματίζοντας στη συλλογική μνήμη την περίοδο που το λαϊκό κίνημα απέσπασε κάποιες κατακτήσεις και μαζί με αυτό να μειώσουν αναγκαστικά και τον Παπανδρέου, ως ηγέτη του λαϊκισμού και του κρατισμού, ενώ θα έπρεπε να του στήσουν άγαλμα για την αριστοτεχνική διαχείριση μιας δύσκολης περιόδου και την ενσωμάτωση ενός ισχυρού και μαζικού λαϊκού κινήματος.

Η κλασική συνταγή του αστικού κόσμου, που κατακεραυνώνει τα ρουσφέτια, καθιστώντας μάλιστα συνένοχο το λαό που τα επιδιώκει (όλοι μαζί τα φάγαμε), ενώ τα χρησιμοποιεί κατά κόρον, για να εκμαυλίσει μαζικά συνειδήσεις.

Και με αυτήν την έννοια, οι εποχές έχουν αλλάξει, αλλά το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ. Στην ενσωμάτωση, το τρίτο μνημόνιο και τα πρόσφατα δημοψηφίσματα. Μένει η Βρετανία που φεύγει που μένει...

Υστερόγραφα

Ανδρέα ζεις, εσύ μας οδηγείς



Ο χαιρετισμός του Χαλβατζή στο ίδιο συνέδριο, όπου τους εξηγεί τι αποφασίσαμε εμείς ένα μήνα πριν, στο 15ο...



Και λίγο φιλοσοβιετικό χαρτί, με Έριχ Χόνεκερ...

Και που λες Βρετανία...

Δεν υπάρχει λόγος να παραμείνουμε, εφόσον δεν ξέρουμε πού πάμε και καθόμαστε στο πίσω κάθισμα...

Αυτή ήταν η δήλωση κάποιου ευρωσκεπτικιστή (νομίζω του Φάρατζ, αλλά είδα φευγαλέα το πλάνο και δεν παίρνω και όρκο) και είναι πολύ χαρακτηριστική του 'διακυβεύματος' που θα έλεγε στα καθ' ημάς κι ένας... αριστερός ευρωσκεπτικιστής, δηλ ένας δεξιός Εαακίτης, από Αράν ή Αρας -γιατί πώς αλλιώς μπορείς να χαρακτηρίσεις πολιτικά κάποιον που βάζει ως στόχο πάλης μόνο -ή κυρίαρχα- την έξοδο από την ευρωζώνη και μετά βλέπουμε, ώσπου να ωριμάσουν οι συνθήκες, ή κάποιος εγχώριος Φάρατζ, για να το θέσουμε σε δημοψήφισμα;

Αν όμως καθόταν στο μπροστινό κάθισμα, έστω και σαν συνοδηγός του γαλλογερμανικού άξονα, δηλ της Γερμανίας; Ή αν ήξεραν από πριν τον προορισμό (-Πού πάμε σύντροφε; -Στο αεροδρόμιο...); Και αν τελικά (κι αρχικά μπορώ να σου πω) το δημοψήφισμα δεν ήταν παρά ένα διαπραγματευτικό χαρτί, που κρατάνε στα χέρια τους οι Βρετανοί, για να παζαρέψουν αυτούς ακριβώς τους όρους και τη θέση τους στο ευρωπαϊκό όχημα -που είναι προφανώς γερμανικό, με ένα κομμάτι γαλλικής τεχνογνωσίας;

Αν όλα αυτά σας θυμίζουν κάτι από τα δικά μας τα περυσινά και την αιτιολόγηση της επιλογής του δημοψηφίσματος από τον Τσίπρα (το χαρτί που έπαιξε η κυβέρνηση στις περίφημες 17 ώρες) καλώς το κάνουν. Με τη διαφορά ότι άλλο διαπραγματευτικό βάρος έχει ως παίκτης το ελληνικό κράτος κι άλλο ο βρετανικός λέοντας, έστω και ξεδοντιασμένος, έστω και αν δεν είναι σε θέση να διεκδικήσει προφανώς τη μερίδα του λέοντος για την αστική τάξη του.

Δεν είναι όμως μια χρυσή ευκαιρία αποσταθεροποίησης, που θα πυροδοτήσει μια κρίση ντόμινο, για να καταρρεύσει σαν (χάρτινος) πύργος του Τζένγκα το οικοδόμημα της ΕΕ και μετά έχω φέρει για να παίξουμε Ταμπού (που είναι η ιερή αγελάδα της ΕΕ) και Τρίβιαλ, αν και ταιριάζει καλύτερα το Ρισκ και το Στρατέγκο στην κοφτερή, γεωστρατηγική μας θωριά.

Το ζήτημα όμςω είναι δούμε τη συγκεκριμένη κατάσταση κι όχι τις αφηρημένες επιθυμίες μας. Θέλω να πω ότι το ζήτημα δεν μπαίνει γενικά, ιδεολογιο-πολιτικά, αν δηλ μπορεί να γίνει ή όχι κρίκος ένα πιθανό Brexit και πώς τοποθετούμαστε απέναντι σε αυτό ή αν απαρνούμαστε συνολικά τους κρίκους και τα υποτάσσουμε όλα στο μεγάλο επαναστατικό άλμα ή κατά άλλους στη Δευτέρα Παρουσία (λες και πίστεψαν ποτέ στην πρώτη οι Φαρισαίοι). Η ανάλυσή μας οφείλει να είναι συγκεκριμένη και να διαβλέψει πως είτε βγει το BRexit είτε το BRemain, όχι απλά δε θα αλλάξει χέρια η εξουσία και δε θα κλονιστεί στο παραμικρό (που είναι σωστό) αλλά ότι βασικά δε θα υπάρξει καμία αλλαγή ούτε ως προς το ειδικό ζήτημα, δηλαδή δε θα υπάρξει κανένα BRexit, τουλάχιστον άμεσα, με τα υπάρχοντα δεδομένα. Γιατί η ψήφος και το αποτέλεσμα έχουν απλώς συμβουλευτικό κι όχι δεσμευτικό χαρακτήρα και γιατί καμιά πολιτική δύναμη της Βρετανίας δε σκοπεύει να αξιοποιήσει το αποτέλεσμα προς αυτήν την κατεύθυνση, παρά μόνο ως μοχλό πίεσης, για να αποσπάσεις κάποιες υποχωρήσεις. Δεν ξέρω αν αυτό επιβεβαιώνει θεωρητικά το σχήμα της αλληλεξάρτησης, αλλά κατά τη γνώμη μου, κανείς στρατηγικός παίκτης δεν επιδιώκει αυτή τη στιγμή το BRexit. Ακόμα και οι ΗΠΑ, που είναι προνομιακός εταίρος-καθοδηγητής της Βρετανίας, την προτιμά ασφαλώς εντός ΕΕ, για να (προσπαθήσει να) ελέγξει καταστάσεις κι όχι αποσπασμένη εκτός παιχνιδιού.

Συμπερασματικά, αυτό που γίνεται σήμερα δεν είναι η έξοδος ή η παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ. Το να πιστεύει κανείς το αντίθετο, είναι σα να πιστεύει πως στο δικό μας περυσινό δημοψήφισμα, αυτό που κρινόταν ήταν αν θα έχουμε συμφωνία ή όχι (δηλ GRexit) κι όχι οι όροι με τους οποίους θα έκλεινε αυτή η τελευταία. Οι αστοί δεν έχουν πιεστεί/υποχρεωθεί να κάνουν αυτό το δημοψήφισμα και δεν πρόκειται να μας χαρίσουν το όπλο που θα ακυρώσει μια στρατηγική τους επιλογή. Ακόμα κι αν γινόταν κάτι τέτοιο όμως, θα έγραφαν πολύ απλά το δημοψήφισμα και το αποτέλεσμά του στα κατάστιχά τους, όπως έκαναν δηλ πολλές φορές μέχρι σήμερα, για την επικύρωση κάποιας συνθήκης (Ευρωσύνταγμα, Μάαστριχτ) όπου ήταν συνταγματικά υποχρεωμένοι να καταφύγουν στη λαϊκή ετυμηγορία.

Υπάρχουν δυο ακόμα παράμετροι.
Η πρώτη είναι η ταξική λύσσα με την οποία υπερασπίζεται το BRemain ένα μεγάλο τμήμα της βρετανικής (και όχι μόνο) αστικής τάξης, σε βαθμό που κάποιες επιχειρήσεις να αφήνουν στην άκρη τα προσχήματα και να υποδεικνύουν στους υπαλλήλους τους ποια είναι η πολιτική της εταιρίας και η επιθυμητή εξέλιξη που εξυπηρετεί τα συμφέροντά της (χωρίς βέβαια να προσπαθούν να επηρεάσουν στο παραμικρό -αλίμονο!- την κρίση του προσωπικού, απλώς κουβέντα να γίνεται, δεν μπορεί να μιλάμε συνέχεια για τον καιρό, σαν νερόβραστοι Άγγλοι). Το μόνο που δεν έχει γίνει ακόμα, είναι ξέρω εγώ στην ανάκρουση των εθνικών ύμνων πριν από του αγώνες του EURO, εκεί που ακούγεται από τα μεγάφωνα η έκκληση να σηκωθούν για τον ύμνο της πρώτης ομάδας και να παραμείνουν όρθιοι για αυτόν τη δεύτερης, να πουν κάτι σαν: ladies and gentlemen, please BRemain standing for the national anthem of...

Απ' όσο ξέρω πάντως, κανείς δεν αμφισβητεί πως η πλειοψηφία της αστικής τάξης έχει ταχθεί υπέρ της παραμονής, κι ένα μειοψηφικό κομμάτι υποστηρίζει την έξοδο-αποχώρηση, ενώ ένα τρίτο ταλαντεύεται, όπως δείχνει πχ η στάση του Μέρντοχ που μοίρασε τα κουκιά και τις εφημερίδες του, σαν τους (λέμε τώρα) ταλαντευόμενους Εαμίτες παππούδες, που ψήφιζαν ΚΚΕ, αλλά έβγαζαν τους συγγενείς τους να ψηφίσουν ΠαΣοΚ, για να μη βγει η (μπλε) Δεξιά.

Θέλω να υπενθυμίσω όμως πως αντίστοιχα λυσσαλέα ήταν κι η αντίδραση της δικής μας αστικής τάξης στο περυσινό δημοψήφισμα, χωρίς αυτό να καθορίζει το χαρακτήρα του ή να αλλάζει κάτι ως προς την ουσία. Δεν είναι ο ετεροκαθορισμός από τον αντίπαλο που καθορίζει τη δική μας στάση, ούτε αποτελεί πάντα ασφαλές κριτήριο για την εκτίμηση των γεγονότων ο γνωστός τακτικός κανόνας που λέει: ό,τι δε συμφέρει τον αντίπαλό μου, είναι προς το δικό μου συμφέρον.

Δεύτερη και τελευταία παράμετρος, το Lexit,  που στηρίζουν το νέο ΚΚΒ και άλλες δυνάμεις, επιχειρώντας να οριοθετήσουν σαφώς τη δική τους διακριτή λογική από τον ακροδεξιό εθνικιστή Φάρατζ και τους ομοίους του. Κάποιοι αριστεροχωριανοί θέλουν να χρησιμοποιήσουν αυτήν την τακτική επιλογή ενάντια στο "κοντόφθαλμο και σεχταριστικό ΚΚΕ που παραμένει στην καθαρότητα του 'ούτε-ούτε' κι εξισώνει τους δύο πόλους". Εγώ δε νομίζω ότι χρειάζεται να το παίξουμε έξυπνοι και να υποδείξουμε στους Βρετανούς συντρόφους τι στάση θα κρατήσουν. Κι έχω την εντύπωση πως ανεξάρτητα αν συμφωνεί κανείς ή όχι τηρούν μια στάση που νιώθεται (όπως λέει κι ο ποιητής).

Αυτό που δεν έχω καταλάβει είναι ποια ακριβώς δικαίωση νιώθουν οι διάφοροι αριστεροχωριάτες για τους Βρετανούς και ποιες αναλογίες βρήκαν με τη δική τους στάση. Εκτός κι αν θεωρούν πως το ΚΚΒ έκανε πχ προεκλογική λεζάντα στον αντίστοιχο Βρετανό Τσίπρα και χειροκρότησε, έτσι για την ξεφτίλα του πράγματος, τον αντίστοιχο Βρετανό Καμμένο (δηλ το Φάρατζ) ή έκανε κοινές συγκεντρώσεις, στοιχιζόμενο άκριτα στην ίδια καμπάνια, τη μεγαλειώδη συγκέντρωση του ΟΧΙ και δε συμμαζεύεται.

Κλείνοντας, το ψευτοδίλημμα άραγε θα το λέγαμε false dilema (isn't it?) ή μήπως υπάρχει άλλη φράση που να το αποδίδει καλύτερα;

Η επιχείρηση Μπαρμπαρόσα κι η ετοιμότητα της ΕΣΣΔ

Σαν σήμερα, 75 χρόνια πριν, ξεκινούσε η επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, δηλ η επίθεση των ναζί εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης, που κατέληξε σε βάθος χρόνου στη συντριπτική τους ήττα και τη μεγάλη Αντιφασιστική νίκη των λαών. Κι αυτό παρά την αρχική τους προέλαση, κατά την οποία έφτασαν στα προάστια της Μόσχας, του Λένινγκραντ, αλλά και στις όχθες του Βόλγα, που διαρρέει το Στάλινγκραντ. Κι είναι αυτή ακριβώς η αρχική προέλαση που τροφοδότησε μια σειρά αστικούς μύθους για τον αιφνιδιασμό του Στάλιν, το κατά πόσο ήταν ετοιμοπόλεμος κι αξιόμαχος ο Κόκκινος Στρατός, κτλ, κατά το γνωστό σχήμα που λέει πως οι θρίαμβοι κι οι επιτυχίες είναι αποτέλεσμα της λαϊκής πρωτοβουλίας (που δρα προφανώς αυτόβουλα, χωρίς ηγέτες και καθοδήγηση), ενώ για κάθε πιθανή (έστω και προσωρινή) αποτυχία ή σκοτεινό σημείο ευθύνεται αυτή ακριβώς η ηγεσία.

Σε αυτό το πλαίσιο η κε του μπλοκ κρίνει σκόπιμο να αντιγράψει κάποια αποσπάσματα από το βιβλίο του Βασίλη Σαμαρά (του πίσω μ-λ), Γιάλτα ή Πότσνταμ, και συγκεκριμένα από το κομμάτι με τίτλο "από το Μόναχο στο Πότσνταμ" και το δεύτερο μέρος που αναφέρεται στην "αντιμετώπιση της γερμανικής επίθεσης". Τα οποία πιστεύω ότι έχουν αρκετό ενδιαφέρον κι απαντάνε ουσιαστικά σε ορισμένα ζητήματα. Καλή ανάγνωση

Ένα άλλο κεφάλαιο σχετίζεται με την ειδικότερη προετοιμασία της Σ.Ε. απέναντι στον επερχόμενο πόλεμο (πολιτικά, οικονομικά, στρατιωτικά). Ως προς το πρώτο, η απόδειξη βρίσκεται στον τρόπο που πολέμησε ο σοβιετικός λαός. Η μεγάλη "απορία" όλων των αστών συγγραφέων, είναι το πώς δεν κλονίστηκε το σοβιετικό καθεστώς παρ' όλες τις ήττες που στο πρώτο διάστημα υπέστη ο Κόκκινος Στρατός. Μια άλλη τους "απορία" είναι το άμεσο φούντωμα του ανταρτοπόλεμου στα μετόπισθεν του γερμανικού στρατού αμέσως μετά τη γνωστή έκκληση του Στάλιν. Ο Ρ. Καρτιέ αναφέρεται στις εκκλήσεις του Τσόρτσιλ στους Γάλλους να μη συνθηκολογήσουν αλλά να συνεχίσουν τον αγώνα με κάθε τρόπο, συμπεριλαμβανομένου και τους ανταρτοπόλεμου. Και σχολιάζει αυτήν την έκκληση υποστηρίζοντας "ότι ανταρτοπόλεμος" μπορεί να αναπτυχθεί μόνο ενάντια σε έναν κατακτητή όταν αυτός αρχίζει να εξασθενεί και όχι στη φάση που θριαμβεύει".

Από τη μεριά του έχει "δίκιο". Στην πλευρά της Γαλλίας είχαμε πχ τον Βεϊγκάν με τους "φόβους" του, που ούτε ήθελε ούτε βέβαια μπορούσε να εμπνεύσει μια τέτοια κατεύθυνση. Στη Σ.Ε. είχαμε άλλου είδους σχέση του λαού με την ηγεσία του. Ο Ζ. Ελλενστάιν αναφέρει ότι σε όλο το διάστημα που κατείχαν τα σοβιετικά εδάφη οι Γερμανοί δεν μπόρεσαν να αντλήσουν παρά το 1/7 αυτών που άντλησαν στο ίδιο διάστημα από τη μικρότερη σε έκταση κατεχόμενη Γαλλία. Το αποδίδει -και σωστά- στο ότι στη Σ.Ε. βρήκαν πολύ μικρότερη ανταπόκριση και διάθεση συνεργασίας από αυτήν που βρήκαν ανάμεσα στην αστική τάξη της Γαλλίας.

Στον οικονομικό τομέα, και ειδικότερα όσον αφορά την εκβιομηχάνιση υπήρξε μια ανάλογη κατάσταση. Είναι γνωστό ότι για έναν πόλεμο εκείνης της κλίμακας η ανάπτυξη της βιομηχανίας είναι ένας όρος εκ των ων ουκ άνευ.

Η εκβιομηχάνιση της ΣΕ αποτελεί ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο με πολλές και πολύ σημαντικές πλευρές. Αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ είναι η πλευρά που σχετίζεται με τον επερχόμενο πόλεμο. Και δεν υπάρχει ούτε ένας που να αμφισβητεί την τεράστια σημασία που έπαιξε το σοβιετικό βιομηχανικό δυναμικό στην εξέλιξη του πολέμου. Το μόνο που υπάρχει είναι μία ακόμη "απορία" τους. Πώς η ΣΕ σε διάστημα λίγων μόνο χρόνων κατόρθωσε από το μηδέν να κατακτήσει ένα βιομηχανικό επίπεδο τέτοιο που να μπορεί να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της εποχής.

Αν το γεγονός ότι η ΣΕ από γενική άποψη περίμενε τον πόλεμο δεν αμφισβητείται στα σοβαρά από κανέναν, κάπως αλλιώς τοποθετείται το ζήτημα για διάστημα ανάμεσα στην υπογραφή του συμφώνου μη επίθεσης ΣΕ-Γερμανίας και τη γερμανική επίθεση.

Αλλά και εδώ ακόμα δεν έχουμε ολοκληρωμένες και "ευθείες" τοποθετήσεις και αυτό που συναντάμε περισσότερο είναι πλαγιοβολές σε αναφορά με τον υποτιθέμενο "εφησυχασμό" του Στάλιν, και τον συνακόλουθο "αιφνιδιασμό' του.

Αναφερθήκαμε προηγούμενα στη μεταφορά γερμανικών στρατευμάτων στην Ανατολή, ακόμα από την περίοδο της μάχης της Αγγλίας. Η μεταφορά αυτή συνεχίστηκε μέχρις ότου ο βασικός όγκος του γερμανικού στρατού μεταφέρθηκε ανατολικά. Όλα αυτά γίνονταν με κάθε μυστικότητα, αλλά είναι αδύνατο κινήσεις αυτής της κλίμακας να μη γίνονται αντιληπτές.

Και βέβαια δεν μπορούμε να κάτσουμε και να συζητάμε σοβαρά το αν η σοβιετική ηγεσία τις είδε ή δεν τις είδε και αν τις έλαβε ανάλογα υπόψη. Όταν ο Μολότοφ διαμαρτύρεται στο Χίτλερ για τις κινήσεις των γερμανικών στρατευμάτων ήδη γνωρίζει περί τίνος πρόκειται. Όταν προωθείται η αναδιάρθρωση της σοβιετικής ηγεσίας και ο Στάλιν αναλαβαίνει πρόεδρος του συμβουλίου των επιτρόπων του λαού (πρωθυπουργός) στις 6/5/1941 αυτό γίνεται ενόψει των εξελίξεων που επέρχονται. Όταν το 1940 αποφασίζεται η αύξηση των δαπανών για αμυντικές δαπάνες σε 43% του συνολικού προϋπολογισμού (Ζ. Ελλενστάιν) αυτό δείχνει κάποια πράγματα.

Μια ακόμη "απορία" των Δυτικών, είναι το θαύμα της μεταφοράς της βιομηχανίας πέρα από τα Ουράλια. Εμείς το μόνο που θα πούμε εδώ σε σχέση με αυτό, είναι πως δεν έγινε όπως κατά τη θεολογία πλάστηκε ο ουρανός και με ένα "γεννηθήτω" του Στάλιν. Τέτοια θαύματα στη συγκεκριμένη γήινη πραγματικότητα προϋποθέτουν μια πολύ σοβαρή προεργασία και προετοιμασία.

Υπάρχουν ωστόσο και πολύ πιο σαφείς ενέργειες που δείχνουν ποια επίγνωση των πραγμάτων είχε η σοβιετική ηγεσία. Στις 5/5/1941

"ο Στάλιν σε λόγο του προς τους νέους αξιωματικούς αναφέρει: Πρέπει να ετοιμαζόμαστε να αντιμετωπίσουμε οποιοδήποτε αιφνιδιασμό" (Ζ. Ελλενστάιν). "Την παραμονή της εισβολής το σοβιετικό υπουργείο άμυνας εξέδιδε την ακόλουθη ανακοίνωση: Προς... κλπ 1) Στις 22 ή 23 Ιούνη είναι δυνατόν να διενεργηθεί αιφνιδιαστική επίθεση των Γερμανών στο μέτωπο των περιοχών Λένινγκραντ-Βαλτικής-Δυτικών περιοχών Κιέβου και Οδησσού. Η γερμανική επίθεση μπορεί να αρχίσει με προκλητικές ενέργειες (κατά το προηγούμενο της Πολωνίας σ.σ.). 2) Τα στρατεύματά μας οφείλουν να μην παρασυρθούν από καμιά προκλητική ενέργεια ικανή να δημιουργήσει σοβαρές περιπλοκές. Ταυτόχρονα τα στρατεύματα των περιοχών ... οφείλουν να είναι έτοιμα να αποκρούσουν ενδεχόμενες αιφνιδιαστικές επιθέσεις Γερμανών ή των συμμάχων τους..."

Ο Ζ. Ελλενστάιν που παραθέτει το απόσπασμα το τοποθετεί στα επιχειρήματα με τα οποία στηρίζει την άποψη για αιφνιδιασμό του Κόκκινου Στρατού. Βεβαίως πρόκειται για αυθαίρετη ερμηνεία. Εμείς το "διαβάζουμε" διαφορετικά το κείμενο. Να συνεχίσουμε όμως.

"Στις 22/6/41 ο σοβιετικός στρατός είναι κινητοποιημένος κατά 80%... Έχοντας αντιιληφθεί τις γερμανικές βλέψεις, οι Ρώσοι πραγματοποίησαν πυκνότερη συγκέντρωση στρατευμάτων στην Ουκρανία... (Ρ. Καρτιέ).

Ας αναφερθούμε όμως και στο Χρουτσόφ. Σε αυτόν που στη "μυστική" έκθεση στο 20ό Συνέδριο κατηγόρησε το Στάλιν πως "αιφνιδιάστηκε". Ο Μίλοβαν Τζίλας στο παθιασμένα αντισταλινικό βιβλίο του "Συνομιλίες με το Στάλιν", χωρίς να το θέλει ίσως, μας δίνει μια πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία. Αναφέρει πως σε συζήτησή του με το Χρουτσόφ αυτός του ανέφερε πως την παραμονή της γερμανικής επίθεσης του τηλεφώνησε από τη Μόσχα ο ίδιος ο Στάλιν και τον ειδοποίησε να είναι σε συναγερμό γιατί είχε την πληροφορία ότι οι Γερμανοί ήταν πιθανόν να αρχίσουν την επίθεση την επομένη, 22 Ιουνίου, Βέβαια ο Χρουτσόφ, πολιτικός υπεύθυνος τότε για την Ουκρανία, όταν μιλούσε με τον Τζίλας δε φανταζόταν ίσως ότι κάποτε θα του ήταν χρήσιμο να πει τα ακριβώς αντίθετα.

(...)

Ένα μεγάλο μέρος της επιχειρηματολογίας για αιφνιδιασμό της σοβιετικής ηγεσίας στηρίζεται στις ήττες που υπέστη το πρώτο διάστημα ο κόκκινος στρατός και στην οπισθοχώρησή του. Η συλλογιστική πάνω στην οποία στηρίζονται τα ανάλογα συμπεράσματα, λέει πάνω-κάτω τα εξής: Ο κόκκινος στρατός στο πρώτο διάστημα υπόστηκε ήττες, άρα δεν ήταν προετοιμασμένος, άρα η σοβιετική ηγεσία αιφνιδιάστηκε,

Το ότι μια τέτοια λογική είναι αυθαίρετη αυτή καθαυτή είναι το ένα ζήτημα. Το σημαντικότερο ωστόσο είναι ότι αυτή ανατρέπεται από τη συγκεκριμένη εξέταση των πραγματικών δεδομένων. Γιατί ούτε η σοβιετική ηγεσία "αιφνιδιάστηκε" ούτε ο κόκκινος στρατός ήταν απροετοίμαστος. Όλοι αυτοί "ξεχνάν" κάποια πράγματα.

"Ξεχνάν" πχ ποιες εκτιμήσεις υπήρχαν -αν όχι από τους ίδιους- από την πλευρά που εκπροσωπούν σε εκείνη την περίοδο. "Ξεχνάν" ότι περίμεναν να συντριβεί ο κόκκινος στρατός από τις πρώτες μέρες των μαχών, και συνακόλουθα να διαλυθεί η Σ.Ε.

Στις 23/6/1941 (την επομένη της επίθεσης, σ.σ.) ο Αμερικανός υπουργός εξωτερικών Κνοξ ανακοινώνει στο Ρούσβελτ πως σύμφωνα με τις πιο έγκυρες γνώμες που μπόρεσε να συγκεντρώσει, ο Χίτλερ θα χρειαστεί έξι εβδομάδες με δυο μήνες για να διαλύσει τη Ρωσία" (Ζ. Ελλενστάιν). "Όλοι οι εμπειρογνώμονες έδιναν στο γαλλικό στρατό ένα συντελεστή αξίας διπλάσιο ή τριπλάσιο από εκείνο του ρωσικού στρατού" (Ρ. Καρτιέ). "Το τέλος της ρωσικής αντιστάσεως οι Δυτικοί το προσδιορίζουν όπως περίπου οι Γερμανοί. Η βιαιότητα των μαχών πιο πολύ ανησυχεί τον Τσόρτσιλ παρά τον καθησυχάζει. Σκέπτεται πως με τις μάχες αυτές γίνονται πιο εμπειροπόλεμα εκατομμύρια μαχητών, που θα είναι τρομεροί αντίπαλοι όταν σημάνει η ώρα της επίθεσης εναντίον της Αγγλίας. Στην Αμερική εξακολουθούν να επιμένουν στην αρχική εκτίμηση της κατάστασης. Ο Χίτλερ χρειάζεται τρεις μήνες για να τελειώνει με τη Ρωσία (Ρ. Καρτιέ).

Ο κόκκινος στρατός όμως και σε πείσμα των εκτιμήσεων "όλων των εμπειρογνωμόνων" τελικά νίκησε. Και από αυτό το καταλυτικό γεγονός όλοι αυτοί ανασύρουν ταχυδακτυλουργικά ό,τι νομίζουν ότι τους βολεύει, για να ενισχύσουν την -ήδη δοσμένη- "εκτίμησή" τους.

Κριτικάρουν πλέον τον κόκκινο στρατό, γιατί δε νίκησε από την αρχή. Στην ουσία, γιατί δεν ήταν τότε (1941) ο καλύτερος του κόσμου, εκείνος ο στρατός που οι ίδιοι θεωρούσαν κατώτερο από το γαλλικό, έναν στρατό που διαλύθηκε σε τρεις μέρες από τη γερμανική επίθεση.

Γιατί -αυτό λεν τα δεδομένα- στα 1941 ο πιο πλήρης, ο πιο ολοκληρωμένος στρατός του κόσμου ήταν ο γερμανικός. Και μάλιστα -αν εξαιρέσουμε τον κόκκινο στρατό- με μεγάλη απόσταση από όλους τους άλλους στρατούς. Και αυτό το στρατιωτικό δεδομένο ήταν από τα βασικά στοιχεία που καθόριζαν τον οπορτουνισμό στη στάση των Δυτικών όχι μόνο στην αρχή, αλλά σε όλη τη διάρκεια του πολέμου. Ο κόκκινος στρατός στην αρχή των εχθροπραξιών, όντως δεν ήταν και δε θα μπορούσε να είναι ο πληρέστερος του κόσμου. Έγινε στην πορεία. Και έγινε ο καλύτερος του κόσμου ακριβώς επειδή υπήρχαν οι προϋποθέσεις και η υποδομή (υλικές και ιδεολογικές), και επειδή πάρθηκαν έγκαιρα τα αναγκαία μέτρα και στη σωστή κατεύθυνση.

Ας δούμε όμως περισσότερο συγκεκριμένα κάποια πράγματα. Από άποψη κινητοποίησης και γενικής ετοιμότητας, ήδη αναφέραμε προηγούμενα, ότι ο κόκκινος στρατός ήταν κινητοποιημένος, συγκεντρωμένος στα σύνορα, και με πυκνότερη τη διάταξή του στην Ουκρανία, όπου ακριβώς βρισκόταν το "κέντρο βάρους" της γερμανικής επίθεσης, όπως φάνηκε στη συνέχεια. Οι δυνάμεις αυτές βρίσκονται σε ετοιμότητα, και πέρα από όσα ήδη αναφέραμε, αυτό φαίνεται και από τον τρόπο της άμεσης αντίδρασής τους στη γερμανική επίθεση.

Η ρωσική όμως αντίδραση εκδηλώνεται με ταχύτητα που καταπλήσσει στρατεύματα συνηθισμένα να κερδίζουν οριστικά την υπεροχή πάνω στον αντίπαλο. Από τις 22 Ιουνίου το βράδυ (ημέρα έναρξης της γερμανικής επίθεσης σ.σ.) τα σώματα στρατού του Ραϊχενάου και του Στιλπνάγκελ είναι κιόλας υποχρεωμένα να αντιμετωπίζουν σφοδρές αντεπιθέσεις" (Ρ. Καρτιέ).

Όσον αφορά το θάρρος και την αποφασιστικότητα των μαχητών του κόκκινου στρατού, αυτή δεν αμφισβητείται από κανέναν. Έχουν όμως κάτι να πουν και εδώ κάποιοι. Έχουν να χύσουν κάποια κροκοδείλια δάκρυα για τους στρατιώτες που "θυσίαζε" ο Στάλιν. Εμείς εδώ "δεν έχουμε" να αντιτάξουμε κανένα επιχείρημα. Απλώς ξέρουμε ότι όλοι αυτοί ήταν έτοιμοι για την αντίθετη περίπτωση.

"Η πρώτη έκπληξη προήλθε από το θάρρος των πολεμιστών, τη στιγμή που όλοι υπέθεταν ότι ο μπολσεβικισμός είχε εξαφανίσει τον πατριωτισμό και περίμεναν μια ηθική κατάρρευση" (Ρ. Καρτιέ).

Η έλλειψη λοιπόν μαχητικότητας θα αποδείκνυε την αντιλαϊκότητα κλπ του καθεστώτος. Η ύπαρξή της "αποδεικνύει" πάλι το ίδιο. Κι εμείς, πια, τι να πούμε.

Μια άλλη κατηγορία ενάντια στο Στάλιν, αφορούσε τον οπλισμό, την υλική υποδομή του κόκκινου στρατού. Μια κατηγορία που την επανέλαβε επίσημα ο Χρουτσόφ στο 20ό Συνέδριο:

Τη στιγμή της γερμανικής εισβολής δε διαθέταμε πια το παλιό υλικό που είχε χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή οπλισμού και δεν είχαμε ακόμη το καινούριο υλικό.

Βέβαια ο Χρουτσόφ ψεύδεται αδιάντροπα. Ας συγκρατήσουν ωστόσο οι αναγνώστες τα λεγόμενά του. Μέσα στο συνολικό ψεύδος υπάρχει κάτι σημαντικό όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Και σε αυτόν όπως σε όλους που επαναλαμβάνουν τις ίδιες κατηγορίες, υπάρχει και η αναίρεσή τους, είτε στο ίδιο σημείο, είτε πιο κάτω (όταν υποχρεώνονται να αναφερθούν συγκεκριμένα), είτε στις αντιφάσεις που παρουσιάζονται μεταξύ τους.

Από το 1939 προγραμματίζεται η κατασκευή νέου τύπου αεροπλάνων και η μαζική τους παραγωγή αρχίζει το πρώτο εξάμηνο του 41... νέοι τύποι τανκς... πυροβόλων... (κατιούσες) (Ζ. Ελενστάιν)

Αμέσως από τις 23/6 οι άνδρες του Φον Κλάιστ ανακαλύπτουν ένα άρμα άγνωστου τύπου, το Τ34, σχεδιασμένο θαυμάσια, εξοπλισμένο ισχυρά, άτρωτο από το γερμανικό αντιαρματικό των 37 χιλιοστών, εκτός από τις ερπύστριες και τη σχάρα του κινητήρα του". "Η δεύτερη έκπληξη προήλθε από την αφθονία του υλικού και συγκεκριμένα του αριθμού των ρωσικών αρμάτων". "Στις 4/8/41 γίνεται σύσκεψη του Χίτλερ με τους διοικητές της ομάδας στρατιών Μίττε. Οι στρατηγοί εκφράζουν παράπονα για τα νέα σοβιετικά άρματα, τις κατιούσες... Ο Χίτλερ λέει σε κάποια στιγμή στον Γκουντέριαν: "Αν είχα πιστέψει πως οι Ρώσοι είχαν τόσα άρματα όσα λέγατε στο βιβλίο σας "Achtung Panzer" νομίζω πως δε θα είχα αρχίσει αυτόν τον πόλεμο". Ο Γκουντέριαν είχε μιλήσει για 10.000 σοβιετικά άρματα. Οι υπολογισμοί του ήταν πιθανότατα κατώτεροι κατά 50% από την πραγματικότητα. (Ρ. Καρτιέ).

Δε νομίζουμε ότι ως προς αυτό καθαυτό το ζήτημα έχουμε να προσθέσουμε τίποτα.

Ο φασισμός ξανάρχεται

πολιτική ανασκόπηση του EURO

Τα γλυκερά κλισέ για την πολιτική που δεν (πρέπει να) μπλέκει με το ποδόσφαιρο και τον αθλητισμό γίνονται τόσο πιο αφόρητα, όσο περισσότερο παίζουν μπουνιές με τα πραγματικά γεγονότα.

Στην πραγματικότητα λοιπόν, δεν υπάρχει τίποτα πιο πολιτικό από το δόγμα no politica της ΟΥΕΦΑ και την επιλεκτική εφαρμογή του. Μετά από τα αιματηρά επεισόδια της πρεμιέρας μεταξύ Άγγλων και Ρώσων χούλιγκαν, οι αρχές επέβαλαν ποινή αποκλεισμού με αναστολή, δηλαδή αποκλεισμού αν ξανασυμβεί το παραμικρό επεισόδιο, από τη διοργάνωση στη Ρωσία (και να πεις πως χρειάζονταν βοήθεια οι Ρώσοι για να αποκλειστούν), άφησε όμως στο απυρόβλητο την Αγγλία, ξεχνώντας το ρητό που λέει πως χρειάζονται δύο για να χορέψεις τάνγκο. Μην ξεχνάτε εξάλλου πως στην Αγγλία, ο χουλιγκανισμός έχει εξαλειφθεί από τα χρόνια της Θάτσερ, και αν τα γεγονότα δε συμφωνούν με αυτό, τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα.

Για όσους είχαν μείνει με την αμφιβολία για την πολιτική σκοπιμότητα κάποιων αποφάσεων, ήρθε να τη διαλύσει μια εξωποδοσφαιρική αφορμή και ο αποκλεισμός σύσσωμης της ρωσικής ομάδας στίβου (κι όχι κάποιων μεμονωμένων αθλητών) από τη WADA (που διώκει τις περιπτώσεις ντοπαρίσματος). Ευτυχώς δηλαδή που οι Ρώσοι έχουν αναλάβει τη διοργάνωση του Μουντιάλ το 18', αλλιώς μπορεί να τους απέκλειαν κι από αυτό (καλομελέτα έρχεται).
Όσο για την Ουκρανία, έγινε η πρώτη ομάδα που αποκλείστηκε μαθηματικά από τη συνέχεια της διοργάνωσης. Κι εδώ δυστυχώς δεν υπήρχαν οι ψήφοι κάποιας ειδικής επιτροπής για να ανατρέψει το αποτέλεσμα, όπως στη Γιουροβίζιον, και να της δώσουν την πρόκριση ή και το χρυσό.

Κατά τα άλλα, παρακολουθούμε ένα φεστιβάλ χουλιγκανισμού κι εθνικιστικής έξαρσης στις κερκίδες. Αν ο αθλητισμός είναι θεωρητικά μια εκλεπτυσμένη μορφή προσομοίωσης του πολέμου και ειρηνικής εκτόνωσης των άγριων, πολεμοχαρών ενστίκτων του ανθρώπου, σήμερα εξελίσσεται σε μία από τις πιο επικίνδυνες και βίαιες εκδηλώσεις της προχωρημένης καπιταλιστικής σαπίλας. Μόνο που εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με αποπλανημένους ερασιτέχνες που αφιονίζονται, μεθούν, παρασύρονται κι εκτονώνονται. Αλλά με οργανωμένες, επαγγελματικές ομάδες, άκρως επικίνδυνες κι εγκληματικές.

Τα θεμέλια του κοινού ευρωπαϊκού σπιτιού τρίζουν κάτω από ποτάμια μπίρας κι αίματος, συγκρούσεις λαών που μέχρι πρότινος ζούσαν αδελφωμένοι, ξεθαμμένα πάθη που γιγαντώνονται για να κρύψουν τις συνέπειες της κρίσης και τα οξυμένα προβλήματα κάτω από το χαλάκι, και βασικά την επέλαση του νεοφασισμού, τόσο στις χώρες όπου ηττήθηκε ο σοσιαλισμός που γνωρίσαμε (και τώρα λούζονται τις συνέπειες), όσο και στην "προηγμένη, πολιτισμένη, δυτική Ευρώπη".

Οι οπαδοί μοιάζουν με εκστρατευτικά σώματα του Μεσαίωνα, που εισβάλλουν στις πόλεις, τις βανδαλίζουν και τις λεηλατούν, έρχονται σε μάχες σώμα με σώμα, μεθούν και την πέφτουν στον άμαχο, γυναικείο πληθυσμό. Και η πλάκα είναι ότι η Γαλλία παραδίδεται στο έλεος των βαρβάρων που εκπροσωπούν υποτίθεται τις πολιτιστικές αξίες της Ευρώπης σε αντίθεση με τους... άγριους απεργούς και τους μουτζαχεντίν μουσουλμάνους, που απειλούσαν να τινάξουν τη βιτρίνα της διοργάνωσης στον αέρα -κι η χώρα ήταν πάνοπλη, σαν αστακός, για να τους αντιμετωπίσει.

Η μόνη πολιτική διεργασία που δεν μπορεί να περιμένει κανείς να αποτυπώσει στις κερκίδες και το χορτάρι, είναι μια επαναστατική διαδικασία. Όπως είπε κι ο δικός μας Φερνάντο Σάντος σε μια συνέντευξη τύπου, πριν το δεύτερο αγώνα της Πορτογαλίας, όταν ρωτήθηκε για την ενδεκάδα: θα κάνουμε μερικές αλλαγές, αλλά μην περιμένετε καμιά επανάσταση. Αυτή έγινε το 74' (εννοώντας προφανώς την επανάσταση των γαριφάλων)!
Με κάτασπρο πανί ένα καράβι, σαράντα χρόνια έχει να φανεί...

Υγ1: Η μόνη εξαίρεση στο νεοναζί κανόνα είναι οι οπαδοί της Ιρλανδίας. Είναι τρελοί αυτοί οι Ιρλανδοί, αλλά είναι παιδιά για σπίτι. Τραγουδούν νανουρίσματα σε ένα παιδί που ξύπνησαν με τα συνθήματά τους, τραγουδούν συνθήματα στους γάλλους αστυνομικούς που τους λένε να διαλυθούν, καντάδα σε μια νεαρή Γαλλίδα. Τραγουδάν ακόμα και για την Ακτή Ελεφαντοστού, που έχει παρόμοια χρώματα στη σημαία της. Αλλά τη λένε σε ένα φίλο τους που τους πούλησε για μια κοπέλα (ο Τομ γνώρισε μια κοπέλα και δεν ήρθε, μη γίνεις σαν τον Τομ) και στο ματς της πρεμιέρας με τους Σουηδούς είχαν ένα πανό που έλεγε ότι πήγαν εκεί απλά και μόνο για τα κορίτσια των Σουηδών.
Χώρια η τρέλα των βορειο-Ιρλανδών (που δεν τους συμπαθούμε όμως τόσο, όσο τους αυθεντικούς) για έναν παίκτη που δεν έχει σκοράρει καν στη διοργάνωση (δεν είμαι καν σίγουρος αν έχει παίξει), αλλά έχει εμπνεύσει το σουξέ της διοργάνωσης.



Υγ2: δε νομίζω πως χρειάζεται αγωνιστικό σχόλιο για μια τόσο φτωχή σε θέαμα διοργάνωση, όπου δεν υπάρχει καν η αγωνία και το σασπένς της πρόκρισης, πολλές φορές, με το ανεκδιήγητο σύστημα διεξαγωγής, όπου πολλές ομάδες προτιμάνε να βγουν τρίτες για να προκριθούν, παρά να ρισκάρουν κάτι περισσότερο.

Το μόνο που σημειώνω, ανεξαρτήτως (της δεδομένης) συμπάθειας, είναι πως αν οι Ισπανοί σήμερα δε χάσουν από τους Κροάτες και βγουν πρώτοι στον όμιλό τους, έχουν ανοιχτό δρόμο τουλάχιστον ως τα ημιτελικά, την ίδια στιγμή που στην άλλη πλευρά του ταμπλό, θα γίνει το έλα να δεις ήδη από τα προημιτελικά (αν όχι πιο νωρίς), με το Γαλλία-Αγγλία να φαίνεται ήδη στον ορίζοντα (στην ίδια πλευρά του ταμπλό είναι η Ιταλία και εκτός απροόπτου και η Γερμανία).

Υγ3: μπορείτε επίσης να διαβάσετε στο Ατέχνως ένα κείμενο για το επικό πέναλτι του Πανένκα, που έφτιαξε δική του σχολή, και χτες έκλεισαν 40 χρόνια από την πρωτότυπη, μαγική εκτέλεση.

Του πνεύματος

Οι μεν συνθήκες ώριμες, το δε πνεύμα απρόθυμο κι ηττοπαθές, μαθημένο να ψάχνει δικαιολογίες και να κρύβεται πίσω από τις (υπερώριμες πάντως) συνθήκες.

Η γιορτή του (λεγόμενου αγίου) πνεύματος είναι τουλάχιστον αυτοαναιρούμενη, εφόσον επαφίεται στην επουράνια επιφοίτησή του και όχι στην επίγεια καλλιέργειά του. Τουλάχιστον βοήθησε όσους έφυγαν το τριήμερο κι απέφυγαν τον καύσωνα της τσιμεντούπολης.

Άσε που είναι ζήτημα ποιοι ακριβώς γιορτάζουν κι αν αργούν μόνο σήμερα ή απέχουν γενικώς από κάθε πνευματική δραστηριότητα. Εξάλλου, κάθε μη χειρωνακτική εργασία, δεν είναι απαραίτητα μια πνευματική διαδικασία, δημιουργική κι ευχάριστη ως απασχόληση. Όπως γράφει στη στήλη του και ο μεγάλος (ηλικιακά) Καίσαρης, το καθημερινό γράψιμο δεν είναι πνευματική εργασία. Και επίσης να προσθέσω πωσ στη μπλογκόσφαιρα και γενικά στο διαδίκτυο παράγουμε περισσότερα κείμενα απ' όσα μπορούμε να καταναλώσουμε, κι είναι αναπόφευκτο κάποιο μπούχτισμα. Η ασφυξία με όσους πουλάνε πνεύμα, με φτηνές (οινο)"πνευματώδεις" ατάκες κι η ατροφία των πνευματικών πνευμόνων που μένουν χωρίς το απαραίτητο οξυγόνο.

Σήμερα το πνεύμα κυλιέται, ξοδεύεται, περιφέρεται άσκοπα, χωρίς να αναπτύσσεται, ψάχνει τρόπο να το σκάσει από την πραγματικότητα, να αποδράσει από τις μίζερες συνθήκες, αντί να κατακτήσει τις μάζες και να γίνει υλική δύναμη.

Το ζητούμενο δεν είναι να αντιπαραθέσουμε μηχανιστικά το ένα απέναντι στο άλλο, το πνεύμα και την ύλη, αλλά να δούμε τη σύνδεσή τους, πώς θα αλλάξουν οι υλικές συνθήκες, για να αλλάξει και το αντιπνευματικό πνεύμα των καιρών, με τους... πνευματικούς και τις καφετζούδες. Κι αντίστροφα, πώς θα σπάσει η δύναμη της συνήθειας-αδράνειας των παθητικών συνειδήσεων, για να χτίσουν την κοινωνία του μέλλοντος, όπου ο βασικός προβληματισμός θα είναι πώς θα δέσουν τα υλικά και τα ηθικά κίνητρα. Γιατί αν υποτιμήσουμε μία από τις δύο πλευρές, θα είναι σα να βαδίζουμε με το ένα πόδι, όπως θα έλεγε και μια κινέζικη παροιμία.

Το ζήτημα είναι να σπάσουμε τον πλαστό δυισμό που αντιπαραθέτει τον ιδεαλισμό στο χυδαίο υλισμό, ενώ δεν είναι παρά οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Να μην αναζητήσουμε με πνεύμα νοσταλγίας κάποιο εξιδανικευμένο παρελθόν, αρχαίο πνεύμα αθάνατο, που το χάσαμε, μαζί με τα πνεύματα (τις ψιλές και τις δασείες) από τη γλώσσα μας και τη διδασκαλία των αρχαίων από το πρωτότυπο (που για κάποιους είναι η βασική αιτία της πνευματικής παρακμής). Αλλά να σκεφτούμε συγκεκριμένα πού και πώς (σε ποια κοινωνία και με ποιους υλικούς όρους) αναπτύχθηκε το πνεύμα, η φιλοσοφία, οι κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες. Και να προσπαθήσουμε παράλληλα να ερμηνεύσουμε πώς εκεί η θεωρία έγινε θεραπαινίδα της πράξης και ξέπεσε στο επίπεδο της στείρας απολογητικής.

Ένα φάντασμα πλανάται

...πλάνην οικτρά

Αυτή είναι μια γνωστή φράση των κλασικών από το κομμουνιστικό μανιφέστο. Κι αυτός είναι ο τίτλος που διάλεξε για το βιβλίο του ο Ευτύχης Μπιτσάκης, λίγο καιρό αφού η Σοβιετία ανελήφθη εις ουρανούς, όπου δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει την έφοδό της, κι ο (ανώριμος) κομμουνισμός, δηλ ο σοσιαλισμός, ήταν πια ένα φάντασμα που πλανιόταν πάνω από την καπιταλιστική δύση και στοίχειωνε την ιστορική μνήμη των αστών.

Ένα βασικό χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι ακριβώς ο χρόνος έκδοσής του, το ευρωσωτήριο 1992, μόλις μερικούς μήνες μετά την τελευταία πράξη της ΕΣΣΔ, ενώ το πτώμα της ήταν ακόμα ζεστό, αν και ήδη διαμελισμένο, κι όχι αργά το σούρουπο, που έρχεται το πουλί της σοφίας να φωτίσει τη σκέψη μας. Είναι διακριτή η βιασύνη του Μπιτσάκη να προλάβει τον απόηχο των γεγονότων, για να απαντήσει στις αγωνίες και τα ερωτήματα του κόσμου που τα παρακολουθούσε αμήχανος ή να κάνει καλές πωλήσεις.

Αυτό αποτυπώνεται και στο περιεχόμενο του βιβλίου, που είναι περισσότερο ένα χρονικό-αλμανάκ στο μεγαλύτερο μέρος του και παρουσιάζει μεγαλύτερο δημοσιογραφικό-ιστορικό ενδιαφέρον για μερικές λεπτομέρειες και την πολύ καλή αποδελτίωση του τύπου της εποχής που προσφέρει (πχ μια συλλεκτική συνέντευξη του Μιχάλη Ράπτη-Πάμπλο στο Πριν, το 91'), παρά για το θεωρητικό κομμάτι και τις ερμηνείες που μας δίνει.

Το βιβλίο είναι σχετικά ογκώδες, αλλά γεμάτο επαναλήψεις, αντιφάσεις (τυπικής λογικής), αστικά κλισέ κι εύκολους αφορισμούς. Για παράδειγμα, ενώ συχνά-πυκνά κατακεραυνώνει τη συνωμοτική αντίληψη της ιστορίας και το νεοσταλινικό ιερατείο -sic- δηλ το ΚΚΕ, που την ασπάζεται, ο ίδιος αναφέρεται πολλές φορές στην προδομένη επανάσταση (όπως κι ο Τρότσκι, τον οποίο έχει σε μεγάλη εκτίμηση) και στον επαίσχυντο Γκόρμπι, που πρόδωσε (όχι την υπόθεση του σοσιαλισμού γενικά, αλλά) την Περεστρόικα, η οποία οδηγήθηκε σε αποτυχία!!

Το πιο εντυπωσιακό σε όλα αυτά, δεν είναι η ρηχή, επιφανειακή ματιά (που μπορεί να δικαιολογηθεί εν μέρει από τη μικρή χρονική απόσταση από τα γεγονότα), αλλά ότι το βιβλίο επανεκδόθηκε σχεδόν αυτούσιο, είκοσι χρόνια μετά, από το ΚΨΜ, κι ο συγγραφέας δεν ένιωσε την ανάγκη να τοποθετηθεί αυτοκριτικά για κάποιες εκτιμήσεις του, να προβεί σε ουσιαστικές διορθώσεις ή συμπληρώσεις και να προσθέσει κάτι περισσότερο. Αντιθέτως καταφέρεται αυτάρεσκα ενάντια στα ιερατεία και τις ηγεσίες της Αριστεράς (του Ναρ συμπεριλαμβανομένου, καθώς σε μία από τις σπάνιες σωστές θέσεις του για το σοσιαλισμό, παραλλήλισε -λέει- τη θεωρία του Μπιτσάκη με τον κρατικό σοσιαλισμό του Μπίσμαρκ) που δεν ανοίγουν αυτή τη συζήτηση για τα αίτια της διάλυσης και δεν έχουν σκύψει στα γεγονότα για να τα μελετήσουν.

Με άλλα λόγια, η δική του συμβολή είναι θετική και πολύτιμη, γιατί μένει σε όσα είχε γράψει το 90', ενώ το ΚΚΕ πχ που έχει ασχοληθεί επισταμένα σε μια συνδιάσκεψη κι ένα συνέδριο με το θέμα των ανατροπών και του σοσιαλισμού, όχι. Τουλάχιστον ο Μπιτσάκης έχει την προνοητικότητα να αφαιρέσει από αυτή τη "βελτιωμένη έκδοση" το κεφάλαιο όπου αναφερόταν κριτικά στην ηγεσία του ΚΚΕ (ευτυχώς όμως έχω κρατημένη την πρώτη έκδοση και την κατάλληλη στιγμή θα αξιοποιηθεί).

Ανάμεσα στα πολλά κι όχι πάντα μαρξιστικά που αραδιάζει ο Ε.Μ. βρίσκουμε το χαρακτηρισμό της σοβιετίας ως "πυραμιδικής κοινωνίας υπαλλήλων", ό,τι και αν σημαίνει αυτό για ένα μαρξιστή, που όσο παρήγαν, τόσο φτώχαιναν.
Αναφέρεται σε ανελεύθερα, αυταρχικά καθεστώτα ("χωρίς ελευθερία και χωρίς βούτυρο στο ψωμί..." όπως λέει ένα παράθεμα), που έπεσαν κάτω από το βάρος λαϊκών εξεγέρσεων!
Κάνει λόγο για κόκκινο τρομοκρατία, γκούλαγκ και ψυχιατρεία, ένα φοβερό κύκλο αίματος, ενώ αναπαράγει σχεδόν αυτούσια τη ναζιστική εκδοχή για το Κατίν και τα θύματα της... σταλινικής αντεπανάστασης (sic).
Θεωρεί πως το ΚΚ Τσεχοσλοβακίας αντιμετώπιζε το 68' και την Άνοιξη της Πράγας από τη σκοπιά της σοσιαλιστικής προοπτικής, που δεν το άφησαν να πραγματώσει.

Στα πλαίσια της... επαναθεμελίωσης, λέει πως πρέπει να ξαναδούμε όλη τη μαρξιστική θεωρία για το σοσιαλιστικό κράτος καθώς και τις αναλύσεις των κλασικών του αναρχισμού!
Στο ίδιο πνεύμα, σημειώνει τα εξής για τους δικούς μας κλασικούς.

Στο έργο τους, εκτός από κενά ή περιθωριακές αναλύσεις, θα βρούμε στοιχεία οικονομισμού, μηχανιστικού ντετερμινισμού, αστικού επιστημονισμού, αστικών καταλοίπων σχετικά με την έννοια της προόδου, ουτοπικές απόψεις για την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, για ταύτιση της κομμουνιστικής κοινωνίας με κάποια κοινωνία της αφθονίας, κλπ.

Οι επαφές του με τον Αλτουσέρ δεν του επιτρέπουν να ξεπέσει στο θανάσιμο αμάρτημα του οικονομισμού (που είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των αστικών προσεγγίσεων) κι έτσι θεωρεί την (εργατική) δημοκρατία ως προϋπόθεση αλλά και μοχλό προώθησης της κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής, σημειώνοντας αισιόδοξα πως όπου εφαρμόστηκε η αυτοδιαχείριση, σημειώθηκε άνοδος της παραγωγικότητας.

Κι αφού επιστρατεύσει τα ανέκδοτα περί ανέκδοτου κοινωνικού σχηματισμού, μας δίνει το τελειωτικό χτύπημα με τον ορισμό της βασικής αντίθεσης της σοβιετικής κοινωνίας, που ξεφεύγει από τη σφαίρα της παραγωγής κι αναφέρεται στο εποικοδόμημα.

Σε αυτή τη βάση αναπτύχθηκε μια νέα, παράγωγη αντίθεση, που θα γινόταν με το χρόνο κυριαρχική: η αντίθεση κόμματος-κράτους και κοινωνίας. Δηλαδή, το χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης και οι διεθνείς συνθήκες δεν επέτρεψαν να αρθεί η αναντιστοιχία των τυπικών μορφών σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας με τις υπάρχουσες παραγωγικές δυνάμεις. Το γεγονός αυτό οδήγησε βαθμιαία στην ιδιοποίηση, από το κόμμα-κράτος, βασικών λειτουργιών που κανονικά θα ανήκαν στην κοινωνία. (...) Η βαθύτερη αιτία της κρίσης ήταν συνεπώς η όξυνση της αντίθεσης κόμματος-κράτους και κοινωνίας που πήγαζε από τη μη ουσιαστική κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και την ατροφία των θεσμών της εργατικής δημοκρατίας.

Σε αυτά τα πλαίσια εισάγει-προτείνει τον όρο "κρατικός σοσιαλισμός" (λες και μπορεί να υπάρξει σοσιαλισμός χωρίς κράτος), όχι γιατί πιστεύει πως υπήρξε ο δεύτερος, αλλά τονίζοντας το στοιχείο του κρατισμού (sic) -όρος που θυμίζει τα τηλεοπτικά κηρύγματα των τηλεοπτικών ειδησεογραφικών δελτίων, μόνο που εδώ αναφέρεται σε συνθήκες σοσιαλισμού.

Αν θα επιμέναμε, λοιπόν, να χαρακτηρίσουμε με μια έννοια τις κοινωνίες σοβιετικού τύπου, θα έπρεπε η έννοια αυτή να εκφράζει το χαρακτήρα των παραγωγικών σχέσεων και τη θεμελιώδη εσωτερική αντίθεση αυτών των κοινωνιών. Νομίζω λοιπόν ότι η έννοια κρατικός σοσιαλισμός θα μπορούσε να εκφράσει τα κύρια χαρακτηριστικά αυτών των κοινωνιών: την ανατροπή της αστικής τάξης, την ύπαρξη στοιχείων εργατικού κράτους και ταυτόχρονα την επιβολή του κράτους στην κοινωνία και την ανακοπή της πορείας κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής.

Σε μεταγενέστερα κείμενά του, ο ΕΜ παίρνοντας πιθανότατα υπόψη και κάποιες κριτικές στο βιβλίο του, καταφέρνει να στρογγυλέψει αρκετά προβληματικά σημεία και να παρουσιάσει μια προσέγγιση με περισσότερες μαρξιστικές αξιώσεις, που θα άξιζε ίσως να παρουσιαστεί κριτικά. Αλλά σε αυτήν την πρώτη προσέγγιση, καταφέρνει απλά να αποδείξει πως η αναθεώρηση που ενδύεται το μανδύα της επαναθεμελίωσης (για να ξεθεμελιώσει τις βάσεις του μαρξισμού) στέκεται θεωρητικά πιο κάτω κι από τη χειρότερη εκδοχή του στείρου, απολογητικού μαρξισμού, που έκλεισε τη θεωρία σε μικρές, κατανοητές φόρμουλες και στην αποστέωση, μακριά από τους ζωντανούς χυμούς της.

Κλείνοντας, οφείλω μια διόρθωση για ένα δικό μου λάθος και μια αποκατάσταση της αλήθειας, καθώς ο (λανθασμένος) όρος "σοσιαλιστικός τρόπος παραγωγής", που χρέωσα σε προηγούμενο κείμενο στο μαοϊκό Τσιριγώτη, δεν απαντάται στο δικό του βιβλιαράκι για την Π.Ε. στην Κίνα, αλλά στο βιβλίο του πολύ Ευτύχη Μπιτσάκη...

Μια σούμα για την κρίση

Στα προηγούμενα μέρη παρουσιάσαμε σε τρεις συνέχειες, με εκτενή αποσπάσματα από το βιβλίο του Σακελλαρόπουλου για την κρίση και την κοινωνική διαστρωμάτωση στην Ελλάδα, τα βασικά σημεία ενός (ευρύτατα διαδεδομένου στο ελληνικό αριστεροχώρι) ερμηνευτικού σχήματος της καπιταλιστικής κρίσης σε παγκόσμια, ευρωπαϊκή και ελλαδική κλίμακα. Η συγκεκριμένη προσέγγιση επιλέχτηκε γιατί αποτελεί μια τυπική και συνοπτική εκδοχή μιας αντίληψης που υπάρχει σε διάφορες μικροπαραλλαγές, που παρουσιάζουν κάποια βασικά κοινά γνωρίσματα.

-Ο κομβικός ρόλος της κρίσης του 73'
Κατά το Μαυρουδέα, κάθε μεγάλη οικονομική κρίση σηματοδοτεί μια νέα περίοδο και μια δομική αλλαγή στην αρχιτεκτονική του καπιταλιστικού συστήματος. Έτσι, η κρίση του 29' άνοιξε το δρόμο στο new deal και τον κεϊνσιανισμό, (ο οποίος όμως επικράτησε μόνο μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και την καταστροφή-απαξίωση μεγάλης μερίδας κεφαλαίου, στη βάση της ανοικοδόμησης), ενώ η πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του 70' καθόρισε την "αλλαγή υποδείγματος" και την επικράτηση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου. Αντιστοίχως, περιμένουμε να διαφανούν τα χαρακτηριστικά της νέας περιόδου, που σηματοδότησε η κρίση του 08', μετά την "εξάντληση του προηγούμενου μοντέλου συσσώρευσης".

Σε κάθε περίπτωση, αν αληθεύει ότι ο παγκόσμιος καπιταλισμός δεν κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει πλήρως την κρίση του 73' και να αναχαιτίσει την πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους, παρά την ενισχυτική ένεση που του έδωσαν οι ανατροπές της διετίας 89-91, επιβεβαιώνεται ταυτόχρονα κι η εκτίμηση πως η αστική τάξη διεθνώς έχει την τάση να αμβλύνει τις συνέπειες της κρίσης, αναβάλλοντας χρονικά την εκδήλωσή τους, που μετατοπίζεται χρονικά προς τα πίσω. Το μόνο που καταφέρνει έτσι, όμως, είναι μια παροδική και αναιμική περίοδος ανάκαμψης, που τη διαδέχεται μια νέα, σφοδρότερη κρίση, με εντονότερες, οξυμένες αντιφάσεις, που σωρεύονται διαρκώς στο καζάνι που σιγοβράζει κι απειλούν να τινάξουν το καπάκι και να εκραγούν, με απρόβλεπτες συνέπειες.

-Τραπεζικό σύστημα
Η θεωρία της χρηματιστικοποίησης, που δείχνει τα αδιέξοδα του καπιταλιστικού συστήματος και της εναγώνιας προσπάθειάς του να ανιστρέψει τις συνέπειες της πτωτικής τάσης του μέσου ποσοστού κέρδους δεν ερμηνεύεται ως επιβεβαίωση της σύμφυσης του χρηματιστικού και του βιομηχανικού κεφαλαίου, που περιλαμβάνει ο Λένιν στα βασικά χαρακτηριστικά του ιμπεριαλισμού, αλλά ως μια υπέρβασή του, με την καθολική επικράτηση του τραπεζικού τομέα. Δημιουργεί συνεπώς το έδαφος για την εισδοχή από την πίσω πόρτα του ιδεολογήματος του καζινοκαπιταλισμού -που αναπτύσσεται εις βάρος της... πραγματικής παραγωγής. Ενώ στην πιο ριζοσπαστική εκδοχή του, καταλήγει στο (μεταβατικό) στόχο της κρατικοποίησης των τραπεζών, θεωρώντας ουσιαστικά πως μπορεί η καρδιά του συστήματος, δηλ οι τράπεζες, να χτυπάνε φιλολαϊκά σε ένα ξένο, αντιλαϊκό σώμα. Μεταβατικό υβρίδιο-Φρανκεστάιν.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό.

-Κρίση ανταγωνιστικότητας
Η καπιταλιστική κρίση λοιπόν, στα καθ' ημάς, δεν ερμηνεύεται μαρξιστικά ως κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίων (κι όχι υπερπαραγωγής προϊόντων, που ακούγεται συχνά) που δεν μπορούν να επενδυθούν, εξασφαλίζοντας το μέγιστο κέρδος, στα πλαίσια της διευρυμένης αναπαραγωγής, ούτε καν ως τέτοια που εκδηλώνεται όμως ως κρίση χρέους (ένα άλλο "αγαπημένο" ιδεολόγημα για το αριστεροχώρι) αλλά ως κρίση ανταγωνιστικότητας για την περίπτωση της Ελλάδας.

Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι ακριβώς το ίδιο, με το ότι μια μικρή επιχείρηση έκλεισε μες στην κρίση, γιατί δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί τα μονοπώλια στον κλάδο της. Αυτό όμως δε μας λέει απολύτως τίποτα για το χαρακτήρα και τα αίτια της κρίσης.

Επιπλέον, αυτή ακριβώς η ανάλυση δείχνει τα αδιέξοδα και τις αντιφάσεις του όποιου μεταβατικού σχεδίου-προγράμματος. Εφόσον αυτό το τελευταίο προετοιμάζει θεωρητικά το επαναστατικό άλμα στις σημερινές συνθήκες και πάντα εντός των πλαισίων του καπιταλισμού, ακολουθώντας λοιπόν υποχρεωτικά τους δικούς του νόμους, πώς ακριβώς σκοπεύει αυτή η μεταβατική διαδικασία να αντιμετωπίσει το ζήτημα της μειωμένης ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας; Αγνοούν μήπως οι διάφοροι αναλυτές ότι ο βασικός (αν όχι μοναδικός) τρόπος να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου είναι να μειώσει το κόστος παραγωγής, δηλ την αξία της εργατικής δύναμης, δηλ τους μισθούς και τα μεροκάματα; Και μήπως τελικά καταλήγουν έτσι, σε αυτό ακριβώς που ισχυρίζονται πως αποφεύγουν;

Η αναφορά στα προβλήματα ανταγωνιστικότητας του ελληνικού καπιταλισμού σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να εκληφθεί ως κάποιου είδους επιθυμία από μέρους μας για ύπαρξη ενός ιδιαίτερα ανταγωνιστικού ελληνικού καπιταλισμού. Ο σκοπός είναι η περιγραφή κι η ανάλυσης μιας οικονομικοκοινωνικής πραγματικότητας. Από εκεί και πέρα, από τη σκοπιά των συμφερόντων των κυριαρχούμενων τάξεων, το ζήτημα σε τακτικό επίπεδο είναι η μείωση του βαθμού εκμετάλλευσης της ζωντανής εργασίας από το κεφάλαιο, και σε στρατηγικό η κατάργηση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής.

Κλείνοντας για τη μελέτη του Σακελλαρόπουλου, θα έλεγα πως περιλαμβάνει μερικά άλλα, πολύ πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια στα επόμενα μέρη, όπου εξετάζει την ταξική σύνθεση της ελληνικής κοινωνίας, απαντά σε αστικά ιδεολογήματα κι αποδεικνύει στατιστικά την αύξηση της εργατικής τάξης, αφού πρώτα ασχοληθεί με το μαρξιστικό ορισμό των τάξεων γενικά.

Κλείνοντας παράλληλα αυτό το σημείωμα, θα επαναλάβω κάτι που έγραψε ο Σεχτάρ σε ένα σχόλιό του: ότι πρέπει να τολμάμε να αναπτύσσουμε τη θεωρία μας, παίρνοντας τα ρίσκα που συνεπάγεται μια τόσο δύσκολη προσπάθεια (αναθεώρηση) και να επιχειρήσουμε να εξηγήσουμε τα νέα φαινόμενα, που δεν καλύπτονται από το θεωρητικό κεκτημένο.

Αυτό κατά τη γνώμη μου σημαίνει μεταξύ άλλων να μελετήσουμε ξανά και πολύ, να διερευνήσουμε πώς, πότε, με ποιους υλικούς όρους μια οικονομική κρίση μπορεί να μετατραπεί σε επαναστατική, σε ευκαιρία από τη δική μας σκοπιά. Να βρίσκουμε την ουσία μες στο χαμό και να μη συγχέουμε σκόπιμα τα πιο απλά πράγματα, ιδίως σε μια περίοδο που η κρίση τα απλουστεύει, οι αντιθέσεις οξύνονται στο έπακρο και τείνουν να εμφανιστούν στην πιο καθαρή μορφή. Και παράλληλα να έχουμε την ικανότητα να μιλάμε συγκεκριμένα, να εκλαϊκεύουμε σύνθετες, δυσνόητες οικονομικές έντονες, τάσεις, φαινόμενα.

Και νόμους δεν εκράτεις

Μες στη βδομάδα τελείωσε η φετινή σχολική χρονιά και χιλιάδες δάσκαλοι, αναπληρωτές και μη (γιατί η ΔΦΑ δεν κάνει διακρίσεις ανάμεσα σε βασιλιάδες και υπηκόους) κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα -άσχετα από τον καύσωνα- χωρίς να γνωρίζουν πού θα βρεθούν του χρόνου, αν θα έχουν δουλειά κι ένα σταθερό σημείο αναφοράς -όσο σταθερό μπορεί να θεωρηθεί να αλλάζεις έδρα και νομό κάθε χρόνο, σαν περιφερόμενος θίασος. Σχετικά είναι όλα σε αυτή τη ζωή και το πρόβλημα είναι ότι οι συγκρίσεις γίνονται πάντα προς τα κάτω, με γνώμονα το χειρότερο και την κατσίκα του γείτονα που πρέπει να ψοφήσει.

Από τη φύση της δουλειάς τους, οι δάσκαλοι είναι αυτοί που μπορούν να καταλάβουν καλύτερα από εμάς τους υπόλοιπους, πόσο σημαντικό είναι όχι απλά να έχεις δίκιο και να λες κάτι σωστό, το οποίο επιβεβαιώνεται στην πράξη, αλλά να έχεις μεταδοτικότητα, για να μπορείς να το περάσεις στις μάζες, ενίοτε και με κάποια τεχνικά τεχνάσματα, για να τραβήξεις την προσοχή τους, πρωτίστως όμως καλλιεργώντας τη φιλομάθεια και την αυτενέργεια, γιατί η απελευθέρωση μπορεί να είναι μόνο δικό τους έργο, αλλιώς θα έχει κοντά και πήλινα πόδια. Είναι άλλο να πηγαίνεις δασκαλεμένος, για να πετύχεις κάτι κι άλλο να το έχεις διδαχτεί ουσιαστικά και να το έχεις αφομοιώσει δημιουργικά.

Ξέρουν πως το καλό λέγειν -που θα μας οδηγήσει διαλεκτικά στον καλό Λένιν- δεν είναι απλό χάρισμα, αλλά ικανότητα που καλλιεργείται, όσο βγαίνεις από τα σκοτεινά γραφεία κι έρχεσαι σε τριβή κι επαφή με τον έξω κόσμο. Και πως δεν έχει καμία απολύτως αξία να κάθεσαι να καμαρώνεις για τις γνώσεις που έχεις συγκεντρώσει, αν δεν τις μοιράζεσαι ή ότι δεν προσφέρει τίποτα να βλέπεις μόνο εσύ κάτι, αν δεν μπορείς να το δείξεις και στους άλλους (ή στο κόμμα). Γι' αυτό κι η περιβόητη "κοινωνία της γνώσης" (στο βαθμό που σημαίνει κάτι πέρα από το γνωστό αστικό ιδεολόγημα) δεν μπορεί να βρει την πλήρη έκφρασή της παρά μόνο στην αταξική κοινωνία του μέλλοντος, όπου οι γνώσεις κι η προσωπική ανάπτυξη του καθενός θα είναι προϋπόθεση για την καλλιέργεια των άλλων, και δε θα φυλακίζονται πίσω από πατέντες και πνευματικά δικαιώματα, για να γίνουν εμπόρευμα.

Ξέρουν πως η γνώση είναι άπειρη, το κυνήγι της διαρκές, κι όσο περισσότερη κατακτάς, τόσο περισσότερα ερωτήματα ξεπροβάλλουν, αυξάνοντας τη σχετική άγνοια, όχι όμως τον αγνωστικισμό. Γι' αυτό και δεν μπορούν να ανεχτούν τους αυτάρεσκους ξερόλες.
Γνωρίζουν επίσης πως η διδασκαλία είναι μια αμφίδρομη διαδικασία, όπου η πρωτοπορία δε καθοδηγεί μόνο με ντιρεκτίβες, αλλά μαθαίνει συνεχώς από τις μάζες, τις πρωτοβουλίες τους, από τη ζωντανή πείρα που εμπλουτίζει τις αφηρημένες μας γνώσεις. Προτιμούν να λύνουν υπομονετικά όσες απορίες προκύπτουν, δεν κουνάνε ποτέ επιτιμητικά κι αφ' υψηλού το δάχτυλο στις μάζες κι αποφεύγουν να χρησιμοποιήσουν πειθαρχικά μέτρα, παρά μόνο όταν είναι απολύτως απαραίτητο.

Καταλαβαίνουν πολύ καλά το κλασικό πρακτικό δίλημμα κάθε πρωτοπορίας, αν πρέπει να συνεχίσει το μάθημα με τους λιγοστούς προχωρημένους που το καταλαβαίνουν με την πρώτη ή να περιμένουν για να προχωρήσουν με όλη την τάξη και να κρατήσουν πίσω τους υπόλοιπους, "πέφτοντας" στο επίπεδο του πιο αδύναμου κι αδιάφορου μαθητή. Και πως το ζητούμενο δεν είναι ούτε το πρώτο, ούτε το δεύτερο, αλλά να ανεβάσουν συλλογικά το επίπεδο όλης της (εργατικής) τάξης.

Ότι η οργάνωση είναι μεγάλο σχολείο, που σου αφήνει πάντα κάτι, άσχετα αν δεν καταφέρνουν όλοι να αποφοιτήσουν και κόβονται στα μισά ή τείνουν να γίνουν αιώνιοι κνίτες-φοιτητές, γιατί τα έχουν φορτώσει στον κόκορα. Ότι σε μια σχολική κοινότητα θα βγουν έρωτες, πάθη, κουτσομπολιά, όπως σε κάθε ζωντανό οργανισμό κι ότι δε γίνεται να κολλάμε όλοι με όλους σα χαρακτήρες, οπότε το ερώτημα είναι αν μπορούμε να το διαχειριστούμε προς όφελος του συνόλου.

Ότι είναι πάντα χρήσιμο να μελετάς αρχαία ελληνικά και τους κλασικούς από το πρωτότυπο, αλλά δεν ωφελεί να μένεις φορμαλιστικά στους τύπους, χωρίς να πιάνεις το πνεύμα.

Ότι οι κοοπτάτσιες πρέπει να είναι η εξαίρεση στον κανόνα και να δικαιολογούνται απ' τις συνθήκες, αντίθετα με τους διορισμούς που είναι το ίδιο, αλλά σε διαφορετικά συμφραζόμενα και πρέπει να είναι μαζικοί.

Ότι δεν έχει αλλάξει τίποτα από το δημοτικό και το Μεσοπόλεμο, όταν έμπαινε το σύνθημα από την Κομιντέρν: τάξη εναντίον τάξης.

Ότι αν οι εκπαιδευτικοί τα είχαν όντως λυμένα όλα αυτά, δε θα έπαιζε πρωτεύοντα ρόλο η συζήτηση για την ταξική τους φύση κι αν είναι κυρίαρχα τα μικροαστικά χαρακτηριστικά ή ανήκουν στην "ευρύτερη εργατική τάξη".

Και πως όταν έρχονται τα πάνω-κάτω, το βασικό είναι να βγουν μαζικά κι αποφασιστικά στο δρόμο, για να δικαιολογήσουν επιτέλους αυτό το δεύτερο μισό της παροιμίας: δάσκαλε που δίδασκες και νόμους δεν εκράτεις...
Για να επιβάλουν ως νόμο το δίκιο του εργάτη ή έστω του σύμμαχου εργατικού-λαϊκού στρώματος...
Κάτι που είναι προφανώς δύσκολο (κι αυτό κάνει παρήχηση με το δάσκαλο), αρκεί να μη συγχέουμε τη δυσκολία με τη δυσκοιλιότητα σε οτιδήποτε απαιτεί αγώνα και θυσίες για να ξεφύγουμε από το μίζερο παρόν μας...