Το ελληνικό 68′ και η 12η Ολομέλεια

Δημοσιεύτηκε στην Κατιούσα

Αυτές τις μέρες συμπληρώνονται πενήντα χρόνια από τη 12 Ολεμέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, και από τη διάσπαση του κόμματος. Αυτή η επέτειος φαίνεται να επισκιάζει, κατά μία έννοια, την επέτειο των 100 χρόνων από την ίδρυση του ΣΕΚΕ, που μετονομάστηκε σε ΚΚΕ στη συνέχεια, αλλά στην πραγματικότητα μάλλον την υπογραμμίζει, γιατί ήταν η προϋπόθεσή της. Χωρίς τη 12η Ολομέλεια, μπορεί να μην υπήρχε καν ΚΚΕ σήμερα, για να γιορτάσει τα 100 χρόνια δράσης και λειτουργίας του. Κι αυτή η καμπή ήταν κάτι σαν φάρος σε μια περίοδο όχι ιδιαίτερα ηρωική, με νωπό το χαστούκι από την επιβολή της δικτατορίας και την αδυναμία αξιόλογης οργανωμένης αντίδρασης, κυρίως εξαιτίας της καταστροφικής απόφασης που είχε προηγηθεί δέκα χρόνια πριν, για τη διάλυση των παράνομων κομματικών οργανώσεων. Κι αυτό ξέχωρα από τα όποια προβλήματα εντοπίζονται στην πολιτική γραμμή και τη στρατηγική της εποχής, στην πολιτική ουράς απέναντι στην Ένωση Κέντρου, και στις αυταπάτες πως δεν υπήρχε αντικειμενικά έδαφος για την ανάπτυξη σοσιαλδημοκρατικού μορφώματος στην Ελλάδα, τη στιγμή που αυτό κυοφορούνταν, ακόμα και μες στις γραμμές της ΕΔΑ εν μέρει.

Ας δούμε κάποια βασικά χαρακτηριστικά της 12ης Ολομέλειας. Καταρχάς, το ρήγμα είχε επέλθει ουσιαστικά νωρίτερα (κυρίως στη 10η Ολομέλεια) κι απλώς πιστοποιήθηκε κι εκδηλώθηκε ανοιχτά κατά τη διάρκεια της 12ης, οι εργασίες της οποίας αναλώθηκαν πολύ σε τεχνικές λεπτομέρειες, πχ για το ποιος είχε δικαίωμα συμμετοχής, είχαν όμως καθαρά πολιτικό υπόβαθρο. Κι αυτό δεν ήταν γεωγραφικό, όπως υπονοούσε η προβοκατόρικη ονομασία “ΚΚΕ εσωτερικού”, αν δηλαδή το κίνημα θα καθοδηγούνταν από την ηγεσία που διαμόρφωνε τη γραμμή από το εξωτερικό ή από τα στελέχη που δρούσαν στην Ελλάδα και είχαν πιο σφαιρική αντίληψη της κατάστασης. Το υπόβαθρο της αντιπαράθεσης ήταν καθαρά πολιτικό, όπως έδειξε τόσο η εξέλιξη του “ΚΚΕ εσ.” όσο και η διαμόρφση του ρεύματος του ευρωκομμουνισμού διεθνώς, με καταλύτη το 1968, αν και η διάσπαση του ΚΚΕ προηγήθηκε τόσο του Παρισινού Μάη, όσο και των γεγονότων που ονομάστηκαν “Άνοιξη της Πράγας”.

Τι βρισκόταν στην πολιτική ουσία του πράγματος; Ακούγεται λίγο απαξιωτικά ειπωμένο ίσως από κάποιον άκαπνο γραφιά που τοποθετείται από τη βολή του πληκτρολογίου του, αλλά η ουσία είναι αυτή και δε γίνεται να διατυπωθεί διαφορετικά: η επαναστατική αναδίπλωση, η κούραση από την αντάρτικη δράση που τη διαδέχτηκε η μακρόχρονη, σκληρή παρανομία, η αναζήτηση -έστω και μιας αστικής, κουτσουρεμένης- νομιμότητας, της “ομαλότητας”, μιας ευκαιρίας-ανάγκης να ζήσουν κανονικά, όπως θα είχε ο καθένας δικαίωμα, κι όπως έβλεπαν να γίνεται παραδίπλα, με τους κομμουνιστές συντρόφους στην Ιταλία και τη Γαλλία. Η απαξίωση και η απόρριψη όσων μας “στέρησαν” την ευκαιρία αυτή: το δεύτερο αντάρτικο, που ήταν “τυχοδιωκτισμός”, τα Δεκεμβριανά, που ήταν “μπανανόφλουδα” που την πατήσαμε πρόθυμα, ο Ζαχαριάδης -πάνω απ’ όλα αυτός- που είχε καθαιρεθεί παραπάνω από μια δεκαετία πριν, αλλά στοίχειωνε τη σκέψη τους και τον έβλεπαν παντού παρόντα: ακόμα και στον Κολιγιάννη…

Η πολιτική προέκταση των παραπάνω ήταν η απόρριψη της δικτατορίας του προλεταριάτου -και κάθε δικτατορίας, που δεν μπορεί να συσπειρώσει τις μάζες που διψάνε για δημοκρατία. Με άλλα λόγια, η απόρριψη της “καχεκτικής δημοκρατίας” και της δικτατορίας στην Ελλάδα, επεκτεινόταν στην απόρριψη κάθε δικτατορίας γενικά, ακόμα και του προλεταριάτου, και οδηγούσε στην αγκαλιά της αστικής δημοκρατίας και τα προνόμια που απολαμβάνουμε σε αυτήν…

Η άμεση οργανωτική προέκταση ήταν η απόρριψη του κόμματος, του Κομμουνιστικού Κόμματος ως πρωτοπορίας, που η ηγεσία “απέξω” επέμενε ανεδαφικά για την ανάληψη δράσεων για τη νομιμοποίησή του. Τι τα χρειαζόμαστε όλα αυτά όμως, από τη στιγμή που έχουμε τον “υπαρκτό φορέα”, την ΕΔΑ που λειτουργούσε νόμιμα -κι ας διωκόταν σαν σχεδόν παράνομο κόμμα- και μετεξελισσόταν σε ενιαίο κόμμα, καλύπτοντας -κατά το δικό τους σκεπτικό- όλες τις απαραίτητες πλευρές, που χρειάζονταν οι κομμουνιστές.

Για να το κάνουμε λιανά, η ουσία ήταν: τα “καλά” της αστικής δημοκρατίας, μιας “ομαλής” ζωής, που σήμαινε όμως σε αντάλλαγμα και την παραίτηση από την ιδιότητα του επαναστάτη-κομμουνιστή. Αναθεώρηση -και όχι κάποιος εκσυγχρονισμός-ανανέωση- των βασικών αρχών του μαρξισμού-λενινισμού. Οτιδήποτε διαφορετικό βαφτιζόταν “τυχοδιωκτισμός” και θεωρούνταν πως έδινε πάτημα για όξυνση των κατασταλτικών μέτρων, ακόμα-ακόμα και για τη δικτατορία των συνταγματαρχών -στη λογική ότι φταίει το θύμα που προκαλεί και οφείλει να μην αντιστέκεται. Τόσο ξύλινα και απλά…

Το δεύτερο βασικό στοιχείο που επισημαίνεται συχνά σε αναλύσεις των αναθεωρητών είναι το βάρος του διεθνούς κέντρου και ο καταλυτικός ρόλος που έπαιξε για την επικράτηση του “ορθόδοξου” ΚΚ με την επιρροή του και τη σαφή προτίμηση που έδειξε στο ΚΚΕ. Παρεμπιπτόντως, αυτό το κέντρο ήταν που είχε πάρει την πρωτοβουλία για την καθαίρεση του Ζαχαριάδη από την ΚΕ του ΚΚΕ, αλλά “όλως παραδόξως” αυτό σπανίως επισημαίνεται σε αυτές τις αναλύσεις ως αρνητικό παράδειγμα.
Ας σημειώσουμε σχετικά τα εξής: η κριτική αυτή είναι λίγο υπο-κριτική στην ουσία της, καθώς οι αναθεωρητές αρχικά επιδίωξαν και αυτοί την εύνοιά του -ή έστω μια πιο θετική μεταχείριση του δικού τους “ΚΚ”. Τα υπόλοιπα και η “αποστασιοποίηση” από διάφορες επιλογές ήρθαν μάλλον κατόπιν εορτής, μαζί με τη διακριτή συγκρότηση του ευρωκομμουνισμού και της πολεμικής του ενάντια στη Σοβιετική Ένωση. Και είναι δείγμα -για την ΕΣΣΔ και το πολιτικό ποιόν του υπαρκτού της εποχής- πως παρά τα δικά τους πολιτικά-στρατηγικά προβλήματα, οι σοβιετικοί δεν ήταν και δεν έγιναν ποτέ -όχι μέχρι τον Γκόρμπι τουλάχιστον- ευρωκομμουνιστές. Οι ευρωκομμουνιστές θεωρούσαν πχ την περίοδο του Μπρέζνιεφ μια αναβίωση του Στάλιν (χωρίς αίματα και μουστάκι), και άρχισαν να νιώωθουν δικαιωμένοι στην περίοδο Γκορμπατσόφ με την κριτική της “περιόδου της στασιμότητας”.

Αλλά αν το ΚΚΕ επικράτησε τότε, ιδεολογικά και πολιτικά, απλά και μόνο επειδή πήρε το χρίσμα του διεθνούς κέντρου, πώς κατάφερε να υπάρχει μέχρι σήμερα; Πώς κατόρθωσε να βγει ζωντανό από την παγκόσμια κρίση του κομμουνιστικού κινήματος, μετά το 91′, όταν έπαψε να υφίσταται και τυπικά αυτό το παγκόσμιο διεθνές κέντρο που βάρυνε -υποτίθεται- στις εν Ελλάδι εξελίξεις με την εύνοια που του έδειξε; Πώς εξηγούνται όλα αυτά, αν ήταν απλώς ένα παράρτημα, μια αντιπροσωπία, όπως συνηθίζουν να το παρουσιάζουν, εν είδει καρικατούρας;

Μια τελευταία παράμετρος είναι η ίδια η εξέλιξη του λεγόμενου ΚΚΕ εσωτερικού, το οποίο δεν ήταν κομμουνιστικό και σε ένα βάθος χρόνου, απέβαλε και τον προσδιορισμό, γιατί δεν τον χρειαζόταν, δεν τον ήθελε. Το “εσωτερικού” ήταν ΠΑΣΟΚ που ήταν όμως υπέρ της ΕΕ -και πριν από τη ‘μετάλλαξη’ του ΠΑΣΟΚ- και της ΕΑΔΕ, στην εναγώνια προσπάθειά του να βρει ρήγματα και νόμιμα παραθυράκια, ακόμα και στην προσπάθεια της χούντας να μακιγιάρει το αυταρχικό της προφίλ.

Το “ΚΚΕ εσωτερικού” ήταν Συνασπισμός, αλλά και κάποιοι που αντιτάχθηκαν στον Ενιαίο Συνασπισμό, γιατί δεν ήθελαν συνεργασία με το ΚΚΕ, και θεωρούσαν λάθος ακόμα και την πρόσκαιρη εκλογική συμμαχία της Ενωμένης Αριστεράς, το 74′. Ήταν κι ο Νίκος Μπίστης, του “προχωρώντας και αναθεωρώντας”. Η Αριστερά του Σαλονιού. Ο σημερινός Σύριζα -που δικαιώνει τον ευρωκομμουνιστικό αγώνα, για την κατάληψη της κυβέρνησης σε ένα σύγχρονο πόλεμο θέσεων. Είναι αναθεωρητισμός, ακόμα και για τα δεδομένα του εξωκοινοβουλευτικού χώρου, με τη Β’ Πανελλαδική, τις Συσπειρώσεις, το Μηλιό και άλλους…

Δεν είναι πάντα ασφαλές κριτήριο να εκτιμάμε εκ του αποτελέσματος κάποια φαινόμενα, αλλά εν προκειμένω, ήταν μια φυσικά κατάληξη και η τελική του συνέπεια.


Αν θέλει να δει κανείς τι ήταν ο αναθεωρητισμός του “ΚΚΕ εσωτερικού”, μπορεί να ρίξει μια ματιά στη ΔΗΜΑΡ και το σημερινό Σύριζα.
Κι αν θέλει να δει κανείς τη μήτρα της σημερινής κριτικής για τους “παρωχημένους κομμουνιστές που έχουν μείνει πίσω από τις εξελίξεις”, που “είναι σεχταριστές, άκαμπτοι, δογματικοί, σταλινικοί”, που “τα παραπέμπουν όλα στο σοσιαλισμό και την επανάσταση”, μπορεί να μελετήσει τον πολιτικό λόγο των αναθεωρητών, που δεν κατάφεραν ποτέ να ξεφύγουν από το πολιτικό περιθώριο, αλλά ηγεμόνευσαν “γκραμσιανά” (που και σε αυτόν του άλλαξαν τα φώτα με τις ρεφορμιστικές αναγνώσεις τους) σε ένα ευρύτερο φάσμα και δάνεισαν τα επιχειρήματά τους και τον -κατά βάση- αντικομμουνισμό τους και σε άλλους χώρους, διαχρονικά.

Σύριζα εσωτερικού

Δε θυμάμαι ποιος σφος είχε σχολιάσει σε μια κουβέντα (ή μήπως κάπου στο διαδίκτυο;) πως το σήμα και τα χρώματα της Λαφαζανικής Ενότητας του φέρνουν κάπως σε Κκε εσωτερικού, (οι πράσινες) οι κόκκινες, οι θαλασσιές οι χάντρες, με το κόκκινο να μπαίνει για ξεκάρφωμα και το γαλάζιο να υποδηλώνει τις τοπικές ιδιαιτερότητες και τον εθνικό δρόμο κάθε κόμματος προς το σοσιαλισμό. Όπως σημειώνει εύστοχα όμως κι ο Κώστας Σκολαρίκος στη μελέτη του για τον «ευρωκομμουνισμό», αυτές οι ιδιαιτερότητες και η σχετική αυτονόμηση εξαφανίζονταν ως δια μαγείας μπροστά στο στόχο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Θυμάμαι παρεμπιπτόντως και μια άλλη πετυχεσιά ενός φιλοκυβερνητικού διαδικτυακού παράγοντα, που υποστήριζε την παραμονή της χώρας στην ΕΕ, με το σκεπτικό πως είναι απαραίτητο να υπάρχει κάποια μορφή ολοκλήρωσης, οπότε ελλείψει άλλης εναλλακτικής ας βολευτούμε με αυτή που έχουμε. Κι είναι φοβερό πως αυτού του είδους οι «αριστεροί» -που δε θέλουν να γίνουν παρένθεση, για αυτό και μπαίνουν σε εισαγωγικά- πέρασαν κάποτε και δεν ακούμπησαν από το κόμμα κι από το έργο του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό, με το οποίο μπορεί να συντάχτηκαν προσωρινά, πιθανότατα με τη λογική πως είναι απαραίτητο να υπάρχει μια μορφή... «ολοκληρωτισμού» και διάλεξαν μία στην τύχη.

Προσωπικά, τα χρώματα της ΛαΕ με το αστεράκι μου θυμίζουν πιο πολύ τη σημαία της Χιλής, που παραπέμπει ευθέως στην Unidad Popular και την πικρή αλήθεια της –που τελικά δεν έγινε μάθημα σε πάρα πολλούς. Ο Μπερλίνγκουερ και το Ιταλικό ΚΚ πχ (κι όχι ΚΚ Ιταλίας, για να μην παραπέμπει στα εθνικά τμήματα-μέλη της Κομιντέρν και σε τζιζ, απαγορευμένες αναμνήσεις) αξιοποίησε τη χιλιάνικη πείρα, για να φτάσει στο έτοιμο πολιτικό συμπέρασμα πως χρειάζεται ακόμα πιο πλατιά ενότητα, που σύντομα θα οδηγούσε στην ιδέα και την πολιτική του ιστορικού συμβιβασμού (με την αστική τάξη).

Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο παραλληλισμός της ΛαΕ και του Εσ. Παρουσιάζει ενδιαφέρον κι ιντριγκαδόρικες ομοιότητες.

Αφενός η ραγδαία μνημονιακή «μετάλλαξη» -που μπαίνει σε εισαγωγικά, γιατί το ρηχό, αντιμνημονιακό μέτωπο είναι απλώς η άλλη όψη του ίδιου (εθνικού) νομίσματος, που εξακολουθεί να πρεσβεύει ο Λαφαζάνης- του Σύριζα τον κατέστησε οργανικό τμήμα της τρόικας εσωτερικού και μάλλον κάτι σα Σύριζα εξωτερικού, που παίρνει γραμμή από το Βερολίνο και το διεθνές κέντρο. Κι έτσι για τη ΛαΕ μένει ο ρόλος του Σύριζα εσ. που χαράζει το δικό του εθνικό δρόμο, εκτός ευρωζώνης, όχι όμως κι εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ούτε με ευρώ, ούτε και ΕΕ, κάτι σαν τον τρίτο δρόμο και τις αυταπάτες του. Μπορεί να ιδρύσει επίσης και το κίνημα των Αδεσμεύτων ευρωσκεπτικιστών, που είναι μεν σκεπτικοί, αλλά όχι και τελείως αρνητικοί, μάλλον αναποφάσιστοι. Να μείνουμε, να φύγουμε... να μείνουμε, να φύγουμε... Στο κάτω-κάτω της γραφής, κάποια μορφή ολοκλήρωσης είναι απαραίτητη...

Και την ίδια ώρα μαδάνε σα μαργαρίτες τα δικαιώματα των λαών της Ευρώπης.

Αφετέρου γιατί η διάσπαση του 68’, από την οποία προήλθε το λεγόμενο εσωτερικού, παρουσιάζει πολλά κοινά σημεία με τη διάσπαση του 91’, από την οποία προέκυψε το αριστερό ρεύμα κι ο πολιτικός του απόγονος, η ΛαΕ. Κι αν είναι κάπως δύσκολο να παρακολουθήσει κανείς το σκεπτικό και την πολιτική σχιζοφρένεια όσων έζησαν το 68’ και υποστήριξαν τη 12^η ολομέλεια, για να μετανιώσουν ουσιαστικά στο 13^ο συνέδριο, με 23 χρόνια καθυστέρηση (χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Φαράκος, που στους «Στοχασμούς» του απολογείται αναδρομικά για τη στάση του και νομιμοποιεί ουσιαστικά τις θέσεις του Εσ.), είναι πιο εύκολο να προσδιορίσει κανείς την πολιτική γεωγραφία των δύο διασπάσεων με βάση το σημερινό, πολιτικό σκηνικό και τη θέση των πολιτικών τους απογόνων. Το 68’ ήταν ΔημΑρ, το 91’ ήταν ΛαΕ. Πρόκειται στην ουσία για το ίδιο πολιτικό στίγμα, που το υποστήριξαν από κοινού επί χρόνια, στα πλαίσια της ειρηνικής τους συνύπαρξης στο Συνασπισμό, και για διαφορά φάσης. Πχ την (αμελητέα) διαφορά μεταξύ «αριστερού» και «δεξιού» ευρωκομμουνισμού, ή τη διαφορά μεταξύ των κινηματογραφικών συνεχειών μιας ταινίας, πχ Rocky I και Rocky IV. Μόνο το πρώτο βραβεύτηκε με Όσκαρ, αλλά το 4 ήταν χυδαίος αντικομμουνισμός, στην πιο προλεκάλτ, χυδαία και φαιδρή εκδοχή του, και γι’ αυτό πήρε το Όσκαρ στις καρδιές μας. Κι αυτή η μαγική μελωδία της (κινηματικής) παρακμής, του 60’ και του 80’...

Ένα κοινό χαρακτηριστικό των χώρων που γεννήθηκαν απ’ αυτές τις κρίσεις, είναι πως εξακολουθούσαν να τις κατατρύχουν και να πλανώνται πάνω από τη δράση τους τα φαντάσματα του παρελθόντος, που τους εξώθησαν θεωρητικά στη ρήξη και τη διάσπαση. Κάποιοι σφοι του Αριστερού Ρεύματος στο Συνασπισμό, για παράδειγμα, έβρισκαν το Λαφαζάνη νεοσταλινικό κι αντιευρωπαϊστή, δηλ πολέμιο του Μάαστριχτ και της Ένωσης, (σε στιλ δελτίου ειδήσεων του Αντ-1)· ίσως η πιο άδικη από τις πολλές κατηγορίες που θα μπορούσε να του προσάψει κανείς.

Στο Κκε εσ. αντίστοιχα ήταν συχνές οι σπόντες για επιβίωση του πνεύματος του δογματισμού και κατάλοιπα του ανώμαλου παρελθόντος, στα πλαίσια των εσω-οργανωτικών τους προστριβών. Ενώ το πιο διασκεδαστικό είναι πως διαμορφώθηκαν σύντομα δύο κέντρα, η Κε και το Γραφείο Εσωτερικού που αντιπαρατέθηκαν μεταξύ τους, αναπαράγοντας εν πολλοίς αυτούσιο το σχήμα της διάσπασης του 68’: η ηγεσία που αποφασίζει από το εξωτερικό, κι οι επικεφαλής στο εσωτερικό, που διεκδικούν πιο ενεργό ρόλο και βασικά την ηγεσία για το λογαριασμό τους.

Κοινή συνισταμένη σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, ο αδιάπτωτος φραξιονισμός που οδήγησε νομοτελειακά στην ανυποληψία και την περιθωριοποίηση τους οπορτουνιστικούς πόλους (το εσ. και το Συν αντίστοιχα).

Η βασική ομοιότητα όμως των δύο διασπάσεων αφορά τα αριθμητικά δεδομένα και τους συσχετισμούς που διαμορφώθηκαν πριν, κατά τη διάρκεια και κυρίως μετά απ’ αυτές. Τόσο οι αναθεωρητές του 68’ όσο κι οι ανανεωτές του 91’ πίστευαν πως διαθέτουν άνετη πλειοψηφία στο στελεχικό δυναμικό του κόμματος. Κι αν αυτό τίθεται υπό αμφισβήτηση στην περίπτωση της 12^ης ολομέλειας, ήταν αρκετά σαφές στο δρόμο για το 13^ο συνέδριο, όταν πχ ο «πιο αριστερός» στη σύνθεση της Επιτροπής Προγράμματος ήταν ο Λαφαζάνης. Παρόλα αυτά, και τις δύο φορές η μεγάλη πλειοψηφία της κομματικής βάσης ακολούθησε το κουκουέδικο Κουκουέ και όχι τα ερζάτς υποκατάστατά του ή όσους φιλοδοξούσαν να το διαλύσουν. Κι αν στη διάσπαση του 68’, οι αναθεωρητές παρηγοριόντουσαν επικαλούμενοι τη στήριξη των σοβιετικών και του διεθνούς παράγοντα, για να δικαιολογήσουν την ήττα τους (αναγνωρίζοντας, ακόμα κι αυτοί, ωστόσο το σημαντικό ρόλο του Χαρίλαου στην «εσωτερικοποίηση» του Κκε, για να γείρει υπέρ του η πλάστιγγα), το 91’ αυτή η δικαιολογία δεν ευσταθούσε, καθώς το διεθνές κέντρο βρισκόταν κατ’ ουσίαν υπό διάλυση και στο βαθμό που υπήρχε και μπορούσε να επηρεάσει πράγματα και καταστάσεις, υποστήριζε τις δικές του απόψεις.

Αυτό που διαφεύγουν συστηματικά πάντως από την ιστορική θεώρηση των εκάστοτε ανανεωτών είναι: η στήριξη της δικής τους πλευράς από τμήματα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, είτε από την ορθόδοξη πτέρυγα (επί Νικήτα, που «έλιωναν οι πάγοι», ή επί «Περεστρόικα» με το Γκορμπατσόφ), είτε όχι (με το ευρωκομμουνιστικό ρεύμα). Ο βούρκος του αδιάκοπου φραξιονισμού που γέννησε αλλά και βούλιαξε τα εγχειρήατά τους, καταδικάζοντάς τα σε φθορά διαρκείας. Κι η οργανική σύνδεση του ΚΚ Ελλάδας με τις λαϊκές μάζες, οι βαθιές ρίζες του στον ελληνικό λαό, που έχει πάντα τον τελευταίο και καθοριστικό λόγο, είτε με τη δράση του είτε δια της απουσίας του.

Αλλά αυτά μπορεί να τα δούμε αναλυτικά σε κάποια προσεχή ανάρτηση...

Οι τρεις μέρες που δε συγκλόνισαν τον κόσμο

Σε μια πρόσφατη ανάρτηση αναφερθήκαμε στο περιοδικό μαρξιστική σκέψη, σε κάποιους εκλεκτούς συνεργάτες του στο αφιέρωμα για την ιστορία του κκε, και στο διευθυντή του, χρήστο κεφαλή, που αποτελεί μια ενδιαφέρουσα, ειδική περίπτωση. Στέλεχος του σύριζα και συνεργάτης του εκδοτικού «τόπος», με τακτική αρθρογραφία στην αυγή, από τις στήλες της οποίας πρωταγωνίστησε στην κατυνολογία, που επί της ουσίας αναπαρήγαγε τη ναζιστική εκδοχή για τη μαζική δολοφονία χιλιάδων πολωνών αξιωματικών (με γερμανικές σφαίρες) από τους σοβιετικούς στο κατύν, ως ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα των «σταλινικών εγκλημάτων».

Το σημαντικότερο επίτευγμά του ωστόσο είναι το βιβλίο με τον τίτλο της ανάρτησης, όπου παρωδεί υπό συγκεκριμένο πρίσμα κι οπτική γωνία πρόσωπα και καταστάσεις από τη διάσπαση του 91’, ενώ παράλληλα εκθέτει συμπυκνωμένα το πολιτικό σκεπτικό του και ένα γενικό μοτίβο των ζητημάτων που θα τον απασχολήσουν μέχρι και σήμερα: κκε, βάρκιζα, η αποχή από τις εκλογές του 46’,  άρης, πλουμπίδης, καραγιώργης, ζαχαριάδης, στάλιν στάλιν στάλιν, το πραξικόπημα του αυγούστου στην εσσδ, περεστρόικα, η προδοσία του γκορμπατσόφ –με την έννοια ότι εμείς προδώσαμε τον γκόρμπι και το μεταρρυθμιστικό πνεύμα της περεστρόικα κι όχι αυτός εμάς και το κομμουνιστικό κίνημα εν γένει. Αυτή είναι η επιεικέστερη δυνατή περίληψη του βιβλίου και της παρωδίας σε γενικές γραμμές. Από εδώ κι εμπρός προχωράμε στην εξειδίκευση, που καλό θα ήταν να συνοδεύεται με μια σακούλα για παν ενδεχόμενο, ενώ ο σφος αναγνώστης καλείται να αναλάβει ακέραια την ευθύνη πριν διαβάσει όσα ακολουθούν, ιδίως εντός εισαγωγικών.

Το πραξικόπημα του γιενάεφ, που χαρακτηρίστηκε αρχικά θετικό «με δήλωση του πγ και της γγ του κόμματος», συμπίπτει με την εσπευσμένη επιστροφή της «Αλέκας Πιτσιρίκα» στον περισσό μετά από ολιγοήμερες διακοπές, όχι μόνο για τη στενότερη παρακολούθηση των εξελίξεων στη σοβιετία, αλλά «στην πραγματικότητα –κι εδώ ας κρατηθείτε γερά γιατί θα σας αποκαλύψουμε παρευθύς το μεγάλο μυστικό του ΚΚΕ, που εξηγεί τα πάντα- υπήρχε και μια άλλη αιτιολογία: Μετά την έξοδο των τανκς η καθοδήγηση του ΚΚΕ ήταν έτοιμη, αν όλα πήγαιναν καλά, να κηρύξει κι αυτή στην χώρα μας την ένοπλη εξέγερση.

Διαβάζοντας αυτές τις γραμμές ο μέσος αναγνώστης το δίχως άλλο θα εκπλαγεί, ενώ οι κοσμικοί κύκλοι του Κολωνακίου θα ανατριχιάσουν από το φόβο τους. Ας μην απορήσετε όμως οι μεν και οι δε, ούτε να νομίσετε ότι σας κοροϊδεύουμε. Οι επαναστατικές προετοιμασίες στο ΚΚΕ ήταν ήδη πολύ προχωρημένες, στο τελικό τους στάδιο. Μάλιστα –κι εδώ θα σας αποκαλύψουμε κάτι εξίσου σχεδόν συνταρακτικό- η καθοδήγηση του ΚΚΕ γνώριζε από καιρό για το σχεδιαζόμενο πραξικόπημα και προετοιμαζόταν ανάλογα. Γι’ αυτό μαρτυρά άλλωστε το ταξίδι της Κας Πιτσιρίκα λίγες εβδομάδες πιο πριν στη Μόσχα, όπου όπως παραδέχτηκε η ίδια, είχε επαφές με τους πραξικοπηματίες. Αυτές, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, είχαν σαν αντικείμενο την υποβοήθηση του πραξικοπήματος μέσα από ένα διεθνή επαναστατικό ξεσηκωμό, που θα τον άρχιζε το ΚΚΕ σαν το πιο πρωτοπόρο μετά το ΚΚΣΕ απόσπασμα του διεθνούς προλεταριάτου. Στη συνέχεια η επαναστατική πυρκαγιά θα απλωνόταν σε ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο, τυλίγοντάς τον στις φλόγες της. Μάλιστα εκεί είχε οριστεί επίσης η ημερομηνία της εξέγερσης και είχε συμφωνηθεί να λείπει η Αλέκα, τυχαία δήθεν, σε διακοπές, για να μην κινηθούν υποψίες. Έτσι όλα είχαν κανονιστεί στην εντέλεια και το μόνο που έμενε ήταν να αποφασιστεί το σχέδιο της εξέγερσης.

Για αυτό το λόγο λοιπόν, αμέσως μετά την επιστροφή της Αλέκας συγκλήθηκε στον Περισσό ένα έκτακτο ακτίφ ανώτατων κομματικών στελεχών, στο οποίο προήδρευσε η ίδια. Σε αυτό συμμετείχαν ακόμη μερικοί από τους πιο πιστούς «παλιούς αγωνιστές» του ΚΚΕ, οι Χαρίλαος Φτωχάκης, Βάσος Κοτσάνας, Αντώνης Αγαθιέλος, Κώστας Τσογλάνης, Νίκος Λελούδης, Ορέστης Καρεκλόφ, Γιώργης Τριχαλινός, Τάκης Ταμάσης, Λούλα Πολυλογά και Ρούλα Κουτούτσικου, μαζί με τους νεότερους Μάκη Σαΐνη, Σπύρο Χαβατζή, Μήτσο Κοτόπουλο και Δημήτρη Κουτσουμπό. Εκεί αποφασίστηκε να απευθύνει το ΚΚΕ μια επαναστατική διακήρυξη στο λαό, κάνοντας έκκληση για την αποστολή σοβιετικών στρατευμάτων και στη χώρα μας. Σα δικαιολογία, σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, επρόκειτο να προβληθεί το γεγονός ότι το Μοσχάτο –αυτή η συμπαθής συνοικία των Αθηνών- είναι στην πραγματικότητα μια προαιώνια σοβιετική αποικία, που την είχαν ιδρύσει τον 9ο αιώνα μ.Χ. λενινιστές κομσομόλοι από τη Μόσχα, για να την υφαρπάξουν αργότερα οι Κολοκοτρωναίοι ιμπεριαλιστές. Μετά την αποβίβασή τους στο Μοσχάτο, τα σοβιετικά στρατεύματα θα έπαιρναν τον ηλεκτρικό και, αφού κατέβαιναν στον Περισσό, θα ενώνονταν με τις πλατιές μάζες των κομματικών στελεχών για να τις οδηγήσουν στο σοσιαλισμό. Μάλιστα για να φανεί ότι η εξέγερση έχει λαϊκή βάση, συμφωνήθηκε να απευθύνει την έκκληση ένα «Σωματείο Σλαβόφωνων του Μοσχάτου», που ιδρύθηκε πάραυτα για αυτό το σκοπό.

Ως Βάσος Κοτσάνας αναφέρεται ο Βάσος Γεωργίου (που μπαίνει στο στόχαστρο και στην κορυφή της εμπάθειας του κεφαλή)· τα υπόλοιπα ονόματα μπορεί να τα βγάλει λίγο-πολύ και από μόνος του, όποιος σφος αναγνώστης θυμάται τα παλιότερα στελέχη. Στους παραπάνω τρομερούς συμβολισμούς του λογοτέχνη χρήστου κεφαλή με τα αλλαγμένα ονόματα μπορεί να προσθέσει κανείς και τα εξής: Ξεμωραΐτης, Πολυξερίδης, Κλάψας, Ρεβιζιονιστάκος, κ.ά.

Αυτά τα βλέπουμε στο προλογικό σημείωμα του βιβλίου, που συνεχίζει με διευκρινίσεις για το «μοσχατικό ζήτημα», τη σχετική σοβιετική βιβλιογραφία και τον ομηρικό ήρωα Μόσχαβο, που πήρε μέρος στην τρωική εκστρατεία κι αναφέρεται σε ένα σοβιετικό αντίγραφο της ιλιάδας. Για να καταλήξει ως εξής:

Στη συνέχεια μετά από μια πλατιά δημοκρατική συζήτηση, το σχέδιο της εξέγερσης εγκρίθηκε παμψηφεί και χρεώθηκαν τα συγκεκριμένα καθήκοντα και τα πλάνα. Σύμφωνα με αυτά η Αλέκα, σαν γραμματέας του κόμματος, μαζί με τον κορυφαίο του θεωρητικό Βάσο Κοτσάνα, θα συνέτασσαν την προκήρυξη, ενώ οι υπόλοιποι θα καταπιάνονταν με τα πρακτικά ζητήματα της εξέγερσης. Ο Χαρίλαος, που ήξερε καλά τα κατατόπια, θα έβγαινε με μερικούς συντρόφους να αγοράσουν τα απαραίτητα για την υποδοχή, λουλούδια, τίποτα φαγώσιμα και τα παρόμοια. Η Ρούλα, σαν υπεύθυνη της κουζίνας, μαζί με τον Μήτσο, τον προλετάριο μάγειρα του Σπιτιού του Λαού, θα φρόντιζαν τις δουλειές στην κουζίνα. Ο Ορέστης με τη Λούλα, υπεύθυνοι τραπεζωμάτων και δημόσιων σχέσεων, θα έστηναν το μπουφέ για τη δεξίωση προς τιμή των σοβιετικών στρατιωτών. Ο Νίκος ο Λελούδης, υπεύθυνος ανθοκομικής, θα φρόντιζε τη διακόσμηση του χώρου. Ενώ οι υπόλοιποι θα ετοίμαζαν τα πανώ και τις πικέτες με συνθήματα διεθνιστικής αλληλεγγύης, από κοινού με τα άλλα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής. Για την ενημέρωση των τελευταίων δε, αποφασίστηκε να προηγηθεί μια έκτακτη Ολομέλεια στην οποία θα μιλούσε ο Χαρίλαος.

Έτσι, με τις ιστορικές αυτές αποφάσεις, που πάρθηκαν εκείνο το σημαδιακό πρωινό της 20ής Αυγούστου, το ΚΚΕ μπήκε πάνοπλο στο δρόμο της εξέγερσης. Βέβαια εδώ μπορεί να προβληθεί σαν αντίρρηση το γεγονός ότι τελικά δεν έγινε καμία απολύτως εξέγερση. Το τι ακριβώς συνέβηκε και πώς οι μέρες αυτές αποδείχτηκαν τελικά οι «Τρεις μέρες που δε συγκλόνισαν τον κόσμο» θα εκτεθεί ακριβώς στα επόμενα μέρη.

Τι ακριβώς εκθέτει στις επόμενες (γεμάτες αντίστοιχη έμπνευση) τριακόσιες σελίδες του πονήματός του ο κεφαλής; Το «τι πραγματικά συνέβη εκείνες τις μέρες στον Περισσό». Τη «σπουδή στη διαγραφή των ανανεωτικών», το «διαβόητο σύνθημα Είμαστε ηλίθιοι που ρίχτηκε από το Ριζοσπάστη» κι αρχικά καταγγέλθηκε ως προβοκάτσια των ανανεωτικών, χωρίς να διαψευστεί ωστόσο στη συνέχεια για να μη ρίξει νερό στο μύλο της λαθολογίας. Τη στήριξη των «συντηρητικών» από τους αηδιανιστές της Αυριανής. Το μυστικό λόγο του χαρίλαου στην ΚΕ, που βοήθησε τους «συντηρητικούς» να πάρουν οριακά την πλειοψηφία. Τις αποτυχημένες προσπάθειές του να ακριβοπουλήσει το ξινισμένο επαναστατικό κρασί του κουκουέ. Την επίθεση με χαστούκια ενός παρείσακτου στην Αλέκα Πιτσιρίκα για να δει αν είναι ζωντανή ή μουμιοποιημένη, ενώ αυτή τις έτρωγε στωικά, γιατί υποψιαζόταν κάποια προβοκάτσια που θα την εμπόδιζε να γράψει την προκήρυξη της εξέγερσης. Τις διαλείψεις της από τα χτυπήματα που την έκαναν να βλέπει το Βάσο Κοτσάνα ως λένιν, να του εξομολογείται τον έρωτά της, να του την πέφτει και να φτάνει, σε δεύτερο χρόνο, σε οργασμό, ενώ παράλληλα απειλούσε πως θα συμμετέχει σε καλλιστεία κι εφόσον δεν έβγαινε πρώτη, θα προχωρούσε σε πραξικόπημα. Τη συνεπή πτέρυγα που εκδίωξε τους ανανεωτικούς –αφού πρώτα βγάλει τη Μαρία Μαδανάκη, απόγονο του Μανιαδάκη- και τραγούδησε τον ύμνο του ΚΚΕ: εμπρός της γης οι κουκουέδες, του Στάλιν σκλάβοι εμπρός, εμπρός, ω νάτο απ’ τον κρατήρα βγαίνει της Βάρκιζας το θείο φως. Πάνε πια οι παλιοχαφιέδες, προδότες, Άρηδες, τρελοί, τώρα τραβάν οι κουκουέδες, μπροστά με τη σωστή γραμμή.

Και πού θέλει να καταλήξει με όλα αυτά –κι άλλα τόσα ανεξάντλητα- ο κεφαλής; Μας δίνει μια γεύση του πολιτικού του στίγματος στη σελίδα 216.

Εκεί λοιπόν που λέγαν να παλέψουμε για την ολοκλήρωση με τον ειρηνικό-δημοκρατικό δρόμο, ξέρετε τι άλλα λέγαν; Ότι τώρα πρέπει να βάλουμε ζήτημα για δημιουργία Βαλκανικής Ομοσπονδίας στα πλαίσια της ΕΟΚ. Γιατί αυτό ακριβώς, που το ‘χει πει ο Ρήγας Φεραίος και μετά ο Τρότσκι, ο Δημητρόφ, κλπ, θα εξασφάλιζε την ειρήνη και την πρόοδο στην περιοχή. Κι ακόμη να ζητάμε παραχωρήσεις, όπως η ουσιαστική συμμετοχή των εργατών στα κέρδη, για τον ίδιο λόγο. Και σε αυτά πάνω να χτυπάμε την αστική τάξη, ότι τα αποφεύγει γιατί οδηγούν στο σοσιαλισμό και κάνει την ολοκλήρωση με τα στενά της συμφέροντα κι όχι με τις ιστορικές ανάγκες. Ναι, και λέγαν ακόμη ότι και τους Αμερικανούς τάχα πρέπει να τους πολεμάμε έτσι εκλεπτυσμένα. Και να μην τους κατηγορούμε που κάναν την επέμβαση στο Ιράκ με το Σαντάμ, μα που τον άφησαν στο τέλος στην εξουσία και δεν έκαναν τη δημοκρατία. Γιατί αυτό λέει θα ‘φερνε την πρόοδο στην περιοχή, ενώ τώρα ανεβαίνει ο εθνικισμός, ο ισλαμισμός, κλπ, και σε αυτό φαίνεται πάλι η στενότητά τους. Όμως τα άλλα που λέγαμε παλιά, ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο και φονιάδες των λαών και κάτω τα μονοπώλια, κλπ, δε στέκουν πια και δεν πρέπει να τα λέμε έτσι.

Να, κάτι τέτια ύποπτα κι ακαταλαβίστικα αράδιαζαν εκεί. Κι έτσι κατέληγαν ότι αυτά είναι τάχα τα πραγματικά μας καθήκοντα, που μπαίνουν μπροστά, ενώ οι δικές μας «εξεγέρσεις» είναι άχυρα που γεμίζουν το κλούβιο κεφάλι μας. Κι ότι αν τα παλέψουμε χωρίς λάθη για 20-30 χρόνια, με την ανασύνταξη της Περεστρόικα, κλπ, και συντρίψουμε το λουμπενσκονισμό, αυτό θα ΄ναι η νίκη του σοσιαλισμού. Γιατί τότε θα μαζέψουμε λέει το καινούριο κρασί και θα μπορούμε να προχωρήσουμε. Εδώ στο τέλος δε, πρόβλεπαν ότι εμείς τώρα θα καταρρεύσουμε δηλητηριασμένοι, όπως κι ο Γιενάεφ. Και μετά οι μαρξιστές –αυτοί οι «ψευτο-μαρξιστές» δηλαδή- θα πρέπει να τα βάλουν σωστά, γιατί δεν έχουμε περιθώριο για άλλες ηλιθιότητες.

Κι άλλη μια γεύση παίρνουμε στον επίλογο.

Αυτός που χρεωκόπησε είναι ο σταλινισμός, η προδοσία και η αστική (αλλού την χαρακτηρίζει φασιστική) διαστροφή του σοσιαλισμού. Και μαζί του θα χρεωκοπήσει αναπόφευκτα και η αστική αντίδραση συνολικά. Κι αυτός που δικαιώνεται και θα δικαιωθεί οριστικά χάρη σε εμάς είναι ο μαρξισμός, ο σοσιαλισμός. Αυτή είναι όλη η αλήθεια… Και δεν ξέρω, βέβαια, αν σε έπεισα. Ωστόσο αυτό πια δεν είναι κάτι που πέφτει σε εμένα. Εσύ ο ίδιος θα κρίνεις αν αυτά που σου είπα είναι η αλήθεια κι αν η αλήθεια αξίζει περισσότερο από το ψέμα και πρέπει να την υπερασπιστούμε. Και αν αυτό συμβεί, θα είναι η μεγαλύτερη ικανοποίηση για μένα. Κι αυτό το κομμάτι που γνώρισες –αυτές οι τρεις μέρες που δε συγκλόνισαν τον κόσμο, μαζί με όλα όσα οδήγησαν σε αυτές και τις συνέθεσαν- είναι ένα από τα πολλά, τα μικρά και μεγάλα κομμάτια που πρέπει να πετάξουμε.

Γιατί χρησιμοποιεί όμως αυτή τη μορφή της παρωδίας, για να μας τα πει;

Γιατί ο λένιν κάπου λέει (άπαντα, τ. 45, σελ 398): γιατί να μη συνδυάσουμε το τερπνό με το ωφέλιμο; Γιατί να μη χρησιμοποιήσουμε κάποιο αστείο ή μισοαστείο τέχνασμα για να πιάσουμε επ’ αυτοφώρω κάτι γελοίο, κάτι βλαβερό…;

Κι ο τρότσκι (Και τώρα; Εκδ. πρωτοποριακή βιβλιοθήκη) συμπληρώνει πως «το γελοίο σκοτώνει, προπάντων όταν πρόκειται για το κόμμα της επανάστασης».

Και γιατί εμείς έπρεπε να υποστούμε και να φάμε στη μάπα (έστω και περιληπτικά) όλες αυτές τις γελοίες και βλαβερές χυδαιότητες, τις οποίες πετάξαμε έξω από το κόμμα 23 χρόνια πριν;

Για να πειστεί κι ο πλέον αδαής και καλοπροαίρετος, και ο τελευταίος ανίδεος για το ποιόν και το αγαθό των προθέσεων του χρήστου κεφαλή. Κι αφού τα επιβεβαιώσουμε αυτά, ας αναρωτηθούμε: ποια σκοπιμότητα εξυπηρετεί για κάποιον (αυτοαποκαλούμενο) κομμουνιστή η οποιαδήποτε μορφή συνεργασίας με μια τόσο.. λαμπρή περίπτωση; Και τι είδος διαλόγου επιδιώκουν με αυτή την τόσο φτηνή και βρώμικη μορφή αντικομμουνισμού;

Βρείτε και κερδίστε…

Ενδεικτική βιβλιογραφία για τον τρίτο τόμο του δοκιμίου

Σήμερα συμπληρώνονται εννιά χρόνια από το θάνατο του χαρίαλαου, που είναι αντικειμενικά η πιο σημαντική προσωπικότητα της περιόδου που θα εξετάζει ο τρίτος τόμος του δοκιμίου ιστορίας του κόμματος, από το 68’ ως το 91’. Με αυτή την αφορμή, η κε του μπλοκ παρουσιάζει μια λίστα με μια πρώτη ενδεικτική βιβλιογραφία, που μπορεί να εμπλουτιστεί στην πορεία και με τις προτάσεις σφων αναγνωστών, σχετικά με αυτή την περίοδο.

Όπως είχε σημειωθεί σε μια πρόσφατη ανάρτηση, η καλύτερη εισαγωγή στον τρίτο τόμο είναι η βιογραφία του χαρίλαου από το θεοχαράτο και ιδιαίτερα ο δεύτερος τόμος, που πιάνει την περίοδο από τη μεταπολίτευση του 74 –ο φλωράκης είχε αναδειχτεί γγ του κόμματος από το 72’. Σε ορισμένα σημεία, η ανάλυση του συγγραφέα (που δεν περιορίζεται στενά σε βιογραφικά στοιχεία για το φλωράκη, αλλά δίνει και το γενικό πολιτικό κλίμα της εποχής) προδίδει ίσως την ταυτότητα ενός «τίμιου ρεφορμιστή», με πιθανές αυταπάτες για τον χαρακτήρα και την ουσία της αστικής δημοκρατίας, ο οποίος ωστόσο παρέμεινε αταλάντευτα κοντά στο κόμμα και συστρατεύτηκε μαζί του στην πιο δύσκολη καμπή της σύγχρονης ιστορίας του, κατεβαίνοντας ως υποψήφιός του στις εθνικές εκλογές του 93’. Για αυτό το τελευταίο πάντως ίσως να μην ευθύνεται αποκλειστικά ο θεοχαράτος αλλά εν μέρει και συγκεκριμένες επεξεργασίες του κόμματος, που επηρέαζαν τη γενική πολιτική του γραμμή και πρέπει να ιδωθούν αυτοκριτικά (το σύνθημα για αλλαγή με κατεύθυνση το σοσιαλισμό, οι απαράδεκτες υποχωρήσεις για τη συγκρότηση του συνασπισμού το 88’ και η συμμετοχή του σε αστικές κυβερνήσεις, κτλ).

Μια πιο σύντομη βιογραφία του χαρίλαου, που δεν εμβαθύνει ωστόσο στα γεγονότα με αναλυτικές και συνολικές πολιτικές εκτιμήσεις, έχει γράψει η άννα παναγιωταρέα με τίτλο «κι σεν πως σε λεν; -χαρίλαος φλωράκης», που βασίζεται σε μαγνητοφωνημένες συνομιλίες της με το φλωράκη. Παρόλα αυτά η παναγιωταρέα σταματά την αφήγησή της ακριβώς πριν την κρίσιμη διετία 89-91 και κρατάει μέχρι σήμερα στο αρχείο της τις κασέτες με τη μαρτυρία και τα σχόλια του χαρίλαου για το επίμαχο διάστημα και προπαντός για τη διάσπαση του κκε μετά το 13^ο συνέδριο και την αποχώρηση των στελεχών του που προτίμησαν να μείνουν στο συνασπισμό.

Πρόσφατα υπέπεσε στην αντίληψή μου η ύπαρξη ενός ακόμα βιβλίου για τον χαρίλαο, που γράφτηκε από τη νίτσα λουλέ-θεοδωράκη και έχει βασιστεί (κι αυτό) στις συνομιλίες της με τον χαρίλαο και τα άτομα του στενού του περιβάλλοντος. Τα βιβλία λουλέ (που μόνο κάτω από τη μηλιά του μπάρμπα-κώστα λουλέ δεν έπεσε τελικά) διακρίνονται από ένα μάλλον ελαφρύ κι επιφανειακό στιλ προσέγγισης (λιγότερο πολιτικό και από αυτό της παναγιωταρέα) που εστιάζει θεωρητικά στις πιο… ανθρώπινες πλευρές της προσωπικότητας που την απασχολεί. Παρόλα αυτά παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί έχει γραφτεί λίγα χρόνια μετά τη διάσπαση του 91’ και με νωπά ακόμα τα σημάδια των αντεπαναστατικών ανατροπών στη σοβιετική ένωση.

Παρακάτω έχω συγκεντρώσει μια εντελώς ενδεικτική βιβλιογραφία-αρθρογραφία που σχετίζεται με τα γεγονότα εκείνης ακριβώς της διετίας, από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Η δική μας σκοπιά, από ό,τι έχω υπόψη μου και μπορώ να ανακαλέσω στη μνήμη μου, συνοψίζεται πολύ καλά στο πρόσφατο άρθρο του πγ στην κομεπ για την πορεία αποκατάστασης του επαναστατικού χαρακτήρα του κκε. Ένα ευσύνοπτο χρονικό και σχολιασμό της διάσπασης μπορεί να βρει κανείς στο αρχείο του ριζοσπάστη από το 2001, στα δέκα χρόνια από τα γεγονότα που οδήγησαν σε αυτήν. Ένα χρονικό που ξεκινάει με αυτή την εισαγωγή και αυτό το κείμενο και συνεχίστηκε όλη την επόμενη εβδομάδα στις σελίδες του ρίζου (πηγαίνοντας στο κάτω μέρος αυτού του κομματιού, μπορείτε να βρείτε τους συνδέσμους για τα κομμάτια των άλλων ημερών).

Κάποιες πρώτες ενδιαφέρουσες αλλά ανολοκλήρωτες εκτιμήσεις περιλαμβάνονται στην μπροσούρα με τα υλικά του 14^ου συνεδρίου, το δεκέμβρη του 91’, ενώ εξίσου σημαντικά ντοκουμέντα περιέχονται και στην μπροσούρα «από το 12^ο στο 13^ο συνέδριο του κκε», που εκτείνονται σε όλη την περίοδο από το 87’ ως το 91’ και όσα δραματικά συνέβησαν: συγκρότηση του συνασπισμού, πτώση του τείχους και πρώτη φάση εκδήλωσης της αντεπανάστασης, κυβερνήσεις τζανετάκη – ζολώτα και διάσπαση της κνε, προεργασίες για το 13^ο συνέδριο κι ενώ είχε ήδη διαφανεί η σύγκρουση των διαφορετικών λογικών κι αντιλήψεων για το κόμμα και τη συνέχειά του.

Από τη σκοπιά των αναθεωρητών η πιο ενδιαφέρουσα καταγραφή που έχω υπόψη μου είναι στο βιβλίο «στοχασμοί» του γρηγόρη φαράκου (έχει παρουσιαστεί κι εδώ κατά το παρελθόν) ο οποίος διετέλεσε γγ του κκε στην πλέον κρίσιμη συγκυρία (89-91) και μέλος του πγ-διευθυντής του ρίζου σε όλο το διάστημα που προηγήθηκε. Λόγω ακριβώς της θέσης του η μαρτυρία του καθίσταται αρκετά ενδιαφέρουσα, αν και ελέγχεται προφανώς για πολλές ανακρίβειες σε όσα περιγράφει και καταγγέλλει για πρόσωπα και καταστάσεις μες στο κόμμα. Μία αντίστοιχη καταγραφή μας δίνει το «μετά» με την πολιτική σκέψη του μίμη ανδρουλάκη σε μορφή συνέντευξης στον ομοϊδεάτη του (στην πορεία τους προς την ενσωμάτωση) παύλο τσίμα, αμέσως μετά την αποχώρησή του από το συν και λίγο πριν την ένταξή του στο πασοκ και το δυναμικό του φλας, αν δεν κάνω λάθος. Αρκετά ενδιαφέρουσα είναι και η μαρτυρία του πάνου τριγάζη στο βιβλίο «συνάντηση με τον γκορμπατσόφ» (αυτήν που του δόθηκε το αγαλματάκι του ημίθεου ηρακλή για το έργο που επιτελούσε) όπου βρέθηκε με τριμελές κλιμάκιο του πγ, ως εκπρόσωπος της ανανεωτικής φράξιας στο κόμμα, που ήταν ήδη φευγάτη.

Από τη σχηματικά αντίθετη σκοπιά και σχετικά με τη διάσπαση της κνε το 89’, μπορεί να διαβάσει κανείς καταρχάς ένα σύντομο χρονικό των γεγονότων στην ιστοσελίδα του ναρ. Και να συνεχίσει με το βιβλίο του κοτζιά (ω ναι, του γνωστού) και του μακαρίτη μπατίκα, τακτικού κι αναπληρωματικού μέλους της κε αντίστοιχα, με τίτλο «μια συζήτηση που δεν έγινε», σχετικά με την αποχώρησή τους από το κόμμα, το εσωτερικό σημείωμα της κε που απαντούσε σε κάποιες απόψεις τους και τη δική τους ανταπάντηση. Είναι πολύ χαρακτηριστικό για το πώς κάποια πρώην κομματικά μέλη που μας έβγαζαν φλας από τα αριστερά, έδιναν όρκους πίστης στην ανανέωση της περεστρόικα και έστριψαν τελικά δεξιά για να βρεθούν στην αγκαλιά του πασόκ και σήμερα του σύριζα (η περίπτωση κοτζιά). Όποιος είναι συλλέκτης και χουβαρντάς, μπορεί να αναζητήσει την έκδοση που συγκεντρώνει τα 12 (αν θυμάμαι καλά) τεύχη του περιοδικού πριν, πριν μετεξελιχθεί σε εβδομαδιαία εφημερίδα και πριν τη διάσπαση του 89’. Δυστυχώς όμως η τιμή της δεν είναι ιδιαίτερα προσιτή, καθώς έχει χαρακτήρα οικονομικής ενίσχυσης για το ρεύμα.

Δύσκολα θα μπορούσα να καταταχθεί στην παραπάνω κατηγορία η συλλογή άρθρων και κειμένων του κώστα κάππου –που θα μπορούσε να αποκατασταθεί πολιτικά στα πλαίσια συγγραφή του τρίτου τόμου, όπως έχει πει μεταξύ σοβαρού και αστείου η κε του μπλοκ- στο βιβλίο «η επανάσταση που έρχεται», που υπάρχει σε δύο εκδόσεις, μια μικρή παλιότερη και μια νεότερη ενισχυμένη. Το γράφω αυτό γιατί ο κάππος ήρθε μεν σε σύγκρουση σε μια δεδομένη συγκυρία με συγκεκριμένες επιλογές του κόμματος, αλλά ποτέ δεν κόπηκαν εντελώς οι μεταξύ μας δεσμοί. Κι όσα έλεγε τότε σχετικά με τις αστικές κυβερνήσεις και τη στάση ενός κκ απέναντί τους, προσεγγίζουν πολύ τη σημερινή γραμμή του κόμματος και τις αποφάσεις του 19^ου συνεδρίου.

Ως συμπληρωματικές πηγές για το σχηματισμό μιας σφαιρικής συνολικής εικόνας για τα δεδομένα της εποχής, η κε του μπλοκ προτείνει:

την «πορεία της νεολαίας» του σπύρου χαλβατζή, γραμματέα της κνε τότε, σχετικά με το κίνημα της νεολαίας.

Την έκδοση της εσακ για «το πραξικόπημα» του 85’ στη γσεε και το διορισμό από την κυβέρνηση και την.. ανεξάρτητη δικαιοσύνη δοτής διοίκησης, ενάντια στους δοσμένους συσχετισμούς και την εκλεγμένη πλειοψηφία.

Ένα προλεκάλτ διαμάντι των εκδόσεων του οδηγητή (μου διαφεύγει δυστυχώς ο ακριβής τίτλος και δεν μπόρεσα να το βρω στο διαδίκτυο) με τα πρακτικά μιας φεστιβαλικής εκδήλωσης-συζήτησης του 88’, όπου συμμετείχαν ο κοτζιάς από εμάς, ένας πασόκος δεύτερης διαλογής και ο ανδριανόπουλος από τη νδ! Ενδεικτικό της σύγχυσης και της ιδεολογικής υποχώρησης στις γραμμές του κόμματος, όχι για τους καλεσμένους της συζήτησης, αλλά και για όσα ειπώθηκαν κατά τη διάρκειά της.

Και μια έκδοση της ιδεολογικής επιτροπής στα τέλη του 80’ χωρίς κάποιο συγκεκριμένο τίτλο, με τα υλικά και τη συζήτηση κάποιων αχτίφ της ιδεολογικής επιτροπής σχετικά με την ανάπτυξη νέου τύπου, το συνασπισμό της αριστεράς (λίγο πριν τη συγκρότησή του) και τις αλλαγές στη σοβιετική ένωση. Ένα βιβλίο που χρήζει (όπως και το προηγούμενο) ειδικής παρουσίασης, πιθανότατα κάποια στιγμή μες στο καλοκαίρι.

Στον επίλογο χρειάζεται και μια ειδική αναφορά στο φαινόμενο πασοκ, ίσως την πιο χαρακτηριστική πολιτική έκφραση του ριζοσπαστικού πνεύματος της μεταπολίτευσης, της ενσωμάτωσης και του εκφυλισμού του. Αρκετά ενδεικτικό της αμηχανίας του κόμματος στην αντιμετώπιση της λαίλαπας του πασοκ είναι το βιβλίο του κοτζιά, από την ιε της κετουκε, «ο τρίτος δρόμος του πασόκ», όπου το χαρακτηρίζει ως ιδιότυπο σοσιαλιστικό-ρεφορμιστικό κόμμα {αρχικά το πασοκ κατήγγελλε τη σοσιαλιστική διεθνή, της οποίας ηγήθηκε αργότερα ο γαπ, ως συμβιβασμένη και δεν είχε ενταχθεί στις γραμμές της}. Άλλος κλασικός πασόκος, που κινείται κι αυτός σήμερα στον χώρο του σύριζα είναι ο στέλιος κούλογλου που έγραψε το βιβλίο «πασοκ 1974-86, στα ίχνη του τρίτου δρόμου». Ας μείνουμε προς το παρόν σε αυτά τα δύο, με την επιφύλαξη να αναφερθούμε πιο αναλυτικά στο θέμα, με αφορμή τη συμπλήρωση των 40χρονων της.. καλύτερης δημοκρατίας που ζήσαμε ποτέ τον ιούλη που μας έρχεται.

Κλείνουμε το διαλεκτικό κύκλο της ανάρτησης με το αρχικό της θέμα και ένα σπάνιο βιντεάκι με κάποιες πιο προσωπικές στιγμές του χαρίλαου, που μου υπέδειξε ένας φίλος της κε του μπλοκ.

Η πορεία του ΚΚΕ μετά το 1988

Σήμερα η κε του μπλοκ αναδημοσιεύει ένα ακόμα απόσπασμα από το κείμενο του πγ της κετουκε στο τρέχον τεύχος της κομεπ, για την «πορεία αποκατάστασης του επαναστατικού χαρακτήρα του κκε». Πρόκειται για το τελευταίο μέρος του κειμένου και περιλαμβάνει τις εκτιμήσεις του πγ για τη στρατηγική του κόμματος από το 88’ ως και τις μέρες μας, με την προγραμματική επεξεργασία του 19^ου συνεδρίου. Ο τίτλος του κειμένου είναι δικός μου, όπως άλλωστε και ο χρονικός διαχωρισμός. Επέλεξα να τα αναδημοσιεύσω γιατί θεωρώ ότι αφορούν μία πολύ σημαντική περίοδο με κρίσεις και συμπεράσματα για την πορεία του κόμματος, που διατυπώνονται για πρώτη φορά –σε τέτοια έκταση και με τόση σαφήνεια τουλάχιστον- κι αξίζει συνεπώς να σημειωθούν και να αναδειχθούν.

Παραλείπω συνειδητά το ενδιάμεσο κομμάτι, που είναι ίσως και το πιο ουσιαστικό μέρος, για τα ιδεολογικά-θεωρητικά προβλήματα στην προγραμματική αντίληψη του κόμματος μεταξύ των δύο κρίσεων του 68’ και του 91’. Η αναδημοσίευση αυτή (που είναι κι η τελευταία) δεν έχει το νόημα να αποτρέψει τον αναγνώστη να αγοράσει της κομεπ, αλλά αντιθέτως να του εγείρει το ενδιαφέρον για να την πάρει και να διαβάσει προσεκτικά ολόκληρο το κείμενο. Καλή ανάγνωση.

-.-.-

Η απόφαση της Ολομέλειας της Κε του Δεκέμβρη του 1988 επικύρωσε το πόρισμα της ομάδας εργασίας ΚΚΕ-ΕΑΡ, το εκτίμησε ως μια πρώτη προσέγγιση ανάμεσα στα δύο κόμματα σε βασικά θέματα, με συγκλίσεις που επιτεύχθηκαν με αμοιβαίες υποχωρήσεις. Εκτιμούσε ότι μπορούσε να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας προγραμματικής διακήρυξης των δυνάμεων της Αριστεράς και της προόδου, που θα έβαζε τις βάσεις ενός συνασπισμού μακράς πνοής, αποτελούσε επίσης κείμενο προετοιμασίας του εκλογικού προγράμματος, με τη συμβολή των απόψεων και των ιδεών όλων των δυνάμεων που θα έπαιρναν μέρος σ’ αυτόν (σελίδα 147 των ντοκουμέντων «Από το 12ο στο 13ο Συνέδριο του ΚΚΕ»).

Σημειωνόταν επίσης ότι το κοινό πόρισμα της ομάδας εργασίας ΚΚΕ-ΕΑΡ διέρρευσε από την επιτροπή που το επεξεργαζόταν πριν να έλθει στο ΠΓ και στη συνέχεια στην ΚΕ για συζήτηση κι απόφαση. Αποτελεί κι αυτό ένα δείγμα, ανάμεσα σε χιλιάδες άλλα, για το πώς οι οπορτουνιστές μέσα κι έξω από το Κόμμα προσπαθούσαν να το φέρουν προ τετελεσμένων γεγονότων. Δεν είναι βέβαια ζήτημα του παρόντος κειμένου η συζήτηση για τα γενικά και ειδικά προβλήματα που συνδέθηκαν και με τη διαδικασία συγκρότησης του «Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου».

Κάτω από το παραπάνω πρίσμα, στις εκλογικές αναμετρήσεις της περιόδου 1989-1991 το Κόμμα δεν κατέβηκε αυτοτελώς στις εκλογές, αλλά ως «Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου»· πήρε μάλιστα στην πλάτη του την ευθύνη να πριμοδοτήσει και βουλευτές που ανήκαν στις άλλες δυνάμεις του φορέα, πριν απ’ όλα της οπορτουνιστικής ΕΑΡ ή πρώην «ΚΚΕ εσωτερικού». Στο ίδιο πλαίσιο έγινε ενιαία κοινοβουλευτική ομάδα, αναστάλθηκε μέρος της δραστηριότητας της ΚΝΕ, όπως το Φεστιβάλ, που διοργανώθηκε ως του «Συνασπισμού».

Το 1989 το ΚΚΕ, με απόφαση της ΚΕ και του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ, προχώρησε στη συμμετοχή σε κυβέρνηση συνεργασίας μεταβατικής-υπηρεσιακής και όχι κανονικής προγραμματικής, αρχικά με τη ΝΔ και στη συνέχεια και με τη συμμετοχή του ΠΑΣΟΚ. Οι λόγοι σχηματισμού ης πρώτης κυβέρνησης, με τη ΝΔ είναι γνωστοί, να κερδηθεί ο απαιτούμενος χρόνος μέχρι τις επόμενες εκλογές ώστε να μην παραγραφεί το σκάνδαλο Κοσκωτά, το οποίο από σκοπιμότητα, πριν απ’ όλα από την πλευρά της ΝΔ, μετατράπηκε σε μείζον πολιτικό πρόβλημα ώστε να διευκολυνθεί η επιστροφή της στη διακυβέρνηση ύστερα από 8 χρόνια ΠΑΣΟΚικής θητείας. Η δεύτερη κυβέρνηση με τη συμμετοχή και του ΠΑΣΟΚ έγινε με στόχο να αποκλειστούν οι αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις σε μια περίοδο που το πρώτο κόμμα δεν είχε την απαιτούμενη κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να διαμορφώσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Δεν είναι της πρόθεσης του κειμένου να προχωρήσει σε μια πιο λεπτομερειακή ανάλυση της περιόδου εκείνης, που σίγουρα η επιλογή της συγκυβέρνησης όξυνε την κρίση που υπέβοσκε στο Κόμμα και η οποία με ευθύνη των δεξιών κι «αριστερών» οπορτουνιστών είχε μεταφερθεί μελετημένα και μέσα στην ΚΝΕ. Και οι δύο ομαδοποιήσεις, που δρούσαν καθαρά ως φράξιες, αλληλεπικαλύπτονταν και αλληλοσυνεργάζονταν, δεν ασκούσε κριτική η μία στην άλλη, ενώ εμφανίζονταν με εκ διαμέτρου διαφορετικές απόψεις. Στην πραγματικότητα συνέβαινε το αντίθετο. Είχαν πλήρη σύμπνοια μεταξύ τους όσον αφορά την πολεμική κατά της πλειοψηφίας της ΚΕ με στόχο την αλλοίωση του επαναστατικού χαρακτήρα του Κόμματος, την ανοιχτή απομάκρυνσή του από το μαρξισμό-λενινισμό.

Δε θα σταθούμε επίσης στη στάση των περίφημων συμμάχων των οπορτουνιστών στο πλαίσιο του τότε ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ που, μόλις ξέσπασε ανοιχτά η κρίση στο Κόμμα, έπαιρναν αποστάσεις –οι περισσότεροι- στο σχηματισμό των δύο κυβερνήσεων για να στριμώξουν το Κόμμα στη γωνία και ν’ ανοίξουν διαύλους επικοινωνίας με το ΠΑΣΟΚ.

ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ

1. Η συμμετοχή και στήριξη των δύο κυβερνήσεων του 1989-1990 από τυπική πλευρά δεν αποτελεί παραβίαση του Προγράμματος του Κόμματος, δεδομένου ότι στη γενικότητά της ήταν ενταγμένη στη λογική της συνεργασίας και με αστικές πολιτικές δυνάμεις. Εκφραζόταν ακόμα και η αντίληψη ότι, όταν το αστικό πολιτικό σύστημα δυσκολεύεται εξασφαλίσει σταθερή αστική κυβέρνηση κι επομένως εμφανίζεται ένα είδος αστάθειας, που έχουν διαπαιδαγωγήσει το λαό να τη φοβάται αντί να την αξιοποιεί, τότε δεν είναι θέμα αρχής το Κόμμα να μετέχει ή να στηρίζει κυβέρνηση για τη σταθεροποίηση, που θα εξασφάλιζε βελτίωση της θέσης του.

Για πολλά χρόνια μετά από το 1974, κεντρικό πολιτικό αίτημα αποτέλεσε η διεκδίκηση της απλής αναλογικής όχι μόνο ως εκλογικό σύστημα που εξισώνει για όλα τα κόμματα τις προϋποθέσεις για την εκλογή βουλευτή, αλλά και ως σύστημα που μπορούσε να στερήσει από την αστική τάξη τη δυνατότητα μονοκομματικής κυβέρνησης, ως κλειδί για πολιτική συνεργασία, για την ανάδειξη του ΚΚΕ σε ρυθμιστή στο σχηματισμό κυβέρνησης.

2. Η συμμετοχή του Κόμματος σε τέτοιες κυβερνήσεις φούντωσε μέσα στο Κόμμα τον οπορτουνισμό, που σήκωσε ανοιχτά κεφάλι μ’ επικεφαλής μέλη της ΚΕ και τον τότε ΓΓ Γρηγόρη Φαράκο.

3. Ως επακόλουθο των αναλύσεών μας για το τι πραγματικά σήμαινε κρίση του πολιτικού συστήματος (που βεβαίως δεν ταυτίζεται με αδυναμία για ένα διάστημα να εξασφαλίσει σταθερή κυβέρνηση) ήταν η εκτίμηση ότι το σκάνδαλο Κοσκωτά και η διάψευση ελπίδων από την πλευρά του ΠΑΣΟΚ μπορούσε να οδηγήσει στη μεγάλη αποδυνάμωσή του κι έτσι ν’ απελευθερωθούν οι εργατικές λαϊκές δυνάμεις που ήταν εγκλωβισμένες, να δυναμώσει ο ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ πολιτικά και κοινοβουλευτικά ή να σχηματιστεί μια νέα αντιιμπεριαλιστική αντιμονοπωλιακή σοσιαλδημοκρατία που θα ευνοούσε τη συνεργασία και νέο κυβερνητικό συνασπισμό στο πλαίσιο του αστικού κράτους, στο έδαφος του καπιταλισμού. Να έσπαγε δηλαδή η συσκευασία που έκλεινε μέσα το «καλό» και το «κακό» ΠΑΣΟΚ. Η άποψη για την «καλή» και «κακή» σοσιαλδημοκρατία κυριαρχούσε σε όλον τον 20ό αιώνα, σε πείσμα των πραγματικών εξελίξεων και των χιλιάδων αποδείξεων από την εποχή ακόμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και κυρίως από το διάστημα του Μεσοπολέμου.

4. Η αποδυνάμωση του αστικού πολιτικού συστήματος μπορεί να συντελείται σταδιακά ή και με γρήγορους ρυθμού ανάλογα με την όξυνση των εσωτερικών αντιφάσεών του και την αντανάκλασή της στο εσωτερικό πολιτικό επίπεδο και σ’ επίπεδο διακρατικών συμμαχιών. Βέβαια πρόκειται για διαδικασία που επιδρά στις διαθέσεις της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, στην πρόοδο της πολιτικής συνειδητοποίησης, τον απεγκλωβισμό σε κάποια έκταση και βάθος από τη στρατηγική της καπιταλιστικής ανάπτυξης, και όχι γενικά γιατί υπάρχει δυσαρέσκεια εξαιτίας οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων σε θέματα ηθικής, δημοκρατίας, διαχείρισης απέναντι στα αστικά κόμματα.

Οι εξελίξεις κατά το 2012, συμπεριλαμβανομένων και των εκλογών, προσφέρουν ισχυρή απόδειξη για το γεγονός ότι η κρίση για μεγάλα αστικά κυβερνητικά κόμματα δεν ταυτίζεται με την πραγματική αστική πολιτική κρίση. Ουσιαστική αποδυνάμωση του αστικού πολιτικού συστήματος δεν υπήρξε, όπως προέκυψε και από τις εκλογές του Ιούνη, όπου η παλιά διαχωριστική γραμμή «Δεξιά-αντιΔεξιά» πήρε τη μορφή «Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο».

Τα επίσημα κόμματα της αστικής τάξης καταποντίστηκαν –ιδιαίτερα το ΠΑΣΟΚ- κι όμως το αστικό πολιτικό σύστημα, όσο κι αν δεν μπορεί να διαχειρίζεται τη λαϊκή δυσαρέσκεια με την ίδια ευκολία, όσο κι αν δεν μπορεί να υπηρετείται από μονοκομματικές κυβερνήσεις, έχει σημαντικές εφεδρείες, ανάμεσα στις οποίες δεσπόζουσα θέση κατέχει ο ΣΥΡΙΖΑ.

Η ΠΟΡΕΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ

ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΚΕ ΑΠΟ ΤΟ 1991

Το 14ο Συνέδριο αποτελεί τομή με την έννοια ότι προετοίμασε ιδεολογικά και πολιτικά την πορεία επαναστατικής ανασυγκρότησης του ΚΚΕ, κυρίως προετοίμασε τα επόμενα χρόνια το Πρόγραμμα του 15ου Συνεδρίου. Το Πρόγραμμα του 15ου Συνεδρίου, ως αποτέλεσμα της ωρίμανσης του Κόμματος, αλλά και συστηματικής μελέτης των εξελίξεων, στη βάση των επεξεργασιών εκτίμησης της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, της μελέτης της ιστορίας του Κόμματος, δηλαδή της στρατηγικής του την περίοδο 1949-1968, αντικαταστάθηκε με νέο Πρόγραμμα στο 19ο Συνέδριο.

Στο 15ο Συνέδριο το 1996 έμεινε ως παλιό, ανεδαφικό, αποπροσανατολιστικό αποτύπωμα στο νέο τότε Πρόγραμμα του Κόμματος μια φράση που συνιστούσε εκτίμηση πιθανότητας ανάδειξης, μέσω κοινοβουλίου, κυβέρνησης αντιιμπεριαλιστικών αντιμονοπωλιακών κοινωνικών δυνάμεων που, κάτω από προϋποθέσεις και στο βαθμό που έπαιρνε ριζικά μέτρα, μπορεί ν’ άνοιγε την επαναστατική διαδικασία. Στο Πρόγραμμα δεν ήταν σαφής (ως συνέπεια του επιπέδου της ωριμότητας, άρα και της ικανότητας ν’ απαλλαγούμε από λαθεμένες κληρονομημένες αντιλήψεις) η σχέση του Κόμματος με το Αντιιμπεριαλιστικό Αντιμονοπωλιακό Δημοκρατικό Μέτωπο, η στάση του Κόμματος απέναντι στο ενδεχόμενο σχηματισμού κυβέρνησης που θα εξέφραζε συμφέροντα αντιιμπεριαλιστικών αντιμονοπωλιακών δυνάμεων. Δεν υπήρχε ρητή αναφορά ότι το ΚΚΕ δεν έχει θέση σε καμία κυβέρνηση στο έδαφος του καπιταλισμού, ζήτημα που ξεκαθάρισε το 19ο Συνέδριο και ως αποτέλεσμα μελέτης της πείρας του 20ού αιώνα, τόσο του Κόμματος όσο και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Με το τότε επίσης επίπεδο ωρίμανσης του Κόμματος, αλλά και τις περιορισμένες από τα ίδια τα πράγματα τότε δυνατότητες επεξεργασιών, οι προγραμματικές κατευθύνσεις αποτελούσαν περισσότερο μέτωπα πάλης και λιγότερο συνεκτικό και συμπυκνωμένο πρόγραμμα.

Το 15ο Συνέδριο ξεκαθάριζε ότι η συμμαχία δε συμπεριλαμβάνει όλα τα ενδιάμεσα κοινωνικά στρώματα, ούτε βεβαίως τμήματα της αστικής τάξης. Οι ελλείψεις στο Πρόγραμμα του Κόμματος, ορισμένες αμφισημίες δεν μπορεί να υποσκελίσουν τη μεγάλη σημασία του Προγράμματος του 15ου, που έλυσε το πιο βασικό ζήτημα, την κατάργηση των σταδίων, το σαφή προσδιορισμό του χαρακτήρα της επανάστασης ως σοσιαλιστικού, ζήτημα που δεν εξαρτάται από το συσχετισμό δυνάμεων, αλλά το χαρακτήρα της εποχής.

Έχει ενδιαφέρον για το ζήτημα που διαπραγματεύεται το άρθρο αυτό ένα σημείο των Θέσεων της ΚΕ για το 14ο Συνέδριο, στη Θέση 38, στο οποίο δινόταν μια πλευρά στο ερώτημα: Αν η ένταση της κρίσης θα ήταν μικρότερη σε σύγκριση με την έκταση και το βάθος που πήρε. Συγκεκριμένα αναφερόταν:

«Η ένταση και έκταση της κρίσης στο Κόμμα θα ήταν πολύ μικρότερη αν η προηγούμενη ΚΕ εξασφάλιζε τη σωστή προετοιμασία του 13ου Συνεδρίου και διαμόρφωνε όρους συζήτησης των διαφορετικών απόψεων, στην ουσία διαφορών, με βάση τις αρχές και τους κανόνες λειτουργίας του Κόμματος […] Η προσπάθεια που έκανε η πλειοψηφία της ΚΕ να συντεθούν οι διαφορετικές απόψεις ξεκινούσε από τη θέληση να αποτραπεί η ρήξη και διάσπαση. Η όλη μετασυνεδριακή πορεία απόδειξε ότι η σύνθεση μπορεί να γίνει μόνο στο βαθμό που υπάρχει κοινή ιδεολογική αφετηρία, ενιαία ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική δομή. Οι διαφορές όμως ήταν βαθύτατες και σε τελευταία ανάλυση αφορούσαν την αναγκαιότητα ύπαρξης Κομμουνιστικού Κόμματος και κομμουνιστικού κινήματος στην εποχή μας. Γι’ αυτό και η κρίση δεν μπόρεσε να αποφευχθεί».

Εξάγεται λοιπόν ένα πολύτιμο, στην ουσία αυτονόητο συμπέρασμα. Σε περιόδους που για διάφορους λόγους ο οπορτουνισμός απειλεί το Κόμμα από τα μέσα ή δυσκολεύει ακόμα την αποτελεσματικότητά του, διαβρώνει την ιδεολογικοπολιτική του ενότητα, η ΚΕ έχει την ευθύνη να θέσει μπροστά στα μέλη του Κόμματος τις διαφορές και τα μέλη του Κόμματος μετά λόγου γνώσης κι ευθύνης να δώσουν λύση από τα κάτω προς τα πάνω. Σύνθεση διαφορών σε ιδεολογικό και προγραμματικό επίπεδο δεν μπορεί να γίνει, και, αν γίνει, τότε το Κόμμα μετατρέπεται σε οπορτουνιστικό και μόνο, γιατί εκφράζει συμβιβασμό ανάμεσα σε αντιδιαμετρικές απόψεις. Η λεγόμενη «ενότητα μέσ’ από τη διαφορετικότητα», η σύνθεση διαφορετικών απόψεων σε θέματα ιδεολογίας και προγράμματος, στο όνομα να μη γίνει διάσπαση, λειτουργεί ως ο πιο ασφαλής δρόμος για τη μετάλλαξη του Κόμματος ή για την αυτοπεριθωριοποίησή του, ακόμα και την αυτοδιάλυση που την γνωρίσαμε ως εξέλιξη σε πολλά κομμουνιστικά κόμματα μετά από το 1991.

Το ΚΚΕ μετά από το 19ο Συνέδριο είναι πιο δυνατό γιατί διαθέτει επεξεργασμένη επαναστατική στρατηγική που είναι προϊόν και της καθοδηγητικής μας κοσμοθεωρίας, του μαρξισμού-λενινισμού, αλλά και της συστηματικές μελέτης των εξελίξεων που συμβάλλουν στην ανάπτυξή της. Είναι πιο δυνατό γιατί είναι στην πρώτη γραμμή της συσπείρωσης και πάλης στα καθημερινά οξυμένα προβλήματα των εργαζομένων, γιατί με ουσιαστικό τρόπο παλεύει  τη στρατηγική με τακτική ευέλικτη, αλλά και με συνείδηση ότι τα όρια της ευελιξίας της προσδιορίζονται από τη στρατηγική.

Ό,τι κατάφερε το Κόμμα από το 1991, χρονιά της κρίσης και ολοκλήρωσης της νίκης της αντεπανάστασης στην ΕΣΣΔ, οφείλεται στο γεγονός ότι πάντα ήταν στενά δεμένο με την πάλη της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων, ότι πάλεψε σθεναρά άλλοτε μ’ επιτυχία, άλλοτε με λάθη και αντιφάσεις τον οπορτουνισμό, ότι δε μετατράπηκε σε οπορτουνιστικό κόμμα, ότι είχε και έχει το σθένος να μελετάει κριτικά κι αυτοκριτικά την πορεία του, ν’ αναγνωρίζει λάθη και αδυναμίες δημόσια. Από την άποψη αυτή αξίζει να επαναλάβουμε την τελευταία φράση στην εισαγωγή του Β’ τόμου του Δοκιμίου Ιστορίας του Κόμματος: «Ασπίδα του Κόμματος είναι η ίδια η εργατική τάξη, οι πρωτοπόροι νέοι και νέες εργατικής και λαϊκής καταγωγής, οι συνειδητοί επιστήμονες και επιστημόνισσες, γιατί επιστήμη είναι αλήθεια, γιατί αλήθεια για την κοινωνική πρόοδο σημαίνει σοσιαλιστική κομμουνιστική προοπτική».

Το γρηγοριανό ημερολόγιο της ήττας

Αν το κόμμα είναι ο καθρέφτης της πορείας κάθε συντρόφου τότε οι περιπέτειες του κομμουνιστικού κινήματος στον αιώνα που μας πέρασε δικαιολογούν ένα μεγάλο φάσμα από πρωτότυπες, δαιδαλώδεις προσωπικές διαδρομές και μετακινήσεις πάσης φύσης, με πολιτικούς γυρολόγους σαν τον... (άστο καλύτερα ονόματα δε λέμε, υπολήψεις δε θίγουμε). Συνεπώς στον χώρο μας (με την ευρεία έννοια) μπορείς να συναντήσεις σχεδόν τα πάντα: σκληροπυρηνικούς που μαλάκωσαν κι έγιναν νερόβραστοι, δογματικούς που αλλαξοπίστησαν, ορθόδοξους που αναθεώρησαν, αριβίστες που κοιμήθηκαν κομμουνιστές και ξύπνησαν σοσιαλδημοκράτες, έχοντας δει το όνειρο και το φως το αληθινό (εν τούτω ήττα). Και γενικώς κάθε καρυδιάς καρύδι, που όσο σκληρό κι αν φαινόταν, απέβαλε το περίβλημά του στον καρυοθραύστη του 89-91’. Αλλά και σαν εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα, με ένα λόγο ένα προς πενήντα, κάποιοι από την αντίπερα όχθη, που διέβησαν τον ρουβίκωνα, προς τη δική μας πλευρά και συστρατεύτηκαν με το κομμουνιστικό κίνημα. Κι όσο μεγαλύτερη απόσταση μας χωρίζει απ’ τα γεγονότα και τη στάση τους, τόσο νομίζουμε πως μπορούμε να τα κατανοήσουμε να τα ερμηνεύσουμε χωρίς να τα δικαιολογήσουμε, ακόμα και για όσους «λύγισαν», απογοητεύτηκαν και πήγαν σπίτι τους. Είναι κι αυτή μια στάσις, νιώθεται, που λέει κι ο ποιητής.

Κι εφόσον τίποτα ανθρώπινο δε μας είναι ξένο, όλα νιώθονται κι όλα εξηγούνται. Προσωπικά όμως εκείνη η κατηγορία που δυσκολεύομαι να κατανοήσω και να ερμηνεύσω τη στάση της είναι οι πρώην σύντροφοι που έζησαν και τις δυο μεγάλες διασπάσεις, το 68’ και το 91’, κι άντεξαν στην πρώτη για να λυγίσουν στη δεύτερη. Το ‘παιξαν δηλ άσο ημίχρονο διπλό τελικό, με ανατροπή αποτελέσματος, της σοβιετικής ένωσης και των ιδανικών στα οποία αφιέρωσαν όλη την προηγούμενη ζωή τους, για να τα εγκαταλείψουν στα γεράματα. Θα μου πεις πως το παλιρροϊκό κύμα της ήττας και η αίσθηση που προκάλεσε ήταν πολύ σφοδρότερα το 91’ κι άγγιξαν πολύ περισσότερο κόσμο και σε πολύ ευρύτερη κλίμακα, ακόμα και στον περίγυρό μας, πέραν των οργανωμένων δυνάμεων, περιορίζοντας αισθητά την εμβέλεια και την ακτινοβολία των ιδεών μας.

Αυτή ακριβώς την ήττα αποπνέει και το βιβλίο με τις μαρτυρίες και τους στοχασμούς του φαράκου, που γράφτηκε στον απόηχο της αντεπανάστασης, εν έτει 1993, κι απλώνει το τραγούδι της ήττας σε όλη την ιστορική του αφήγηση, σκεπάζοντας αναδρομικά τα γεγονότα του πρόσφατου και μακρινού παρελθόντος με την απογοήτευση και το μηδενισμό του δικού του ιστορικού χρόνου.

-Μα ο φαράκος; απορούν παλιοί και νεότεροι.

Οι νεότεροι όταν χάνουν από υπερβολική σιγουριά στο τρίβιαλ την ερώτηση «ποιον διαδέχτηκε στη θέση του γγ της κετουκε η αλέκα παπαρήγα το 91;» και απαντούν γεμάτοι χαρά «τον χαρίλαο» -που ήταν μέχρι τότε στα πράγματα, ως πρόεδρος του συν και πλάστιγγα που έγειρε υπέρ της αλέκας στο κρίσιμο 13ο συνέδριο- αγνοώντας το μεταβατικό πέρασμα του φαράκου κατά τη διετία 89-91.

Και αυτό ακριβώς αναρωτιούνται και οι παλιότεροι (μα ο φαράκος;) που θυμούνται το πέρασμά του απ’ τη θέση του γγ, αλλά δε φαντάζονταν την κατάληξή του: ανανεωτής ο φαράκος που είχε αντέξει στο βουνό και τη διάσπαση του 68’; Που διηύθυνε το ρίζο επί μια 15ετία σχεδόν και μας πρόσφερε μοναδικές προλεκάλτ στιγμές στις διαλέξεις του για την ηθική στις σχέσεις των δυο φύλων, κουβαλώντας έναν αναχρονιστικό πουριτανισμό –ή μάλλον την ηθική της εποχής του; (Η σχετική μπροσούρα είναι στο πρόγραμμα για να παρουσιαστεί στο προσεχές μέλλον σε ειδική ανάρτηση).

Ε ναι λοιπόν, ο φαράκος. Που καταφέρνει τουλάχιστον να τα ‘χει καλά με την ύστερη συνείδησή του και παραμένει συνεπής στην εσωτερική λογική των γεγονότων, δικαιώνοντας αναδρομικά το κκε ες και «την πολύτιμη συμβολή του στην υπόθεση της ανανέωσης του κομμουνιστικού κινήματος». Και αναθεωρώντας ταυτόχρονα το παρελθόν του, τις θέσεις του και τη δική του στάση κατά τη 12η ολομέλεια και τη διάσπαση του κόμματος. Γιατί δε γίνεται να διαχωρίσουμε την πολιτική ουσία της διάσπασης του 68’ απ’ αυτήν του 91’. Η δεύτερη έρχεται ως συνέπεια της πρώτης, τη συμπληρώνει και την οδηγεί στις τελικές της συνέπειες. Και ο κοινός τους τόπος, το κοινό πολιτικό περιεχόμενό τους, δεν είναι άλλο από τη διάλυση του κκε –είτε με τη διάχυση-αυτοδιάλυσή του σε ευρύτερα πολιτικά μορφώματα (εδα, ενιαίος συν) είτε με την υποκατάστασή του από αυτά- κι η απώλεια των επαναστατικών του χαρακτηριστικών. Και σε τελική ανάλυση η άρνηση του «απαρχαιωμένου, μαρξιστικού δόγματος» και της κομμουνιστικής ιδεολογίας.

Για να το κάνουμε πιο λιανά, το πολιτικό απότοκο της διάσπασης του 68’ ήταν το κκε εσ, η καραμανλική αριστερά, όπως πολύ εύστοχα την είχε βαφτίσει ο φαράκος της εποχής, η οποία πολύ γρήγορα απέβαλε και τυπικά τον όρο «κομμουνιστικό» από τον τίτλο της και με τα πολλά μετεξελίχθηκε στη σημερινή υπεύθυνη δημαρ, το αποσμητικό χώρου της συγκυβέρνησης, όπως την χαρακτήρισε ο (επίσης προερχόμενος από το εσωτερικού) παπαδημούλης του σύριζα, θεωρώντας προφανώς μυρωδάτο λουλούδι τον δικό του χώρο. Ο οποίος προέκυψε από τη διάσπαση του 91’ –που είχε ως πολιτικό της πρελούδιο το «ελληνικό 68’»- κι ετοιμάζεται κι αυτός για τα κυβερνητικά πόστα, αλλά με πρωταγωνιστικό ρόλο. Αν λοιπόν αποτελεί κοινή παραδοχή πως η (νεο)δημοκρατική αριστερά του κουβέλη έχει μόνο το όνομα, αλλά καμία απολύτως αριστερή χάρη που να το δικαιολογεί, τι είναι αυτό που θα διαφοροποιούσε τα συμπεράσματά μας για το πολιτικό προϊόν της δεύτερης σχάσης, που δικαίωσε αναδρομικά το κκε εσ. και ακολούθησε με λίγα χρόνια διαφορά την ίδια ακριβώς πορεία προς τη σοσιαλδημοκρατική μετάλλαξη; Η διαφορά ιστορικής φάσης; Ο λαφαζάνης και το αριστερό ρεύμα; (Θα μιλήσουμε και για αυτούς στο δεύτερο μέρος).

Ίσως κάποιοι μαοϊκοί, ζαχαριαδικοί ή όπως αλλιώς αυτοπροσδιορίζονται διαφωνήσουν με την παραπάνω ανάλυση και πουν πως δεν υπάρχει καμία λογική αντίφαση, θεωρώντας πως το κκε είχε διαλυθεί κατ’ ουσίαν πολύ νωρίτερα, με την έκτη ολομέλεια και όσα ακολούθησαν στις οργανώσεις της τασκένδης, έχοντας μπει προ πολλού σε ρότα μετάλλαξης. Και ότι η πολιτική λογική του φαράκου ήταν αντιπροσωπευτικό δείγμα της ομάδας του κολιγιάννη, που δε διέφερε ουσιαστικά από την ομάδα παρτσαλίδη κι όσους συγκρότησαν στη συνέχεια το λεγόμενο κκε εσωτερικού.

Ανεξάρτητα όμως από το βαθμό σοβαρότητας ή γραφικότητας όσων ασκούν αυτή την κριτική –γιατί υπάρχουν διάφορες διαβαθμίσεις στον χώρο- όλοι τους επαναλαμβάνουν το ίδιο λάθος με την ανάλυσή τους για τον παλινορθωμένο –ήδη από το 56’- καπιταλισμό στη σοβιετική ένωση και τη νέα αστική τάξη (νατ). Σημειώνουν μάλιστα ως παραδείγματα που ενισχύουν τον ισχυρισμό τους την περίπτωση της λδ κίνας και αρκετών κκ που μεταλλάχτηκαν εν μία νυκτί σε σοσιαλδημοκρατικά, διατηρώντας όμως το όνομα και την εξωτερική μορφή.

Ξεχνάνε όμως πως η σοβιετία δεν ήταν κίνα και το κκε δεν ήταν σαν τα ευρωκομμουνιστικά κόμματα της γαλλίας και της ιταλίας. Κι αυτό δε σημαίνει πως δεν υπήρχε οπορτουνιστική στροφή μετά το εικοστό συνέδριο, αλλά ότι η οριστική εξάλειψη των επαναστατικών τους χαρακτηριστικών (του κκε και της σοβιετίας) περνούσε υποχρεωτικά μέσα από τη διάλυσή τους, τον τερματισμό της υπόστασής τους σαν πολιτικές οντότητες. Στην περίπτωση της εσσδ το κατάφεραν, με το κκε όμως απέτυχαν οριακά. Κι αυτό είναι που τους στοιχειώνει μέχρι σήμερα, μαζί με το σοβιετικό φάντασμα που πλανάται πάνω από την ευρώπη κι όλο τον κόσμο.

Θεωρητικά τα παραπάνω προορίζονταν να είναι ένα σύντομο προλογικό σημείωμα για την παρουσίαση του βιβλίου του φαράκου που ανέφερα, στη σειρά βιβλία για το καλοκαίρι. Στην πορεία ωστόσο ξέφυγε αρκετά σε έκταση και κατέληξε να γίνει ξεχωριστό κείμενο. Οπότε η παρουσίαση του βιβλίου μετατίθεται χρονικά για επόμενη ανάρτηση.

Ψηφιδωτό

Μεταμοντέρνα σύνθεση από θραύσματα κι αποσπάσματα παρμένα από διάφορα αναγνώσματα του τελευταίου διαστήματος.

Ξεκινάμε με έριχ χόνεκερ κι ένα απόσπασμα απ’ το βιβλίο του «Απ’ τη ζωή μου», εκδόσεις ειρήνη.

Ταυτόχρονα βλέπαμε σαν απαραίτητο να ξεκαθαρίσουμε τι είχε προκύψει από την μεταπολεμική εξέλιξη ως προς το εθνικό ζήτημα. Αναλύοντας εκείνες τις διαδικασίες που ‘χαν πραγματοποιηθεί σε γερμανικό έδαφος από το 1945, αιτιολόγησα: Σε ό,τι αφορά το εθνικό ζήτημα, έχει αποφασίσει ήδη σχετικά η ιστορία… Σε αντίθεση με την οδγ, όπου συνεχίζει να λειτουργεί το αστικό έθνος και όπου το εθνικό ζήτημα καθορίζεται από την ασίγαστη ταξική πάλη ανάμεσα στην αστική τάξη και τις εργαζόμενες μάζες… εξελίσσεται σε εμάς, στη γερμανική λαοκρατική δημοκρατία, στο σοσιαλιστικό γερμανικό κράτος, το σοσιαλιστικό έθνος.

Το ωραίο είναι ότι ο χόνεκερ μεγάλωσε στο σάαρ που είναι κοντά στα σύνορα με τη γαλλία και οι γονείς του παρέμειναν εκεί μετά τον πόλεμο. Οπότε μάλλον ανήκουν σε διαφορετική εθνικότητα, εκτός κι αν υπάρχει κάτι που μου διαφεύγει.

Κατά τα άλλα το βιβλίο έχει πρόλογο του ανδρέα παπανδρέου (που έπαιζε πολύ καλά το χαρτί του φίλου των σοσιαλιστικών χωρών για να εγκλωβίζει συνειδήσεις) και στο δεύτερο μισό γίνεται ένα κλασικό πολιτικό άρλεκιν γραμμένο σε άπταιστη, μπρεζνιεφική διάλεκτο. Ακόμα κι όταν διηγείται την ανάδειξή του σε γενικό γραμματέα του κόμματος, ο χόνεκερ δεν προδίδει το στιλ του: για μένα, όπως καθένας καταλαβαίνει, υπήρξε μια ιδιαίτερα αξιομνημόνευτη στιγμή. Αυτή ήταν μια μεγάλη απόδειξη της εμπιστοσύνης [του κόμματος], μια απόφαση που με συγκίνησε βαθιά.

Συνεχίζουμε με το ιστορικό στέλεχος του εσωτερικού, πάνο δημητρίου και τα παραλειπόμενα της διάσπασης, εκδόσεις ηριδανός. Σε ένα άρθρο με τίτλο νέο βήμα στην καταπάτηση των λενινιστικών, οργανωτικών αρχών ο πδ παραθέτει ένα άρθρο της πράβδα για την ευρεία 12η ολομέλεια του 68’.

Η σύγκληση αυτής της ολομέλειας δεν ήταν παρά μανούβρα (...), η ίδια δε η «ολομέλεια» δεν είχε νομική ισχύ από την άποψη του καταστατικού του κόμματος. Γιατί από τα τακτικά κι αναπληρωματικά μέλη της κε που είχαν εκλεγεί στο 8ο συνέδριο του κόμματος, τα περισσότερα υποβλήθηκαν σε δημόσιους διασυρμούς και διωγμούς και καταγγέλθηκαν σαν πράκτορες. Δεν είναι τυχαίο επίσης ότι η «ολομέλεια» ονομάστηκε «ευρεία». Αυτό έγινε για να δοθεί σε αυτήν επίφαση αντιπροσωπευτικότητας και να καλυφθεί η έλλειψη απαρτίας.

Μα είναι δυνατόν να έγραφε τέτοια πράγματα η πράβδα; Ναι, αλλά δεν ήταν για το κουκουέ. Το άρθρο αναφέρεται στη 12η ευρεία ολομέλεια του κκ κίνας και τις μανούβρες των μαοϊστών (sic). Ας το διαβάσουμε από την αρχή, χωρίς τα σημεία που παρέλειψα σκόπιμα στο παραπάνω απόσπασμα. Δώστε βάση στην χρήση εισαγωγικών, που αποτελεί σημείο στίξης-φετίχ για τον μαοϊκό χώρο, όταν πιάνει στο στόμα του τους ρεβιζιονιστές.

Η σύγκληση αυτής της ολομέλειας, γράφει η πράβδα, δεν ήταν παρά μανούβρα των μαοϊστών, η ίδια δε η «ολομέλεια» δεν είχε νομική ισχύ από την άποψη του καταστατικού του κκκ. Γιατί από τα 174 τακτικά κι αναπληρωματικά μέλη της κε του κκκ που είχαν εκλεγεί στο 8ο συνέδριο του κκκ κι αποτελούσαν τη σύνθεσή της ως τις αρχές της πολιτιστικής επανάστασης, περισσότερα από 130 υποβλήθηκαν σε δημόσιους διασυρμούς και σε διωγμούς, καταγγέλθηκαν σαν πράκτορες της λδ της κίνας λιού-σάο-σι. Δεν είναι καθόλου τυχαίο επίσης ότι η «ολομέλεια» ονομάστηκε «ευρεία». Αυτό έγινε για να δοθεί σε αυτήν επίφαση αντιπροσωπευτικότητας και να καλυφθεί η έλλειψη απαρτίας.

Και σχολιάζει ο δημητρίου.
Δεν είμαστε δυστυχώς σε θέση να γνωρίζουμε επακριβώς τα όσα συμβαίνουν στην τόσο μακρινή από μας λδ της κίνας. Είμαστε όμως σε θέση να γνωρίζουμε πολύ καλά από πρώτο χέρι τα όσα συμβαίνουν στο δικό μας σπίτι, στο κκε. Και πρέπει να ομολογήσουμε ότι η παραπάνω περιγραφή της εφημερίδας πράβδα θα μπορούσε θαυμάσια να έχει γραφτεί για την 12η ευρεία ολομέλεια όχι του κκκ, αλλά του κκε.

Στο υπόλοιπο βιβλίο ο δημητρίου μας εξηγεί μεταξύ άλλων γιατί η εδα είχε τα χαρακτηριστικά κόμματος νέου τύπου (!) (επομένως εξέλιπε η ανάγκη ύπαρξης του κουκουέ και των παράνομων οργανώσεων). Σήμερα ο πδ ζει σε βαθιά γεράματα στη θέρμη και δείχνει περήφανος σε όσους τον επισκέπτονται το δεξί του αυτί και το «γαλόνι» που κέρδισε στα γεγονότα της τασκέντ.
Εν παρόδω. Όποιος ξέρει την ακριβή διαφορά μεταξύ ευρείας και πλατειάς ολομέλειας καλείται να συνεισφέρει και να δώσει τα φώτα του στους υπόλοιπους.

Τρίτο και μακρύτερο σε έκταση ένα απόσπασμα από την (κωμικοτραγική) ιστορία του νεοελληνικού κράτους του ραφαηλίδη.

Με τα πολλά, οι ξένοι δέχονται να μας δανείσουν για να πληρώσουμε κας τους τούρκους. Αλλά υπό τον όρο πως οι δανειστές θα έστελναν στην ελλάδα δικούς τους ανθρώπους να εισπράττουν απευθείας τις δόσεις. Τέτοια εμπιστοσύνη μας είχαν. Κι ούτω πως προέκυψε ο περίφημος και ιστορικός διεθνής οικονομικός έλεγχος (δοε) που εισέπραττε τα έσοδα από το χαρτόσημο, τα τελωνεία αθηνών, πατρών και σύρου κι εν μέρει από τα προϊόντα του ελληνικού μονοπωλίου, όπως ήταν τότε το αλάτι και τα σπίρτα. Οι παλιότεροι θα θυμούνται μια κορδέλα που υπήρχε πάνω στο κουτί με τα σπίρτα που έγραφε δοε. Αυτή η τρομερή κορδέλα –σήμα κατατεθέν της ελληνικής σοβινιστικής μωρίας, υπήρχε και μετά τη λήξη του β’ παγκοσμίου πολέμου. Απ’ το 1897. Για πενήντα χρόνια περίπου. Πάλι καλά. Ο επόμενος διεθνής οικονομικός έλεγχος προβλέπω να κρατάει διακόσια χρόνια. Αν και δε νομίζω πως τότε θα υπάρχει ελλάδα για να πληρώνει τα χρέη της. Θα την έχουν φάει οι έλληνες μαζί με τα χρέη της.

Έτσι ξεκομμένο θυμίζει λίγο το όλοι μαζί τα φάγαμε. Αλλά μας δίνει την πιο έγκυρη πρόβλεψη για τον χρονικό ορίζοντα που θα μας απασχολήσει το μνημόνιο με το δντ. Κι ιδωμένο στο σύνολό του θα μπορούσε να είναι βάση για το εγχειρίδιο ιστορίας στην ελληνική λδ του μέλλοντος.

Κλείνουμε με το τελευταίο τεύχος από το περιοδικό ελληνο-κουβανικά νέα, όπου ανάμεσα σε συγκινητικές αναφορές για την αύξηση των κινητών τηλεφώνων στο νησί της επανάστασης και την ιατρική βοήθεια της κούβας στην αϊτή που θάφτηκε απ’ όλα τα διεθνή μίντια, βρίσκουμε τον λόγο του ραούλ κάστρο στην εθνοσυνέλευση της λαϊκής εξουσίας, το δεκέμβρη του περασμένου έτους.

Το 2011 είναι η πρώτη από τις πέντε χρονιές που περιλαμβάνονται στη μεσοπρόθεσμη πρόβλεψη της οικονομίας μας, μια περίοδος που σταδιακά και προοδευτικά θα εισαγάγουμε διαρθρωτικές αλλαγές αντιλήψεων στο κουβανικό μοντέλο. Είναι ανάγκη να αλλάξουμε τη νοοτροπία των στελεχών κι όλων των συμπατριωτών μας.

Εδώ έχουμε να αλλάξουμε λαθεμένες και μη βιώσιμες αντιλήψεις γύρω από το σοσιαλισμό, που έχουν ριζωθεί εδώ και χρόνια σε πλατιά στρώματα του πληθυσμού ως συνέπεια της υπερβολικά πατερναλιστικής ιδεαλιστικής κι ισοπεδωτικής προσέγγισης που θεμελίωσε η επανάσταση προς όφελος της κοινωνικής δικαιοσύνης. Πολλοί κουβανοί συγχέαμε το σοσιαλισμό με τις δωρεάν παροχές και τις επιδοτήσεις, την ισότητα με την ισοπέδωση, αρκετοί ταυτίζαμε το δελτίο των προμηθειών με κοινωνικό επίτευγμα που ποτέ δε θα έπρεπε να καταργήσουμε.

Είμαι πεισμένος ότι διάφορα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε έχουν την προέλευσή τους σε αυτό τον τρόπο διανομής που αποτελεί μια έκφραση ισοπεδωτισμού κι ωφελεί το ίδιο εκείνους που δουλεύουν κι εκείνους που δε δουλεύουν ή δεν το χρειάζονται.
Στο μέλλον θα υπάρχουν επιδοτήσεις, όχι στα προϊόντα, αλλά στις κουβανές και τους κουβανούς που τις χρειάζονται πραγματικά.

Το τελευταίο χρονικό διάστημα η κούβα βρίσκεται σε φάση υποχώρησης. Το διακύβευμα είναι αν θα έχουμε προσωρινή υποχώρηση τύπου νεπ, ή μια κουβανέζικη εκδοχή της περεστρόικα. Όσοι θέλουμε να πιστεύουμε το πρώτο, μπορούμε να πιαστούμε από φράσεις σαν κι αυτήν: κανείς δεν πρέπει να παραπλανηθεί. Οι κατευθύνσεις σηματοδοτούν το δρόμο προς ένα σοσιαλιστικό μέλλον προσαρμοσμένο στις συνθήκες της κούβας, όχι προς το καπιταλιστικό, νεοαποικιακό παρελθόν που συνέτριψε η επανάσταση. Ο σχεδιασμός κι όχι η ελεύθερη αγορά θα είναι η ειδοποιός διαφορά της οικονομίας, κι όπως αναφέρεται στην τρίτη από τις γενικές κατευθύνσεις, δε θα επιτραπεί η συγκέντρωση της ιδιοκτησίας.

Ας κρατήσουμε την πρώτη φράση. Κανείς δεν πρέπει να παραπλανηθεί. Κι επειδή το δις εξαμαρτείν ου κόμματος σοφού, ήδη γίνεται ένας κύκλος ενημέρωσης των μελών για την κατάσταση στο νησί της επανάστασης.

Υστερόγραφο

Στη στήλη λάβαμε και προωθούμε (με την έννοια του στηρίζουμε): http://www.levga.gr/2011/03/blog-post_09.html


Η λεύγα μετράει αποστάσεις κάθε δίμηνο, με σημείο εκκίνησης τον Μάρτιο του 2011. Άκρως συγκινητική κι η αναφορά στο τελευταίο φύλλο του πριν (έργο σπαρίλα).

Πεθαμένες καλησπέρες

Όποιος έχει μείνει στο πνεύμα της προηγούμενης ανάρτησης, μπορεί να φωνάξει: κόμμα θυμήσου το 91’, εκεί που τα ποντίκια πηδούσαν ένα-ένα. Σπουδαία γεγονότα μες στην τραγικότητά τους. Αλλά κανείς δε θέλει να τα θυμάται και να μιλάει για αυτά. Επικρατεί ο νόμος της ομερτά και της αλεζίας. Αλεζία; Τι είναι τέλος πάντων αυτή η αλεζία; Δε γνωρίζω καμία αλεζία.
Η αλεζία είναι το ελληνικό 89’ και το δίδυμο 91’, που είχε ως πρελούδιο το 68'. Και πριν την αλεζία ήταν η ζεγκόβια, που ήταν μάλλον η κατοχή και το έπος του εαμ.

Το 68΄η ελλάδα ήταν στον γύψο, και το παγκόσμιο κύμα του παρισινού μάη και των φοιτητικών καταλήψεων της ήρθε με καθυστέρηση πέντε χρόνων. Με καθυστέρηση έζησε επί ανδρέα και τις δικές της κεϋνσιανές αυταπάτες, που ήταν παραφωνία στη διεθνή κατάσταση της επέλασης του νεοφιλελευθερισμού των 80'ς κι εξαντλήθηκαν γρήγορα, με παρωδίες σοσιαλμανίας και κοινωνικοποιήσεων. Με μια δεκαετία καθυστέρηση, έζησε και το δικό της θατσερισμό, με τον μητσοτάκη, που βρήκε έτοιμο χαλί στρωμένο από πριν.

Το δικό της 68', ή τουλάχιστον μια πτυχή του, το έζησε στο εξωτερικό και τη διάσπαση με τους εσωτερικούς, στην περιβόητη 12η ολομέλεια, που μας μπερδεύει ενίοτε, γιατί δεν είναι πολύ σαφές πότε μηδενίζει το κοντέρ και ξεκινάει από την αρχή η αρίθμηση. Και γιατί σήμερα να μην είναι οι ολομέλειες το ίδιο ιστορικές και να μην έχουν αρίθμηση; Από το να έχουν πάγκαλο βέβαια, όπως είχε η 12η, καλύτερα έτσι. Κι ας μην είναι τόσο ιστορικές όπως κάποτε.

Από την πρώτη διάσπαση με τους αναθεωρητές το 68’, μέχρι τη δεύτερη το 91’, συμπυκνώνεται μια ολόκληρη ιστορική περίοδος, εξαιρετικά πλούσια σε γεγονότα και διδάγματα. Ο θρίαμβος και η παρακμή του μεταπολιτευτικού ριζοσπαστισμού. Τα δύο κύπελλα κυπελλούχων των δυο δικέφαλων στο μπάσκετ ως ορόσημα.

Μια πορεία γεμάτη αντιφάσεις. Ο καπετάν γιώτης που έζησε την παράδοση της λαϊκής εξουσίας στην βάρκιζα –αυτό ήταν το λάθος μας θα πει αργότερα σε έναν δικαστή που τον προγκούσε- κι υπέγραψε λίγο πιο δίπλα το νέο ιστορικό συμβιβασμό σε ένα γεύμα. Κάτι σαν το νικήτα που επέζησε από το στάλινγκραντ κι αγάπησε την ειρηνική συνύπαρξη. Κι ο γιος του κάππου –που έφυγε τότε (ο πατήρ), χωρίς να φύγει ποτέ επί της ουσίας- να λέει ότι η αννούλα του χιονιά και της πορτοκαλέας κρατά κρυμμένα μυστικά και ντοκουμέντα απ' τις συνεντεύξεις που της έδωσε ο χαρίλαος τότε.

Κι η γραμμή της σοβιετίας που ήταν κι αυτή συνασπισμένη. Ειρηνικό πέρασμα και κριτική στήριξη στο πασοκ. Όταν είπα στο σκληρό διαλεκτικό ότι ο ραφαηλίδης θεωρεί τον μπρέζνιεφ έναν στάλιν χωρίς αίμα, μου απάντησε έτσι κι είπε: θα ‘θελε. (Εννοεί ο λεονίντ να έμοιαζε λίγο στο στάλιν).

Κι αυτά στο 12ο συνέδριο –που ψηφίστηκαν ομόφωνα- για αριστερή, προοδευτική κυβέρνηση, που μόνο μαρξιστικά αναλφάβητοι θα τα χώνευαν. Αλλά ο μπουχάριν αποκαταστήθηκε ένα χρόνο αργότερα κι ούτε το αλφάβητο του κομμουνισμού δεν είχαμε διαβάσει. Και στο πόρισμα με την εαρ, αντί για τζίφρα, υπογράψαμε με σφυροδρέπανο.

Και το 91’ που σημάδεψε ένα τέλος εποχής. Το τελευταίο πρωτάθλημα του άρη στο μπάσκετ. Το κύκνειο άσμα της σοβιετίας. Ο τελευταίος πολύ καλός δίσκος του παπακωνσταντίνου – και κατά άλλους ο πρώτος μέτριος, γιατί τελευταίος καλός ήταν το 89’ το χορεύω. Ο τελευταίος δίσκος με έμπνευση του χάρρυ κλυνν –όσο ήταν ακόμα κομμουνιστής, πριν ερωτευτεί τον σαμαρά και την πολιτική άνοιξη, μεταξύ άλλων. Τα πρώτα επεισόδια των απαράδεκτων. Η σύγχρονη εποχή στην αριστοτέλους –εκεί που είναι τώρα ο ιανός νομίζω- κι ο 904 να έχει τα πάντα από δίσκους, μέχρι και καρβέλα. Ενώ μετά, δέκα σιντί τον χρόνο, με αιματηρές οικονομίες και τις συνδρομές μας παξιμάδι.
Με άλλα λόγια τα ύστερα 80’ς. Μαζί με τα ύστερα του κόσμου και της ιστορίας.

Η κε του κόμματος ενημερωνόταν για τις εξελίξεις από τις εφημερίδες. Ο καθένας έγραφε τον πόνο του στην πρώτη, που ήταν κάτι σαν πρόγονος της ελευθεροτυπίας. Ο οηε έβγαζε ψήφισμα κατά του ιρακ με τη συγκατάθεση των σοβιετικών. Το κουκουσέ έβγαινε εκτός νόμου στη ρωσία! Οι κάμερες περίμεναν έξω απ’ το συνέδρίο τον ανδρουλάκη κι αυτός μόλις βγήκε άρχισε να καταγγέλλει το πραξικόπημα. Τρόμος...

Σαν το θρίλερ στην κρίσιμη ψηφοφορία για τον γραμματέα που την πήραμε με σκορ λιμόζ, 57-53. Κι αν ερχόταν ανάποδα; Παραμένει και σήμερα ένα από τα πιο αντιδιαλεκτικά κι ιντριγκαδόρικα ερωτήματα της ιστορίας.


Ντοκουμέντο από την εποχή του τρόμου

Και το βιβλίο του ανανεωτικού τριγάζη για την επίσκεψη στο οικουμενικό πατριαρχείο της μόσχας για το χρίσμα του ιούδα γκόρμπι. Περίπου όπως το 68’ που τελικά δεν τους βγήκε και στράφηκαν στον τσαουσέσκου, που μετά τον έριξε ο γκορμπατσόφ. Μύλος... (της αντίδρασης).
Ένας ηρακλής ξέρει γιατί δεν τους το ‘δωσε τελικά. Ίσως γλυκάθηκε με το αγαλματάκι του ημίθεου που του δώσαμε για το ηράκλειο έργο που επιτελούσε φορώντας την λεοντή του κομμουνιστή.

Το μπάσκετ είναι όχημα για να καταλάβει κανείς το τέλος αυτής της εποχής. Ο τελικός με την ιταλία στο ευρωμπάσκετ της ρώμης το 91, στην τελευταία παράσταση της ενωμένης γιουγκοσλαβίας, λίγο πριν αρχίσει ο εμφύλιος. Το 92’ το ολυμπιακό κίνημα καταργεί και το τελευταίο φύλλο συκής με την άρση απαγόρευσης συμμετοχής στους επαγγελματίες παίκτες κι οι αμερικάνοι εμφανίζουν την (I have a) dream-team. Οι γιούγκοι ποτέ δεν αντιμετώπισαν ενωμένοι την αμερικάνικη ομάδα όνειρο, σε μια υφήλιο εφιάλτη. Ούτε κι οι σοβιετικοί του εφιάλτη γκόρμπι άλλωστε.

Και πιο πριν το 68’. Κάτι σαν τη ρεβάνς της τασκένδης. Σε ένα sui generis κόμμα με σταλινική βάση, ζαχαριαδική κι ορθόδοξη που στην πλειοψηφία της πήγε με αυτούς που είχαν το χρίσμα των ρεβιζιονιστών. Κι αυτοί που τότε έμειναν μαζί μας, αλλά έφυγαν για να βρουν τους άλλους το 91’; Τι μπορεί να λένε για τότε κι όλα τα ενδιάμεσα, τώρα στα γεράματα που ανακάλυψαν τις μεγάλες αλήθειες της ζωής;
Το κακό είναι ότι τα ογκώδη (χίλιες τόσες σελίδες) πρακτικά της 12ης, που εκδόθηκαν το 08’ από τη σύγχρονη εποχή, κοστίζουν 40 ευρώ, ένα για κάθε χρόνο που πέρασε, κι είναι πρακτικά απλησίαστα.

Και μετά το 91; Πεθαμένες καλησπέρες. Κι άμα δω κανένα φίλο τρέχω μη με θυμηθεί. Θρυλείται ότι ο πασχαλίδης έγραψε αυτό το τραγούδι ακριβώς για τη διάσπαση κι όσα ακολούθησαν.

Κάθε διάσπαση είναι και μια διαχείριση ήττας. Καταμερισμός ευθυνών, χώρισμα στα τσανάκια μας κτλ. Οι δικές μας ήττες όμως ήταν αδύνατον να διαχειριστούν κι απλώς βλέπαμε το έδαφος να φεύγει κάτω απ’ τα πόδια μας. Και το σαράντα και το ενενήντα.

Στην ταινία οι απόντες που πιάνει αυτήν την περίοδο, λέει σε κάποιο σημείο.
Οι καλύτεροι δεν έχουν σε τι να πιστέψουν. Κι οι χειρότεροι διψάνε για νίκες. Κι έγιναν υπουργοί και πασόκοι.
Κάποιοι καλοί χάθηκαν μαζί με τους κακούς κι εσύ να λες: μα πώς γίνεται να είναι με αυτούς, αφού ψήφισαν το μάαστριχτ, πληρώνει ο λαός.

Κι οι πιο πολλοί πήγαν σπίτι τους κι εξαφανίστηκαν. Σύντροφοι που ούτε έφυγαν, ούτε διαγράφτηκαν, απλώς χάθηκαν και πήγαν σπίτι τους. Εξατμίστηκαν σαν τους αντιφρονούντες στο 84’ του όργουελ. Χάθηκαν οι οργανωτικές και δεν τους βρήκε κανείς.
Έπεσε ο ουρανός στα κεφάλια μας. Οργανωτικό κάζο, σαν αυτό επί μανιαδάκη, αλλά χωρίς τον μανιαδάκη –τα καταφέρνουμε και μόνοι μας. Σαν την οδηγία της ντουντούκας στο τέλος της πορείας: σύντροφοι διαλυόμαστε. Κι εσύ την πήρες σοβαρά...

Το όνειρό μου έκτοτε είναι να βρω μια συντρόφισσα, στη ζωή και στο κόμμα, που να τα καταλαβαίνει όλα αυτά. Κι όταν φθαρεί η σχέση μας σαν τη σοβιετία κι έρθει η ώρα να χωριστούμε σαν πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, να της πω, είσαι για μια δωδέκατη; Κι αυτή να πιάσει το συνειρμό και να συμφωνήσει. Οπότε θα καταλάβω κι εγώ ότι είναι η γυναίκα της ζωής μου και θα της ζητήσω να παντρευτούμε.

Κι είναι κι ένα ακόμα τραγούδι που περιγράφει την κατάσταση. Άμα πεις παπακωνσταντίνου, στους εαακίτες φίλους μου, οι πιο πολλοί, λόγω ηλικίας και ιδεολογίας, εννούν το θανάση και δε σηκώνουν κουβέντα. Ούτε καν για τον πέτρο.
Απ' τον δικό μας (βασίλη) αγνοούν το καλύτερο κομμάτι της δουλειάς του στην χρυσή δεκαετία με τις βάτες, αλλά τραγουδούν με πάθος ένα στίχο από το πόρτο ρίκο. Αξίζει φίλε να υπάρχεις για ένα όνειρο κι ας είναι η φωτιά του να σε κάψει.

Πράγματι. Αυτό που δε μας λέει ο ποιητής είναι τι γίνεται αφού σε κάψει το όνειρο. Μέχρι τότε αξίζει να ζεις με την ελπίδα να το δεις να γίνεται πράξη. Μετά όμως; Τι κάνεις, αφού σε κάψει; Ιδού η απορία.

Μπορείς να απαντήσεις με ένα άλλο τραγούδι. Το καμένο χώμα βγάζει έτσι και πέσει μια βροχή τα ωραιότερα λουλούδια που ‘χω δει. Αλλά έξω απ' τον χορό, πολλά τραγούδια λέμε.
Εγώ σέβομαι απεριόριστα όσους χόρεψαν στο ταψί της ιστορίας και κλήθηκαν να απαντήσουν, ενώ στο μυαλό τους έπαιζε πλέι μπακ παπακωνσταντίνου (ένας είναι, σαν το κόμμα). Όλα από χέρι καμένα και τα σπίρτα μας βρεγμένα. Την χρονιά του πορίσματος με την άνοιξη (της πράγας και του κύρκου).

Το κείμενο αυτό γράφτηκε με αφορμή τη συμπλήρωση είκοσι χρόνων από την έναρξη του 13ου συνεδρίου του κουκουέ -επονομαζόμενου και γρουσούζικου. Κι αν σας φαίνεται λίγο ασυνάρτητο, είναι γιατί προσπαθεί να ακολουθήσει απεγνωσμένα το κλίμα της εποχής των ύστερων 80'ς. Αλλά αδυνατώντας να την καταλάβει, την ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα. Περίπου όπως και με τις γυναίκες..

Υγ: ενδιαφέροντα χρονικά από την άποψη του κόμματος (είτε συμφωνεί, είτε διαφωνεί με αυτά) μπορεί να βρει κανείς στις εξής διευθύνσεις:

http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=873584&publDate=15/7/2001
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=2698347&publDate=6/2/2005
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=4568998&publDate=1/6/2008
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=877465&publDate=18/7/2001
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=879629&publDate=19/7/2001
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=883412&publDate=22/7/2001
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=882689&publDate=21/7/2001
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=881657&publDate=20/7/2001