Όταν ο Μαρξ γνώρισε τον Ένγκελς

Δημοσιεύτηκε στην Κατιούσα

Ο πρωτότυπος τίτλος της ταινίας είναι “Ο νεαρός Μαρξ”, αλλά η ελληνική μετάφραση κάνει μια ουσιαστική προσθήκη κι είναι από τις λίγες φορές που δεν κάνει του κεφαλιού της, αλλάζοντας τα φώτα στον τίτλο μιας ταινίας. Γιατί όσο αλήθεια είναι πως ο μαρξισμός δε θα υπήρχε προφανώς χωρίς το Μαρξ, άλλο τόσο καθοριστική ήταν και η συμβολή του Ένγκελς, τόσο στο θεωρητικό κομμάτι, όσο κι από την άποψη της υλικής, οικονομικής στήριξης στον αχώριστο σύντροφό του, για να προχωρήσει απερίσπαστος στη συγγραφή του Κεφαλαίου.

Αυτό όμως έρχεται πολύ αργότερα από την περίοδο που πιάνει η ταινία. Η οποία αφορά τα νεανικά χρόνια του Μαρξ και του Ένγκελς, την περίοδο της γνωριμίας τους, τις πρώτες κοινές συγγραφικές τους προσπάθειες, την επίδραση του νεοχεγκελιανισμού, τη φιλία και την αμοιβαία εκτίμηση που είχαν αρχικά με τον Προυντόν. Και φτάνει στα χρόνια της ωριμότητάς τους, τη σύγκρουσή τους με το φιλοσοφικό κατεστημένο (Αγία Οικογένεια) της εποχής, την απομάκρυνσή τους από τον Προυντόν -που ο φλογερός φανφαρόνος Μπακούνιν λάτρευε σα θεό- όταν κριτίκαραν τις αναρχικές ιδέες του, και το επαναστατικό 1848. Εκεί όπου ωριμάζουν και συνειδητοποιούν την αναγκαιότητα μιας κομμουνιστικής οργάνωσης -κι όχι ενός γενικά κι αόριστου αγωνιστικού συλλογικού φορέα- οπότε οργανώνονται στην Ένωση των Δικαίων και συγγράφουν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο ως προγραμματική διακήρυξη του νέου φορέα, που αποκτά νέο όνομα, ακριβώς τη στιγμή που η εργατική τάξη εμφανίζεται αυτοτελώς στο ιστορικό προσκήνιο.
Σε αυτά τα χρόνια, οι δύο σύντροφοι συνειδητοποιούν πως το ζητούμενο δεν είναι να ερμηνεύουμε με διάφορους τρόπους τον κόσμο, αλλά να τον αλλάξουμε.

Η μεγαλύτερη αρετή της ταινίας είναι ότι παρακολουθεί κι αναπαριστά γλαφυρά αυτή τη διαδρομή, χωρίς να κάνει πολιτικές εκπτώσεις, για να γίνει αρεστή-προσιτή σε ένα ευρύτερο κοινό ούτε καταλήγει να είναι μια στεγνή πολιτική προκήρυξη χωρίς καλλιτεχνική αξία.

Σκιαγραφεί τους χαρακτήρες, δείχνει την ανθρώπινη πλευρά τους, τις καθημερινές τους ανησυχίες: την αγωνία του Μαρξ που πρέπει να θρέψει την οικογένειά του με τα δημοσιογραφικά του κείμενα αλλά αρνείται σθεναρά να τα αμβλύνει και να τα προσαρμόσει στις βουλές των άλλων. Τη γενναία στάση ζωής της συντρόφου του, Τζένης, που άφησε πίσω της την εύκολη διαδρομή που της εξασφάλιζε η οικογενειακή της καταγωγή, γιατί η ευτυχία είναι συνδυασμένη με την εξέγερση. Την αντίστοιχη προσπάθεια του Ένγκελς να απαρνηθεί την τάξη του, να σπάσει το τείχος της καχυποψίας, να προσεγγίσει τους εργάτες της βιομηχανίας του πατέρα του και τη μετέπειτα σύντροφο της ζωής του. Τη φιλία των δύο ανδρών που δεν είναι πουριτανοί μικροαστοί αλλά ζουν έντονα κι επικίνδυνα, μεθάνε, ερωτεύονται, τρέχουν να το σκάσουν από τους αστυνομικούς που τους κυνηγάνε…

Ίσως βρει κανείς μικρές παραφωνίες στους τίτλους τέλους και την αναδρομή σε όσα ακολούθησαν ιστορικά, όπου υπάρχουν εικόνες από την “άνοιξη της Πράγας” κι ίσως από τις σύγχρονες πλατείες των αγανακτισμένων, αλλά αυτά δεν ακυρώνουν την ουσία και την εύστοχη πολιτική ματιά της ταινίας. Η οποία είναι πανταχού παρούσα, από την πρώτη σκηνή που παρουσιάζει την καταφάνερη κοινωνική αδικία, ως τις τελευταίες με την κομμουνιστική οργάνωση και την προοπτική της διεξόδου. Και καταφέρνει κάτι δύσκολο και σημαντικό: να απευθύνεται εξίσου στους μυημένους και απαιτητικούς θεατές -που βλέπουν πώς έφτασαν οι κλασικοί στη διατύπωση των θέσεών τους- όσο και στο ευρύ κοινό που έχει να κερδίσει πολλά, ακόμα κι αν δεν είχε την παραμικρή επαφή με τη μαρξιστική ιδεολογία -μπορεί να το δει όμως σαν μια καλή εισαγωγή.



Στην Ελλάδα οργανώθηκαν διάφορες μαζικές επισκέψεις από την ΚΝΕ για να δουν φίλοι και μέλη της οργάνωσης την ταινία και να πάρουν ερεθίσματα να συζητήσουν. Κι ίσως αυτό να εξηγεί εν μέρει γιατί πολλά σινεμά βιάστηκαν να την αποσύρουν παρά το σχετικό ενδιαφέρον του κόσμου.

Αν δεν υπήρχε το ΚΚΕ, θα έπρεπε να το ξαναφτιάξουμε

Δημοσιεύτηκε στην Κατιούσα (εν όψει της απογευματινής γιορτής στο ΣΕΦ)

Έστιν ουν κόμμα…

Κόμμα είναι η οργανωμένη πρωτοπορία, το συνειδητοποιημένο κομμάτι της εργατικής τάξης που τραβάει μπροστά και ξέρει πως δεν αρκεί να μάχεσαι, αλλά να νικάς. Και αυτό απαιτεί να οργανώνεις την τάξη σου, τους αγώνες της, να μπαίνεις μπροστά, να μην αφήνεις τις ριζοσπαστικές διαθέσεις να ανεβοκατεβαίνουν σαν παλίρροια, ανάλογα με την αυθόρμητη συνείδηση. Να δένεις το ατσάλι και να στύβεις την πέτρα και στις πιο αντίξοες συνθήκες, με τους πιο αρνητικούς συσχετισμούς. Να δείχνεις την προοπτική μες στο πιο βαθύ σκοτάδι, που θα το διαδεχτεί η αυγή.

Το ΚΚΕ είναι το κόμμα της εργατικής τάξης στην Ελλάδα, με βαθιές ρίζες στο λαό, τις διεκδικήσεις, τις παραδόσεις του. Όποια πέτρα και αν σηκώσεις σε αυτόν τον τόπο, σε όποια γωνιά του κι αν βρεθείς, είναι συνδεμένη με το ΚΚΕ, το ιστορικό του χνάρι, από τα βουνά του αντάρτικου, ως τις βραχονησίδες της εξορίας, απ’ τα μεγάλα αστικά κέντρα με τη συγκεντρωμένη εργατική τάξη, ως την επαρχία με τους φτωχούς αγρότες και τους προλετάριους της υπαίθρου.

Το ΚΚΕ είναι συνδεμένο με κάθε σύγχρονη εργατική διεκδίκηση, με κάθε λαϊκό αγώνα, από τους πιο μεγάλους, ως τους πιο “μικρούς”, από το ένοπλο αντάρτικο της δεκαετίας του 40 -την κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στη χώρα μας- ως τις κινητοποιήσεις σήμερα, τις εργατικές απεργίες, τα αγροτικά μπλόκα, τις μαθητικές καταλήψεις, την άμεση κινητοποίηση ενάντια σε κάθε απόλυση, κάθε κρούσμα εργοδοτικής αυθαιρεσίας, οπουδήποτε υπάρχει εργαζόμενος λαός. Δίνει το χέρι του σε όποιον σηκώνεται, σε όποιον σηκώνει ανάστημα ενάντια στον κόσμο της εκμετάλλευσης και τη σαπίλα του.

Το ΚΚΕ είναι το κόμμα της εργατικής τάξης. Όσοι το χτύπησαν και το χτυπάνε ως σήμερα -και προφανώς με αυτό δεν εννοούμε όσους διαφωνούν μαζί του, είναι σαφής η διαφοροποίηση- στόχευαν σε αυτό το χαρακτηριστικό του, προσπάθησαν ακόμα και να το διαλύσουν κατά καιρούς, να το διαχύσουν σε μια ενωτική σούπα, να το μεταλλάξουν για να “προσαρμοστεί” στη νέα εποχή και τα δεδομένα της, να το κάνουν κάτι άλλο από αυτό που είναι, με όλες τις αδυναμίες του και τυχόν ανεπάρκειές του: η οργανωμένη πρωτοπορία της εργατικής τάξης και των αγώνων της. Γι’ αυτό το εχθρεύονται και το έχουν διαρκώς στο στόχαστρο, αλλιώς θα περίσσευαν οι “γλύκες” και τα καλά λόγια.

Αν το είχαν πετύχει λοιπόν, αν είχαν πετύχει να μην υπάρχει ΚΚ -όπως δεν υπάρχει στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου, εξαιτίας της αντεπαναστατικής λαίλαπας- το βασικό καθήκον θα ήταν να το φτιάξουμε ξανά από την αρχή. Κι είναι ευτύχημα πως δε χρειάζεται σήμερα να ξεκινήσουμε από το μηδέν, πως το ΚΚΕ άντεξε και πήγε κόντρα στο ρεύμα της αντεπανάστασης, της ενσωμάτωσης, της (παλιάς και σύγχρονης) Πασοκιάς, πως τελικά δεν έγινε σαν τα μούτρα τους, μία από τα ίδια.

Αυτό δείχνει πως οι ρίζες του δέντρου είναι γερές, πως μπορεί ξανά να θεριέψει, να πετάξει φύλλα και να δώσει καρπούς, πως είναι αειθαλές, παντός καιρού, δεν το τρομάζει η βαρυχειμωνιά. Κι αυτό δεν έχει μόνο ιστορική αξία και διάσταση, περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις, αλλά πρωτίστως για το μέλλον, για την προοπτική και για την επανάσταση που έρχεται…

Σήμερα το ΚΚΕ κλείνει 99 χρόνια αδιάλειπτης ύπαρξης και επαναστατικής δράσης, και στρέφει το βλέμμα του όχι μόνο στη μεγάλη επέτειο των δικών του εκατό χρόνων, αλλά σε αυτήν ακριβώς την προοπτική, για να μεγαλώσει το δέντρο και να καρπίσει ο σπόρος που έπεσε σαν σήμερα, το 1918, στα γραφεία του Πειραιά.

Ο Σύριζα και το Πολυτεχνείο

Δημοσιεύτηκε στην Κατιούσα

Η “κατάληψη Πολυτεχνείου” δανείστηκε το όνομα, το χώρο και τα σύμβολα της εξέγερσης του 73′, για να τα προστατέψει -λέει- από τις οργανώσεις που τα καπηλεύονται. Στις ανακοινώσεις της ζητάει “τρόφιμα και τσιγάρα” από τον κόσμο, με την ιστορία να επαναλαμβάνεται ως φάρσα και τραγωδία μαζί. Και το πιο σημαντικό: οδηγεί την κουβέντα στην ουσία, τα κρίσιμα ζητήματα που καίνε τον κόσμο.

–Πότε θα έρθει ο Μαλάμης κι οι οικοδόμοι; Τι θα γράφει η Πανσπουδαστική νο 9; Πότε θα βγάλει νέο τραγούδι ο Πανούσης για το Χημείο; Θα πούμε επιτέλους κάτι για το ΚΚΕ; Ως πότε θα κρατάει αυτή η ασυλία του;

Και το πιο εντυπωσιακό είναι πως δεν υπάρχει καμία αναφορά -παρά μόνο κάτι ξώφαλτσες για ξεκάρφωμα- στην κυβέρνηση και το Σύριζα. Μα ποιος κυβερνάει τέλος πάντων αυτόν τον τόπο;
Η σχέση του Σύριζα -από όταν έγινε κυβέρνηση- με το Πολυτεχνείο πετάει από κορυφή σε κορυφή και σκάβει όλο και πιο βαθιά στον πάτο.

Μια χρονιά είχε απαλειφθεί εντελώς τυχαία -κοίτα να δεις- κάθε αναφορά στις ΗΠΑ και το ρόλο που έπαιξαν για την επικράτηση της χούντας.
Τη δεύτερη χρονιά έστειλαν στα κλεφτά τον Τσίπρα στο Πολυτεχνείο, μαζί με τους ασφαλίτες της προσωπικής του φρουράς, να καταθέσει στα μουλωχτά στεφάνι, για να πουλήσει μούρη ως ο πρώτος πρωθυπουργός που τολμάει να το κάνει -που ακόμα κι αυτό λαθροχειρία ήταν, αλλά ποιος ασχολείται με λεπτομέρειες.

Στην πορεία που ακολούθησε, τα μπλοκ του Σύριζα ήρθαν κι αυτά σχεδόν incognito, έσκασαν μύτη κάπου προς το τέλος και μπήκαν πίσω από τα μπλοκ των κομμουνιστών, για να γλιτώσουν τη γιούχα. Ούτε δεξιά, ούτε αριστερά, ο μόνος δρόμος είναι πίσω απ’ τα παιδιά.

Φέτος, με τις αναμνήσεις από το ταξίδι στις ΗΠΑ ακόμα νωπές, κανείς Συριζαίος δε θα τολμούσε να σκάσει μύτη στο τριήμερο του Πολυτεχνείου. Εκτός κι αν έκαναν το σύστημα-λαγός, σαν τη νεολαία ΠΑΣΟΚ, που έχει καπηλευτεί τη ματοβαμμένη σημαία, έρχεται περίπου κατά τις δύο-τρεις το μεσημέρι κι ολοκληρώνει τη διαδρομή σε χρόνο ρεκόρ, με χαλαρό τζόκινγκ.

Ακόμα κι η φετινή εκδήλωση της νεολαίας Σύριζα για το Πολυτεχνείο, με ομιλητή τον Τσίπρα, είχε προγραμματιστεί να γίνει στο…  εναλλακτικό Γκάζι, σε απόσταση ασφαλείας από τους υπόλοιπους. Και τελικά δεν έγινε καν, λόγω της κακοκαιρίας και των θυμάτων, γιατί δεν ήταν καλή μέρα για πανηγυρικούς λόγου της δεκάρας.

Από τη στιγμή λοιπόν που οι Συριζαίοι δεν πρόκειται να πατήσουν στο Πολυτεχνείο, το καλύτερο σενάριο θα ήταν να μη γίνουν καν οι καθιερωμένες εκδηλώσεις του τριήμερου εορτασμού. Και -ω του θαύματος- κοίτα να δεις πόσο βολικά ήρθαν τα πράγματα, με αυτήν την κατάληψη από μια χούφτα άτομα που δεν ανήκουν σε καμία οργάνωση, καμία συλλογικότητα, λες και φύτρωσαν από το έδαφος.

Έσβησαν μάλιστα και τα ιστορικά συνθήματα από την πύλη του Πολυτεχνείου (έξω αι ΗΠΑ, έξω το ΝΑΤΟ), μάλλον γιατί καπηλεύονταν το γνήσιο εξεγερσιακό πνεύμα τους και το πραγματικό μήνυμα της επετείου:
Το Πολυτεχνείο ζει, έξω τα κόμματα κι οι οργανώσεις…

Μα γιατί κάνετε αυτή τη σύνδεση, έχετε αποδείξεις; θα ρωτήσει κανείς.
Αστυνομικά τεκμήρια, όχι. Υπάρχει όμως καλύτερη απόδειξη από το ότι ένα τσούρμο κουκουλοφόρων όπου δε συμμετέχει καμία αναρχική ομάδα-συλλογικότητα, καπελώνει το τριήμερο για να ακυρώσει τις εκδηλώσεις τιμής και δρα σαν το μακρύ χέρι της κυβέρνησης; Σαν “αριστερό” παρακράτος -που θα έλεγαν και κάποιοι γραφικοί Δεξιοί, οι οποίο ωστόσο έχουν λουφάξει τώρα στη γωνιά τους.


Ο Σύριζα μπορεί να μην πατήσει ποτέ ξανά στο Πολυτεχνείο με τις οργανώσεις του και τα άμαζα μπλοκ του. Είναι όμως μέσα στο Πολυτεχνείο δια αντιπροσώπων και προσπάθησε να ακυρώσει τις εκδηλώσεις και πάνω από όλα το μήνυμα της επετείου. Μόνο με μια “αριστερή κυβέρνηση” τύπου Σύριζα θα μπορούσε να γίνει αυτό. Και αυτή είναι μία ακόμα απόδειξη για το βρώμικο ρόλο της “ροζ αριστεράς”, της πιο βρώμικης κυβέρνησης της Μεταπολίτευσης, του πιο καλού υπηρέτη της αστικής τάξης και του ευρωνατοϊκού ιμπεριαλισμού.

Χτες η κατάληψη τερματίστηκε -μετά από πορεία αναρχικών κι εξωκοινοβουλευτικών οργανώσεων, αλλά κι εσωτερικές συνεννοήσεις- αλλά το πουλάκι -για φέτος τουλάχιστον- μάλλον πέταξε. Και το χειρότερο είναι πως τα πολιτικά του αφεντικά, σε κράτος και κυβέρνηση, παραμένουν κυρίαρχα και παίζουν μπάλα σχεδόν ανενόχλητοι…

Κεμάλ, ο κόσμος αυτός θα αλλάξει

Δημοσιεύτηκε στην Κατιούσα

Συζήτηση με μια συνάδελφο στη δουλειά, τις προάλλες.

-Τι γιορτάζουμε σε λίγες μέρες;
-Τους Μιχάληδες;
-Όχι, στις 7 Νοέμβρη.
-Στις 7 του Νοέμβρη; Δεν ξέρω.
-Δεν είναι θρησκευτική γιορτή, αλλά ιστορικό γεγονός, επέτειος.
-Επέτειος; Μμ, δε μου έρχεται κάτι.

Αρχίζουν οι βοήθειες στο τηλεπαιχνίδι.
-Βασικά, επειδή ήταν με το παλιό ημερολόγιο, δεν έπεφτε Νοέμβρη.
-Α δηλ τον Οκτώβρη. Εε… τα Οκτωβριανά;
-Στον εμφύλιο εννοείς; Αυτό που λες ήταν τα Δεκεμβριανά, όχι Οκτώβρης.
-Α ναι, ε τότε δεν ξέρω. Για πες…

Ας πάρουμε και τις επόμενες βοήθειες.
-Για σκέψου τι έγινε πριν από 100 χρόνια, το 1917;
-Εε… ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος;
-Όχι ακριβώς. Ήταν επιμέρους επεισόδιο του πολέμου.
-Ε τότε η μάχη… η μάχη…
-Όχι, δεν ήταν μάχη, μην το ψάχνεις έτσι.
-Ε τότε να το πάρει το ποτάμι.
-Ε μην τα παρατάς. Είχε πρωταγωνιστή το Λένιν;
-Το Λένιν; Ε… Ε… Δεν ξέρω.

Καληνύχτα Κεμάλ, ο κόσμος αυτός ποτέ δε θα αλλάξει.

Αλλά για στάσου, Κεμάλ. Αυτό δεν είναι κριτήριο. Σάμπως ήξεραν οι Ρώσοι εργάτες που έκαναν τη δική τους έφοδο στον ουρανό, τι είχε γίνει μισό αιώνα πριν στην Παρισινή Κομμούνα; Ήταν ίσως πιο υποψιασμένοι από τους δικούς μας, που πνίγονται σε έναν ωκεανό άχρηστων πληροφοριών, αλλά ήταν γνωστά αυτά τα πράγματα στις μάζες; Τους εμπόδισε αυτό μήπως να δράσουν και να έχουν σωστό ταξικό κριτήριο;

νικημένο μου ξεφτέρι δεν αλλάζουν οι καιροί,
με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί

Και στη φωτιά της μάχης είναι που αλλάζουν μαζικά οι συνειδήσεις, όχι πριν, όχι έξω από το χορό. Καληνύχτα Κεμάλ, το ζήτημα δεν είναι να εξηγούμε τον κόσμο, αλλά να τον αλλάξουμε. Και μπορούμε να το κάνουμε, όσο κι αν φαίνεται πως μένει ακίνητος. Κι όμως κινείται…

Ο Άδωνις Γεωργιάδης και η Οχτωβριανή Επανάσταση

Δημοσιεύτηκε στην Κατιούσα

Σήμερα (σ.σ.: χτες) ο Μπουμπούκος της ΝΔ έχει γενέθλια και γίνεται 45 χρονών, κάτι που σημαίνει πως αν δεν αλλάξουν δραματικά τα πράγματα, θα ακούμε τη γλυκιά τσιρίδα του για αρκετά χρόνια ακόμα. Αν είχε αργήσει πάντως να γεννηθεί μια μέρα, θα είχε γενέθλια μαζί με την Οχτωβριανή Επανάσταση και θα έσκουζε χειρότερα από το κακό του. Ακόμα κι έτσι όμως υπάρχει μια ωραία σημειολογία. Ο Άδωνις και τα γενέθλιά του φεύγουν, οι μπολσεβίκοι έρχονται…

Και να ‘ταν μόνο αυτή η σύμπτωση που ιντριγκάρει.

Στις 7 Νοεμβρίου είχε γενέθλια και ο Λέων Τρότσκι που ήταν πρόεδρος του Σοβιέτ της Πετρούπολης την περίοδο που ξέσπασε η επανάσταση. Οι τροτσκιστές καμαρώνουν για αυτή τη σύμπτωση αλλά υπάρχει κι η αντίστροφη ανάγνωση, αν σκεφτούμε πχ πως στις 7 Νοεμβρίου είχε γενέθλια και ο Νέστωρ Μάχνο που συνεργάστηκε προς στιγμήν με τους μπολσεβίκους αλλά έστρεψε σύντομα τα όπλα ενάντια στη σοβιετική εξουσία.

Στις 7 Νοεμβρίου είχε γενέθλια και ο Καμί που έγινε υπαρξιστής και γιόρταζε την ίδια μέρα με τον υπαρκτό σοσιαλισμό -αλλά στην πορεία απέρριψε τον κομμουνισμό.

Αυτός που γεννήθηκε όμως ακριβώς την ίδια μέρα και χρονιά με την επανάσταση είναι ο ηθοποιός Τίτος Βανδής: 7 Νοεμβρίου του 1917. Πώς να μη βγει μετά αγωνιστής και κομμουνιστής;

Ακόμα κι οι θάνατοι αυτής της μέρας έχουν ιδιαίτερη σημειολογία. Ο Άγης Στίνας που ήταν μέλος του ΚΚΕ αλλά μετά έγινε τροτσκιστής, αναρχικός και σφοδρός πολέμιος του ΕΑΜ, πέθανε το 87′ στα 70χρονα της επανάστασης που έπνεε κι αυτή τα λοίσθια αλλά λίγοι το καταλάβαιναν τότε.
Και το 92’ στις 7 Νοεμβρίου, πέθανε ο Αλεξάντερ Ντούπτσεκ, πρωτοστάτης της Άνοιξης της Πράγας που διεκδικούσε θεωρητικά ένα δημοκρατικό σοσιαλισμό αλλά είδε τους κόπους του να δικαιώνονται με την παλινόρθωση του καπιταλισμού και έζησε ακριβώς τόσο ώστε να δει τη σοσιαλιστική κοινότητα της Ευρώπης να διαλύεται.

Τυχαίο κι αυτό λοιπόν; Μπείτε για λίγο κι εσείς στην παρανοϊκή λογική του τηλεβιβλιοπώλη που γιορτάζει σήμερα κι αναρωτηθείτε τι κρύβεται πίσω από τόσες συμπτώσεις.

Τι μας κρύβουν σύντροφοι…;