Ο Οπενχάιμερ ήταν κομμουνισταράς

Ψηφιδωτό σημειώσεων

Μύρισε θυμάρι και αντι-ιμπεριαλισμό την περασμένη Δευτέρα στο Σύνταγμα. Όπως στα νιάτα μας, που να ’ταν δυο φορές, και ας μην είχαν πάλι την αξέχαστη Νεανική Δράση για την Ειρήνη. Και αν με ρωτούσες, σφε αναγνώστη, θα έλεγα πως χρειάζονται και άλλες -περισσότερες- τέτοιες κινητοποιήσεις. Να εντείνουμε τη δράση μας, που θα έλεγε και η εισήγηση. Όχι για να τσεκάρουμε τυπικά το σχετικό κουτάκι, όχι ως κάτι παραπάνω, επιπρόσθετο σε όσα κάνουμε -βάλε κάτι και για την Παλαιστίνη- αλλά ως βασικό και αναπόσπαστο μέρος όσων λέμε και κάνουμε.

Είναι βασικό να μη γίνουμε κρέας για τα κανόνια τους. Να μη σφυρίζουμε αδιάφορα όταν ανάβουν εστίες πολέμου στη γειτονιά μας -γιατί είναι βέβαιο ότι αργά ή γρήγορα θα αρπάξει και το δικό μας σπίτι. Να σπάσει η απάθεια του τύπου «μακριά από τον κώλο μας και όπου θέλει ας είναι», που είναι ο κλασικός ατομισμός αλλά σε κλίμακα χώρας. Να σπάσει το κυρίαρχο δόγμα πως «οι Νατοϊκοί είναι φίλοι μας» -και θέλουν το καλό μας. Να αλλάξουμε τη φθίνουσα πορεία του αυθόρμητου αντι-ιμπεριαλισμού των μαζών. Να ανακτήσει τη χαμένη ιδεολογική του ηγεμονία το σύνθημα «ΕΕ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο».

Δεν είναι ένα ακόμα πεδίο, αλλά ο πυρήνας όσων λέμε. Ανέκαθεν ήταν. Από την εποχή ακόμα που οι Δαπίτες γκρίνιαζαν για τις διακοπές - παρεμβάσεις στα αμφιθέατρα και τις ανακοινώσεις για τον πόλεμο στη Νικαράγουα. Ενώ οι εναλλακτικοί εξηγούσαν με ύφος πως εκτός από τον ιμπεριαλισμό υπάρχει και η μοναξιά. Όχι το ένα εξαιτίας του άλλου, αλλά παρεμπιπτόντως, το ένα δίπλα στο άλλο, σαν ειρηνική συνύπαρξη αλλά με πόλεμο. Σήμερα όλοι αυτοί μας κυβερνάν εναλλάξ ή από κοινού και πασχίζουν να μας βάλουν στη «σωστή πλευρά του πολέμου», δηλαδή στο πλευρό της δικής τους λυκοσυμμαχίας. Και όσο ο λαός κοιμάται με αυτό το πλευρό, κινδυνεύει να βρεθεί στη λάθος πλευρά της κάννης και βασικά στην μπούκα του κανονιού.

Κι όχι, δεν είναι απλό θέμα ο ιμπεριαλισμός. Έχουμε πολλά να αναλύσουμε και να λήξουμε, θεωρητικά, ιστορικά και πρακτικά. Αν είναι αλυσίδα ή πυραμίδα. Αν μπορούμε να πούμε όλες τις χώρες ιμπεριαλιστικές. Αν έχει νόημα, στον αντίποδα, να περιορίζουμε τον όρο σε μια χούφτα χώρες. Αν θα αρχίσουμε να μιλάμε για «εκμετάλλευση έθνους από έθνος», εγκαταλείποντας την ταξική ανάλυση. Τι ακριβώς είναι τα κυριαρχικά δικαιώματα σε μια ιμπεριαλιστική χώρα -ή ενταγμένη στο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Αν περιλαμβάνεται σε αυτά η ΑΟΖ. Αν αυτή η χώρα -ενταγμένη στο σύστημα ή ιμπεριαλιστική- μπορεί ποτέ να διεξάγει έναν δίκαιο πόλεμο. Και αν όχι, τι νόημα έχει να υπερασπιστούμε το έδαφός της. Αν αλλάζει ο χαρακτήρας του πολέμου -δηλαδή η πολιτική μιας χώρας- όταν επιτίθεται ή όταν αμύνεται. Αν θα πάρουμε τα όπλα να πολεμήσουμε. Ή για να ξεκινήσουμε την επανάσταση, στρέφοντάς τα στην κυρίαρχη τάξη και τα όργανά της. Αν θα το κάνουμε μέσα από τον στρατό, λιποτακτώντας ή πολεμώντας σε δικές μας, αυτόνομες μονάδες. Ή αν τελικά θα μας συλλάβουν όλους την πρώτη κιόλας μέρα, οπότε κουβέντα να γίνεται.

Δε χρειάζεται όμως να τα έχεις λυμένα όλα αυτά, για να (αντι)δράσεις. Δε χρειάζεται να είσαι καν κομμουνιστής, για να ζητάς να γυρίσει πίσω η φρεγάτα «Ύδρα» και να μην έχει καμιά συμμετοχή στο ματοκύλισμα των λαών η χώρα σου. Αρκεί να είσαι απλώς έντιμος, απέναντι στη συνείδησή σου πρωτίστως, όπως η αντισμηναγός Αμαλία Π.

-.-

Διάφορα ΜΜΕ μέτρησαν τις αντιδράσεις του κόσμου και έσπευσαν να βγάλουν διάφορα «επανορθωτικά» κείμενα, που μετρίαζαν κάπως τις εντυπώσεις από τα αρχικά τους δημοσιεύματα για τους ζαχαρομπαμπάδες του Κουτσούμπα στη Βουλή. Όλα τα ΜΜΕ; Όχι. Γιατί το ηρωικό Protagon αντιστέκεται και κρατά ψηλά τη σημαία του αντικομμουνισμού, σε αυτήν την τελευταία σοβιετική γωνιά της Ευρώπης, με σημαιοφόρο τον Χαρίδημο Τσούκα και τη συμπυκνωμένη σοφία του, που μας κάνει τη χάρη να ασχοληθεί με την «ασόβαρη προσέγγιση του ΓΓ» για ένα τόσο σοβαρό θέμα όπως η φοιτητική πορνεία. Το καταστάλαγμα αυτής της σοφίας μπορεί να κωδικοποιηθεί σε μαργαριτάρια του στιλ:

-Υπάρχουν πολλοί καπιταλισμοί.
-Η Κούβα είναι δεύτερη παγκοσμίως στην πορνεία.
-Στη Σουηδία τα περισσότερα πανεπιστήμια είναι δημόσια και δωρεάν -άρα δεν ευθύνεται η ιδιωτική πρωτοβουλία για τη στροφή των φοιτητών-ιών στην πορνεία.
-Την τελευταία την τρέφουν η ανισότητα και οι οικονομικές δυσκολίες -και όχι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια.
-Οι σοβαρές χώρες καταπιάνονται με το ζήτημα της φοιτητικής φτώχειας και της φοιτητικής σεξουαλικής εργασίας, αλλά όχι με τον κουτσούμπειο τρόπο.

Ας δούμε λίγο πιο προσεκτικά τις αρετές της Τσούκειου μεθοδολογίας.

-Οδηγούνται στην πορνεία οι φοιτήτριες (και οι φοιτητές) της Κούβας, για να εξασφαλίσουν τα δίδακτρά τους; Όχι, γιατί δεν υπάρχουν δίδακτρα. Στοιχειώδες -και δε χρειάζεται να είσαι ο Σέρλοκ Χολμς, για να το διαπιστώσεις.

-Υπάρχει γενικά πορνεία στην Κούβα. Ασφαλώς, αν και πιθανότατα όχι στις διαστάσεις που δείχνουν τα αμερόληπτα στοιχεία του Τσούκα και των αμερόληπτων πηγών του από τις ΗΠΑ, που έχουν πάντα οξυμένες ευαισθησίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Γι’ αυτό και έχουν επιβάλει ένα δολοφονικό εμπάργκο με ανυπολόγιστες συνέπειες στο νησί της επανάστασης. Έχει ακούσει άραγε κάτι για αυτό ο αξιότιμος αρθρογράφος; Ναι, αλλά δεν έχει θέση στην ανάλυσή του, για να μη χαθεί το ήδη έτοιμο συμπέρασμα.

-Υπάρχουν πολλοί καπιταλισμοί; Όχι, μόνο ένας και έχει για θεό του το κέρδος. Υπάρχουν βέβαια πολλές χώρες με διαφορετικό επίπεδο ανάπτυξης. Αλλά αν στο «καλό, σκανδιναβικό μοντέλο» -που δεν είναι ίδιο με τους «άλλους καπιταλισμούς»- υπάρχουν δυσκολίες, φτώχεια και ανισότητες, τότε αλήθεια ποιον καπιταλισμό μπορούμε να αναζητήσουμε, που να έχει εξαλείψει τέτοια φαινόμενα αντί να τα καλλιεργεί και να τα διαφημίζει ως ευκαιρίες; Άγνωστο.

-Υπάρχουν δημόσια πανεπιστήμια στις καπιταλιστικές χώρες; Ναι, αλλά η απάντηση είναι λίγο σχετική. Γιατί πρέπει αμέσως να ρωτήσουμε: Έχουν δίδακτρα; Λειτουργούν με γνώμονα το κέρδος; Διασφαλίζουν δωρεάν συνθήκες σπουδών στους φοιτητές; Κι εδώ αυτομάτως, οι απαντήσεις γίνονται πιο σύνθετες και αλλάζουν την αρχική κατάφαση. Δυστυχώς η Τσούκειος σκέψη δεν έχει φτάσει ακόμα τόσο μακριά, για να καταλάβει πως το πρόβλημα δεν είναι μόνο τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, αλλά η μετατροπή της παιδείας συνολικά σε ένα πανάκριβο εμπόρευμα. Ότι τα δημόσια πανεπιστήμια μετατρέπονται ταχύτατα σε μαγαζάκια -για να ’ναι ανταγωνιστικά- και βλέπουν τις δομές τους να ιδιωτικοποιούνται, παραμένοντας κατ’ όνομα δημόσια.

Αλλά το βασικό ζήτημα που αποκλείει κάθε ελπίδα συνεννόησης με τον Τσούκα και το σινάφι του, είναι εκείνη η φρασούλα περί «φοιτητικής σεξεργασίας», που μπορούμε να τη δούμε διατυπωμένη και σε άλλα σημεία: Η ισχυρότερη αντίληψη περί αυτοδιάθεσης του σώματος και η αυξανόμενη απενοχοποίηση των επ’ αμοιβή σεξουαλικών υπηρεσιών συμβάλλουν στην αποδοχή και ενδυνάμωση του φαινομένου.

Και να πώς η νεοφιλελεύθερη οπτική του Χαρίδημου Τσούκα έρχεται να συναντήσει τους «αντισυστημικούς» αριστερούς ψάλτες της ελεύθερης οικονομίας που προσυπογράφουν το σημείο για την «αυτοδιάθεση του σώματος». Τελικά η πορνεία μπορεί να μην είναι πρόβλημα αλλά μια μορφή ελευθερίας και αποβολής των παλιών μας ταμπού. Σκεφτείτε το...

-.-

Είναι ο «Οπενχάιμερ» το magnus opus του Νόλαν; Μπορεί. Δεν είμαι τόσο σινεφίλ, για να έχω άποψη, αλλά κάνοντας μια μικρή σφυγμομέτρηση στο περιβάλλον μας, θα λάβουμε διάφορες απαντήσεις, από χλιαρές μέχρι πολύ θετικές αντιδράσεις. Πολύ λίγοι όμως θα κινηθούν εκτός αυτού του φάσματος, λέγοντας πως η ταινία δε βλεπόταν ή ότι ήταν ένα σύγχρονο αριστούργημα. Είχε σφιχτό μοντάζ, πυκνό κινηματογραφικό χρόνο -για να παρακολουθήσει τον αντίστοιχο ιστορικό-, εμφανή σκηνοθετική σφραγίδα -ιδίως στην εκκωφαντική απουσία ήχου τη στιγμή της έκρηξης. Είχε επίσης ενδιαφέρον θέμα, με σοβαρές προεκτάσεις, που δεν έκανε χρονικές εκπτώσεις -τελειώνοντας με τη σκηνή της έκρηξης, όπως ήθελε ο μέσος θεατής- και χώρεσε αρκετές από αυτές, χωρίς όμως να εμβαθύνει -που είναι εν μέρει λογικό και αναπόφευκτο, αλλά ως ένα βαθμό και συνειδητή επιλογή. Και έχουμε δει πολλά αριστουργήματα να μην παίρνουν αγαλματάκι, σχεδόν κανένα όμως χωρίς βάθος...

Εξίσου ανοιχτή παραμένει η συζήτηση για τα πολιτικά μηνύματα του «Οπενχάιμερ». Είναι η ταινία ενός μάλλον συντηρητικού σκηνοθέτη, αν δεν κάνω λάθος -ως προς το πολιτικό του στίγμα και όχι ως προς το έργο του- για έναν κομμουνιστή επιστήμονα ή έστω συμπαθούντα, που τον υποψιάζονταν για πράκτορα των Σοβιετικών (κυνηγήθηκε όντως στα χρόνια του Μακαρθισμού απ’ τους αχάριστους ευεργετηθέντες). Η οποία όμως κλείνει με την αποκατάστασή του, χάρη και σε ενέργειες των «Δημοκρατικών», υπηρετώντας τελικά μια τάση που κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια στο Χόλιγουντ και καθορίζει παγκόσμια τα κριτήρια της κοινής γνώμης περί προοδευτικότητας -χαρακτηριστικό παράδειγμα η περσινή «Μπάρμπι» και ας μην τιμήθηκε με Όσκαρ.

Αυτό που νομίζω ότι επιτείνει κάπως τη σύγχυση είναι η στάση του ίδιου του ΚΚ ΗΠΑ, που ταυτίστηκε σχεδόν απόλυτα με το New Deal του Ρούζβελτ, συνέχισε εκ των πραγμάτων να τον στηρίζει στα χρόνια του πολέμου και της Αντιφασιστικής Συμμαχίας, που ήταν μια μορφή «Λαϊκού Μετώπου» σε διεθνή κλίμακα, χωρίς αυταπάτες -άλλο αν καλλιεργήθηκαν τελικά τέτοιες σε μια σειρά ΚΚ- για να φτάσει μεταπολεμικά στον μπραουντερισμό, σε μια υπαρξιακή κρίση και ένα ιδεολογικό τέλμα, με αποτέλεσμα να αποπροσανατολιστούν οι μάζες -και καλά κρασιά, έπεσε στον γκρεμό, καλό κόμμα πρέπει να ήταν...

Ίσως για να απαντήσουμε στο ερώτημα αν ήταν κομμουνιστής ο Οπενχάιμερ, πρέπει να πιάσουμε βασικά το ερώτημα τι γραμμή είχε το ΚΚ ΗΠΑ και τι σήμαινε να είσαι κομμουνιστής τότε -που το πιάνει ακροθιγώς ένας διάλογος της ταινίας, στο πλαίσιο της ανάκρισης.
-Ήσουν κομμουνιστής;
-Ήμουν με το New Deal...

Όπως και να έχει, ο Όπι ήταν τουλάχιστον κομμουνίζων, μελετημένος και κατασταλαγμένος (είχε διαβάσει και τους τόμους του «Κεφαλαίου») και είχε ισχυρούς δεσμούς με οργανωμένους κομμουνιστές στο περιβάλλον του. Συνεπώς, μια στοιχειωδώς έντιμη βιογραφική ματιά -έστω κινηματογραφική- δε θα μπορούσε να παραβλέψει και να αποσιωπήσει αυτήν την παράμετρο. Κι ο Νόλαν σίγουρα δεν επιλέγει αυτήν την οδό -ίσα-ίσα.

Σε τελική ανάλυση, εφόσον κατάπιαμε αμάσητη (για λόγους πολιτικής χρησιμότητας) την παραχάραξη στο Τελευταίο Σημείωμα του Βούλγαρη, που το προβάλαμε παντού και το εκθειάσαμε γιατί ένας από τους 200 της Καισαριανής ψιθύρισε «κομμουνιστής ως το τέλος», δε χρειάζεται να κοιτάμε στα δόντια τον γάιδαρο που μας χαρίζει ο Νόλαν.

Δίνει ανοιχτά το πολιτικό στίγμα του Οπενχάιμερ, θέτει εύστοχα το πρόβλημα της σχέσης της επιστήμης με την εξουσία και πόσο ανεξάρτητη (δεν) μπορεί να είναι, βάζει τους ηθικούς προβληματισμούς του επιστήμονα που βλέπει την εφεύρεσή του να μπαίνει στην υπηρεσία άλλων σκοπών από αυτούς για τους οποίους σχεδιάστηκε. Κι αν αφήνει -σκόπιμα- κάποια σημεία ανοιχτά, δίνει τουλάχιστον στον θεατή πολλά ερεθίσματα για να τα ψάξει παραπάνω μόνος του. Όπως σκοπεύει να κάνει και η κε του μπλοκ, έχοντας αγοράσει το ογκώδες βιβλίο στο οποίο βασίστηκε η ταινία -και ας μην είναι γραμμένο από αυστηρά δική μας σκοπιά.

-.-

Μπορεί οι συλλήψεις έξι οπαδών της ΑΕΚ επειδή άναψαν πυρσούς σε μια ταράτσα, δίπλα από το γήπεδο της Λαμίας να μην είναι της ίδιας βαρύτητας με τις σκηνές που περιγράφει ο στίχος «χτυπάνε στην ταράτσα τον Ανδρέα» -και ποιος να το έλεγε τότε ότι ο Λεντάκης θα πήγαινε μια μέρα με αυτούς που τον χτυπούσαν- αλλά το γεγονός δε στερείται καθόλου σημασίας. Όπως λέει και ο 2310, οι οπαδοί γίνονται πειραματόζωα για την αυστηροποίηση του ποινικού κώδικα. Και τα γήπεδα -που ήταν ανέκαθεν πιστός καθρέφτης της κοινωνίας- θεωρούνται προνομιακό πεδίο για την εμπέδωση του δόγματος «νόμος και τάξη». Αυτό δεν αλλάζει επειδή οι οπαδοί αθωώθηκαν λόγω άγνοιας-παρανόησης του αθλητικού νόμου (και τάξη), που είναι περίπου σα να λέμε «λόγω βλακείας». Τουλάχιστον αυτή είναι η μόνη αθώωση -από όσες έχει προτείνει εσχάτως η εισαγγελική έδρα- που δε σε κάνει να αναρωτιέσαι: υπάρχει τίποτα που να μην έχει σαπίσει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας;

Κι αν μαγνητοσκοπηθούν και ανέβουν στο διαδίκτυο οι παρεμβάσεις της σημερινής εκδήλωσης για τον Ποινικό Κώδικα, μπορεί να βρεθεί η αφορμή να πούμε περισσότερα.

-.-

Η σχέση του ΚΚ Πορτογαλίας με το ΚΚΕ μου θυμίζει συνειρμικά το αθλητικό ντοκιμαντέρ Once Brothers, για τον Ντράζεν, τον Ντίβατς και την κάποτε ενιαία Γιουγκοσλαβία. Κάποτε ήμασταν αδελφά κόμματα, τα μόνα που έμειναν όρθια στη λαίλαπα της αντεπανάστασης, και ο Κουνιάλ ήταν ο Πορτογάλος Φλωράκης -και αντιστρόφως. Η Πορτογαλία έζησε τη δική της μεταπολίτευση την ίδια χρονιά με τη δική μας, αλλά χωρίς εκβιαστικά διλήμματα «Καραμανλής ή τανκς», αφού οι φαντάροι που οδηγούσαν τα οχήματα ήταν στην πρώτη γραμμή της Επανάστασης των Γαριφάλων. Κι η δική τους «σοσιαλμανία», με την έννοια μιας σχετικής αριστερόστροφης ιδεολογικής ηγεμονίας, εκφράστηκε στα ονόματα των αστικών τους κομμάτων, καθώς η αντίστοιχη ΝΔ είναι το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, σε διάκριση με το σοσιαλιστικό αντίστοιχο του ΠΑΣΟΚ.

Αν λοιπόν σε αυτή τη χώρα θεριεύει σήμερα η ακροδεξιά -τα ορφανά του Σαλαζάρ- και εκμηδενίζεται η αξιοπιστία και η επιρροή του ΚΚΠ, η ευθύνη είναι βασικά δική του και δε μετριάζεται από τις αντίστοιχες ενισχυμένες τάσεις στη φασίζουσα Ευρωλάνδη. Κι είναι απορίας άξιο πώς/γιατί δεν έχει εκφραστεί ως τώρα ένα ρεύμα εσωτερικής αντιπολίτευσης σε αυτόν τον κατήφορο, στο πλαίσιο μιας αυτοκριτικής που να παίρνει αποστάσεις από τη στρατηγική επιλογή του ΚΚ να γίνει ουρά των σοσιαλιστών και της αντιλαϊκής τους κυβέρνησης, στο όνομα του μικρότερου κακού, που φέρνει πάντα το μεγαλύτερο. Και το δικό μας καθήκον δεν είναι να επιχαίρουμε πάνω από το πολιτικό πτώμα ενός τέτοιου ιστορικού κόμματος, ούτε να αφήσουμε ένα γαρίφαλο στη μνήμη της επανάστασης και του ένδοξου παρελθόντος του. Αλλά να το βοηθήσουμε να ξεπεράσει την κρίση του, βγάζοντας πρώτα μια σωστή διάγνωση για τις αιτίες της.

-.-

Ποιο είναι άραγε το μεγαλύτερο επίτευγμα του ΣΥΡΙΖΑ; Ότι κατάφερε να πλασάρει τη θεωρία των δύο άκρων, σαν γνήσιο -έστω γενόσημο του- ΠΑΣΟΚ; Ότι το έκανε σε μια περίπτωση καθαρής ομοφοβικής βίας, φασίζουσας και ρατσιστικής; Ότι ανακάλυψε ομοφοβική επίθεση στην πολιτική κατακραυγή -και όχι μάτσο κράξιμο- του «κοσμαγάπητου» Κασσελάκη -όπως θα μιλούσε για σεξισμό αντίστοιχα, αν είχε εκλεγεί η Αχτσιόγλου στη θέση του; Ότι τα τρολ της υπόγας στοχοποίησαν πλαγίως και το ΚΚΕ για την επίθεση στα διεμφυλικά άτομα; Ότι δικαιώνει κάθε μέρα πιο πολύ το σχήμα του σοσιαλφασισμού -που μιλάει για τα δίδυμα αδελφάκια; Ότι ο Κασσελάκης είναι, σαν παρουσία και ουσία όσων λέει, μια κινούμενη πατριαρχία;

Ας αφήσουμε να το κρίνει η ιστορία. Και ας κρατήσουμε μια ανάλυση για τη συμβασιλεύουσα για κάποια άλλη ανάρτηση.

Ο δικός μας άνθρωπος

Η αλήθεια είναι πως πριν να παίξουν στην οθόνη οι σκηνές από τα επινίκια της Πορτογαλίας, με τον τραυματία Ρονάλντο να βγάζει την μπλούζα απλά για να δούμε τους κοιλιακούς του, να πανηγυρίζει και να σηκώνει το Κύπελλο, οι εκφωνητές θα έπρεπε να προειδοποιούν το κοινό κάπως: προσοχή, ακολουθούν σκληρές εικόνες. Κι ας μην είναι πολύ κατανοητό γιατί έπρεπε να πάνε πάνω σε αυτόν οι κάμερες, στο τέλος ενός αγώνα, όπου η βασική του συμβολή ήταν να αποχωρήσει τραυματίας και να αφήσει την ομάδα του να αποδείξει ότι δεν είναι δική του, αλλά του Σάντος, κι ότι μάλλον μπορεί να παίξει καλύτερα χωρίς αυτόν.

Αλλά αν εξαιρέσεις τον Μπακόπουλο, που έχει μάθει να γλείφει όπου βλέπει σαξές στόρι κι όσους είναι στην κορυφή και παραλίγο να βγάλει τον Κριστιάνο καλύτερο παίκτη όλων των εποχών (πάλι καλά δηλ που δεν τον έβγαλε και MVP του τελικού), και κάτι Βαρουφίτσους που τη βρίσκουν με το Ρονάλντο (με ένα νι), για όλους τους άλλους που λατρεύουν να τον μισούνε, η εξέλιξη ήταν σχεδόν ιδανική. Έξω από την αρχή σχεδόν το ποδοσφαιρικό σίχαμα, που τον είπαν Ρονάλντο οι γονείς του, γιατί ήταν πολιτικοί θαυμαστές του Ρίγκαν (από εκεί να καταλάβεις τι προοπτικές είχε), και ύστερα είμαστε όλοι Πορτογάλοι, άφοβα, ολόψυχα και χωρίς τύψεις. Γιατί εντάξει, Ελλάς - Γαλλία -(λαϊκή) συμμαχία, και -αν ρωτήσεις τον Αλέξη- ο Ολάντ είναι φίλος μας, όπως κατά καιρούς και το ΔΝΤ, ο Γιούνκερ, ο Ομπάμα, ακόμα και οι Γερμανοί, πλην του Σόιμπλε, που δεν τον πάει ούτε ο Μπαράκ. Αλλά βασικά με τους Πορτογάλους ένας λαός είμαστε.

Τα μπουφάν που αγαπήσαμε

Η Πορτογαλία έπαιξε λοιπόν καλύτερα χωρίς τον καλύτερό της παίκτη. Κι αν αυτό φαίνεται βαριά διαλεκτική για κάποιους, μπορεί να δοκιμάσουν ως εξήγηση το φαινόμενο της πεταλούδας. Γιατί ως γνωστόν, αν μια πεταλούδα καθίσει στο πρόσωπο του γελοίου στο Παρίσι, και χαλάσει το δακρυσμένο δραματικό πλάνο του προς την κάμερα, ενώ καταλαβαίνει πως δεν μπορεί να συνεχίσει, αφενός επιβαρύνει το κάρμα της και θα επιστρέψει στη ζωή ως κάτι χειρότερο (πχ Κριστιάνο Ρονάλντο), αφετέρου οι Πορτογάλοι θα σηκώσουν το Κύπελλο.
Γιατί όχι; Εδώ κάποιοι (ζουν ανάμεσά μας) πίστεψαν πως ρίχνοντας στην κάλπη ένα ψηφοδέλτιο, θα σκιστεί το μνημόνιο, σε αυτό θα κολλήσουμε τώρα;

Εναλλακτικά μπορούν να το ρίξουν στις θεωρίες συνωμοσίας. Γιατί ο Γκριζμάν ξέρω γω έχει πορτογαλικές ρίζες από τη μητέρα του και δε φαινόταν πολύ στενοχωρημένος στο τέλος, και έτσι εξηγείται που αναλάμβανε να εκτελέσει όλα τα κόρνερ και τις στημένες φάσεις. Το πιάσατε έτσι...; Στημένες φάσεις...

Άσε που κάτι παθαίνουν όλοι οι Ρονάλντο (πραγματικοί και μη) σε αυτό το γήπεδο στους τελικούς, κόντρα στη Γαλλία.
Άσε που όποιος πέρασε από την Εθνική και φεύγει, κάνει τους άθλους της ζωής του. Πρέμιερ Λιγκ σήκωσε ο Ρανιέρι, το EURO ο Σάντος, ο Ιορντανέσκου ξαναπήγε τους Ρουμάνους στα τελικά μετά από 16 χρόνια... Το ερώτημα είναι ποιος θα προλάβει να πάρει το Βασίλη Δανιήλ (ή αν προλαβαίνει να φύγει κι ο Σκίμπε) για να πάρει το Μουντιάλ στη Ρωσία, το 18'. στην κορύφωση για τα 100χρονα του ΚΚΕ -εκτός κι αν έχει προλάβει να γίνει κάποια επετειακή επανάσταση στο ενδιάμεσο, το 17'...
Άσε που είναι η τρίτη φορά φέτος, που το σηκώνει η ομάδα που έφτασε (σκανδαλωδώς) πιο εύκολα στον τελικό, μετά από τους Cavaliers του Λεμπρόν στο ΝΒΑ και τη Ρεάλ στο Τσου-Λου (και αν εξαιρέσεις την τελευταία, οι άλλοι το άξιζαν απόλυτα).

Και μην ξεχάσουμε να ρωτήσουμε έναν ταξιτζή να μας αναλύσει την παράδοση των PIGS στα EURO του 21ου αιώνα, και τη θέση τους ως αδύναμοι κρίκοι στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα της ΕΕ.
Το πήρε η Ελλάδα το 04', οι Ισπανοί το 08' και το 12', οι Πορτογάλοι τώρα, και οι Ιταλοί το είχαν στα χέρια τους, αλλά γλίστρησε η μπάλα από αυτά του Τόλντο στο σουτ του Βιλτόρ και έμειναν με τον ξαφνικό θάνατο και την εκδίκηση στο Μουντιάλ του 06'.

Η ζωή του όλη είναι ένα τσιγάρο...

Αλλά το βασικό πρόσωπο, που επισκιάζει κάθε γελοίο και τα καταφέρνει καλύτερα χωρίς αυτόν, είναι ο Φερνάντο Σάντος, τον οποίο κάποια σημερινά πρωτοσέλιδα τον παρουσίασαν ως το "δικό μας άνθρωπο", σαν να είναι ο διάδοχος του Βέγγου. Μόνο που αυτός, αντί για "καλοί μου άνθρωποι", θα (το εννοεί, αλλά θα) πει κάτι σαν: ουέου-ουέου. Δηλ σαν τους πορτογαλικούς φθόγγους που πετούσε κάποτε ο Πανούτσος, για να δηλώσει τη συμπάθειά του στον καρπουζά από το Εστορίλ, όπως έμεινε να τον αποκαλούν οι φωτεινοί παντογνώστες (μετά τον ταβερνιάρη Ντελ Μπόσκε. Ενώ άμα έχεις το Λεβ να μυρίζει τα αχαμνά του, σα μυρωδιάς, είναι γερμανική φινέτσα κι απόλαυση).

Βασικά πρέπει να υπάρχουν ελάχιστοι Έλληνες που να μη γουστάρουν το Σάντος. Όσοι δεν μπορούν το στιλ ποδοσφαίρου που υπηρετεί (αλλά πανηγύριζαν έξαλλα με την ίδια συνταγή του Ρεχάγκελ), ο Θερσίτης που είναι ΠΑΟΚτζής αλλά περνάει γενιές 14 όσους πέρασαν από τον ΠΑΟΚ και δεν πήραν πρωτάθλημα (ή κι αυτούς που πήραν, δε μασάει), κάποιοι ολυμπιακοί ίσως... Αυτά. Για τους άλλους είναι εξαιρετικά οικεία και αγαπητή φυσιογνωμία. Και γίνεται ακόμα περισσότερο με κάτι δηλώσεις (πριν τον τελικό), όπου απαντούσε στους επικριτές του θεάματος που πρόσφεραν οι Πορτογάλοι και ευχόταν να λένε το ίδιο κι αφού σηκώσουν το Κύπελλο στη Γαλλία. Το οποίο μου θύμισε συνειρμικά (τηρουμένων των αναλογιών πάντα) αυτό που έλεγε ο Άρης Βελουχιώτης για την ιστορία: "πως αν δηλ νικήσουμε, θα μας συγχωρέσει κάποιες ακρότητες, αλλά αν τυχόν χάσουμε, δε θα μας ξεπλένει τίποτα". Κι όχι, πες πως δεν είχε δίκιο.

Και δεν το λέω εκ του αποτελέσματος. Κάποιοι αμπελοφιλόσοφοι διαπιστώνουν την αντικατάσταση της μαρξιστικής διαλεκτικής σκοπού-μέσου με το μακιαβελικό: "ο σκοπός αγιάζει τα μέσα". Έχουν δηλ την εντύπωση πως η πορεία προς την κορυφή είναι ένας εύκολος, ρομαντικός κατήφορος, όπως εξάλλου και ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με ροδοπέταλα (σκεφτείτε διαλεκτικά). Κι έτσι, οτιδήποτε άλλο βαφτίζεται αντιποδόσφαιρο.

Ναι, αλλά δεν μπορούν να παίξουν όλοι σαν Μπαρτσελόνα, ούτε καν η ίδια η Μπάρτσα, σε σχέση με αυτό που φαντάζεται εξιδανικευμένα στο μυαλό του ο μέσος φίλαθλος. Πόσο μάλλον μια ομάδα που δεν έχει τους συσχετισμούς με το μέρος της, δεν μπορεί να κάνει παιχνίδι πρωτοβουλίας, βασίζεται σε αντεπιθέσεις για να βρει ρήγματα στην άμυνα του αντιπάλου και μένει ταμπουρωμένη στις θέσεις της, για να τις κρατήσει και να τις ενισχύσει με κλεφτοπόλεμο -που είναι πολύ διαφορετικός από τα ανοργάνωτα γιουρούσια.

Βασικά η Πορτογαλία του Σάντος δείχνει την ποδοσφαιρική τακτική που μπορεί να εμπνεύσει και το σχέδιο της εργατικής τάξης. Το οποίο δε χρειάζεται πριμαντόνες, κινηματικούς σταρ κι αυτόκλητους ηγέτες (Κριστιάνους, Μεσσίες, κτλ), αλλά ομαδική προσπάθεια, πειθαρχία, συνοχή και αλληλεγγύη των γραμμών της, ευελιξία μέσων και θέσεων, από την άμυνα στην επίθεση, κτλ. Αλλά κάπου εκεί εξαντλείται η αξία του παραλληλισμού κι αρχίζει η πραγματικότητα.

Αγώνας, γνώση, τόλμη κι αντοχή

Όπως είπε κι ο Σάντος, σε μία από τις κορυφαίες ατάκες του EURO, πριν από έναν αγώνα, όπου τον ρωτούσαν για την ενδεκάδα που σχεδίαζε.
Μερικές αλλαγές θα κάνουμε, μην περιμένετε καμιά επανάσταση. Αυτή έγινε το 74' (εννοώντας την επανάσταση των γαριφάλων στη χώρα του).
Κι είναι στα δικά μας χέρια να την ξανακάνουμε. Ή έστω στα πόδια μας. Αρκεί να μην κλοτσήσουμε την ευκαιρία, όταν μας δοθεί...

Γαλλογερμανικός άξονας

Όπως θα έλεγε κι ο Γκάρι Λίνεκερ, η ΕΕ είναι μια "ένωση"/ένα παιχνίδι, όπου συμμετέχουν διάφορες χώρες (28 ή έστω 27 ή μάλλον περισσότερες κατ' ουσίαν) και στο τέλος κερδίζουν πάντα οι Γερμανοί. Στα πέναλτι (η πρωτότυπη φράση του Λίνεκερ έλεγε "...στα πέναλτι", αλλά οι θυμόσοφοι ευρωπαίοι λαοί τη συντόμευσαν και την προσάρμοσαν). Σαν τα πέναλτι, δηλ τις ποινές που επέβαλε η Κομισιόν σε Ισπανία και Πορτογαλία για την αθέτηση των υποχρεώσεών τους, αλλά εκεί δεν υπάρχει κανείς (αστικό μπλοκ ή ΚΚ) να σηκώσει το ζήτημα της εξόδου.

Κάπου εδώ αρχίζουν τα κλασικά αντιμερκελικά αστειάκια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για τα μνημόνια που θα επιβάλει η Μέρκελ στη Γαλλία. Λες και χρειαζόταν καμιά εξωτερική βοήθεια ο Ολάντ, για να φέρει το νόμο για τα εργασιακά. Πόσο μάλλον τώρα, με τον αέρα του ποδοσφαιρικού σαξές στόρι να σκεπάζει τη δυσαρέσκεια και τον απόηχο των απεργιακών κινητοποιήσεων, παρά κι ενάντια στο οξυμένο πολιτικό κριτήριο που λέει ότι μια κακή πορεία των τρικολόρ θα τροφοδοτούσε τα ρατσιστικά ένστικτα και θα στοχοποιούσε τους έγχρωμους διεθνείς για την αποτυχία.

Στην πραγματικότητα, οι εθνικές ομάδες και ο αθλητισμός προσφέρουν πολλές αντιφατικές αφορμές, όπου τον τόνο τον δίνει ένα φεστιβάλ εθνικισμών σε έξαρση. Και δεν εννοώ μόνο τις (κάθε άλλο παρά ακίνδυνες) γραφικότητες με τους Ιταλούς λεγεωνάριους (κατ' αντιστοιχία με τους δικούς μας... Σπαρτιάτες, που προσπαθούν να αποδείξουν ότι είναι βλάκες με περικεφαλαία) ή τον αλυτρωτισμό της Μεγάλης Αλβανίας που μπορεί να πυροδοτήσει ένα νέο γύρο Βαλκανικών πολέμων. Αλλά και τον εθνικισμό των μεγάλων ιμπεριαλιστικών κρατών, που πολλές φορές περνάει απαρατήρητος, ως "φυσιολογικός" κι αυτονόητος.

Η ενδεκάδα των Γάλλων έχει ελάχιστους γηγενείς κι αρκετούς παίκτες από τις αποικίες, αλλά αυτό δε μειώνει την περηφάνια ενός Γάλλου σοβινιστή και το αποικιοκρατικό πνεύμα του. Η "νάσιοναλ μάνσαφτ" εντάσσει αρμονικά στις γραμμές της μετανάστες δεύτερης γενιάς (και όχι μόνο), κάτι που ελάχιστα προβληματίζει το Γερμανό νεοναζί, θαυμαστή των κατορθωμάτων της Αρίας φυλής. Αυτό εξάλλου μας είναι γνωστό από πρώτο χέρι. Η παρουσία των Αντετοκούμπο (ή του Σόφο παλιότερα) στην εθνική μπάσκετ (που κατάφερε να αποκλειστεί από ένα ακόμα Προολυμπιακό) δεν είναι άλλοθι για τα κρούσματα ρατσισμού στη χώρα μας.

Αυτά τα παραδείγματα πάντως είναι μια καλή αφορμή να ξεχωρίσουν οι τελειωμένοι φασίστες, όπως ο Μιχαλολιάκος που ξεσπάθωνε εναντίον της έγχρωμης εισβολής στην εθνική ομάδα, που λερώνει τα εθνικά σύμβολα (άλλο αν οι Αντετοκούμποι μιλάνε φαρσί τα ελληνικά, σε αντίθεση με τον Κουφό και τον Καλάθη πχ που είναι τυπικά Αμερικανάκια, αλλά πληρούν το κριτήριο του χρώματος). Ή σαν τους Γερμανούς ακροδεξιούς που αντέδρασαν στις νέες συσκευασίες της Κίντερ, με τις σοκολατένιες φάτσες, αντί για το κλασικό ξανθό παιδάκι της διαφήμισης (που είναι πια "κοτζάμ μαντράχαλος") και τις χλεύασαν, γιατί εντάξει να σου κλέβουν τη ζωή και το περιεχόμενο, όχι όμως και τη συσκευασία της Κίντερ. Τελικά αποδείχτηκε πως τα πρόσωπα αυτά ήταν διεθνείς ποδοσφαιριστές της Γερμανίας, στην παιδική τους ηλικία, και έτσι το κλίμα γύρισε μπούμερανγκ, εις βάρος των ακροδεξιών. Ωστόσο αναδείχτηκε από σπόντα και η ταξική σκοπιά του θέματος. Ένας φτασμένος ποδοσφαιριστής είναι (σχεδόν) καθολικά αναγνωρίσιμος και (κατά κανόνα) στο απυρόβλητο. Χωρίς αυτήν την ιδιότητα όμως, θα ήταν ένας ακόμα σκουρόχρωμος, από αυτούς που έρχονται να μας πάρουν τις δουλειές, να μας εξισλαμίσουν, να φέρουν φτώχεια, εγκληματικότητα και τα επτά κακά της μοίρας μας.

Οι Γάλλοι, από την άλλη (κάνει και ρίμα) ταλανίστηκαν από το ερωτικό σκάνδαλο Μπενζεμά-Βαλμπουενά που (λειτούργησε τελικά συσπειρωτικά, όπως είχε γίνει και για τους Ιταλούς παλιότερα, σε αντίστοιχες περιπτώσεις και) δεν είχε μάλλον ρατσιστικές προεκτάσεις εις βάρος του Αλγερινού Καρίμ (που προσπάθησε πιθανότατα να βρει ιδεολογική κάλυψη, για να καλύψει τη λερωμένη φωλιά του).

Η Γαλλία και η Γερμανία είναι τυπικά παραδείγματα πολυπολιτισμικών ομάδων, που λειτουργούν ακριβώς όπως οι πολυεθνικές: αξιοποιούν τα καλύτερα ταλέντα και ξεζουμίζουν τους ξένους παίκτες-εργάτες που τους έρχονται πιο φτηνά (αυτό το κάνουν κυρίως οι σύλλογοι-επιχειρήσεις). Ο κατώτερος ρόλος τους είναι που καθορίζει και τη θέση τους στην κοινωνία, παρά τις εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Οι πολυεθνικές, ο ιμπεριαλισμός, ο κοσμοπολιτισμός του κεφαλαίου, δεν αποτελούν κάποια άρνηση του εθνικισμού, αλλά τον χρειάζονται και τον αξιοποιούν ως απαραίτητο συμπλήρωμα, για να διαιωνίζουν την κυριαρχία τους.

Το παράδοξο ωστόσο για το γαλλογερμανικό άξονα (σε αντίθεση με το... ισπανο-βρετανικό δίδυμο, που είδαμε σε προηγούμενο κείμενο), είναι πως έχει πρωταθλήματα πρωτοδεύτερης ταχύτητας, που δυσκολεύονται να ανταγωνιστούν την Πρέμιερ Λιγκ και την Πριμέρα Ντιβισιόν και να κρατήσουν τα αστέρια τους (εκτός από αυτά που κρατάνε η Μπάγερν και η Παρί). Έτσι τα εξάγουν σαν... πρώτες ύλες -που είναι πολύ διαφορετικό ως κριτήριο από την εξαγωγή κεφαλαίων στην πολιτική οικονομία.

Σε καθαρά αθλητικό επίπεδο τώρα, η Γαλλία και ο (Βάσκος) Αντουάν Γκριεζμάν (ή όπως αλλιώς λέγεται) είναι η βασική ελπίδα του φίλαθλου μετώπου της λογικής, για να μην πάρει μία ακόμα χρυσή μπάλα το... ποδοσφαιρικό σίχαμα (που θα 'λεγε κι ο Συρίγος), Κριστιάνο Ρονάλντο. Εδώ τον βράβευαν κι όταν δεν είχε καμία ομαδική διάκριση (πχ το 13'), πόσο μάλλον τώρα, εφόσον κερδίσει και το EURO εκτός από το Τσάμπιονς Λιγκ.

Οι Πορτογάλοι είναι ένας συμπαθέστατος λαός, που μοιάζει πολύ με το δικό μας (δεν είναι τυχαίο πώς κούμπωσε ο Σάντος με την ιδιοσυγκρασία μας), αλά έχει την ιδιαιτερότητα να έχει αναδείξει τις πιο αντιπαθητικές φυσιογνωμίες του σύγχρονου ποδοσφαίρου, το κατακάθι που βρίσκεται κάτω και από τον πάτο του βαρελιού: Από τον Ιούδα Φίγκο, στο μεταφραστή Μουρίνιο, κι από τον νάρκισσο Κριστιάνο, στο βρώμικο Πέπε.

Στον αντίποδα, οι Γάλλοι έχουν πολλούς συμπαθείς παίκτες, αλλά βγάζουν μια περίεργη ποδοσφαιρική αύρα (θέλω να πω φλωριά, αλλά φοβάμαι πως θα πυροδοτήσω μια άγονη συζήτηση, που έχει εξαντληθεί σε άλλα νήματα) και φωνάζουν το "αλέ λε μπλε", που πρέπει να είναι από τα πιο εκνευριστικά συνθήματα των ευρωπαϊκών γηπέδων. Συν τοις άλλοις, είναι φαβορί και διοργανωτές, που σημαίνει πως παίρνουν και κάποια σφυρίγματα έδρας (στο δεύτερο γκολ του Γκριεζμάν χτες πχ νομίζω πως υπάρχει επιθετικό φάουλ στο Νόιερ).

Οπότε, αν εξαιρέσουμε αυτούς που υποστήριζαν εξ αρχής κάποιον από τους φιναλίστ, για τους υπόλοιπους είναι μάλλον ζήτημα διαχείρισης των αντιπαθειών τους, στο ζύγι.

Και ο λιγότερο αντιπαθής, ας νικήσει...

Υγ: δείτε επίσης το αφιέρωμα μιας life-style ιστοσελίδας στους εθνικούς ύμνους του EURO, όπου ο συντάκτης καταλαβαίνει πόσο πορωτικός είναι ο ρωσικός (δηλ ο σοβιετικός) ύμνος και τον βγάζει δεύτερο, με διαφορά στήθους από τον ιταλικό, χωρίς βέβαια να υποψιάζεται γιατί είναι τόσο ωραίος

Εμείς και η Πορτογαλία

Μπορεί η λαϊκή παροιμία να συνδέει τους έλληνες με το λαό της γειτονικής ιταλίας και να λέει ούνα φάτσα ούνα ράτσα, αλλά αν υπάρχει ένας λαός στη γηραιά ήπειρο που να τακιμιάζει με το δικό μας σινάφι είναι ο πορτογαλικός, που δε βλέπει τη μεσόγειο, αλλά τα κύματα του ατλαντικού τον έχουνε ρίξει στην ίδια περίπου μοίρα με το δικό μας.

Μας ενώνουν κυρίως τα φτωχά οικονομικά μεγέθη του ευρωπαϊκού νότου, που μας κατέτασσαν σταθερά στις τελευταίες θέσεις της ενωμένης ευρώπης των 12 και των 15 (πόσα εισαγωγικά άραγε να χρειάζεται αυτή η διατύπωση;) Η ιστορική συγκυρία με τις λαϊκές κινητοποιήσεις και την πτώση της μακρόχρονης δικτατορίας στην πορτογαλία, την ίδια χρονιά με τη δική μας μεταπολίτευση· ενώ το μεσοδιάστημα της δικής μας «καχεκτικής δημοκρατίας» από τη δικτατορία του μεταξά και από την κατοχή ως την χούντα των συνταγματαρχών, δε διέφερε ουσιαστικά από το φασιστικό καθεστώς του σαλάζαρ. Μας ενώνουν κι οι αγώνες των τελευταίων χρόνων, ενάντια στο μνημόνιο και τα αντιλαϊκά μέτρα που παίρνονται κατά την περίοδο της κρίσης αλλά και νωρίτερα.

Μας ενώνει ακόμα και το ποδόσφαιρο, όπου έχουν αναπτυχθεί ισχυροί δεσμοί μετά το θρίαμβο της εθνικής στο γιούρο της πορτογαλίας, με δύο νίκες επί των διοργανωτών, και με το φερνάντο σάντος (ουέου ουέου) που ήρθε και κούμπωσε στην ελληνική νοοτροπία και μακροημερεύει στους πάγκους της εθνικής και διάφορων ελληνικών συλλόγων. Και είναι να απορείς πώς μια τόσο συμπαθής χώρα έχει βγάλει τις πιο μισητές ίσως ποδοσφαιρικές φυσιογνωμίες των τελευταίων χρόνων: τον ισκαριώτη φίγκο, το νάρκισσο ρονάλντο και το βοναπάρτη μουρίνιο.

Θα μου πεις πως αυτοί έβγαλαν ως εξαγώγιμο προϊόν στην ευρωπαϊκή ένωση και τον μπαρόσο. Ναι, ενώ αν είχε κάνει τελικά ευρωπαϊκή καριέρα ο δικός μας σημίτης, θα γινόταν κοσμαγάπητος σε όλη την ευρώπη.

Πέρα από τις άλλες ομοιότητες, οι δυο χώρες έχουν και ισχυρά κομμουνιστικά κόμματα, από τα πιο αξιόλογα παγκοσμίως μετά το κκ κούβας κι από τα λίγα στην ευρώπη που άντεξαν στο σαρωτικό κύμα της αντεπανάστασης, χωρίς να μεταλλαχθούν σε σοσιαλδημοκρατικά, κερδίζοντας γι’ αυτό την χλεύη και τα αρνητικά σχόλια των αστών δημοσιολόγων, που μιλούσαν για τα τελευταία σταλινικά απολιθώματα στην ευρώπη. Είχαν μάλιστα και δύο εμβληματικές μορφές, σαν τον φλωράκη και τον αλβάρο κουνιάλ, με σχεδόν παράλληλους βίους, που γεννήθηκαν και πέθαναν, πλήρεις ημερών, σχεδόν ταυτόχρονα.

Κι είναι εντυπωσιακή η μεταστροφή των αστικών μέσων κι ο αναδρομικός τους ‘έρωτας’ για τον… χαρίλαο με τα κότερα και το… σταλινικό κκ πορτογαλίας, που βρέθηκε τώρα άδικα στο στόχαστρο της κριτικής του κουκουέ. Αλλά θα επανέλθουμε αργότερα σε αυτό το θέμα.

Το πιο εντυπωσιακό πάντως στην πολιτική σκηνή της πορτογαλίας, που κουβαλά το πολιτικό φορτίο και τις ιστορικές αναμνήσεις από την επανάσταση των γαριφάλων (όπως η δική μας οριζόταν κάποτε από το ιστορικό φορτίο του εαμ και του πολυτεχνείου) είναι ότι έχει αφήσει τέτοιο αριστερόστροφο στίγμα στο όνομα (αλλά όχι στην χάρη προφανώς) των πολιτικών κομμάτων, που η (ας την πούμε έτσι, για να βγάλουμε συνεννόηση) δεξιά τους είναι το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, ενώ το κόμμα που αντιστοιχεί στην παραδοσιακή σοσιαλδημοκρατία είναι το σοσιαλιστικό, που είχε αναγκαστεί εκ των πραγμάτων να παίρνει πιο ριζοσπαστικές θέσεις τα πρώτα χρόνια –όπως άλλωστε και το δικό μας πασόκ. Παράλληλα εμφανίστηκε ως προοδευτικό ανάχωμα το μπλόκο της αριστεράς, που είναι κάτι ανάλογο με το σύριζα, αλλά είχε ενθουσιάσει αρχικά κι ένα τμήμα του εξωκοινοβουλίου.

Στον αντίποδα ωστόσο βρίσκεται το επίπεδο της συνειδητοποίησης και του πολιτικού λόγου που δεν είναι απαραίτητα αντίστοιχα ανεβασμένο. Έτσι κάποια αιτήματα, όπως η έξοδος από την ευρωζώνη, που σε εμάς τα προβάλλουν δυνάμεις όπως το σχέδιο βήτα του ηγέτη αλαβάνου και ο πεντάστερος κατσανέβας, και μας φαίνονται εντελώς διαχειριστικά, στους πορτογάλους συντρόφους μπορεί να φαντάζουν μαξιμαλιστικά κι ένα βήμα πριν από την επανάσταση. Κι αυτό μπορεί να δηλώνει αφενός την ελληνική ιδιαιτερότητα της χώρας μας και του κινήματος στον ευρωπαϊκό χώρο κι αφετέρου ότι η παρουσία ενός στιβαρού κκ με συγκροτημένο πολιτικό λόγο στην ελλάδα, αναγκάζει τις παρδαλές δυνάμεις του ποικιλώνυμου οπορτουνιστικού χώρου να αναδιπλώνονται και να υιοθετούν κάποια πιο ριζοσπαστικά αιτήματα, για να παίξουν αποτελεσματικά το ρόλο του αναχώματος.

Ας μπούμε τώρα στην ουσία της υπόθεσης, που ήρθε στο προσκήνιο από το προχτεσινό δημοσίευμα της εφημερίδας των συντακτών. Ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί στο κκ πορτογαλίας και ποια πορεία ακολουθεί στην περίοδο που εκδηλώθηκε η καπιταλιστική κρίση; Τι δουλειά έχει κάνει με τις μάζες, ποιοι παράγοντες καθορίζουν την τακτική του, σε ποιες θεωρητικές επεξεργασίες προχώρησε; Είναι προφανές πως η κε του μπλοκ δεν μπορεί να έχει συνολική εικόνα για αυτά τα ζητήματα και να βγάλει ασφαλή συμπεράσματα. Ο μόνος δείκτης που είμαι σε θέση να γνωρίζω είναι τα εκλογικά ποσοστά του κκ πορτογαλίας στις δύο τελευταίες αναμετρήσεις, που δείχνουν κάποιες διακυμάνσεις στην εκλογική του επιρροή (πτώση το 09’ με την εμφάνιση του μπλόκου, μεγαλύτερη αντοχή όμως στην επόμενη αναμέτρηση του 11’, που το μπλόκο έχασε περίπου τη μισή του δύναμη) αλλά φυσικά δεν μπορεί να αποτελέσουν βάση για μια συνολική εκτίμηση.

Νομίζω πάντως πως δεν είναι κρυφό μυστικό ότι στις γραμμές του κκ πορτογαλίας υπάρχει διαπάλη σχετικά με την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει. Αυτό είχε γίνει φανερό και στους συντρόφους που είχαν βρεθεί την άνοιξη του 11’ στις εργασίες του συνεδρίου της πσο στην αθήνα, όπου τα μέλη της πορτογαλικής αποστολής (ενταγμένοι και φίλα προσκείμενοι στο κκπ) ήταν μάλλον μοιρασμένα και διαφορετικών αποχρώσεων. Αν θυμάμαι καλά (μπορεί και όχι) στις τελευταίες ευρωεκλογές το κκπ είχε στείλει δικό του εκπρόσωπο και στην κεντρική προεκλογική του σύριζα, για να κρατήσει επαφή με όλους, δίνοντας στους αναθεωρητές ένα λόγο για να πανηγυρίζουν. Ενώ ακόμα πιο θολά θυμάμαι νομίζω ένα δικό μας εκπρόσωπο σε τηλεοπτικό πάνελ, να προσπαθούν να τον στριμώξουν με βάση τη στάση του κκπ ή κάποια συνεργασία του με το μπλόκο κι αυτός να απαντά για τους πορτογάλους συντρόφους: θα πάθουν και θα μάθουν.

Ας έρθουμε τώρα και στην ουσία της επιστολής, που ήρθε στη δημοσιότητα. Τι καινούριο έρχεται να μας αποκαλύψουν οι αποκαλυπτικές αποκαλύψεις του κειμένου της εφημερίδας των συντακτών; Σχεδόν τίποτα, επί της ουσίας. Όποιος είχε παρακολουθήσει το ρεπορτάζ του ριζοσπάστη για την 15^η διεθνή συνάντηση κομμουνιστικών κι εργατικών κομμάτων, που φιλοξενήθηκε το νοέμβρη στη λισσαβώνα, γνωρίζει πως στη συνάντηση αυτή αποφασίστηκαν μεν δεκατρείς κοινές δράσεις πάνω σε διάφορα ζητήματα, αλλά δεν έγινε δυνατόν να εκδοθεί κοινή ανακοίνωση, λόγω διαφορετικών προσεγγίσεων σε πολύ σοβαρά ζητήματα, όπως σημειώνει ο μαρίνος σε ένα άρθρο του στον κυριακάτικο ρίζο της 15ης δεκέμβρη. Και στη συνέχεια παραθέτει αναλυτικά κάποιες συγκεκριμένες παρατηρήσεις του κκε, που δεν πάρθηκαν υπόψη στο αρχικό κείμενο και το δεύτερο σχέδιο, κι αποτέλεσαν εν πολλοίς τα σημεία της επιστολής του κκε προς την ομάδα εργασίας του κειμένου και τα άλλα κκ που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία.

Αν βασιστούμε βέβαια στο κείμενο της εφημερίδας των συντακτών, έχουμε ψωνίσει από σβέρκο. Ο συντάκτης προσπαθεί να βγάλει ξίγκι από τη μύγα. Συμπληρώνει δημιουργικά τα κενά με δικές του φράσεις από τις καλύτερες παραδόσεις των άρλεκιν (βαθύ ρήγμα στις σχέσεις του κκε με τα περισσότερα κκ, έντονη κριτική, κατηγορεί, αποδίδει ιδεολογική πενία [στο κκπ]) κι άλλα παρόμοια, κατευθείαν από την κοιλιά του, χωρίς να τα έχει διαβάσει στις επιστολές. Κατηγορεί το μαρίνο ότι στο άρθρο του απέφυγε να αναδείξει διαφωνίες του κκε σε βασικά ζητήματα (δηλ τις απέκρυψε σκόπιμα). Κι αφού βεβαιώσει το ριζοσπαστικό αναγνωστικό του κενό πως το κουκουέ είναι τόσο σεχταριστικό, που δεν τα βρίσκει ούτε με τους συμμάχους του στην ευρώπη, αφήνει τον αναγνώστη του να ηδονιστεί με την ιδέα πως η εφημερίδα έσπασε το τείχος του περισσού, κατάφερε να διεισδύσει στα άδυτά του και να αποσπάσει απόρρητα μυστικά, που φανερώνουν πολλά…

Η αστική δημοσιογραφία στα καλύτερά της.

Οι διαρροές φυσικά είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα. Αλλά η συγκεκριμένη έχει διεθνή διάσταση –συνεπώς μπορεί να έχει προέλθει από αλλού- δεν αφορά κάποιο εσωκομματικό ντοκουμέντο και δεν είναι της ίδιας τάξης με τις διαρροές στο βήμα και το σταυρόπουλο. Αν και η αλήθεια είναι πως αν οι αστοί είχαν κάποιο δόντι μες στον κομματικό μηχανισμό, η λογική λέει πως θα το προφύλασσαν και δε θα το έκαιγαν σε τέτοια δευτερεύοντα ζητήματα. Οι φοβερές αποκαλύψεις και το καλλιεργούμενο κλίμα «αποκάλυψη τώρα» δείχνουν μάλλον ένα χαρτί που κάηκε και δίνει τις τελευταίες του σταγόνες τώρα, πριν πεταχτεί σα στυμμένη λεμονόκουπα, παρά οτιδήποτε άλλο.

Τι μένει λοιπόν στο τέλος; Εκκρεμεί το μείζον ζήτημα της επαναστατικής ανασύνταξης του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, που δεν είναι τόσο απλό κι αυτονόητο, όσο φανταζόμασταν ίσως. Όπως καταλήγει και το άρθρο του μαρίνου τα προβλήματα του κομμουνιστικού κινήματος δεν αντιμετωπίζονται με αφορισμούς, αλλά με ουσιαστική συζήτηση πάνω στα επίμαχα ζητήματα στρατηγικής σημασίας και με στόχο την επαναστατική ανασυγκρότηση.

Προσωπικά μου μένει κι αυτή η διαφήμιση με το σάββα από το γιούρο της πορτογαλίας, που ήθελε νόβα για να γυρίσει πίσω κι οι διάφοροι συνειρμοί με την πολιτική επικαιρότητα.

Μπορεί πχ κάποιοι παλιοί σφοι να πάνε έξω από τα γραφεία του πορτογαλικού κκ και να φωνάζουν εεε.. οοο… ζή-τω το δε-κα-το-πέ-μπτο συ-νέ-δρι-ο. Εε… Οο.. Και να μη γυρίζουν με τίποτα πίσω.
Άλλοι πάλι μπορεί να είναι γκασταρμπάιτερ επιστήμονες στο εξωτερικό και να θέλουν ανάπτυξη ή μια αριστερή κυβέρνηση για να γυρίσουν πίσω στην χώρα τους και το 2009.
Ενώ πέρσι στο γιούρο, πριν τις δεύτερες εκλογές του ιούνη, κάποιοι ήθελαν ακριβώς το αντίθετο και είχαν βγάλει μπλουζάκια που έγραφαν: τελευταίο ταξίδι, πριν τον τσίπρα…

Ενώ τώρα μπορεί να προλάβουν και ένα υπερατλαντικό ταξίδι για το μουντιάλ στη βραζιλία. Λεφτά υπάρχουν άλλωστε…