Τα πράγματα είναι (;) απλά

Αν το Πολυτεχνείο ήταν απλώς ο ετεροχρονισμένος αντίκτυπος του Παρισινού Μάη στην απομονωμένη βαλκανική μας επαρχία που «δεν έχει περάσει Διαφωτισμό», θα του είχαν πάρει προ πολλού τα μέτρα για να το φέρουν στα δικά τους και θα το είχαν εντάξει στο κυρίαρχο αφήγημα. (Όσοι ενδιαφέρονται πάντως για το πολιτιστικό αποτύπωμα της Μεταπολίτευσης, προλαβαίνουν να επισκεφτούν μια σχετική έκθεση στο Νιάρχος, που πιάνει και το κομμάτι της λαϊκής κουλτούρας -εκδοτική άνοιξη, δισκογραφία, περιοδικά, κόμικ, φεμινιστικά έντυπα κτλ. Κάντε μια αφαίρεση από το αποστειρωμένο περιβάλλον του ιδρύματος και δε θα χάσετε τον χρόνο σας).

Αν το Πολυτεχνείο ήταν ο θεμέλιος ιδρυτικός λίθος της «καλύτερης δημοκρατίας που είχαμε ποτέ» -φαντάσου δηλαδή πώς ήταν οι χειρότερες-, θα το τιμούσαν ακόμα ως τέτοιο, δηλαδή ως λίθο και όχι ως «μύθο», που του φορούσαν τα πρώτα χρόνια φωτοστέφανο για να του αφαιρέσουν κάθε ζωντανό περιεχόμενο, πριν ρίξουν μαύρο λίθο πίσω τους για να το ξεχάσουν και να το καταργήσουν σιωπηλά (πολύ θα ήθελαν). Κι αν ο τριήμερος εορτασμός του τους ενοχλεί τόσο, δεν είναι (μόνο) γιατί το θεωρούν θλιβερή ανάμνηση και κατάλοιπο της μακαρίτισσας αριστερής ιδεολογικής ηγεμονίας. Τους ενοχλεί γιατί δεν είναι ένα απλό μνημόσυνο, με επικήδειους και παξιμαδάκια, ένα κεφάλαιο που έκλεισε οριστικά και μπήκε στο χρονοντούλαπο, δίπλα στα σεμεδάκια της γιαγιάς. Τους ενοχλεί γιατί είναι η μόνη αντιιμπεριαλιστική πορεία στον πολιτισμένο σάπιο κόσμο της εκμετάλλευσης που γίνεται ανελλιπώς κάθε χρόνο και καταλήγει με διαδήλωση έξω από την πρεσβεία, καταγγέλλοντας τον -διαχρονικό- ρόλο της υπερδύναμης κι υπενθυμίζοντας πως στη ζωή η μόνη υπερδύναμη είναι οι λαοί.

Τα πράγματα είναι απλά, σε τελευταία ανάλυση, δηλαδή ταξική, για όσους δεν ξέχασαν να σκέφτονται έτσι κι αγωνίζονται να γίνουν οι κοινωνικά έσχατοι πρώτοι, δηλαδή εξουσία, και όχι να καταργήσουν την πάλη των τάξεων -προτού γίνουν οι έσχατοι πρώτοι. Αλλά δεν ήταν/ είναι πάντα τόσο απλά. Ακόμα και η περίφημη ιδεολογική ηγεμονία στα χρόνια του μεταπολιτευτικού ριζοσπαστισμού ήταν κάπως σχετική -και πάντως όχι δεδομένη.

Στα χρόνια της σοσιαλ-μυθο-μανίας για παράδειγμα, ο... ευρωπαϊστής Καραμανλής λάνσαρε το σχήμα του «αριστεροχουντισμού» -πρόδρομος της θεωρίας των δύο άκρων, ενώ η κυβέρνησή του αρνούνταν να αναγνωρίσει την Εαμική αντίσταση και προστάτευε τα «σταγονίδια» στον στρατό και τα σώματα ασφαλείας -και όταν λέμε ισόβια, εννοούμε ιδιότυπη ασυλία και στιγμιαίο αδίκημα, σαν του Πασχάλη Αρβανιτίδη. Μη με μαρτυρήσεις, μη...

Η Ελλάδα ετοιμαζόταν να μπει στον λάκκο των λεόντων της ΕΟΚ -όχι όμως για να κάνει τον χριστιανό μάρτυρα- και στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, έξι μόλις χρόνια μετά το έγκλημα στην Κύπρο. Οι νοσταλγοί της χούντας κατέγραφαν 7% στις εκλογές του ’77 κι έβαζαν ανενόχλητοι βόμβες σε σινεμά που πρόβαλαν σοβιετικές ταινίες. Αλλά η βία στη χώρα μας είχε πάντα αριστερή προέλευση, όπως απεφάνθη κι ένα πολιτικά εξόριστο βρέφος της εποχής, που όταν μεγάλωνε θα έμπαινε στη δουλειά του πατέρα του και θα γινόταν πρωθυπουργός.

Το κράτος σκότωνε εν ψυχρώ Κουμή και Κανελλοπούλου, χωρίς να αναζητά καν ενόχους ως αποδιοπομπαίους τράγους, ενώ ακριβώς το ίδιο έκανε και με τον ιδιότυπο γιατρό Βασίλη Τσιρώνη, που έχασε όλως τυχαία τη ζωή του μετά από μια αστυνομική επέμβαση στην οικία του -σαν τον «τυχαίο θάνατο ενός αναρχικού» κι ας ήταν απλώς αστός δημοκράτης ο Τσιρώνης, που κηρύχθηκε επισήμως «αυτόχειρας» από τις αρχές. Πώς δε σκέφτηκαν να κάνουν το ίδιο και για τα θύματα του Πολυτεχνείου.

Η αστυνομία σκότωνε τον αντιστασιακό Τάσο Μαγλαρίδη -εμποδίζοντας τους αντιστασιακούς να παρελάσουν- ενώ οι μπράβοι της εργοδοσίας είχαν ένα «ατύχημα» που σκότωσε τη Σωτηρία Βασιλακοπούλου, έξω από τις πύλες εργοστασίου, χωρίς να φοβούνται τις συνέπειες -και που λες Σωτηρία, σωτηρία και δικαιοσύνη δε βρήκαμε. Η δικτατορία του κεφαλαίου είχε συνέχεια, αλλά η πάλη των τάξεων τερματιζόταν δια νόμου και δια στόματος του υπουργού Λάσκαρη.

Εν κατακλείδι, τα «καλύτερά μας χρόνια» -όπως καταγράφηκαν στη συλλογική μνήμη του κινήματος και στην κυριαρχία του πολιτικού, στρατευμένου τραγουδιού- ήταν στην πραγματικότητα λίγο μουντά και γκρίζα, με αρκετές χακί και κατάμαυρες αποχρώσεις. Κι όμως, αυτόν τον Καραμανλή, της... δημοκρατικής επταετίας, αποτίμησαν ως διαφορετικό, αλλαγμένο, σχεδόν προοδευτικό, με θετικό έργο και όραμα, όχι μόνο αστοί ιστορικοί -που απέτιναν φόρο τιμής στον ηγέτη της τάξης τους- αλλά και οι διανοούμενοι της αριστεράς του σαλονιού, που είχε υπερψηφίσει την ένταξη στην ΕΟΚ, πολύ πριν το τρίτο μνημόνιο -που ήρθε ως φυσική συνέπεια.

Διάβαζα τις προάλλες ένα μικρό αφιέρωμα στην πορεία του Πολυτεχνείου το 1980, με την κυβερνητική απαγόρευση να φτάσει η πορεία στην αμερικάνικη πρεσβεία, τα επεισόδια και τις δύο κρατικές δολοφονίες διαδηλωτών, που ήταν έγκλημα χωρίς τιμωρία. Το αφιέρωμα είναι γραμμένο από σαφώς μη δική μας σκοπιά, από ένα παλιό μέλος της Β’ Πανελλαδικής, αλλά έχει ενδιαφέρον για τα στοιχεία που δίνει -πχ για τη συζήτηση στη Βουλή και την πολιτική στάση κάθε κόμματος.

Η ΝΔ προχωρούσε στον ωμό συμψηφισμό των επεισοδίων και των δολοφονιών, θεωρώντας πιο σημαντικές τις σπασμένες βιτρίνες από τις χαμένες ανθρώπινες ζωές. Ο Ράλλης έλεγε πως ακόμα και ο Μιχαήλ Άγγελος κρατούσε ρομφαία... Η Ένωση Κέντρου, με το βραχύβιο καλτ αρκτικόλεξο «ΠΑΡΚΕ» έλεγε πως η πρεσβεία είναι χώρος ιερός -όπως λέμε σήμερα «Ιερά Συμμαχία»! Ο Ζίγδης της ΕΔΗΚ έλεγε πολύ σωστά πως τα ΜΑΤ είναι Σώμα Ες-Ες για τους Χίτλερ και τους Μουσολίνι! Κι αν σήμερα αυτά μας ηχούν κάπως παράξενα, ιδίως από τα χείλη ενός μετριοπαθούς κεντρώου, δε φταίει η αριστερή ιδεολογική ηγεμονία της εποχής, αλλά η καταθλιπτική κυριαρχία της αστικής προπαγάνδας στη δική μας εποχή, λες και είναι αυτονόητη η δολοφονική, αποκτηνωμένη δράση ενός στρατιωτικού κατ’ ουσίαν σώματος με αστυνομικές στολές.

Ο Ανδρέας ορμήνευε την κυβέρνηση πως έπρεπε να αφήσει την πορεία να προχωρήσει -μετά τα Λουλουδάδικα- για να εκτονωθεί, συμπυκνώνοντας σε έναν έξοχο συμβολισμό την ουσία της πολιτικής του που θα ενσωμάτωνε την αμφισβήτηση και θα κατάπινε το αριστερ(ιστ)οχώρι. Το «εσωτερικού» πατούσε κλασικά σε δύο βάρκες, δίνοντας από τη μία διαπιστευτήρια για τη νομιμότητά του και επιχειρώντας από την άλλη να χαϊδέψει τα αυτιά αριστεριστών, αναρχικών και μπαχαλάκηδων -που δεν ήταν ακόμα καπουτσίνοι, ούτε σχηματισμένη ομάδα. Και ο Ριζοσπάστης σημείωσε σωστά πως αυτοί οι αγωνιστικοί θεατρινισμοί δεν ξεπλένουν τις ερωτοτροπίες του χώρου με την χουντοκυβέρνηση Μαρκεζίνη.

Ο Φλωράκης στη Βουλή κατήγγειλε την προβοκάτσια κατά του κινήματος και επαναλάμβανε τη φράση του ότι «αριστερά της αριστεράς βρίσκεται η Δεξιά» -αν και κατά μια άλλη ανάγνωση, ο αριστερισμός είναι η τιμωρία του κόμματος για τα δεξιά του λάθη. Και η ΚΝΕ συναίνεσε στην αλλαγή της απόφασης της ΕΦΕΕ -που αρχικά είχε κάλεσμα για πορεία ως την πρεσβεία.

Τα πράγματα -ποτέ- δεν είναι απλά.

Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το πολιτικό σκεπτικό αυτής της απόφασης. Είναι φαιδρή η κατηγορία πως το ΚΚΕ τα είχε κάνει πλακάκια με το αστικό κράτος, ενώ μετρούσε μέχρι και νεκρούς στο πεδίο των ταξικών αγώνων. Είναι προς διερεύνηση κατά πόσο επηρέαζε η στρατηγική του -και ορισμένα προβληματικά στοιχεία της, όπως το «άθροισμα των δημοκρατικών δυνάμεων»- τέτοιες επιμέρους επιλογές. Είναι αυτονόητο πως σήμερα θα αντιμετώπιζε διαφορετικά μια αντίστοιχη περίπτωση. Κι είναι γνωστό -ίσως όχι ευρύτερα αλλά στους παροικούντες του κινήματος- ότι στο πιο πρόσφατο παρελθόν έσπασε στην πράξη τέτοιες απαγορεύσεις -στην επίσκεψη Κλίντον, στην πανδημία ή σε ένα αστυνομικό μπλόκο για την ισραηλινή πρεσβεία- όχι μόνο για τα δικά του μπλοκ αλλά για το σύνολο της πορείας.

 Κι αν δεν αγαπούσα τα λάθη μου...

Λέγαμε όμως για ιδεολογική ηγεμονία, που παρά τις όποιες αντιφάσεις ή παλινωδίες, ήταν υπαρκτή και αποτυπωνόταν για πολλά χρόνια στα συνθήματα του Πολυτεχνείου, τον έντονο αντι-ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της πορείας ή τα (συντριπτικά πλειοψηφικά) αντιαμερικάνικα αντανακλαστικά του ελληνικού λαού.

Τι έχει μείνει σήμερα από όλα αυτά;

Το ΠΑΣΟΚ -ο πιο αντιπροσωπευτικός πολιτικός εκπρόσωπος της ανόδου και του τέλους της Μεταπολίτευσης- εξακολουθεί να πιπιλά τις αρχές της 3ης Σεπτέμβρη, αλλά αυτό είναι πιο πολύ για να φωνάζουν συνθήματα στη Νεολαία. Σχεδόν καμία δύναμη δε μιλάει σήμερα για το σχήμα όπου η εθνική ανεξαρτησία είναι βασική προϋπόθεση της λαϊκής κυριαρχίας, που είναι προαπαιτούμενο για την Αλλαγή, τη Λαοκρατία κοκ. Κι αυτό συμβαίνει είτε γιατί κάποιες δυνάμεις εγκατέλειψαν απροκάλυπτα τις αρχές τους, είτε γιατί μετεξέλιξαν τις θέσεις - επεξεργασίες τους. Ακόμα και στο εξωκοινοβούλιο πχ ηγεμονεύουν πλέον δυνάμεις της λεγόμενης «νέας Αριστεράς» -και δεν εννοώ προφανώς τη ΝεΑΡ- που έχουν διαφορετικές θεωρητικές αντιλήψεις - καταβολές από το κυρίαρχο τότε σχήμα της εξάρτησης. Κι αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι πρόδωσαν ή εγκατέλειψαν το πνεύμα του Πολυτεχνείου.

Το «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» είναι καθ’ όλα επίκαιρο, αλλά θεωρήθηκε ξεπερασμένο, λες και έχουμε χορτάσει χρήματα, μόρφωση και δικαιώματα στο ενδιάμεσο. Παρόλα αυτά, αρκετοί επαναλαμβάνουν το σύνθημα (Ψ-Π-Ε) με τον ίδιο γενικό κι ανέξοδο τρόπο που λένε και τψρμ. Αλλά όταν φτάνουμε στα συνθήματα που ήταν γραμμένα στην Πύλη το ’73, χάνουν τη λαλιά τους κι αρχίζουν τις αφίσες με την ταράτσα της Νομικής, για να μην εκτεθούν.

Αν ήταν στο χέρι τους, η πορεία του Πολυτεχνείου θα σταματούσε στη Βουλή, στο Χίλτον (Αλέξης) ή στο Μαξίμου (Στέφανος) για να μη θιγεί η σύγχρονη Ιερά Συμμαχία με τους σατανικά καλούς φίλους μας -οι Αμερικάνοι είναι φίλοι μας. Κι ο Κλίντον δε θα είχε κανένα λόγο να απολογηθεί δημόσια το ’99 για τη χούντα -ίσως του ζητούσαμε και συγνώμη που ταπεινώθηκε και υποχρεώθηκε να μας ζητήσει αυτός συγνώμη. Μεταξύ φίλων τώρα...

Κι αν η πρεσβεία -που ενίοτε αρνούνται να την αναφέρουν καν στις ανακοινώσεις τους για το Πολυτεχνείο- πανηγυρίζει ανοιχτά γιατί σήμερα οι σχέσεις των δύο κρατών βρίσκονται στο καλύτερο ιστορικά σημείο τους, εννοώντας ότι έχει υποχωρήσει στην ελληνική κοινωνία το αντι-αμερικάνικο αντι-ιμπεριαλιστικό αίσθημα, αυτό εν πολλοίς το πιστώνεται η κυβερνώσα Κεντροαριστερά, ως καλή υπηρέτρια του μεγάλου αφεντικού, με τη διαλυτική της δράση και τον μαζικό εκμαυλισμό συνειδήσεων.

Τα πράγματα είναι απλά και συνοψίζονται στο περίφημο «πλην Λακεδαιμονίων», που είχε διατυπώσει σοφά ο Νέστωρας Λεωνίδας της οπορτουνιστικής αριστεράς, σε μια άλλη περίσταση.

Αλλά αν οι Λακεδαιμόνιοι του ΚΚΕ είναι σήμερα η βασική δύναμη που κρατά ψηλά τη σημαία του αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό, υπάρχει ωστόσο ένας αντίλογος που ισχυρίζεται ότι στην πράξη την υποστέλλει. Ότι (το ΚΚΕ) δεν ανοίγει μέτωπο στον ευρωνατοϊκό ιμπεριαλισμό και τον τσουβαλιάζει με τους αντιπάλους του (πχ τη Ρωσία). Ή -για να μείνουμε στα του Πολυτεχνείου- ότι δε χαρακτηρίζει πια αμερικανοκίνητη τη χούντα των συνταγματαρχών (όταν τονίζει τους εσωτερικούς παράγοντες που οδήγησαν στο πραξικόπημα) και ότι στην πρόσφατη απεργία το σύνθημα του ΠΑΜΕ «έξω η Ελλάδα από του πολέμου τα σφαγεία» δεν κατονόμαζε συγκεκριμένα τους σφαγείς -πχ «Βούλγαροι - Σφαγεία», που έλεγε και το παλιό ανέκδοτο για τους παλιούς τερματικούς σταθμούς του θρυλικού αστικού 31 στη ΛΔ του Βορρά.

Το πιο αστείο -και από την ουσία των κατηγοριών- είναι ότι αυτοί που τις εκτοξεύουν είναι συχνά άτομα που το ’80 ήταν στην ΚΝΕ και αντέκρουαν τις ίδιες -ή παρεμφερείς- κατηγορίες. Αλλά αυτό μπορούμε να το δούμε ίσως στο επόμενο σημείωμα, γιατί ξεφύγαμε ήδη αρκετά σε έκταση.