Το τέλος του κόκκινου ανθρώπου

Αν και η συγγραφέας του έχει σαφώς αντιδραστική σκοπιά κι έχει αφήσει πίσω της το παρελθόν και τις κομμουνιστικές ιδέες της νιότης της, το βιβλίο της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, το Τέλος του Κόκκινου Ανθρώπου, είναι ένα πολύ ενδιαφέρον μωσαϊκό συνεντεύξεων, πορτρέτων, μαρτυριών ή κάτι μεταξύ όλων αυτών, τέλος πάντων, που δίνει ενδιαφέρουσες πτυχές των γεγονότων, μια αντιφατική εικόνα του σοβιετικού (κόκκινου) ανθρώπου που εκλείπει από το ιστορικό προσκήνιο και το πιο σημαντικό, άφθονο υλικό για σκέψη και προβληματισμό.

Επιφυλάσσομαι για μια πιο αναλυτική παρουσίαση-αξιοποίηση στο μέλλον. Σήμερα περιορίζομαι στην αντιγραφή δύο αποσπασμάτων από τις συνεντεύξεις του βιβλίου. Θεώρησα πως είναι πολύ πιο ενδιαφέρον να μην παραθέσω φιλοσοβιετικά αποσπάσματα, από νοσταλγούς της μεγάλης σοβιετικής πατρίδας, αλλά κάποιες χαρακτηριστικές μαρτυρίες ατόμων από την αντίθετη πλευρά. Η πρώτη δείχνει ανάγλυφα τη νοοτροπία και τα "ιδανικά" αυτής της πλευράς, η δεύτερη δίνει μια διαφορετική πτυχή για το πραξικόπημα του Αυγούστου του 91' και το ζήτημα της συμπάθειας του κόσμου προς τη σοβιετική εξουσία (που έπνεε βέβαια τα λοίσθια).

Καλή ανάγνωση.

Αν είναι να πούμε για τη δεκαετία του '90... δε θα έλεγα πως ήταν όμορφη εποχή, ήταν αποκρουστική εποχή. Έγινε μια ανταλλαγή στο μυαλό κατά (σ.σ. πιθανότατα εννοεί "εκατόν...") ογδόντα μοίρες.,, Κάποιοι δεν άντεξαν και τους έστριψε, τα ψυχιατρεία γέμισαν. Επισκεπτόμουν ένα φίλο: ο ένας να φωνάζει "Είμαι ο Στάλιν! Είμαι ο Στάλιν!" και ο άλλος να λέει "Είμαι ο Μπερεζόφσκι! Είμαι ο Μπερεζόφσκι!". Είχαν ολόκληρη πτέρυγα γεμάτη με Στάλιν και Μπερεζόφσκι.. Στο δρόμο έπεφταν όλη την ώρα πυροβολισμοί. Είχε σκοτωθεί ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων. Κάθε μέρα συγκρούονταν μεταξύ τους συμμορίες. Να αρπάξουν. Να προλάβουν. Πριν προλάβει κάποιος άλλος. Τον έναν τον κατέστρεφαν, τον άλλον τον έβαζαν φυλακή. Από το θρόνο στα τάρταρα. Από την άλλη πλευρά, ήταν σκέτη απόλαυση - να τα παρακολουθείς όλα αυτά με τα ίδια σου τα μάτια...

Στις τράπεζες ο κόσμος σχημάτιζε ουρές, ήθελαν να ιδρύσουν δικές τους επιχειρήσεις: να ανοίξουν ένα αρτοποιείο, ένα μαγαζί με ηλεκτρονικά... Έχω σταθεί κι εγώ σ' αυτή την ουρά. Μου έκανε εντύπωση πόσο πολλοί ήμασταν. Μια θείτσα με πλεκτό σκουφάκι στο κεφάλι, ένας μικρός με σπορ σακάκι, ένας γεροδεμένος χωρικός, με εγκληματική φάτσα... Εβδομήντα και χρόνια μάς μάθαιναν πως η ευτυχία δεν είναι στα λεφτά, και πως τα καλύτερα πράγματα στη ζωή είναι δωρεάν. Η αγάπη, για παράδειγμα. Έφτασε όμως να ξεστομίσουν δημόσια "κάντε εμπόριο", "πλουτίστε" και τα ξεχάσαμε όλα. Ξεχάσαμε όλα τα σοβιετικά βιβλιαράκια.  Αυτοί οι άνθρωποι δεν έμοιαζαν καθόλου με εκείνους που καθόμουν κι έπαιζα την κιθάρα μου το πρωί. Τρία ακόρντα είχα μάθει όλα κι όλα. Το μοναδικό που τους συνέδεε με τους ανθρώπους της κουζίνας ήταν το ότι είχαν κι εκείνοι μπουχτίσει τις κόκκινες σημαίες κι όλο το συναφές σκουπιδαριό: τις συγκεντρώσεις της Κομσομόλ, τα μαθήματα πολιτικής ιστορίας... Ο σοσιαλισμός θεωρούσε τον άνθρωπο λιγάκι βλάκα...

Ξέρω πολύ καλά τι θα πει όνειρο. Όλα μυ τα παιδικά χρόνια παρακαλούσα να μου αγοράσουν ένα ποδήλατο και δε μου το αγόραζαν. Ζούσαμε φτωχικά. Στο σχολείο εμπορευόμουν στα κρυφά παντελόνια τζιν, στο πανεπιστήμιο σοβιετικές στρατιωτικές στολές και διάφορα άλλα σοβιετικά μικροπράγματα. Τα αγόραζαν οι ξένοι. Το συνηθισμένο πάρε δώσε. Επί σοβιετικής εποχής για κάτι τέτοιο έμπαινες μέσα τρία με πέντε χρόνια. Ο πατέρας μου με κυνηγούσε με τη λουρίδα και φώναζε: "Μαυραγορίτη! Εγώ έχυσα το αίμα μου για να υπερασπιστώ τη Μόσχα και να έχω μεγαλώσει αυτό το σκατό!". Αυτό που χτες ήταν έγκλημα σήμερα είναι μπίζνα. Αγόραζαν στο ένα μέρος καρφιά, στο άλλο σόλες για τακούνια, τα έβαζα σε μια πλαστική σακουλίτσα μαζί και τα πουλούσα ως νέο προϊόν. Έφερνα στο σπίτι λεφτά. Αγόραζα τα πάντα, γέμιζα το ψυγείο έως πάνω. Οι γονείς μου περίμεναν πως θα έρχονταν να με συλλάβουν. (Γελάει). Έκανα αγοραπωλησίες με είδη για το σπίτι. Χύτρες ταχύτητας, σκεύη για μαγείρεμα στον ατμό... τα έφερνα από τη Γερμανία με το αυτοκίνητο κι από πίσω ένα τρέιλερ γεμάτο. Το μαγαζί ανθούσε... Στο γραφείο είχα ένα χαρτοκιβώτιο, απ' το κομπιούτερ, γεμάτο λεφτά. Μόνο έτσι τα καταλάβαινα τα λεφτά. Έπαιρνα, έπαιρνα από κείνο το χαρτοκιβώτιο και δεν τελείωναν. Τα είχα αγοράσει όλα: αυτοκίνητο, διαμέρισμα, ένα "Ρόλεξ"... Θυμάμαι εκείνη τη μέθη... Να μπορείς να εκπληρώσεις όλες σου τις επιθυμίες, όλες τις μυστικές σου φαντασιώσεις. Έμαθα πολλά πράγματα για μένα τον ίδιο: Πρώτον, ότι δεν είχα γούστο, και δεύτερον πως ήμουν κομπλεξικός. Δεν ξέρω να χρησιμοποιώ τα λεφτά. Δεν ήξερα πως τα πολλά λεφτά πρέπει να δουλεύουν, πως δεν κάνει να μένουν αδρανή. Τα λεφτά δημιουργούν στον άνθρωπο μια αίσθηση όμοια με εκείνη της εξουσίας, της αγάπης... Ονειρευόμουν... Και πήγα στο Μονακό. Στο καζίνο του Μόντε Κάρλο έχασα τεράστια ποσά, πάρα πολλά λεφτά. Είχα παρασυρθεί... Ήμουν δούλος του χαρτόκουτου. Είχα λεφτά ή όχι; Πόσα; Έπρεπε να τα αυξάνω όλη την ώρα. Σταμάτησαν να με ενδιαφέρουν όσα με ενδιέφεραν παλιότερα. Η πολιτική... οι συναντήσεις... Πέθανε ο Ζαχάροφ. Πήγα να τον αποχαιρετήσω. Εκατοντάδες χιλιάδες κόσμος... Έκλαιγαν όλοι, έκλαιγα κι εγώ. Και να που πριν από λίγο καιρό διαβάζω γι' αυτόν στην εφημερίδα: "Πέθανε ο μεγάλος τρελός της Ρωσίας". Και σκέφτηκα πως είχε πεθάνει εγκαίρως. Επέστρεψε από την Αμερική ο Σολζενίτσιν, έπεσαν όλοι πάνω του. Εκείνος όμως δε μας καταλάβαινε, ούτε εμείς εκείνον. Ήταν σαν ξένος. Είχε έρθει στη Ρωσία κι έβλεπε έξω απ' τα παράθυρά του το Σικάγο...

Πώς θα ήμουν χωρίς την περεστρόικα; Ένας μηχανικός με έναν μισθουλάκο όλο κι όλο... (Γελάει). Και τώρα έχω δική μου κλινική. Έχω κάμποσες εκατοντάδες ανθρώπους που κρέμονται από πάνω μου με τις οικογένειές τους, τους παππούδες, τις γιαγιάδες τους. Εσείς συγκεντρώνεστε, σκέφτεστε, εγώ δεν έχω τέτοια θέματα. Δουλεύω νυχθημερόν. Αγόρασα τον τελευταίο εξοπλισμό, έστειλα χειρουργούς για μετεκπαίδευση στη Γαλλία. Δεν είμαι αλτρουιστής, κερδίζω πολλά. Τα έκανα όλα μόνος μου... Με τριακόσια δολάρια στην τσέπη... Άρχισα τις επιχειρήσεις με κάτι τύπους για συνεταίρους που, αν τώρα δα έμπαιναν στο δωμάτιο, θα πέφτατε κάτω. Γορίλλες σκέτοι! Με ένα άγριο βλέμμα, άλλο πράγμα! Τώρα δεν υπάρχουν πια, έχουν χαθεί σαν τους δεινόσαυρους. Κυκλοφορούσα με αλεξίσφαιρο γιλέκο, με είχαν πυροβολήσει. Αν κάποιος τρώει λιγότερο σαλάμι από μένα δε με ενδιαφέρει. Τον θέλατε όλοι τον καπιταλισμό. Τον ονειρευόσασταν! Μη φωνάζετε λοιπόν πως σας εξαπάτησαν...

-.-

Το πρωί άκουσα στην τηλεόραση για την "ανικανότητα του Γκορμπατσόφ να κυβερνήσει τη χώρα λόγω βαριάς ασθένειάς του"... είδα κάτω απ' τα παράθυρά μου τα τανκς... Τηλεφωνώ στους φίλους μου -είναι όλοι υπέρ του Γέλτσιν. Ενάντια στη χούντα. Θα τον υπερασπιστούμε τον Γέλτσιν! Ανοίγω το ψυγείο, βάζω στην τσέπη μου ένα κομματάκι τυρί. Στο τραπέζι είδα κάτι κουλουράκια, τα μάζεψα. Και για όπλο; Κάτι έπρεπε να πάρω μαζί μου... Στο τραπέζι υπήρχε ένα μεγάλο μαχαίρι κουζίνας... το κράτησα για λίγο στο χέρι μου κι ύστερα το έβαλα στη θέση του. (Άρχισε να σκέφτεται.) Και αν... και αν νικούσαν;

Τώρα δείχνουν στην τηλεόραση στιγμιότυπα: τον Ροποστροπόβιτς που είχε έρθει απ' το Παρίσι να κάθεται με ένα αυτόματο όπλο, τις κοπέλες να φιλεύουν τους στρατιώτες παγωτό... Ένα μπουκέτο λουλούδια πάνω σε ένα τανκς... Τα δικά μου στιγμιότυπα είναι διαφορετικά... Οι γιαγιάδες της Μόσχας να δίνουν σάντουιτς στους στρατιώτες και να τους βάζουν στα σπίτια τους για να χρησιμοποιήσουν την τουαλέτα. Έφεραν μια ολόκληρη μονάδα τανκς στην πρωτεύουσα και δεν είχαν προβλέψει ούτε για φαγητό ούτε για τουαλέτα! Μέσα απ' τους πυργίσκους έβγαιναν οι λεπτοί λαιμοί των παλικαριών, και να κάτι μάτια, γεμάτα φόβο. Δεν καταλαβαίνουν τίποτα. Την τρίτη μέρα πια κάθονται πάνω στα τανκς, κακόκεφοι, πεινασμένοι. Ξενυχτισμένοι. Οι γυναίκες τους περικυκλώνουν. "Παιδιά μας θα ρίξετε πάνω μας;". Οι στρατιώτες δε μιλάνε, μόνο ένας αξιωματικός γρυλίζει: "Αν μας διατάξουν, θα σας ρίξουμε". Οι στρατιώτες χάθηκαν σαν να τους πήρε ο αέρας, κρύφτηκαν από κάτω. Έτσι ήταν! Τα δικά μου στιγμιότυπα δεν ταυτίζονται με τα δικά σας... Στεκόμαστε σε κλοιό, περιμένουμε επίθεση. Κυκλοφορούν φήμες: σε λίγο θα ρίξουν αέρια, υπάρχουν ελεύθεροι σκοπευτές στις σκεπές... Μας πλησιάζει μια γυναίκα, στο σακάκι της παράσημα: "Ποιον υπερασπίζεστε; Τους καπιταλιστές;" -Ναι, εσένα τι σε κόφτει κοπελιά; Εμείς στεκόμαστε εδώ για την ελευθερία μας". -Εγώ πολέμησα για τη σοβιετική κυβέρνηση, για τους εργάτες και τους αγρότες. Όχι για τα ψιλικατζίδικα και τους συνεταιρισμούς. Αν μου έδιναν τώρα ένα αυτόματο..."

Όλα κρέμονταν από μια κλωστή. Μύριζε αίμα. Δε θυμάμαι καμία γιορτή...

Πραξικόπημα στο Ατέχνως

Στις 25 Νοέμβρη το ΑΤΕΧΝΩΣ έληξε, σε ό,τι μας αφορά ως “Οικοδόμο” και “Σφυροδρέπανο”. Καταλήφτηκε ανοίκεια, αιφνιδιαστικά και χωρίς προηγουμένως κήρυξη πολέμου από τον ως τώρα συνταξιδιώτη Ηρακλή Κακαβάνη, που μπορεί να μας κατηγορήσει άδικα ―ήδη δεν είναι η πρώτη φορά― ότι δε σταθήκαμε Ηρακλείς στο στέμμα του. Ουδέποτε είχε θρόνο το ΑΤΕΧΝΩΣ. Τώρα αποχτά και παύει να είναι ΑΤΕΧΝΩΣ.

Ο Ηρακλής Κακαβάνης επιχειρεί να μετατρέψει το ΑΤΕΧΝΩΣ σε μαγαζί, χωρίς τη δική μας σύμφωνη γνώμη, για την εξυπηρέτηση των προσωπικών του φιλοδοξιών, παραβιάζοντας κάθε κανόνα συνεργασίας και τις αρχές στις οποίες βασίστηκε το ΑΤΕΧΝΩΣ, από την πρώτη μέρα της λειτουργίας του, μέχρι που μας ανακοίνωσε ως άλλος Ανδρέας: “Θέσατε εαυτούς εκτός περιοδικού”.

Όταν ξεκινήσαμε ούτε λεφτά είχαμε στο κεφάλι μας, ούτε επιχειρηματικά σχέδια, μόνο την ελπίδα ότι χάρη στη συμβολή τόσων και τόσων συνεργατών, που αγκάλιασαν το ΑΤΕΧΝΩΣ με την ανιδιοτελή, εθελοντική συμμετοχή τους και γέμισαν τις σελίδες του με δουλειά, φαντασία, μεράκι, την αφειδώλευτη και χωρίς υλικά ανταλλάγματα προσφορά τους, μπορεί κάποια μέρα να μετατραπεί σε μεγαλύτερη και πιο επαγγελματικοφανή ιστοσελίδα.

Τρεις άνθρωποι δε μπορούν να συμφωνούν πάντα, ούτε να διαφωνούν συνεχώς. Έτσι για παράδειγμα όταν τρεις άσχετοι τεχνικά με το διαδίκτυο, ανακαλύψαμε ότι το domain το ’χει στο όνομά του ο κατασκευαστής της ιστοσελίδας, και είπαμε να το πάρουμε, προσφέρθηκε ο Ηρακλής Κακαβάνης να το πάρει αυτός. Για μας ισοδυναμούσε ότι το είχαμε ως η καλώς εννοούμενη «τρόικα» του ΑΤΕΧΝΩΣ. Για τον Ηρακλή Κακαβάνη το domain ισοδυναμεί με dominium (κυριαρχία).

Τώρα πώς και γιατί ένα πρωί ο Ηρακλής Κακαβάνης μάς αφαίρεσε τη δυνατότητα να έχουμε πρόσβαση στην ιστοσελίδα του ΑΤΕΧΝΩΣ για να μη μπορούμε να κάνουμε αναρτήσεις, άλλαξε τους κωδικούς των λογαριασμών ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και τους κωδικούς του προφίλ του περιοδικού στο facebook, καθώς και τους κωδικούς των σελίδων του ΑΤΕΧΝΩΣ στο facebook και στο twitter, εκπαραθυρώνοντας ουσιαστικά τους δύο από τους τρεις συνδημιουργούς του περιοδικού από το σπίτι τους, είναι και κρίμα και άδικο. Το κρίμα άντε να το επιμερίσουμε στους λαιμούς των τριών μας, το άδικο αφορά στον Ηρακλή Κακαβάνη που δεν άντεξε προφανώς τη συλλογικότητα, όταν ονειρευόταν τη θέση του διαδικτυακά και όχι μόνο.

Αν το κρατήσει μόνος του θα το δούμε. Από δω κι εμπρός, δυστυχώς, εμάς δεν θα μας αφορά γιατί δεν μετρήσαμε ποτέ, ούτε αποτιμήσαμε υλικά αριθμό αναρτήσεων, προσωπικές και ανθρώπινες σχέσεις με συνεργάτες, σχέδια και προτάσεις, με αντίληψη ένα… ΕΣΠΑ που έσπασε τα αυγά και κανείς δεν τρώει ―Ατέχνως― ομελέτα.

Ο Ηρακλής Κακαβάνης οφείλει να δώσει λόγο, όχι σε εμάς, αλλά στους συνεργάτες και τους αναγνώστες του περιοδικού γιατί διέσπασε το ΑΤΕΧΝΩΣ και ποια κίνητρα δικαιολογούν τις κινήσεις του. Και το κυριότερο, τι θεωρεί ότι εκπροσωπεί και υπερασπίζεται, στο όνομα του ΑΤΕΧΝΩΣ και από ποιον, ενεργώντας αυθαίρετα και πραξικοπηματικά.

Από τις 25 Νοέμβρη το ΑΤΕΧΝΩΣ δεν είναι το ίδιο. Δεν είναι το ΑΤΕΧΝΩΣ της συντακτικής του ομάδας και των δεκάδων συνεργατών του. Δεν είναι το ΑΤΕΧΝΩΣ που εμπιστεύτηκαν οι χιλιάδες αναγνώστες και οι φίλοι του. Εξακολουθεί να υφίσταται τυπικά και να 'χει το ίδιο όνομα.

Συμμεριζόμαστε απόλυτα τη δύσκολη θέση των συνεργατών (έχουν ήδη ενημερωθεί) και των φίλων του περιοδικού που ξαφνιάζονται δυσάρεστα από όσα μαθαίνουν σήμερα. Αυτή η κατάληξη μάς στενοχωρεί περισσότερο από τον καθένα. Έχουμε όμως καθαρή τη συνείδησή μας ότι εξαντλήσαμε κάθε περιθώριο, προτού αναγκαστούμε να καταγγείλουμε ανοιχτά αυτές τις ενέργειες.

Θα μας λείψει, μας λείπει ήδη, και από αυτό το μετερίζι δεν αποχαιρετάμε κανέναν. Άλλωστε η θάλασσα είναι πολύ πλατιά, και χάριν των όσων ζήσαμε από τον Γενάρη του 2015 ως τώρα, αφήνουμε παρακαταθήκη στο αρχείο του ΑΤΕΧΝΩΣ ό,τι μας αφορά, φτάνει να μην αλλάξει η χρήση του.

Βασίλης Κρίτσας (Σφυροδρέπανο) – Νίκος Πουρναράς (Οικοδόμος)

Εσύ αποφασίζεις

Θυμάσαι σφε αναγνώστη, στα πρώτα χρόνια της ιδιωτικής τηλεόρασης και του Μέγκα, μια σειρά με τον τίτλο της ανάρτησης και αυτοτελή επεισόδια, όπου έφτανε η υπόθεση κάπου στη μέση και τότε το κοινό αποφάσιζε με την ψήφο του ποιο από τα δύο εναλλακτικά σενάρια, που είχαν γυριστεί, θα έβλεπε στη συνέχεια: η τηλε-δημοκρατία στα καλύτερά της, όχι όπως τώρα που φιμώνουν την τίμια φωνή του Μέγκα (που αποκλείστηκε από τα προκριματικά για τις άδειες), αλλά ευτυχώς αφήνει πίσω άξιους συνεχιστές για το έργο του.

Ας δούμε όμως μια μεταφορά-παραλλαγή του παραπάνω σχεδίου στα σύγχρονα δεδομένα, με βάση την επικαιρότητα και τα όσα συμβαίνουν στη γειτονική Τουρκία.

Σενάριο Α

Το πραξικόπημα βρωμάει από χιλιόμετρα, ως σχεδιασμός και εκτέλεση. Γιατί ποια στοιχειωδώς οργανωμένη απόπειρα δεν εξασφαλίζει το βασικό της στόχο, δηλ τη σύλληψη των στελεχών της πολιτικής ηγεσίες που θέλει θεωρητικά να ανατρέψει, για να ελέγξει την κατάσταση; (Αυτό που έκανε δηλ ακόμα και το εντελώς πρόχειρο -αν όχι στημένο εξαρχής- πραξικόπημα του Αυγούστου του 91' στη Σοβιετική Ένωση, περιορίζοντας τον Γκορμπατσόφ -αλλά όχι και το Γιέλτσιν- σε κατ' οίκον περιορισμό, στο χώρο που παραθέριζε, στην Κριμαία.

Πώς μπορεί να δικαιολογηθεί ένας τέτοιος "ερασιτεχνισμός" σε ένα πραξικόπημα, που λογικά εμπλέκεται ιμπεριαλιστικός δάχτυλος, σε ρόλο οργανωτή και επιτελικού παράγοντα; Μπορούμε να πιστέψουμε πως τα πραξικοπήματα αποτυγχάνουν τόσο απλά, επειδή κατέβηκαν κάποιες χιλιάδες απλού (;) κόσμου στο δρόμο και αφόπλισαν με θαυμαστό τρόπο τα τανκς και το στρατό; Δεν είχαν προβλέψει δηλ αυτό το ενδεχόμενο; Δεν είχαν σχεδιασμό για να αντιδράσουν; Αν είναι τελικά τόσο απλό, πώς δεν το είχαν σκεφτεί από πριν αυτό, πχ οι εξεγερμένοι φοιτητές στο Πολυτεχνείο ή και η αμέσως προηγούμενη γενιά, που είδε τα τανκς να βγαίνουν στο δρόμο τον Απρίλη του 67' και να καταλαμβάνουν την εξουσία;

Δε δικαιούμαστε άραγε να θέσουμε το κλασικό νομικό ερώτημα: ποιος ωφελείται από αυτές τις εξελίξεις; Και δεν είναι φανερή η ενίσχυση της θέση του "σουλτάνου", που βρήκε την ευκαιρία, σαν έτοιμος από καιρό, να εκκαθαρίσει το στράτευμα από ανεπιθύμητα στοιχεία και να εξαπολύσει ένα άτυπο πογκρόμ ενάντια στους πολιτικούς του αντιπάλους, συμπεριλαμβανομένων προφανώς -και σε περίοπτη θέση μάλιστα- των διαφόρων οργανώσεων με κομμουνιστική αναφορά;

Σενάριο Β

Οι άγριες κι αιματηρές μάχες στην Άγκυρα, έξω από το στρατηγείο της Αστυνομίας, και σε άλλα στρατηγικά σημεία, η σκληρή μεταχείριση των επικεφαλής της απόπειρας που συνελήφθησαν και μια σειρά άλλες παράμετροι διαψεύδουν παταγωδώς το σενάριο συνωμοσίας περί σκηνοθεσίας και δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας για τον... αυθεντικό χαρακτήρα του πραξικοπήματος. Αυτό σημειώνει και το ΚΚ Τουρκίας, αλλά και το ΚΚΕ στη χτεσινή ανακοίνωσή του.

Η οργανωμένη κίνηση σημαντικών δυνάμεων του στρατού, η απόπειρα δολοφονίας του Ερντογάν, ο αριθμός των νεκρών, τραυματιών και συλληφθέντων, ανάμεσά τους και πολλοί στρατηγοί, οι πολύωροι βομβαρδισμοί στην Άγκυρα, οι οδομαχίες σε άλλες πόλεις δεν δικαιολογούν τη θέση για "σκηνοθετημένο" πραξικόπημα ή πραξικόπημα-οπερέτα. Ο χρόνος θα ξεκαθαρίσει πολλά από αυτά, όπως και το ποιος τελικά ωφελείται ή θα ωφεληθεί από αυτή την κατάσταση.

Οι ενδοαστικές και ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις στην πλάτη του τούρκικου λαού, είναι κάτι παραπάνω από φανερές, για να αποκρυφτούν και να υποβαθμιστούν σε... γιαλαντζί σχήματα. Το πραξικόπημα έγινε κι απέτυχε στον άμεσο στόχο του, παρά τους ισχυρούς υποστηρικτές του (που περίμεναν να δουν πού θα καθίσει η μπίλια, για να κάνουν στροφή 180 μοιρών και να πάρουν θέση στο πλευρό του κυρίαρχου Ερντογάν) και τα διεθνή του ερείσματα.

Ο Ερντογάν φάνηκε να έχει ισχυρό λαϊκό έρεισμα και να ελέγχει κρίσιμα πόστα, για να αποκρούσει τέτοιες επιθέσεις. Δεν πρέπει να παρασυρόμαστε σε βιαστικές κρίσεις, θεωρώντας πανίσχυρους και άτρωτους τους ιμπεριαλιστές και τις επεμβάσεις τους, όπως αποδεικνύουν η επίθεση των ΗΠΑ στον κόλπο των Χοίρων στην Κούβα ή το (ενορχηστρωμένο πλην) αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του Τσάβες, 40 χρόνια αργότερα.

Συμπληρωματικά σενάρια

-Ο Ταγίπ ενημερώθηκε εγκαίρως για το επικείμενο πραξικόπημα, αλλά άφησε βάση σχεδίου τα πράγματα να εξελιχθούν, θεωρώντας πως μπορεί να τα ελέγξει και να τα γυρίσει μπούμερανγκ εις βάρος των αντιπάλων του. Είναι λογικό όμως να πάρει ένα τέτοιο επικίνδυνο ρίσκο, με τη δυναμική των γεγονότων που μπορούσε να ξεφύγει από τα χέρια του και να πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις που τον προσπερνούν;

-Ο Ερντογάν αναγκάστηκε να διαπραγματευτεί, αμέσως μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος, με τις ΗΠΑ, για να κρατηθεί στη θέση του και να πετύχει μια Πύρρειο νίκη, που ισοδυναμεί μάλλον με βαριά ήττα και με κάποιο εξίσου βαρύ αντάλλαγμα (για το οποίο γίνονται διάφορες εικασίες, αλλά θα φανεί στη συνέχεια). Για κάποιους άλλους πάλι, ο Ερντογάν έχει ημερομηνία λήξης ή έχει πέσει, χωρίς να το ξέρει (αλλά το φαντάζεται).

-Σενάριο: ο λαός να πάρει τις τύχες στα χέρια του, το οποίο μπορεί να φαντάζει μακρινό σε αυτή τη συγκυρία αλλά δεν είναι επιστημονικής (ή επαναστατικής) φαντασίας. Σενάριο όμως που δεν απαιτεί κομπάρσους και παθητικούς θεατές, αλλά το λαό πρωταγωνιστή, να γράφει το δικό του σενάριο. Αλλιώς, ποτέ δε θα αποφασίζει ο ίδιος για το σενάριο της ζωής του...

Σουλτάνος ή τανκς

Είναι κάποιες φορές που το ποτήρι της ιστορίας ξεχειλίζει από τραγική ειρωνεία.

Ο τουρκικός στρατός κάνει πραξικόπημα στην επέτειο των Ιουλιανών και του πραξικοπήματος της χούντας των συνταγματαρχών στην Κύπρο, εναντίον του Μακάριου. Ο Ερντογάν, που είχε κλείσει κατά διαστήματα και προσπαθήσει να ελέγξει τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ), απευθύνει μήνυμα στον τουρκικό λαό μέσω διαδικτυακής εφαρμογής-προγράμματος. Καλεί τον τουρκικό λαό να κατέβει στους δρόμους και τις πλατείες, εκεί δηλ όπου τους αντιμετώπισε άπειρες φορές με ωμή καταστολή, απαγορεύσεις και παρακρατικά χτυπήματα -καθώς το παρακράτος είναι απαραίτητο συμπλήρωμα του αστικού κράτους. Και φέρεται να ζήτησε άσυλο στη Γερμανία (που προφανώς απέρριψε το αίτημα), ενώ το πραξικόπημα φαίνεται να έχει καθαρά τη σφραγίδα του ευρωνατοϊκού ιμπεριαλισμού.

Κάποιοι θυμήθηκαν το πραξικόπημα του 60' στη γείτονα, που είχε γίνει εκτός στρατιωτικής ιεραρχίας (κάτι σαν το δικό μας απριλιανό πραξικόπημα) και σύμφωνα με τη Wikipedia (σπουδαία πηγή, θα μου πεις) συνέβαλε στον εκδημοκρατισμό της χώρας, καθώς στις ενδοαστικές (ου μην και... ενδοχουντικές) αντιθέσεις, ο στρατός εκπροσωπεί και συσπειρώνει τους Κεμαλιστές, που θεωρητικά επιδίωκαν σχετικά ήπιες μεταρρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό του πολιτικού συστήματος. Αρκετές επιφανειακές ομοιότητες υπάρχουν και με το πραξικόπημα του Αυγούστου του 91', στην ΕΣΣΔ, με τον Γκόρμπι να είναι σε διακοπές στην Κριμαία, και με τα πυρά στο κτίριο των Σοβιέτ (κοινοβούλιο) δύο χρόνια αργότερα. Μόνο που αυτό το πραξικόπημα έγινε Ιούλιο και δε φαίνεται να 'ναι γιαλαντζί κι ανοργάνωτο. Ή μήπως είναι τελικά;

Ο Ερντογάν εκθρονίστηκε (ή μάλλον αποπειράθηκαν να τον εκθρονίσουν) τη στιγμή που φαινόταν πολύ ισχυρός, να ελέγχει απόλυτα το εσωτερικό μέτωπο. Και μπορεί η Τουρκία να προβάλλει ως ο χωροφύλακας της περιοχής, που όλοι θέλουν να έχουν στην πλευρά τους, αλλά πήρε το μήνυμα ότι δεν πρέπει να απλώνει τα πλοκάμια της πέρα από τα όριά της και να μπαίνει στο μάτι των (πιο) ισχυρών. Που ξεκίνησαν χαρακτηρίζοντας ως εξέγερση τα γεγονότα (δίνοντας ξεκάθαρο στίγμα για τις προτιμήσεις τους), για να καταλήξουν να συμπαρίστανται στη νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση.
Μέχρι κι ο Γκιουλέν, που τον φωτογράφιζαν στις ανακοινώσεις τους ως επικεφαλής των δυνάμεων του πραξικοπήματος, κατέληξε να το καταδικάζει και να αρνείται κάθε σχέση-ανάμειξη. Ενώ άλλες πληροφορίες έλεγαν ότι οι υπερασπιστές της Συρίας φαίνονταν (προσωρινά) ικανοποιημένοι από μια εξέλιξη που έφερε τους Γκρίζους Λύκους να πανηγυρίζουν δίπλα στο στρατό.

Στην Ελλάδα, οι δημοσιογράφοι που κατακρίνουν συνεχώς τους ανεύθυνους πληροφοριοδότες του διαδικτύου, ξεσηκώνουν και μεταδίδουν οποιαδήποτε ανεπιβεβαίωτη πληροφορία πέφτει στα χέρια τους. Κάποιοι Ελληνάρες που δάκρυζαν και προσεύχονταν στα ΜΚΔ, με την ετικέτα NiceAttack (που διαβάζεται και ως "καλή επίθεση-καλό χτύπημα", με το ζόρι κρατούν τα προσχήματα και τη χαρά τους για την πυρκαγιά που έφτασε στη γειτονιά μας. Ο Τσίπρας ανέλυσε στο συνονόματο, αμερικανό υπήκοο, Παπαχελά την ασφάλεια που μας δίνει η στρατηγική συμμαχία με το ΝΑΤΟ, λίγες ώρες πριν την εκδήλωση του δημοψηφίσματος. Πάλι καλά που δεν κυκλοφόρησε κι η Αυτή με πρωτοσέλιδο: γιατί το ΝΑΤΟ αποτελεί παράγοντα σταθερότητας στην περιοχή. Η κυβέρνηση, κατά τα φαινόμενα, ήταν ενήμερη για τις κινήσεις του τουρκικού στρατού και δεν πιάστηκε στον ύπνο με τις πιτζάμες, αλλά με τα στρατιωτικά τζάκετ του Καμμένου, που είναι έτοιμος να πάρει την Πόλη. Ενώ η κοινή γνώμη παρακολουθεί συγκλονισμένη τις ραγδαίες εξελίξεις στον πλανήτη, τρώγοντας ποπ-κορν και πατατάκια.

Κι ο λαός της Τουρκίας; Βγήκε μαζικά στους δρόμους για να αποτρέψει το πραξικόπημα, αλλά είναι αυτός που θα πληρώσει, σε κάθε περίπτωση, τη νύφη. Και τα διλήμματα στα οποία καλείται να πάρει θέση γίνονται ολοένα και πιο πλαστά. Στρατός ή αστυνομία; Ερντογάν ή τανκς; Ποιος από τους δύο προτιμάτε να διευθύνει τη δικτατορία που θα σας δυναστεύει;

Έτσι κι αλλιώς έχει μπροστά του μεγάλο ανήφορο να τραβήξει. Αλλά και την αμέριστη αλληλεγγύη του λαϊκού κινήματος στην Ελλάδα.
Πώς να είναι άραγε στα τούρκικα το "πρέπει ο λαός να πάρει τις τύχες στα χέρια του...";

Πουτσισμός

 Προέρχεται από τη γερμανική λέξη «πουτς», που σημαίνει πραξικόπημα, και πολιτικά υποδηλώνει την αντίληψη πως αρκεί η δυναμική θέληση και πρακτική μιας μικρής, αποφασισμένης και πολύ καλά οργανωμένης μειοψηφίας, για την επαναστατική κατάληψη της εξουσίας. Λογική που δε στην ουσία της δε διαφέρει δραματικά απ’ την πρακτική της ανάθεσης σε μια κυβέρνηση, η ανάδειξη της οποίας αρκεί για να φέρει λαγούς με πετραχήλια. Εκτός κι αν πέσουν πάνω της οι κακοί να τη φάνε, έτσι στα καλά καθούμενα, κει που διαπραγματευόταν. This is a coup. Ή μάλλον «δις ιζ ε πουτς!» σε άπταιστη εσπεράντο.

Και να ‘ταν μόνο αυτό (και με αυτήν την έννοια) το πουτς που μας βρήκε. Ο πρωθυπουργός έδωσε τις προάλλες συνέντευξη στο ρ/σ το κόκκινο, για να μας πει πως ποτέ δεν είχε δηλώσει ότι θα έσκιζε τα μνημόνια και θα τα καταργούσε σε ένα νόμο, με ένα μόνο άρθρο –που ξαφνικά είναι κάτι σαν «το σοσιαλισμό σε μία μόνο χώρα» και μας πέφτει πολύ βαρύ για να γίνει. Δις ιζ ε πουτς! Κι αν το είχατε δει πουθενά γραμμένο, πχ στο ρεπορτάζ κάποιας ιστοσελίδας-εφημερίδας, μην το πιστεύετε. Θα το έχει χακάρει ο αδερφός του Βαρουφάκη.

Στην ίδια συνέντευξη, ο πρωθυπουργός θυμήθηκε να τσιτάρει κάτι από τον Αριστερισμό του Λένιν, για τους εκβιασμούς και τις αναγκαίες υποχωρήσεις, δίνοντας ένα λενινιστικό επίχρισμα στην τακτική της κυβέρνησης. Δις ιζ ε πουτς –να ένα πουτς μετά συγχωρήσεως. Αλλά αν ο Γαπ κατέφευγε σε ρητά της Ρόζας, σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα, χωρίς να διευκρινίζει με ποιο από τα δυο σκέλη τάσσεται, γιατί να μην τσιτάρει ο Αλέξης, που είναι κι αριστερός, κάτι από Λένιν; (Αναγκαία επεξήγηση προς Συριζαίους που τυχόν παρακολουθούν το μπλοκ και ίσως έχουν άγνωστες λέξεις: αντικαταστήστε το «τσιτάρω» με το «quotάρω» από το τουίτερ, για να βγάλετε νόημα. Α και ο «μαξιμαλισμός» δεν έχει καμία σχέση με το Μαξίμου, εσείς είστε ρεαλιστές, όχι σαν τους άλλους).

Αλλά τα «πουτς» έδιναν κι έπαιρναν και στη χτεσινή ΚΕ του Σύριζα. Εκεί όπου ο Τσίπρας πρότεινε εσωκομματικό δημοψήφισμα κατόπιν εορτής, επιβεβαιώνοντας πως έχει πάθει τελείως Γαπ (πουτς!). Ενώ ο Μπαλτάς πρότεινε να μοιράζονται δωρεάν μπουκαλάκια νερό σε όσους περιμένουν στις ουρές των ΑΤΜ (πουτς-πουτς), αν και είναι ίσως καλύτερα να δίνουν ντομάτες και κεσεδάκια με γιαούρτι. Κι οι της ΚΟΕ παραιτήθηκαν από την ΚΕ, διαμαρτυρόμενοι ενάντια στο πουτς (πραξικόπημα) του Τσίπρα και τον ορισμό του έκτακτου Συνεδρίου, αφού έχει υπογραφεί η συμφωνία (φαντάσου δηλ να μην ήταν και έκτακτο). Τα μούτρα κρέας του έκαναν, και του έδεσαν τα χέρια, για να μην μπορεί να προχωρήσει με τις παραιτήσεις τους.

Όσο για το Λαφάζα και την πλατφόρμα του, αυτοί είναι ένα «πουτς» (με την καλή έννοια) από μόνοι τους, μιλώντας για την έξοδο από το ευρώ, σα να είναι κάποιο μαγικό ραβδάκι. Και όταν με το καλό χάσουν (κατά συνήθεια και παράδοση) τη φραξιονιστική διαπάλη στο εσωτερικό του κόμματος και αρχίσουν (που έχουν αρχίσει ήδη βασικά) τις ζυμώσεις για τη συγκρότηση ενός «χυλού νέου τύπου», μπορούν να επιλέξουν ως σύνθημα, που θα υπερβαίνει τις διαφορές τους, κάτι με «ευρωμονόδρομο». Από το οποίο ο ΠιΛαφ θα ερμηνεύει και θα κρατάει το όχι στο ευρώ, οι άλλοι το όχι στην ΕΕ (για ένα εναλλακτικό μονοπάτι εντός συστήματος) ενώ η κουκουέδικη ορολογία θα τους χρησιμεύσει, για να ψαρεύουν σε θολά νερά.

Έτσι λοιπόν από τα γαλαζοπράσινα νερά και μνημόνια (πουτς μπλε και τιρκουάζ) περάσαμε στο ροζ πουτσισμό, που έχει άλλη γλύκα και μας τον ετοιμάζουν σε διάφορα μήκη κι αποχρώσεις, για να το φάμε καλύτερα. Οπότε, ή που θα (τους) κάτσουμε να το απολαύσουμε ή που θα αντιδράσουμε, για να αντιστρέψουμε τους όρους. Όλα τα άλλα είναι πουτς μπλε μαρμαριγέ, για να περνάει η ώρα…