Τη δε ημέρα εβδόμη

Κανονικά σήμερα θα είχαμε μια μικρή ανασκόπηση για τον Μάη που μας άφησε, αλλά προέχει μια αφορμή από την επικαιρότητα, τις Πανελλαδικές εξετάσεις και το θέμα της έκθεσης.

Καταγράψτε τις σκέψεις σας για τη δημιουργικότητα, εντός 350-400 λέξεων, σαν ένα κείμενο που θα αναρτούσατε στο προσωπικό σας ιστολόγιο.

Οκ, boomer. Άκου ιστολόγιο. Έχουν μείνει 2-3 ενεργά, και άλλοι τόσοι που σχολιάζουν και διαβάζουν. Σιγά μην τα ξεθάψουμε από τον κάδο ανακύκλωσης και το χρονοντούλαπο της ιστορίας, μαζί με τις εμμονές μας, τις αναμνήσεις καλύτερων ημερών και τις αυταπάτες για ακόμα καλύτερες.

Τι; Κείμενο; Οκ, boomer, στο τετράγωνο. Δεν προτιμάς ένα στόρι; Ένα βιντεάκι στο τικ-τοκ; Πώς περιμένεις να γίνει viral αυτή η λογοδιάρροια; Δε θες να βάλουμε το chat gpt να κάνει τη δουλειά -εφόσον επιμένεις αναχρονιστικά; Γράφει ωραία κείμενα, χωρίς πολλά κενά αέρος και νοήματος, μέχρι και συντροφικούς διαλόγους μπορείς να κάνεις -αν δεν τους βρίσκεις σε αφθονία στη ζωή.

Κι άντε να ξεχωρίσεις μετά τα ανθρωπογενή κείμενα από το χέρι του υπολογιστή. Όχι γιατί έχουν γίνει τόσο καλοί οι υπολογιστές αλλά γιατί έχουν γίνει τόσο μηχανικοί οι άνθρωποι, σκέτοι υπολογιστές -για το συμφέρον τους και τον βαθμό που θα πάρουν-, με προκάτ ιδέες και έμπνευση.

Πολλοί ξέρουν γραφή, ελάχιστοι ξέρουν να γράφουν -πόσο μάλλον δημιουργικά. Κι αν τα μαθήματα δημιουργικής γραφής ήταν πανεπιστημιακό μάθημα, θα μας έκοβαν όλους με τέσσερα, ασορτί με τον υποταγμένο εγκέφαλο, που έχει μάθει να λειτουργεί σκυφτός, στα τέσσερα, και να μη σηκώνει ανάστημα.

400 λέξεις είναι πάρα πολλές. Του χρόνου το όριο λέξεων μπορεί να είναι μια ανάρτηση στο Χ (Τουίτερ). Και όσοι έχουν συνδρομή για το premium, να έχουν επιπλέον δυνατότητες -όπως και στη ζωή. Εναλλακτικά να επιλέγουν οι μαθητές από το διαδίκτυο μια εικόνα, που είναι χίλιες λέξεις -αλλά αυτό υπερβαίνει κατά πολύ το όριο.

Οι ειδικοί εκτιμούν πως το φετινό θέμα της Έκθεσης ήταν απαιτητικό. Ζήτησαν στα παιδιά να αναπτύξουν τη σκέψη τους περί δημιουργικότητας, που δεν την βρίσκουν πουθενά στο σχολείο, ούτε κατά λάθος. Για ποια χαρά και δημιουργική μάθηση μιλάμε, όταν η εκπαιδευτική διαδικασία μοιάζει με κάτεργο;

Τι σχέση έχει το σημερινό σχολείο με τέχνες, φαντασία και την αποκλίνουσα σκέψη -που τονίζεται στα συνοδευτικά κείμενα, ως στοιχείο της δημιουργικότητας; Πώς τα προωθεί όλα αυτά το κυνήγι της ύλης -όπου καταλήγεις να κυνηγάς την ουρά σου- και ο μαραθώνιος των εξετάσεων, ο αχαλίνωτος ανταγωνισμός και η επιφανειακή ομαδικότητα σαν εκπαιδευτικό άλλοθι; Το σχολείο δεν καλλιεργεί κλίσεις και ενδιαφέροντα. Οφείλει να καλλιεργεί δεξιότητες (πχ περιλήψεις, σύντομα κείμενα χωρίς ανάλυση). Οφείλει να μην καλλιεργεί την κριτική σκέψη, την αναλυτική ικανότητα και άλλα προσόντα που περισσεύουν στην αγορά εργασίας.

Αυτό το σχολείο είναι κατ’ εικόνα και ομοίωση της εργασίας: καταναγκαστικό. Απαραίτητο αλλά ποτέ ευχάριστο. Οτιδήποτε ωραίο και δημιουργικό γίνεται μακριά του, εκτός σχολείου, εκτός εργασιακού βίου, στον ελεύθερο χρόνο -ο υπόλοιπος είναι σκλαβωμένος στον κόσμο της μισθωτής δουλείας. Και ο νόμος του κέρδους επεκτείνεται άπληστα σε όλο το 24ωρο, για να υποδουλώσει κάθε λεπτό της μέρας, όλες μας τις ανάγκες και τις δραστηριότητες.

Αυτή η κοινωνία παράγει μαζικά άρτο (όχι για όλους) και φτηνά θεάματα, δημιουργούς περιεχομένου και καταναλωτικές στιγμές. Πασχίζει με το στανιό να επιβάλει-δημιουργήσει στιγμές χαράς, αλλά έχει ξεχάσει τη χαρά της δημιουργίας. Όσοι νιώθουν βαθιά την απουσία της, ψάχνουν υποκατάστατα, αναζητούν συχνά τον Δημιουργό (τους) και ένα νόημα ζωής, που μας το στερεί συστηματικά ο «σύγχρονος τρόπος ζωής», ακόμα και αν έχουμε πάρει απαλλαγή από τα Θρησκευτικά στο σχολείο.

Ετυμολογικά -και πρωτίστως κοινωνικά- η ρίζα της δημιουργίας είναι στον δήμο, δηλαδή στον λαό, το κοινωνικό σύνολο -και όχι στο άτομο και τον ιδιώτη -ή τους δήμιους που υπηρετούν το κράτος. Το σχολείο όμως σπανίως διδάσκει ετυμολογία στα αρχαία ελληνικά (ή πώς να είμαστε ετοιμόλογοι). Προτιμά να διαγωνιζόμαστε σε νεκρούς τύπους και άγνωστα κείμενα, που είναι μάλλον άγνωστο πώς ακριβώς πλουτίζουν τις γνώσεις μας και μας μορφώνουν.

Η κοινωνία του μέλλοντος θα είναι βασικά η κοινωνία της δημιουργίας. Ανθρωποκεντρική γιατί το είδος μας θα είναι στη θέση του δημιυργού (της ιστορίας και ενός νέου κόσμου). Όπου η δημιουργία θα είναι αυτοσκοπός και η βασική (αντ)αμοιβή για κάθε μας δημιουργική-εργασιακή δραστηριότητα. Και στις σημαίες της θα γράφει το σύνθημα «δημιουργώ, άρα υπάρχω».

Εκεί ο ελεύθερος χρόνος θα καταργηθεί στην πράξη, όχι με διατάγματα για 65ωρη εργάσιμη εβδομάδα, αλλά γιατί κανείς δε θα βαριέται στη δουλειά και δε θα κοιτάζει κάθε λίγο το ρολόι, που θα σημάνει το τέλος του εργασιακού μαρτυρίου. Και τη δε ημέρα εβδόμη θα συνεχίζει ακούραστος τις ίδιες ασχολίες, γιατί η δημιουργία δεν είναι ποτέ εξαντλητική και κοπιώδης.

Εκεί δε θα φτιάχνουμε απλώς πράγματα -να τα κατασκευάζουμε μηχανικά χωρίς να δημιουργούμε. Σε κάθε ασχολία θα βρίσκουμε ένα κομμάτι του εαυτού μας, δε θα νιώθουμε ξένοι από τον σκοπό της βασικής μας ασχολίας -που μας δίνει τον ορισμό της αποξένωσης. Ούτε θα περιμένουμε να φτιάξουμε οικογένεια, για να νιώσουμε πως δημιουργούμε κάτι (πάντα, αυστηρά και μόνο, σε προσωπικό επίπεδο, μακριά από τον δήμο και την κοινωνία).

Μένει άραγε χώρος για τον επίλογο;

Όχι, έχεις γράψει τις διπλάσιες λέξεις και κόβεσαι. Εδώ μετράμε λέξεις, πειθήνια προβατάκια (για να τα πάρει ο ύπνος και να μην αφυπνιστούν ποτέ ταξικά) και δεξιότητες. Όχι αριστερές φλυαρίες, αναλυτική ικανότητα, σφαιρική ανάπτυξη και άρθρωση λόγου που καταλήγει εκτός θέματος.

Οκ boomercomputer. Τον επίλογο ας τον γράψει η ιστορία. Δηλαδή εμείς. Εκτός οθόνης.