Εδώ είναι Βαλκάνια, σου το 'πα - Νους υγιής, σε σώμα καμπυλωτό

Βελιγράδι, καλοκαίρι 2024. Σε κάθε γωνιά μια pekara σου σπάει τη μύτη, σα να ’σουν φασίστας που προκαλεί. Τα πλήθη συνωστίζονται (στην προκυμαία), αναμένουν τη μεγάλη στιγμή, σκαρφαλώνουν αλαφιασμένα σε κολόνες, πεζούλια, αγάλματα, σε πεκάρες, σε κάθε ραχούλα, κάθε ρεματιά, περιμένοντας να ακούσουν το όνομά Του.
-Και τώρα μαζί μας, ο εν ταμπλό αδεφός Νίκολααααα Γιόκιτς!
Ουρανομήκεις επιδοκιμασίες, θυελλώδικα χειροκροτήματα. (Γκουντ)ουραααααα...

Nikola Jokić, MVP 🇷🇸 pic.twitter.com/VJukympaBN

— THE JOKER(S) 🃏🇷🇸🏆 (@SerbsInSports) August 12, 2024

Σαν σκηνή από το 19ο Συνέδριο. (Του ΚΚΣΕ, ντάξει;). Ή από τη ζωή του Μπράιαν, του κατά φαντασίαν Μεσσία, που τον βάφτισε «προφήτη» στον τίτλο η ελληνική μετάφραση.
Romanus eunt domus...

Ο Νίκολα θα μπορούσε να ξεπροβάλει στο παράθυρο, σαν ποδοβολητό Σελήνης -ή σαν τον Φραγκιόγλου που έκανε το ποδοβολητό Σελήνης, πριν πάει τουαλέτα και προτού γίνει Χλαπάτσας-, γυμνός και ανέμελος ή έστω με ακάλυπτη κοιλιά, σε κοινή θέα. Κι αντί να τρομάξει από το σμήνος των πιστών -ή το σμήνος από την κοιλιά του επαγγελματία αθλητή- που συρρέουν όπως οι μύγες στο φαγητό, για να πάρουν ψίχουλα από τη λάμψη του, να το σκεφτεί μια στιγμή αμήχανος και τελικά να δεχτεί τον τίτλο του:

-Δε γαμιέται. Είμαι ο Μεσσίας.
-He is, he is the Messiah...

Κι όταν ήταν μικρός, οι τρεις μάγοι με τα δώρα (Τζόρτζεβιτς, Ντίβατς, Ντανίλοβιτς) του έφεραν κεμπάπια, πλεσκάβιτσα και μια πορτοκαλί μπάλα με σπυράκια. Για να μάθει τα βασικά του μπάσκετ και της σέρβικης φυλής, που είναι σχεδόν ταυτόσημα, σαν ομοούσιος τριάδα.

Εν τω μεταξύ, δεν προλαβαίνεις να δεις ένα ωραίο στιγμιότυπο, όπως του Γουέμπι με τον Ιάπωνα ή του Γουέμπι με τον Κάρι κι αμέσως βγαίνουν καμιά δεκαριά πανομοιότυπα τουί γεμάτα έμπνευση: «ελαιογραφία σε καμβά», και ξαναδώστου «λάδι σε καμβά». Εντάξει, παιδιά, ψόφησε λίγο το αστείο. Κι αν θέλετε -που έλεγε η Αλέκα-, πραγματικό έργο τέχνης είναι οι αγώνες του λαού. Και η φωτό του Γιόκιτς να πίνει μπίρα.
Αν θες να γίνεις σαν τον Γκραντ Χιλ, προπονήσου σκληρά.
Αν θες να γίνεις Νίκολα Γιόκιτς, χαλάρωσε και πιες μια μπίρα.

Το βλέμμα του Μπόγκι είναι η λεπτομέρεια που απογειώνει τον πίνακα. Βασικά ο Μπογκντάνοβιτς θα μπορούσε να είναι ο μικρός Νικόλας ενήλικος, αν μεγάλωνε από το πενάκι του Σανπέ. Αλλά το πιο εκπληκτικό (επιβλητικό, μυστηριακό και πιο μεγάλο) είναι ο άλλος «μικρός Νικόλας», πώς ήταν δηλαδή μικρός ο Γιόκιτς. Και ότι βασικά έμοιαζε μάλλον με τον Αλσέστ, που δεν έχανε σουτγεύμα.

Σε μια άλλη σκοτεινή εποχή, ο (ντεφορμέ) βασιλιάς Βασίλιε, ο πρίγκιπας Μπόγκι και ο φίλος τους Joker, με στολή γελωτοποιού και ταλέντο που κάνει τον Ρίβερ Φοίνιξ (και τον Ντουράντ του Φοίνιξ) να νιώθει λίγος κι ατάλαντος, θα ήταν μια παρέα άσβερκων Σέρβων μισθοφόρων, λίγο άξεστων, κυριλλικά αναλφάβητων, που θα γίνονταν λιάρδα, μεθώντας στη μάχη, πίνοντας τόνους κρασί και ανέρωτο αίμα από τα κρανία των αντίπαλων στρατηγών αντί για κύπελλα.

Στον σύγχρονο (εργασιακό) μεσαίωνα, θα ήταν πάλι άσβερκοι -ο Νίκολα τουλάχιστον- αλλά με υπογάστριο και υπεργάστριο, όχι τίποτα ιμπεριαλιστικά γουρούνια. Θα ήταν πάλι επαγγελματίες μισθοφόροι, με χρυσά συμβόλαια στο ΝΒΑ. Και θα έπιναν το νέκταρ της επιτυχίας από το σκαλπ του Λεμπρόν, αν οι διαιτητές δεν προστάτευαν τον ντεμέκ GOAT. Για γέλια και για κλάματα. Τραγωδία -δηλαδή ωδή στον τράγο, μόνο που αυτός δεν είναι ο Λεμπρόν, αλλά ένας καμπυλόγραμμος Βαλκάνιος. Και διαφέρει από όλους τους άλλους γιατί δεν παίζει σαν μισθοφόρος.

Οι πιο πολλοί αστέρες είναι κολλημένοι με το άθλημα, θα έπαιζαν μπάσκετ έτσι κι αλλιώς, γιατί είναι αυτό που ξέρουν να κάνουν καλύτερα από οτιδήποτε άλλο. Υπάρχει όμως μια λεπτή διαχωριστική γραμμή: άλλο να ζεις για το μπάσκετ και άλλο να ζεις από αυτό. Ο Γιόκιτς είναι ο μόνος μισθοφόρος που δεν αλλάζει συνήθειες και θα ήταν πάντα στο ίδιο επίπεδο, καταβάλλοντας -έτσι ή αλλιώς- την ίδια ακριβώς -μίνιμουμ- προσπάθεια και ούτε μια παραπανίσια σταγόνα ιδρώτα που θα ξεχείλιζε το ποτήρι, στερώντας του τη χαρά του παιχνιδιού. Που είναι να κάνεις αυτό που αγαπάς, χωρίς να είσαι επαγγελματίας -η πορνεία σκοτώνει τον έρωτα.

Στην κοινωνία του μέλλοντος, θα θυμούνται τον Γιόκιτς σαν προφήτη -δε γαμιέται, είμαι προφήτης- και εικόνα από τα προσεχώς. Ένας ασύγκριτος παικταράς, που έπαιζε εκπληκτικό μπάσκετ, επειδή δεν τον ένοιαζε (μόνο/τόσο) το μπάσκετ. Το πρωί ήταν καλαθοσφαιριστής, το μεσημέρι ψαράς, το απόγευμα ποιητής-φιλόσοφος και στο τέλος της ημέρας όλα τα παραπάνω και τίποτα από όλα αυτά.
Ή περίπου έτσι. Τη μέρα έπαιζε μπάσκετ, ενδιάμεσα σκεφτόταν τα άλογα και τις ιπποδρομίες κι η μέρα έκλεινε με μπίρες, βαλκανικό γλέντι και αγριογούρουνα γύρω από τη φωτιά. Ή σαν ένα άλλο σύγχρονο γαλατικό χωριό, που ζει στον κλοιό του εμπάργκο, με τα ίδια χρώματα στη σημαία και ένα αστέρι, όπως η παλιά καλή (;) Γιουγκοσλαβία.

Που ίσως να μην ήταν ποτέ αδέσμευτη, όπως δήλωνε το «κίνημα» που ηγήθηκε, αλλά αν ψάχνουμε έναν καλό ορισμό της ανεξαρτησίας, θα μπορούσαμε να παραφράσουμε λίγο έναν ήδη γνωστό, του δικηγόρου με τη γενειάδα.
Ανεξαρτησία είναι να έχεις το κεφάλι σου στο στόμα του λύκου και να του λες προκλητικά «άντε γαμήσου».
Ή ακόμα καλύτερα: να πιστεύει ότι σου έχει φάει το κεφάλι και εσύ να τραγουδάς και να γλεντάς, σα να έχεις κερδίσει. Όπως οι τρελο-μπρατ στο πούλμαν της αποστολής τους.

Koliko iskrena emocija i zajednistvo ❤️ https://t.co/7YtsouqKEA

— THE JOKER(S) 🃏🇷🇸🏆 (@SerbsInSports) August 10, 2024

Curry is on fire...
Σα να λέμε: Always look on the bright side of death!
Εδώ είναι Βαλκάνια, σου το 'πα. Παίξε, γέλασε και μη σιωπάς ποτέ...

Κάποιοι πιστεύουν ότι ο Γιόκιτς είναι τεράστιος παίκτης, μολονότι έχει τεράστια κοιλιά, δεν είναι αθλητικός ή πολύ γρήγορος και παίζει ως αδιάφορος. Φαντάσου λέει να είχε και φυσική κατάσταση! Δεν έχουν καταλάβει τίποτα από αθλητισμό. Ο Γιόκιτς είναι τεράστιος παίκτης, ακριβώς λόγω της μεγάλης κοιλιάς του και του τρόπου που παίζει. Είναι ο ομφαλός του μπασκετικού πλανήτη -ου μην και ο αφαλός του-, η γη της επαγγελίας, η υπόσχεση ενός άλλου καλύτερου κόσμου, χωρίς γραμμές (συνόρων και μυών) να χαράσσουν το σώμα του πλανήτη και την κοιλιά μας.

Γι’ αυτό το μπάσκετ είναι ο βασιλιάς των σπορ. Γιατί παίζεται πρωτίστως με το μυαλό και δευτερευόντως με τα μούσκουλα. Γιατί είναι άκρως δημοκρατικό (ούτε καν πεφωτισμένη δεσποτεία) όπου πρέπει να τα κάνεις όλα καλά (άμυνα, επίθεση, ατομικές και ομαδικές προσπάθειες) και μπορούν να παίξουν όλοι. Ψηλοί-κοντοί, φτερά στον άνεμο και μπουλουκάκια (σε σέρβικα μπουλούκια που σκορπούν τρόμο και θάνατο από το τρίποντο) ή απλώς εύσωμοι, με μυικό πάχος, αλλά ούτε ένα γραμμάριο λίπους στο παιχνίδι τους.

Ο Γιόκιτς είναι μια περίπτωση Αϊνστάιν. Όχι μόνο γιατί είναι μπασκετική ιδιοφυία. Αλλά γιατί δίνει ελπίδα σε όλα τα παιδιά ότι μπορούν να παίξουν μπάσκετ στο πιο υψηλό επίπεδο, όπως και να ’ναι ο κόσμος, όσα κι αν έχει στραβά το κορμί τους. Όπως ήταν και το δικό του, πριν βάλει σε μπόι τα κιλά του -ντάξει, όχι όλα. Κι όπως ο Αλβέρτος είχε κάποτε μέτρια βαθμολογία στην τάξη του -και παραλίγο να τον βγάλουν άχρηστο και να χαντακώσουν το ταλέντο του.

Κι αν ο Αϊνστάιν έλεγε κάποτε ότι ο σοσιαλισμός και ο κεντρικός σχεδιασμός είναι το μέλλον και η διέξοδος της ανθρωπότητας από τα προβλήματά της, ο Γιόκιτς και οι όρτοντοξ μπρατ μάς θύμισαν με τον δικό τους τρόπο κάτι άλλο: ανίκητος δεν είναι ο ιμπεριαλισμός. Ακόμα και όταν νικάει με το στανιό...

Ο Γιόκιτς είναι νους υγιής σε ένα σώμα ανθρώπινο, καμπυλόγραμμο, όχι χτιστό και φουσκωμένο. Είναι τετραπέρατος και κατακτά τα πέρατα της γης. Είναι εγκεφαλικός σαν γυναικείος οργασμός, χυμώδης και απολαυστικός, σαν τις καμπύλες του Παρθενώνα, τις γραμμές του που αρνούνται τη γράμμωση και την ευθυγράμμιση, ξεγελώντας γλυκά το ανθρώπινο μάτι και τον αντίπαλο. Έχει κάτι από την μπιροκοιλιά του χτίστη στο γιαπί, από την ομορφιά της τάξης μας, από τη γοητεία των Βαλκανίων, από τον γείτονα που ρεμβάζει στο μπαλκόνι με το σώβρακο, που κατεβάζει τα σκουπίδια με το φανελάκι Μινέρβα, κρατώντας στο χέρι μια φέτα καρπούζι με τυρί (πες μου τώρα ότι κάτω από τα Τέμπη νογάνε κασέρι. Και τι εννοούν με τη «φέτα» καρπούζι άραγε; Γιόκιτς, αγάπη μου, έλα πάρε με από εδώ. Έτσι κι αλλιώς κι εμείς Σλάβοι ήμασταν μέχρι πρόσφατα...).

Ο τύπος είναι ένα κινούμενο meme -με την καλύτερη των εννοιών. Φαίνεται σαν ανέκδοτο, αλλά έχει ανατροπή και κάνει τους άλλους να γελοιοποιούνται. Σαν εκείνες τις κρύες τις αμερικανιές με το hold my beer -ή απλώς χλιαρές, αν είναι βρετανικές- αλλά στην κυριολεξία. Κράτα λίγο την μπίρα μου να φέρω ένα μετάλλιο.

Μέχρι πρότινος, το μεγαλύτερο αντιαδιαλεκτικό ερώτημα της μπασκετικής ιστορίας ήταν τι θα γινόταν αν η χρυσή γενιά της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας -που έπεσε πάνω στις ανατροπές και τη διάλυση- είχε προλάβει να αντιμετωπίσει τους επαγγελματίες του ΝΒΑ. Αν όχι το ’92, ενάντια στην πρώτη -και μοναδική- «ομάδα όνειρο», τότε ίσως το ’94 με το Μουντομπάσκετ που ήταν προγραμματισμένο να γίνει στο Βελιγράδι, πριν καταλήξει -λόγω του εμπάργκο- στον Καναδά του Νας. Πολλοί μεταφέρουν το ίδιο ερώτημα στο σήμερα, φτιάχνοντας μια βαλκανική ομάδα-όνειρο με τις φυλές της παλιάς Γιουγκοσλαβίας.

Πλέον όμως το βασικό ερώτημα είναι άλλο: αν οι ΗΠΑ έπρεπε να φέρουν ό,τι καλύτερο έχουν και 3 παίκτες από το πάνω ράφι του hall of fame για να νικήσουν οριακά τη Σερβία, τι θα κάνουν χωρίς αυτούς στις επόμενες διοργανώσεις;
Και αν τελικά χρειάστηκαν έναν «νατουραλιζέ» σαν τον Εμπίντ -που τον γιούχαραν οι Γάλλοι για την «προδομένη υπόσχεσή του» και τώρα λέει πως θέλει να επιστρέψει με τη φανέλα του Καμερούν!- τι θα γινόταν αν ασκούσαν το ίδιο δικαίωμα και οι Σέρβοι; Όχι με κάποιον Αμερικάνο, αλλά με δικό τους αίμα, πχ τον Λούκα Ντόνσιτς, που είναι κατά το ήμισυ Σέρβος. Κι όποιος αμφιβάλλει, δεν έχει παρά να δει το σώμα του «ζυμαρούλη», πώς προκαλεί τους αντιπάλους του, το μπασκετικό του IQ και τις κραυγαλέες ομοιότητες με τον Νίκολα Γιόκιτς.
Βρήκε ο Σέρβος τη γενιά του...

Λέγε, μπρατ! Θα γίνεις Σέρβος;

Imagine all the Γιούγκους living life in peace...

Β’ Μέρος

-Είναι τεράστιος αθλητής ο Λεμπρόν; Αθλητής σίγουρα ναι. Καλαθοσφαιριστής όχι απαραίτητα -το «τεράστιος» τουλάχιστον.
Είναι μεγάλη προσωπικότητα, που βγήκε μπροστά με το θάρρος της γνώμης του, για το Black Lives Matter; Ναι, όπως και για την εκλογή της Χίλαρι επίσης. Μα πάνω απ’ όλα είναι μια περσόνα με υπερτροφικό εγώ. Θεωρεί τον εαυτό του μεγαλύτερο από το άθλημα και ότι όλοι χειροκροτούν -παντού και πάντα-μόνο αυτόν.
Είναι GOAT; Δεν ήταν καν ο MVP της ομάδας του. Και αν δεν ήταν ο Κάρι (και ο Ντουράντ), θα είχε πάει αυτός από νωρίς για νάνι...

-Μερικά ακόμα αναπάντητα ρητορικά ερωτήματα.
Πότε έγινε τόσο μαλάκας ο Κάρι και πανηγυρίζει σαν σπαστικό; Πότε έγιναν τόσο αμερικανάκια τα γαλλάκια που φώναζαν Λεμπγόν (ούτε καν USA), αντί να στηρίξουν αυθόρμητα τους Σέρβους ως θεωρητικό αουτσάιντερ (άγραφος νόμος) ή έστω τις ρεαλιστικές πιθανότητες της Γαλλίας για το χρυσό σε έναν πιο βατό τελικό; Πότε είχαν τέτοια ασυλία οι ΗΠΑ; Α, ναι. Πάντα. Είτε μιλάμε για κοράκια (με σφυρίχτρες γαμψές) είτε για το ντόπινγκ και τη WADA.

Και πότε έγινε τόσο τραγική η ειρωνεία της ιστορίας, που σε κάνει να δυσανασχετείς με τους ποζεράδες απόγονους των σκλάβων από την Αφρική και να υποστηρίζεις αυθόρμητα άριες φυλές (πέρσι στο Μουντομπάσκετ), ξανθά γένη και όρτοντοξ μπρατηδες, ως θύματα του ιμπεριαλισμού;

-Από την επαγγελματική παρθενιά, που είναι πάντα γλυκό να στην παίρνει αργεντίνος εραστής, ως την ακόμα πιο γλυκιά εκδίκηση των Σέρβων, μες στο σπιτάκι του μπάσκετ (Ιντιανάπολις), ένα χρόνο μετά τους δίδυμους πύργους, εν είδει αναπαράστασης.
Από τα χαστούκια στους Ολυμπιακούς της Αθήνας -ακόμα και από προτεκτοράτα-άτυπες Πολιτείες, σαν το Πουέρτο Ρίκο- στο έπος της Σαϊτάμα, που θα το έχουμε πάντα -σαν το Παρίσι-, ακόμα και αν είχαμε χάσει με 50 στον τελικό από τη φαμίλια.
Κι από το Μουντομπάσκετ του ’19 -που έμειναν εκτός εξάδας- μέχρι το περσινό, όπου έμειναν εκτός μεταλλίων. 

Ποτέ και πουθενά ίσες αποστάσεις. Κάθε ήττα της Team USA είναι μια μικρή νίκη της ανθρωπότητας. Αρκεί να μην μπερδεύεις το αυθόρμητο αθλητικό συναίσθημα με πολιτικό κριτήριο -και αυτό είναι δύσκολος στόχος για όσους έχουν μάθει να σκέφτονται πρωτίστως οπαδικά.

-Όλα αυτά έχουν προφανώς συμβολική αξία και τίποτα άλλο πέραν αυτής. Αλλά τι δυνατοί συμβολισμοί, ε; Δεν υπάρχουν πολλά πεδία που να γεννάν τέτοιους, πια, πλην του αθλητισμού.

Στον αντίποδα, η αθλητική ισχύς μια χώρας δεν είναι ακριβώς συμβολική. Κατά κανόνα είναι καθρέφτης της γενικής δύναμης ενός κράτους -οικονομικής, στρατιωτικής κτλ- που αποτυπώνεται και στην «αθλητική της παραγωγή». Οι πρώτες θέσεις της κατάταξης των μεταλλίων είναι σχεδόν σα να διαβάζεις τη λίστα με τα κράτη-μέλη του G8, του G20 κοκ. Οι λιγοστές εξαιρέσεις αφορούν βασικά χώρες με ειδικό βάρος (βλέπε και τον επίλογο), όταν δεν επιβεβαιώνουν απλώς τον γενικό κανόνα.

Οι ΗΠΑ είχαν τα περισσότερα μετάλλια, αλλά πήραν την πρωτιά πάνω στο νήμα, ισοφαρίζοντας μόλις την τελευταία μέρα τα χρυσά της Κίνας. Αν μη τι άλλο θα ’χε πλάκα να έμενε δεύτερη μια χώρα, με τόσα μετάλλια και βασικό σύνθημα «ο πρώτος είναι το παν, ο δεύτερος δεν είναι τίποτα». Και η οποία βλέπει αργά αλλά σταθερά τα πρωτεία να γλιστράνε από τα χέρια της -και στον αθλητισμό. Τα κράτησε οριακά στο Παρίσι, θα τα διατηρήσει λογικά και στο Λος Άντζελες, παίζοντας εντός έδρας -όπως τα είχε χάσει το ’08 στο Πεκίνο από τους οικοδεσπότες Κινέζους- αλλά το ’32 μπορεί να επισημοποιηθεί η αλλαγή φρουράς και σε αθλητικό επίπεδο.

Κι έχουμε οκτώ χρόνια μπροστά μας για να δούμε πόσοι θα δουν σε αυτό μια νίκη-επιβεβαίωση του κεντρικού σχεδιασμού και όχι ένα ακόμα γκεστάλτ ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.

-Και η Κούβα, κύριε;

Το νησί της επανάστασης έχει ειδικό βάρος, που του έδινε πάντα μια θέση κοντά στην κορυφή, και του δίνει την πρώτη θέση στα μετάλλια ανάμεσα στις χώρες της Λατινικής Αμερικής -μακράν της δεύτερης Βραζιλίας. Η σχετική πτώση των τελευταίων ετών δε δείχνει τόσο κάποια υποχώρηση στο προτσές της οικοδόμησης, αλλά τις δυσκολίες της Κούβας και του λαού της, που ψάχνει πια -όλο και περισσότερο- μια διέξοδο μακριά από αυτό. Ιδίως αν μιλάμε για τους αθλητές, που έχουν αρκετές πιθανότητες διάκρισης στο εξωτερικό.

Δύσκολα θα βρει κανείς πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα από τον τελικό του τριπλούν των ανδρών στο Παρίσι, όπου οι αθλητές του βάθρου γεννήθηκαν στην Κούβα, αλλά ο «μόνος Κουβανός» τερμάτισε όγδοος και τα μετάλλια πήγαν στον ευρωπαϊκό νότο (Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία). Πάντα υπάρχει όμως μια εξαίρεση, σαν τον Μιχαΐν Λόπες στην πάλη, που έγραψε ιστορία με το πέμπτο χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο (αν δεν το μάθατε, είναι ίσως γιατί δεν το πέτυχε κάποιος αθλητής των ΗΠΑ), αλλά κυρίως με τις δηλώσεις του για τον Φιντέλ και τη δύναμη που του δίνει η επανάσταση. (Ίσως επίσης να μη μάθατε πως ο αντίπαλός του στον τελικό ήταν κι αυτός Κουβανός, που κατέφυγε στη Χιλή, γιατί στο νησί, θα έμενε αναπόφευκτα στη σκιά του Λόπες και όχι για ιδεολογικούς λόγους).

Εξαίρεση στον κανόνα κι αυτός. Αλλά τι εξαίρεση και τι συμβολισμός! Μόνο ο αθλητισμός μπορεί -στις μέρες μας- να δώσει τέτοιους...

Υγ: Ευχές σε εσάς Νικόλα και μπρατ -τώρα που πλησιάζει και η επέτειος...

Η σωστή πλευρά της αθλητικής ιστορίας

Αν ρωτήσουμε κάποιους ανθρώπους ποιο είναι το αντίστοιχο των B movies σε βιβλία, θα μας πουν αυτά με αθλητικό θέμα. Κι όχι με την έννοια ότι τα θεωρούν καλτ, αλλά ότι είναι δεύτερα, για πέταμα ή για προσάναμμα στο τζάκι, όπως κάνει στα βιβλία του Μονταλμπάν ο Πέπε Καρβάλιο.

Η δική μου άποψη είναι ένα σαφές «ναι αλλά όχι» ή έστω ένα εξαρτάται ως προς τα αθλητικά βιβλία.
Ότι το λατινικό «Β» θα κολλούσε καλύτερα στην Μπαρτσελόνα, τον Μπάρκλεϊ ή στον κόουτς Μπαρτζώκα -και για άλλους Mr Bean- που είναι ο εφιάλτης του Sportime και άλλων δημοσιογράφων και κάποιοι ζουν για τη στιγμή που θα τον ρωτήσει ο άτυχος Μενεγάκης για τη φιλοσοφία του απέναντι σε έναν αντίπαλο και ο κόουτς θα πει: «ο διαλεκτικός υλισμός».
Και ότι το τέχνασμα του Μονταλμπάν να ασκεί καυστική κριτική δια της μυθιστορηματικής έστω καύσης βιβλίων, είναι πολύ χοντροκομμένο και απαράδεκτο για το δικό μου αναγνωστικό κριτήριο. Έχει γράψει όμως ένα αξιόλογο αθλητικό βιβλίο με κοινωνικές-πολιτικές προεκτάσεις από τις οποίες μου έχει μείνει η φράση ότι η Μπάρτσα είναι ο άοπλος συμβολικός στρατός της Καταλονίας -αρκεί να ξέρεις ποιον θες να νικήσεις. Ενώ σε ένα άλλο βιβλίο θρηνεί τη χαμένη ταυτότητα της πόλης και τον εκσυγχρονισμό που την αλλοιώνει -και ας θεωρείται η Βαρκελώνη υπόδειγμα μεταμόρφωσης, που αξιοποίησε τα ολυμπιακά έργα. Φαντάσου δηλαδή τον Μάρκαρη, που κάποτε μετέφραζε Μπρεχτ, να μην γκρινιάζει για τους διαδηλωτές του Δεκέμβρη, αλλά για την καταστροφή που φέρνει η ανάπτυξη. Ούτε σε έργο του Ιονέσκο...

Εν τω μεταξύ, το φετινό καλεντάρι περιλαμβάνει τους Ολυμπιακούς στο Παρίσι -αν δεν έχει άλλη άποψη ο κορωνοϊός ή κάποιος άλλος αστάθμητος παράγοντας, πχ το «ξανθό γένος», που έχασε όμως πέρσι τον «ξανθό» και τα μπινελίκια του (μπλιατ) και παραμένει αποκλεισμένο ως έθνος από τη ΔΟΕ, ίσως γιατί οι «αθάνατοι» το μπερδεύουν με τη Σοβιετία -και άντε να μην το μπερδεύουν μετά και άλλοι που δηλώνουν δικοί μας.

Μια αναδρομή στο παρελθόν των σύγχρονων -και όχι μόνο- Ολυμπιακών Αγώνων είναι σαν μικρός ιστορικός περίπατος σε άγνωστες σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας, μελανές και χρυσές. Και η πλέον χρυσή είναι βασικά κατάμαυρη, σαν τους Μαύρους Πάνθηρες και την υψωμένη γροθιά των Σμιθ και Κάρλος ενάντια στον ρατσισμό που βίωναν στη χώρα τους -την χώρα της ελευθερίας, για να μην ξεχνιόμαστε με τα δεσμά μας.
Περίπατος σε σημαντικές σελίδες και κεφάλαια της ιστορίας, όπως η άνοδος του φασισμού, οι ναζιστικές αποχρώσεις στην αναβίωση του εθίμου της ολυμπιακής φλόγας (και η προσπάθεια των ημι-παράνομων κομμουνιστών να την σαμποτάρουν), ο ρατσισμός, οι διαχρονικές διακρίσεις κατά των γυναικών, η άνοδος του σοσιαλιστικού μπλοκ, ο αγώνας της Παλαιστίνης για ελεθυερία, και ένα σύντομο μάθημα για το πώς το χρήμα κυβερνά τον κόσμο, σκοτώνοντας κάθε ρομαντική ιδέα, αλλά χρησιμοποιώντας τα κουφάρια τους ως καμουφλάζ, όπως το Ηρακλής τη λεοντή.
Είναι όμως και μια θαυμάσια αφορμή -θαυμάσια, που θα έλεγε και ο Μανόλο Μαυρομάτης στην ΕΡΤ του βαθέος ΠΑΣΟΚ κι ας ήταν ευρωβουλευτής με τη ΝΔ- να εντρυφήσει κανείς σε σημαντικά επεισόδια του «ψυχρού πολέμου», αλλά και σε πιο σοβαρούς προβληματισμούς.

Ήταν λάθος - παρέκκλιση η εγκατάλειψη των Σπαρτακιάδων, εργατικών Ολυμπιάδων κτλ, που έσβησαν ως θεσμός στη Βαρκελώνη του Μονταλμπάν (που έχασε το χρίσμα της διεξαγωγής από το Βερολίνο του Χίτλερ) λίγες μέρες πριν από το πραξικόπημα του Φράνκο;
Ήταν η συμμετοχή των Σοβιετικών στους Ολυμπιακούς Αγώνες κατά τα μεταπολεμικά χρόνια στροφή ενσωμάτωσης και μια αποτύπωση της ειρηνικής συνύπαρξης στο «αθλητικό εποικοδόμημα»; Ή μήπως ήταν μια μορφή ταξικής πάλης με άλλα μέσα, για να φανεί η σοσιαλιστική υπεροχή σε αξίες-ιδανικά και στον πίνακα των μεταλλίων;
Το 1988 στη Σεούλ, όπου απείχε η τίμια Κούβα και η ΛΔ Κορέας, γιατί δεν την άφησαν να γίνει συνδιοργανώτρια σε κάποια αθλήματα, τεκμήριο αυτής της ανωτερότητας δεν ήταν μόνο η άνετη πρωτιά των Σοβιετικών, η υπεροχή της ΕΣΣΔ έναντι των ΗΠΑ και της σωστής πλευράς της Γερμανίας (και της ιστορίας, που οσονούπω τελείωνε) έναντι της ΟΔΓ. Ήταν και η δεύτερη θέση της ΓΛΔ που είχε περισσότερα μετάλλια από τους Αμερικάνους!

Αλλά ό,τι λάμπει (Νικολάου) δεν είναι χρυσός και ο χρυσός δε φέρνει πάντα την ευτυχία, όπως θα μας βεβαίωνε ο Μίδας, ή την κοινωνία του μέλλοντος.

Και από πότε πάνε μαζί ιδανικά και μετάλλια-νίκες; θα ρωτήσει κανείς.
Από τότε που οι γοργόνες βγαίνουν στη στεριά και ρωτάνε με αγωνία ναυτικούς και ταξικά ναυάγια αν ζει το κόκκινο φάντασμα που πλανάται πάνω από τη γηραιά ήπειρο και τον γέρικο σάπιο κόσμο της εκμετάλλευσης. Και τουλάχιστον από όταν οι ηττημένοι εισπράττουν απ’ την εξέδρα τους βροχή δεκάρικα, μετά το Ανεμολόγιο της Αλλαγής, βλέποντας τους νικητές να μη γράφουν απλά την ιστορία, αλλά να διακηρύσσουν πανηγυρικά το τέλος της.

Το είχε πει προφητικά και ο Άρης άλλωστε (Β όπως Βελουχιώτης) και το μεταφέρω από μνήμης: αν νικήσουμε κανείς δε θα θυμάται τίποτα από τις δικές μας σκληρότητες, αλλά αν χάσουμε κανείς δε θα μας το συγχωρήσει.

Σε ένα αγνό, παρθένο αναρχίζον φαντασιακό, που μικρή σχέση έχει με τον πραγματικό κόσμο, ήρωες είναι μόνο οι χαμένοι, που έπεσαν ηρωικά σε άνιση μάχη, απέναντι σε θεούς και δαίμονες. Όσοι νικάνε, γίνονται εξουσία και διαφθείρονται, οπότε χάνουν την αθανασία και μια θέση στο εικονοστάσι των πραγματικών ηρώων.

(Ανοίγει -αριστερή- παρένθεση. Μια άλλη αναρχίζουσα οπτική λέει πως η ρίζα του κακού δεν είναι μόνο ο επαγγελματικός αθλητισμός και ο πρωταθλητισμός που νοθεύουν τη χαρά της άθλησης με το δηλητήριο της σκοπιμότητας και της νίκης με κάθε τρόπο, αλλά ο ίδιος ο αθλητισμός, που βάζει καλούπια στην ελεύθερη κίνηση και τον αυθορμητισμό του παιδιού, στην άναρχη χαρά (που ή θα είναι άναρχη ή δε θα είναι χαρά) του παιχνιδιού και γίνεται ένα φτηνό υποκατάστατο με κανόνες και περιορισμούς, νόμους και άρχοντες -διαιτητές.

Εμένα πάλι όλα αυτά μου μυρίζουν Μπερνστάιν και το σύνθημα «ο τελικός σκοπός δεν είναι τίποτα, η κίνηση είναι το παν». Θεωρώ εξαιρετικά πληκτική και ανούσια μια άσκοπη κίνηση χωρίς στόχους και κανόνες. Και πιστεύω -στην υπερβολή του- πως όλα τα παραπάνω είναι μια πρωτότυπη-εναλλακτική διαδρομή για να βρει κανείς τις διαφορές μεταξύ κομμουνισμού κι αναρχίας. Αναρωτιέμαι, ωστόσο, τι μορφή θα λάβουν στην κοινωνία του μέλλοντος ο αθλητικός ανταγωνισμός και διάφορες διοργανώσεις. Και προβληματίζομαι αν οι αθλητικοί αγώνες στον σοσιαλισμό θα έχουν τον ίδιο πρωτεύοντα ρόλο για τους διαιτητές ή αν αυτός θα τείνει να απονεκρώνεται, σαν το κράτος, και οι παίκτες θα αναλάβουν σταδιακά να διευθύνουν και να λύνουν τις διαφωνίες που προκύπτουν στον αγώνα.

Κλείνει η σοσιαλιστική παρένθεση).

Κάποτε ο Καμί έγραψε πως όλα όσα ξέρει από ηθική, του τα έμαθε το ποδόσφαιρο. Μια πιο σφαιρική τοποθέτηση μπορεί να έλεγε πως το ποδόσφαιρο -και ο αθλητισμός εν γένει- είναι καθρέφτης της κοινωνίας και μπορεί να μας δείξει όσα ξέρουμε για την ηθική -και συνεπώς για την ανηθικότητα- αυτής της κοινωνίας. Σε κάθε περίπτωση, ο αθλητισμός είναι όντως μια πολύ καλή εισαγωγή για αρχάριους στη διαλεκτική σκοπού και μέσου.

Ο σκοπός δεν αγιάζει μακιαβελικά τα μέσα, δε νομιμοποιεί την αδικία και τα ύπουλα μέσα. Κανείς δεν πρέπει να χαίρεται μια νίκη που έρχεται με σικέ αγώνες, πουλημένους διαιτητές και κακό θέαμα. Αυτοσκοπός δεν είναι η νίκη αλλά η χαρά του παιχνιδιού -που σαφώς περιλαμβάνει και τη χαρά της νίκης, την ανταμοιβή των κόπων μας, αλλά όχι με οποιοδήποτε μέσο.
Hasta la victoria siempre...

Ο στόχος της νίκης δεν καθορίζει ευθέως τα μέσα -και αντιστρόφως. Αλλιώς μέσο και σκοπός θα ταυτίζονταν, δε θα υπήρχε διάκριση μεταξύ τους. Ο δρόμος προς τη νίκη δεν είναι πάντα στρωμένος με ροδοπέταλα και ευ αγωνίζεσθαι. Και κάποιος-οι πρέπει να βγάζουν τη βρώμικη δουλειά, όσο υπάρχει -αντικειμενικά- τέτοιος καταμερισμός εργασίας, στο γήπεδο και στη ζωή. Δε σημαίνει πχ πως δε θα υπάρχουν τερματοφύλακες και χειρώνακτες, επειδή όλοι θέλουν να παίζουν μπροστά, φουλ επίθεση.

Αν θες να παίξεις με αξιώσεις, χρειάζεται καλή προπόνηση, πειθαρχία, οργάνωση, ενίοτε και τακτική (υποχώρηση, αιφνίδιες αντεπιθέσεις, ακόμα και κατενάτσιο). Αν ψάχνει κανείς ένα πολιτικό αντίστοιχο του «κατενάτσιο», δύσκολα θα δει καλύτερο παράδειγμα από το Τείχος του Βερολίνου, που παρά τη σχετική αστική υστερία, είχε αμυντικούς σκοπούς, στη βάση ενός αρνητικού συσχετισμού δύναμης και μιας πίεσης που δεν ήταν εφικτό να αποκρουστεί διαφορετικά.

Το βασικό ερώτημα, όμως, είναι άλλο.
Μπορούμε να νικήσουμε σε οποιονδήποτε στίβο (πολιτικό ή αθλητικό) τον ταξικό εχθρό με το σφυροδρέπανο στο χέρι; Μπορούμε να πετύχουμε άμεσα μεγαλύτερη παραγωγικότητα -απελευθερώνοντας παραγωγικές δυνάμεις από τα δεσμά της ιδιωτικής ιδιοκτησίας- από τους εντατικούς, εξοντωτικούς ρυθμούς ανάπτυξης των μονοπωλίων που ξεζουμίζουν εκατομμύρια εργαζόμενους σε όλη τη γη; Μπορείς να νικήσεις με απλή προπόνηση επαγγελματίες υπεραθλητές, που χρησιμοποιούν κάθε μέσο για να πετύχουν τη διάκριση; Ή μήπως πρέπει να σταματήσουμε να προσπαθούμε να ξεπεράσουμε τον εθχρό, να τον νικήσουμε στο δικό του γήπεδο με τα δικά του όπλα, και να πορευτούμε σε τελείως διαφορετική κατεύθυνση;

Η πραγματική ζωή είναι κριτήριο για κάθε θεωρία, αλλά δε δίνει πάντα καθαρές απαντήσεις. Στο πεδίο της πράξης του εικοστού αιώνα, ο σοσιαλισμός που γνωρίσαμε κινήθηκε παράλληλα σε διάφορα επίπεδα. Επέλεξε για μια σειρά λόγους, ουσίας και συμβολισμού, να πάρει μέρος στην κούρσα του πρωταθλητισμού. Είναι δεδομένο ότι έδειξε μέρος της δύναμής του αλλά δεν απέφυγε τις αρνητικές πτυχές του πρωταθλητισμού, όπως η πίεση σε κάποιους αθλητές και τα αναβολικά. Αλλά όποιος πιστεύει ότι αυτό ήταν ένα παιχνίδι που έπαιξε μόνο η ΓΛΔ πχ -νιώθοντας την ανάγκη να αποκρούσει και σε αυτό το επίπεδο την πίεση που δεχόταν και να δείξει την υπεροχή της- μάλλον καταπίνει πρόθυμα και αμάσητη την αστική προπαγάνδα. Ενώ παράλληλα αγνοεί ότι η βάση για τις επιτυχίες και τα μετάλλια των σοσιαλιστικών χωρών δεν ήταν πως έπιασαν το «τρένο της ΕΤΕ» στα αναβολικά (επιλέγοντας να εστιάσουν σε συγκεκριμένους τομείς), αλλά οι αξεπέραστες αθλητικές υποδομές τους, για να ανακαλύπτουν και να αξιοποιούν κάθε ανθρώπινο ταλέντο και κλίση, αναπτύσσοντας ουσιαστικά τον μαζικό λαϊκό αθλητισμό. Κι αυτό είναι ένα σπουδαίο, ανεξίτηλο επίτευγμα, που δεν μπορεί να το μειώσουν πχ οι εξυπνάδες του Πανούτσου, ότι εκεί όλοι αθλούνταν γιατί δεν είχαν δυνατότητες κοινωνικής ανέλιξης, συνεπώς βαριόντουσαν και δεν ήξεραν πώς/πού να διοχετεύσουν την ενέργειά τους.

Τα ίδια ισχύουν σε γενικές γραμμές για την περίπτωση της Κούβας που εξακολουθεί να παράγει τους δικούς της πρωταθλητές και επιπλέον εξάγει κάποιους, που ονειρεύονται το χρήμα και το αναζητούν στο εξωτερικό, αυτομολώντας στο αντίπαλο στρατόπεδο. Αλλά το βασικό είναι έβγαζε και βγάζει αθλητές που ήξεραν την αξία των ηθικών κινήτρων, όπως ο μυθικός Στίβενσον, που τον πολιορκούσε ο πειρασμός της επαγγελματικής πυγμαχίας και των χρημάτων, αλλά δε θα αντάλλασσε με τίποτα την αγάπη του λαού του, ούτε για τα κέρδη όλου του κόσμου.

Κι αυτό πια, για να παραφράσουμε τον Κάστρο, δεν είναι να έχεις απλώς το κεφάλι σου στο στόμα του λύκου και να του λες να πάει να γαμηθεί. Αλλά να περιφρονείς και τα χρυσά του δόντια, που αυτός νομίζει ότι είναι ικανά να αλέσουν όλες τις συνειδήσεις. Όμως δεν είναι/είμαστε όλοι για τα δόντια τους...

Όσο για τη Σοβιετική Ένωση, παρά τη στροφή που την έβγαλε στο περιθώριο της ιστορίας, έδωσε διάφορα δείγματα όχι μόνο της δικής της υπεροχής, αλλά για την υπεροχή των αρχών της έναντι της όποιας νίκης - διάκρισης. Όσο και αν ψάξει κανείς, δε νομίζω να μπορεί να βρει αντίστοιχα παραδείγματα στον «δυτικό κόσμο» με την απόφαση των Σοβιετικών να μην παίξουν το ’73 στη Χιλή του Πινοτσέτ (χάνοντας το εισιτήριο για την τελική φάση του Μουντιάλ της ΟΔΓ). Ή την απόφαση της σοβιετικής ομάδας μπάσκετ να μηδενιστεί στην ίδια χώρα, στο Μουντομπάσκετ του ’59 και να χάσει ένα σίγουρο χρυσό μετάλλιο, όταν διάλεξε να μην παίξει εναντίον της Ταϊβάν-Φορμόζα (και μάλιστα σε μια εποχή που μάλλον διαφαινόταν το σινο-σοβιετικό σχίσμα). Τελικά τερμάτισε στην έκτη θέση, αλλά στην ΕΣΣΔ κυκλοφόρησε μια σειρά γραμματόσημα με το σύνθημα «ηθικοί νικητές του 3ου Μουντομπάσκετ».

Γιατί είναι πάντα καλύτερο να βρίσκεσαι στη σωστή πλευρά της ιστορίας, παρά στην υψηλότερη θέση του βάθρου.
Hasta la revolucion siempre...

Τι να μας πει και ο Μπάνε (που δυστυχώς την είδε λάιφ-κόουτς) με τη δική του «Δύναμη της ήττας». Αλλά αυτά στο δεύτερο μέρος, αν και εφόσον...

Και αν όλα αυτά χρειάζονται οπωσδήποτε κάποιο άλλοθι σύνδεσης με την επικαιρότητα, θα πάρω τη σημερινή παγκόσμια ημέρα του ραδιοφώνου, τη βοήθεια του κοινού και την αυθόρμητη εξομολόγηση του παλιού συμπαρουσιαστή του «Σπορ και Σκορ στον 904».
Ράδιο-ράδιο αγάπη μου...

Μετά από αυτήν την εκτενή εισαγωγή, πάμε στην ανάπαυλα, με την ελπίδα να υπάρξει χρόνος για δεύτερο ημίχρονο, με συγκεκριμένες προτάσεις - κριτικές και συνειρμούς από κάποια αθλητικά βιβλία που έπεσαν στα χέρια της κε του μπλοκ τις τελευταίες βδομάδες.

Ο Τσε Γκεβάρα ενάντια στο Φιντέλ, τους Σοβιετικούς και άλλες ιστορίες…

Δημοσιεύτηκε στην Κατιούσα

Η συνταγή είναι παλιά και δοκιμασμένη, από τον “τσελεμεντέ του μικροαστού”.

Άλλο οι κομμουνιστές κι άλλο το κόμμα τους, η εξουσία τους, ο ένοπλος στρατός τους. Οι πρώτοι μεγαλουργούν, τους θαυμάζουμε και τους οικειοποιούμαστε σαν ηρωικές εμβληματικές μορφές. Τα δεύτερα σφάζουν, καταπιέζουν, προδίδουν τους πρώτους, τους τρώνε όπως ο Κρόνος τα παιδιά του. Πιο κλισέ κι από μπλουζάκι με τον Τσε, κονκάρδα με τον Τσε, μποξεράκι με τον Τσε και όλα τα συμπαρομαρτούντα της εμπορευματοποίησης.

Σιγά μη γλίτωνε ο Ερνέστο Γκεβάρα από αυτήν τη μόδα. Γιατί έφυγε λοιπόν ο Τσε από την Κούβα; Μήπως ήρθε σε ρήξη με το Φιντέλ; Μήπως είχε βαρεθεί να σαπίζει στα γραφεία και τα οφίτσια, για να μη βουλιάξει στη ρουτίνα και γίνει ένα γραφειοκράτης; Μήπως έβλεπε τα χρόνια να περνούν και το στόχο να απομακρύνεται, σαν το βάθος του ορίζοντα όσο τον πλησιάζεις;

Η αλήθεια είναι κάπως διαφορετική και σίγουρα πιο σύνθετη. Οι Κουβανοί όφειλαν να μείνουν στη χώρα τους για να ολοκληρώσουν την επανάστασή τους, το χτίσιμο της νέας κοινωνίας. Ο Τσε ήταν Αργεντίνος και δεν είχε τέτοια δέσμευση. Φεύγοντας από την Κούβα, για να συνεχίσει το αντάρτικο σε άλλες χώρες, της πρόσφερε την καλύτερη υπηρεσία που μπορούσε, ως προέκταση του δικού της αγώνα, και έτσι αντιλαμβανόταν το επαναστατικό του καθήκον.

Είχε ποτέ συγκρούσεις ή διαφορετικές αντιλήψεις με τον Κάστρο; Στρατηγικές διαφωνίες, σίγουρα όχι. Αυτή η ομοψυχία ήταν εξάλλου το θεμέλιο της φιλίας τους, αλλά κυρίως της διαρκούς πορείας της επανάστασης σε πιο ριζοσπαστικά μονοπάτια, με σοσιαλιστικό χαρακτήρα. Ο Τσε και ο Φιντέλ εξάλλου δε γεννήθηκαν κομμουνιστές. Διαμορφώθηκαν και συνάντησαν στην πορεία το μαρξισμό-λενινισμό, ως φυσική συνέπεια της δικής τους αγωνιστικής συνέπειας.

Αυτό δεν αποκλείει να είχαν διαφορετική αντίληψη για επιμέρους ζητήματα. Συνήθως αναφέρεται ως τέτοιο η στάση τους απέναντι στους Σοβιετικούς, οι εμπορικές σχέσεις και η συνεργασία με την ΕΣΣΔ. Είναι γνωστό πάντως πως αμφότεροι είχαν απογοητευτεί με τη στάση του Χρουτσόφ και την υπαναχώρησή του κατά την “κρίση των πυραύλων” που τους άφησε εκτεθειμένους. Ο Φιντέλ ήταν όμως υποχρεωμένος να αντιμετωπίσει τα πράγματα από τη θέση του ως ηγέτης μιας χώρας, να εξασφαλίσει στρατηγικούς συμμάχους κι επέλεξε συνειδητά να είναι στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο και στο πλευρό των Σοβιετικών, ακόμα και στα χρόνια της Περεστρόικα. Ο Τσε αντιθέτως είχε μεγαλύτερο περιθώριο κι ελευθερία κριτικής και κινήσεων -θα επιστρέψουμε σε αυτό παρακάτω.

Πώς προκύπτει όμως η ρήξη στη σχέση των δύο ανδρών; Με ποιο κριτήριο διαχωρίζουμε τον ένα από τον άλλον; Ο Τσε έπρεπε να κρυφτεί και να αναχωρήσει μυστικά από τη χώρα, χωρίς επίσημες τελετές αποχαιρετισμού, για λόγους συνωμοτικότητας. Ο Φιντέλ δεν τον άφησε να φύγει σε μια αποστολή αυτοκτονίας χωρίς γυρισμό, αλλά βρισκόταν σε συνεχή επαφή μαζί του, του έδωσε εκλεκτούς συντρόφους και κάθε πιθανή βοήθεια, πιστεύοντας στον αγώνα του και τη δυνατότητα να νικήσει. Και όταν ήρθε το τέλος, έκλαψε ειλικρινά για την απώλειά του και τον ανέφερε ως παράδειγμα: αν με ρωτούν πώς θέλουμε να μεγαλώσουν τα παιδιά μας, θα έλεγα πως θέλουμε να γίνουν σαν τον Τσε.

Όσοι προσπαθούν να διαχωρίσουν το ηγετικό δίδυμο της κουβανικής επανάστασης -όπου έχει θέση βέβαια και ο Ραούλ και ο Σιενφουέγος και όλος ο κουβανικός λαός- ματαιοπονούν. Πλασάρουν την εικόνα του επαναστάτη που παράτησε τα αξιώματα, ενάντια στον Κάστρο που έμεινε πίσω, γαντζωμένος τάχα στην εξουσία. Στην πραγματικότητα μισούσαν το Φιντέλ και την κουβανική επανάσταση γιατί νίκησε, και τυλίγουν τον Τσε με το “φωτοστέφανο” που βάζουν στους νεκρούς κομμουνιστές, για να θάψουν τους ζωντανούς.

Ποια ήταν όμως η στάση του Τσε απέναντι στους Σοβιετικούς; Τι σημασία είχε ο λόγος του στο Αλγέρι; Ο Τσε έκανε καταρχάς συντροφική κριτική στο “σοβιετικό μοντέλο” εννοώντας βασικά την τότε κυρίαρχη γραμμή της και τη στροφή στα κριτήρια της οικονομίας της αγοράς. Άσκησε κριτική στην προτεραιότητα που δινόταν στα υλικά κίνητρα θεωρώντας τα μοχλό που οδηγεί στον καπιταλισμό και προκρίνοντας στη θέση τους τη χρήση ηθικών κινήτρων που προωθούν τη διαμόρφωση μιας άλλης προσωπικότητας με κομμουνιστικά στοιχεία. Είναι η κριτική ενός κομμουνιστή που δε βάζει απέναντι τη Σοβιετική Ένωση αλλά σημειώνει σχεδόν “προφητικά” εκείνους τους παράγοντες που δυναμιτίζουν τα θεμέλια της σοσιαλιστικής οικονομίας. Είναι, με άλλα λόγια, ακριβώς το είδος της κριτικής που έπρεπε να γίνει αλλά έλειπε σε μια κρίσιμη καμπή για το κομμουνιστικό κίνημα διεθνώς, όταν ακόμα και μια καλοπροαίρετη επισήμανση μπορούσε να θεωρηθεί ως διαφοροποίηση που δίνει πάτημα στο ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο.

Οι διαφορές δεν εξαντλούνταν στο “μοντέλο” σοσιαλιστικής οικοδόμησης αλλά αφορούσαν και την επαναστατική στρατηγική-τακτική και σε άλλες χώρες. Όση κριτική κι αν ασκηθεί πχ στη λογική του “φοκισμού”, των πολλών ένοπλων εστιών που θα προωθήσουν τον πολιτικό αγώνα και δεν έρχονται ως επιστέγασμά του, είναι σίγουρα άλλης τάξης από αυτή που μπορεί να γίνει στην πολιτική του ειρηνικού περάσματος και τις αυταπάτες που καλλιέργησε.

Σε κάθε περίπτωση μιλάμε για την κριτική και τα “λάθη” ενός κομμουνιστή που ήταν ενάντια σε όσα αδυνάτιζαν το σοσιαλισμό, τη Σοβιετική Ένωση και το κομμουνιστικό κίνημα και όχι ενάντια στους κομμουνιστές και τις σοσιαλιστικές χώρες. Κι αυτό δεν μπορεί να αλλοιωθεί και να αλλάξει, είτε αρέσει σε κάποιους είτε όχι.

Ο χαρακτήρας της επανάστασης

Όπως και στους ανθρώπους, ο χαρακτήρας της επανάστασης δεν έχει σχέση με την εμφάνιση (που είναι ίσως το πρώτο που τραβάει τις εξεγερμένες μάζες, όχι όμως κι αυτό που θα τις κρατήσει σε μια ερωτική-διαλεκτική σχέση με την πρωτοπορία) και τον τρόπο εκδήλωσής της. Σημασία επίσης έχει το βάθος της, η ουσία, η ικανότητά της να εξελίσσεται και να ανανεώνεται, κι όχι οι εντυπώσεις, οι επεισοδιακές εξελίξεις και τα ταρατατζούμ στην αρχή της, στο μήνα του μέλιτος ή τις δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον εσωτερικό μας κόσμο.

Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κουβανική επανάσταση, που έδιωξε τη δικτατορία του Μπατίστα, χωρίς να διακηρύσσει, ούτε καν να φαντάζεται στην πραγματικότητα, το σοσιαλιστικό της περιεχόμενο που προέκυψε στην πορεία από τα ίδια τα πράγματα και τη δυναμική τους. Αλλιώς, οι ΗΠΑ θα είχαν επέμβει εξ αρχής, όπως επιχείρησαν να κάνουν το 61' στον κόλπο των Χοίρων (που επέσπευσε τη μετεξέλιξη της επανάστασης) κι όπως έκαναν σε διάφορες περιπτώσεις στον πλανήτη, χωρίς να ενδιαφέρονται για προσχήματα. Όπως λέει τρολάροντας ένας φίλος, συνοψίζοντας το λόγο του Κάστρο, όπου διακηρυσσόταν ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας της επανάστασης:
-Θυμάστε αυτό που κάναμε δυο χρόνια πριν; Ε, ήταν σοσιαλιστική επανάσταση τελικά -και αρχικά δηλαδή, αλλά δεν το ξέραμε.
Αλλά δεν είναι η Κούβα το θέμα μας...

Ο χαρακτήρας μιας επανάστασης θα ήταν άστατος και αντιφατικός, αν παίρναμε ως σημείο αναφοράς τις αντικρουόμενες ερμηνείες κι αναλύσεις για το ποιόν του. Καθορίζεται αντικειμενικά κι ανεξάρτητα από τη θέληση αυτών που συμμετέχουν -αλλιώς πχ θα μπορούσε να σταθεί η αφελής αναρχική εκτίμηση πως η αταξική κοινωνία θα μπορούσε να προκύψει οποτεδήποτε στην ιστορία, σε οποιοδήποτε στάδιο της ανθρώπινης εξέλιξης, αρκεί να το είχαν συνειδητοποιήσει οι πρόγονοί μας, να το επιδίωκαν και να το εφάρμοζαν στην πράξη. Η επανάσταση όμως έχει άμεση σύνδεση με τις κοινωνικές τάξεις που την πραγματοποιούν και μπορούν να καθορίσουν τη δυναμική της.

Οι επαναστάσεις του 19ου αιώνα είχαν σαφώς αστικό χαρακτήρα, με πρωτοπόρα κοινωνική τάξη την αστική, που εξέφραζε το πνεύμα των καιρών. Έφεραν όμως στο ιστορικό προσκήνιο ως οργανωμένο μαζικό παράγοντα με δική του βούληση το προλεταριάτο, και το τσάκισμά του ήταν βασική προϋπόθεση, από τη σκοπιά των αστών, για να μη ξεφύγουν τα πράγματα από τα ελεγχόμενα πλαίσια σε επικίνδυνες για την ταξική εξουσία ατραπούς. Οι εργατικές μάζες έπαιζαν το ρόλο σκηνικού ή ενός βοηθητικού κομπάρσου για τις επιδιώξεις της τρίτης τάξης, και μόλις τον επιτελούσαν, καταστέλλονταν αγρίως, για να μην αποκτήσουν πρωταγωνιστικές βλέψεις, επειδή τους έδωσαν ένα ρολάκι και πήραν τα μυαλά τους αέρα. Σηκώθηκαν τα πόδια κι η ουρά -της αστικής τάξης- να χτυπήσουν το κεφάλι (που κατέληγε συχνά στη γκιλοτίνα στην περίοδο της επαναστατικής τρομοκρατίας) και το κεφάλαιο.

Αυτή ήταν η αντίφαση κι ο βασικός περιορισμός που καθόριζε την επαναστατική συνέπεια της αστικής τάξης. Κι αυτό υπαγόρευε στους μπολσεβίκους να μιλάνε για τη δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς, ως σύνθημα και φόρμουλα εκδήλωσης της επικείμενης αστικής επανάστασης, χωρίς να τρέφουν την παραμικρή εμπιστοσύνη στην αστική τάξη -που στη Ρωσία παρέμενε ευλαβικά προσκολλημενη στον τσάρο- για την επιτυχία στοιχειωδών αστικοδημοκρατικών καθηκόντων. Αλλά οι κινητήριες δυνάμεις της επανάστασης, δηλ το προλεταριάτο και η αγροτιά, καθορίζουν και τη δυναμική της, επηρεάζοντας το χαρακτήρα της. Ήταν δηλαδή μια εγγύηση πως η προσωρινή κυβέρνηση που θα προέκυπτε δε θα περιόριζε τις βλέψεις της σε αστικό έδαφος.

Είναι ζήτημα αν η πλούσια σε γεγονότα, εξελίξεις κι αντιφάσεις πραγματικότητα της επαναστατικής κι επαναστατημένης Ρωσίας μπορεί να χωρέσει σε κάποια έτοιμα σχήματα. Υπάρχει η ερμηνεία της βαθμιαίας στρατηγικής, πολιτικής ωρίμανσης των μπλσεβίκων, που σύντομα εγκατέλειψαν κάποιες προβληματικές πτυχές της προηγούμενης φόρμουλας της δημοκρατικής δικτατορίας και στράφηκαν στη σοσιαλιστική επανάσταση, με τις θέσεις του Απρίλη.

Υπάρχει η... σταδιακή αντίληψη πως η επανάσταση του Φλεβάρη του 17', που γκρέμισε τον τσάρο, υλοποίησε τα βασικά αστικοδημοκρατικά καθήκοντα που έμπαιναν στην ημερήσια διάταξη, οδηγώντας ταχύτατα στην ωρίμανση των συνθηκών για το πέρασμα στο επόμενο επαναστατικό στάδιο.

Καθώς επίσης και το τροτσκιστικό σχήμα της διαρκούς επανάστασης και της γρήγορης μετεξέλιξης της αστικοδημοκρατικής φάσης της σε σοσιαλιστική, αφού δε χωρίζονται με σινικά τείχη αλλά κατά μία έννοια αλληλοπροϋποτίθενται (τα καθήκοντα της α/δ επανάστασης δεν μπορούν να υλοποιηθούν πλήρως, παρά μόνο στην επόμενη, σοσιαλιστική φάση). Ένα σχήμα που προέβλεπε και μετατροπή της εθνικής επανάστασης σε παγκόσμια, αλλά... την πρόδωσε η σταλινική γραφειοκρατία και βασικά η... σταλινική πραγματικότητα, αφού το επαναστατικό κύμα ηττήθηκε στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Ιταλία, Ουγγαρία). Χώρια ότι ο Τρότσκι θυμήθηκε πολύ αργότερα αυτό το σχήμα και την υπεράσπισή του, στα χρόνια της εσωκομματικής διαπάλης μετά το θάνατο του Λένιν, κι όχι κατά τη διάρκεια της κρίσιμης περιόδου, σαν να ήταν οδηγός για δράση.

Συναντάμε επίσης συχνά την άποψη πως η Οχτωβριανή ήταν η τελευταία αστική επανάσταση στην Ευρώπη, που έφερε σε πέρας καθήκοντα α/δ χαρακτήρα, που δεν μπορούσαν να επιλυθούν αλλιώς. Κάτι που θυμίζει από την ανάποδη ίσως το επιχείρημα πως η Ελλάδα είναι η τελευταία Σοβιετία της Ευρώπης -αν και η αυθεντική Σοβιετία δεν υπήρξε ποτέ σοσιαλιστική, τελικά. Και το ωραίο (;) της υπόθεσης είναι πως μπορεί να τα ακούσεις πολλές φορές από τα ίδια ακριβώς στόματα, όπως και το εξής δίπολο: Η ΕΣΣΔ αντικατέστησε εν μέρει τον καπιταλισμό, που δε γνώρισε ποτέ η Ρωσία, σαν αστική επανάσταση. Αλλά παρέμεινε αυταρχική κι αντιδημοκρατική, ακριβώς γιατί παρέκαμψε το καπιταλιστικό στάδιο της εξέλιξης, την αστική δημοκρατία, που θα εκπαίδευε διαφορετικά τις μάζες, κοκ. Σαν το σχήμα για τη μετασταλινική ΕΣΣΔ, όπου είχε ήδη παλινορθωθεί ο καπιταλισμός, σε αντίθεση με τη σημερινή Ρωσία, που δεν μπορούμε να απαντήσουμε θετικά αν είναι καπιταλιστική ή κάποιο υβρίδιο -και μη χειρότερα.

Μην ξεχάσουμε επίσης τη σύγχρονη μεταβατική ανάγνωση από το πρίσμα -και συγκεκριμένες σκοπιμότητες- της σημερινής συγκυρίας, ότι ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας της επανάστασης δεν προέκυψε αυτόματα, αλλά αναδείχτηκε μέσα από μη σοσιαλιστικά, μεταβατικά αιτήματα για γη, ειρήνη, κοκ. Με άλλα λόγια ήταν ένα άθροισμα απλώς αστικών μεταρρυθμίσεων και του αγώνα για την ικανοποίησή τους.

Εν κατακλείδι.
Ο χαρακτήρας της Οχτωβριανής επανάστασης ήταν... σπαθί, τζιμάνι παιδί, σοσιαλιστικός, που καθορίστηκε συνειδητά από την επαναστατική πρωτοπορία των μπολσεβίκων και τον προσέγγισαν ψηλαφητά κι από την ίδια τους την πείρα ευρύτερες μάζες που συνδέθηκαν οργανικά με τον αγώνα των μπολσεβίκων.

Η στάση κάθε πολιτικής δύναμης απέναντι στο χαρακτήρα της ΕΣΣΔ και την ίδια την Οχτωβριανή Επανάσταση είναι κλειδί κι ασφαλές κριτήριο για το χαρακτήρα του συγκεκριμένου χώρου. Αλλά αυτή είναι μια διαφορετική ανάρτηση...

Πολ-Ποτ πουρί ΙΙ

Το επόμενο δελτίο Κομινφόρμ, με στιγμές από την επικαιρότητα της εβδομάδας, υπερκαλύφτηκε με κάποια κείμενα που γράφτηκαν για την Κατιούσα. Συνεπώς, δεν υπάρχει λόγος να ξαναγραφτούν, κι απλώς αναδημοσιεύονται εδώ, για να υπάρχουν στο αρχείο.

Η λύση για το χρέος είναι για το πέος

Πάγωμα συντάξεων ως το 2022, προαπαιτούμενα για το 2019, πλεονάσματα ως το 2060! Αν μη τι άλλο η δημοκρατία μας είναι μακράς πνοής κι εγγυάται μνημόνια και απολαύσεις διαρκείας.

Οι κυβερνώντες περιμένουν ένα τυράκι για το χρέος για να το πουλήσουν ως επιτυχία στους ιθαγενείς. Ο Τσίπρας υπόσχεται πως θα φορέσει γραβάτα, όταν πετύχει τη διευθέτησή του. Κι ο γιος του Καμμένου ανεβάζει στο προφίλ του γραβάτες με ανδρικά μόρια, που μας λεν συμβολικά πως «η λύση για το χρέος είναι για το…πέος». Σαν κι αυτό του επιδειξία με τα ράσα, που παρενοχλούσε σεξουαλικά ανυποψίαστες κοπέλες στα αστικά λεωφορεία του ΟΑΣΘ.

Αλλά κάποιοι αρνούνται να δουν την αλήθεια κατάματα. Πιστεύουν πως η κοπέλα που κατήγγειλε το ρασοφόρο επιδειξία, θέλει να πολεμήσει την ορθοδοξία. Ότι η λύση του χρέους έρχεται, όπως η ελπίδα πριν δυο χρόνια. Ότι ο πρωθυπουργός προσπαθεί, αλλά δεν τον αφήνουν οι δανειστές που είναι φίλοι μας. Ή ότι τους πολεμά η Ζωή Κωνσταντοπούλου, που «αντιστάθηκε» στους Γερμανούς στο Δίστομο. Αν και δυο χρόνια πριν, που είχε βρεθεί στην ίδια εκδήλωση ως Πρόεδρος της Βουλής, δεν είχε κανένα πρόβλημα με την κατάθεση στεφάνου απ’ το Γερμανό πρέσβη.

Το γλυκό δένει με λίγη θεωρία των δύο άκρων, με αριστερό πασπάλισμα απ’ την Εφημερίδα της Κυβέρνησης, που τσουβαλιάζει τους κομμουνιστές με τους φασίστες ως αντι Σημίτες κι αντιεβραίους που αρνούνται τα ολοκαύτωμα (!) κι αυτό γιατί προσβάλλουν τα εβραϊκά μνημεία, στηρίζοντας την παλαιστινιακή αντίσταση και στηλιτεύοντας τον Σιωνισμό και τον ιμπεριαλισμό του κράτους του Ισραήλ. Κι όλα αυτά, όλως τυχαίως, λίγες μέρες πριν τη προχθεσινή επίσκεψη Νετανιάχου στη Θεσσαλονίκη και τις μαζικές αντι-ιμπεριαλιστικές (ή αντισημιτικές στα μάτια του…προοδευτικού συντάκτη που κάνει τη βρώμικη δουλειά) διαδηλώσεις.

Κερασάκι στην τούρτα, η δικαστική δίωξη ενός μέλους της ΚΝΕ για διατάραξη της κοινωνικής ειρήνης, επειδή καλούσε τους μαθητές μα οργανώσουν συλλογικά τον αγώνα τους. Η νεαρή Κνίτισσα κατηγορείται με βάση την καταγγελία του διευθυντή του σχολείου κι ένα απαρχαιωμένο νομικό πλαίσιο της μετεμφυλιακής περιόδου.

Μπορεί η κυβέρνηση να κλείνει μνημονιακές συμφωνίες για λιτότητα ως το 2060, αλλά αυτό δεν εμποδίζει το αστικό κράτος και την «ανεξάρτητη δικαιοσύνη» να γυρίζει στην εποχή του 1960 με φόντο και προοπτική τον εργασιακό μεσαίωνα. Όπως είπε κι ο Τσακαλώτος στη Βουλή, άλλωστε, εκτός από τα μνημόνια που εφαρμόζει η κυβέρνηση, υπάρχει και το έργο της στα κοινωνικά δικαιώματα…

Πέντε μύθοι για το Μενίδι, τους Ρομά και τους Κομμουνιστές

-Οι κομμουνιστές αδιαφορούν για την εγκληματικότητα και τη ζωή των ντόπιων κι αποφεύγουν να σχολιάσουν το θέμα, για να μην τους πουν ρατσιστές.

Κι όμως, οι κομμουνιστές στο Μενίδι ήταν που έθεσαν αυτό ακριβώς το θέμα, της εγκληματικότητας, προς συζήτηση στο δημοτικό συμβούλιο, για να εισπράξουν την αδιαφορία και την άρνηση της δημοτικής αρχής. Η οποία σηκώνει τώρα το θέμα υποκριτικά, ψηφοθηρικά και -προπαντός- σε λανθασμένη βάση, στοχοποιώντας τους Ρομά, ενώ κάνει πλάτες στα φασισταριά της χρυσής αυγής, για να χύνουν ελεύθερα το ρατσιστικό τους δηλητήριο. Όχι μόνο ενάντια στους μετανάστες ή όσους έχουν άλλο χρώμα δέρματος, αλλά κι ενάντια στους εργάτες που αγωνίζονται, όποτε χρειαστεί, ως δύναμη κρούσης των αφεντικών.

–Το ΠΑΜΕ λουφάζει και δεν κάνει καμία κινητοποίηση, ενώ σε άλλη περίπτωση, θα είχε ξεσηκώσει τον κόσμο με πορείες, απεργίες, κτλ.

Το ταξικό κίνημα δραστηριοποιήθηκε από την πρώτη στιγμή και προχτές προχώρησε σε κινητοποίηση στο Μενίδι, στοχεύοντας στη ρίζα του προβλήματος και βάζοντάς το στη σωστή του διάσταση.
Τα κέρδη και η φτώχεια γεννάνε τη μαφία, όλοι στον αγώνα για άλλη κοινωνία.

-Αν οι κομμουνιστές ήταν στα πράγματα, θα έσπαγαν το απόστημα με βίαιες, σταλινικές μεθόδους, υποχρεωτικούς εκτοπισμούς πληθυσμών, κοκ.

Αν κάποιος θέλει να μάθει ποια ήταν η τύχη των Ρομά στη Σοβιετική Ένωση, δεν έχει παρά να διαβάσει σχετικά ένα άρθρο στον 902 και να κάνει τις συγκρίσεις, που είναι καταλυτικές σε κάθε τομέα της καθημερινότητας: υγεία, παιδεία, εργασία.

–Οι Ρομά ζουν με αυτόν τον τρόπο από άποψη και δεν είναι διατεθειμένοι να ενσωματωθούν ομαλά στο κοινωνικό σύνολο, ακολουθώντας κάποιους κανόνες.

Είναι η άθλια υποκρισία της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Να γκετοποιείς μια φυλή, να την αποκλείεις από τις ίσες ευκαιρίες στη μόρφωση, την εργασία, να υψώνει γύρω της διάφορα τείχη και περιορισμούς, κι ύστερα να αγανακτείς για την αντικοινωνική, εχθρική τους συμπεριφορά, να κάνεις αυθαίρετες γενικεύσεις, τσουβαλιάζοντας με ευκολία, όπως κάνουν οι φασίστες -αλλά να βγάζεις αφρούς, εάν σου λένε πως συμφωνείς μαζί τους.
Πόσο μάλλον, όταν υπάρχουν μαρτυρίες που επιβεβαιώνουν πως η κατάσταση δεν ήταν πάντα έτσι.

–Η εγκληματικότητα πηγαίνει χέρι-χέρι με τους Ρομά και την κουλτούρα τους.

Με το ίδιο σκεπτικό, μπορούμε να στοχοποιήσουμε διάφορες περιοχές και τοπικές κοινωνίες: από την Κρήτη, όπου οι μπαλωθιές πέφτουν για ψύλλου πήδημα, και υπάρχουν χωριά που έχουν συνδέσει το όνομά τους με τα ναρκωτικά, μέχρι τη Μάνη. Κι ύστερα να ψάξουμε και το γονίδιο της εγκληματικότητας και να το αποδώσουμε σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές κατηγορίες. Οτιδήποτε, αρκεί να βγει λάδι το σύστημα που επιστρατεύει ακόμα και το έγκλημα για να αυξήσει τα κέρδη του, και το αστικό κράτος που στην καλύτερη ανέχεται -αν δε διευθύνει- το οργανωμένο έγκλημα και το εμπόριο ναρκωτικών. Το σύστημα της εκμετάλλευσης, που εγκληματεί χρόνια τώρα ενάντια στις ζωές μας και χρησιμοποιεί τον ευτελισμό τους ως ασπίδα για τη διαιώνισή του, που χρησιμοποιεί το “διαίρει και βασίλευε” για να αποκρύψει την ταξική διαίρεση της κοινωνίας και την ασυμφιλίωτη πάλη που γεννιέται στους κόλπους της.

Για το θάνατο του Χέλμουτ Κολ

Οι φανατικοί της σειράς θα θυμούνται ένα επεισόδιο με το καμάκι του Βλάση από τους Απαράδεκτους και μια “βαθιά πολιτική συζήτηση” που κατέληξε στον Γκορμπατσόφ που “κάνει ό,τι θέλει η Αμερική”, το Γέλτσιν και τελικά τον Κολ… Κολ… -που άγεται και φέρεται από τους Αμερικανούς.

Πιο πρόσφατη είναι η σκηνή από την πανηγυρική τελευτή για τα 20χρονα από την πτώση του τείχους, με τους πρωταγωνιστές της εποχής να είναι τιμώμενα πρόσωπα, αλλά σε κακό χάλι. Ο πρεσβύτερος Μπους με μπαστούνι, ο Χέλμουτ Κολ σε καροτσάκι, ο Γέλτσιν, η Θάτσερ κι ο Μιτεράν είχαν ήδη πεθάνει…
Γκόρμπι ετοιμάσου, έρχεται η σειρά σου…

Ο Κολ ήταν ο μακροβιότερος Γερμανός Καγκελάριος που είδε στη θητεία του την επανένωση των δύο Γερμανιών, της καπιταλιστικής και της σοσιαλιστικής -για να μη μιλάμε με γεωγραφικούς όρους. Αν και στην πραγματικότητα, επρόκειτο για προσάρτηση κι όχι απλή επανένωση. Και με τις αντιθέσεις να οξύνονται, διευρύνοντας συνεχώς το κύμα της OST-algie (της νοσταλγίας για τη DDR), είναι ζήτημα πόσοι από αυτούς που πανηγύριζαν τότε, εξακολουθούσαν να βλέπουν θετικά τον Κολ, με τη στερνή τους γνώση.

Σίγουρα, αυτή που συνέχισε να τον βλέπει θετικά και συνέδεσε το όνομά της μαζί του, ήταν η ανατολικογερμανίδα Άνγκελα Μέρκελ, υπουργός στις κυβερνήσεις του από το 91′, που ουσιαστικά τον διαδέχτηκε στην ηγεσία των Χριστιανοδημοκρατών, μετά από μια σύντομη θητεία του Σόιμπλε που εξαναγκάστηκε σε παραίτηση μετά από ένα σκάνδαλο που αφορούσε τη χρηματοδότηση του κόμματος.

Δείξε μου το διάδοχό σου να σου πω ποιος είσαι, θα μπορούσε να πει κανείς. Άλλοι όμως -όπως ο Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς- αναγνωρίζουν στα θετικά του εκλιπόντα ότι έβαλε τα θεμέλια της Συνθήκης του Μάαστριχτ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μαζί με το Γάλλο σοσιαλιστή Μιτεράν. Κι αυτή η λεπτομέρεια είναι το κλειδί, για να ερμηνεύσουμε την ουσία.

Το περιβόητο “ευρωπαϊκό όραμα” μπορεί να έχει εσωτερικές αντιθέσεις κι ανταγωνιστικά συμφέροντα, αλλά έχει ενιαίο ταξικό πρόσημο ενάντια στους λαούς, χωρίς σοσιαλδημοκρατικές παραλλαγές, μέτωπα του Νότου με τους Γάλλους, κοκ. Όποιος το ξεχνάει αυτό και υμνεί την Ευρωπαϊκή Ένωση (με την ωδή της χαράς) αλλά χαλιέται με τους… Μερκελιστές, είναι σαν να προσπαθεί να κόψει στα δύο τον πολιτικό Κολ, κρατώντας μόνο τα “καλά” του. Κάτι που είναι προφανώς καθαρή ουτοπία…

-.-

Στα παραπάνω προσθέστε για την Κούβα

Αλληλεγγύη στην Κούβα, η απάντηση στην πρόκληση Τραμπ

Ανακοίνωση της Επαναστατικής Κυβέρνησης της Κούβας για τις εξαγγελίες Τραμπ

Η σκέψη του Τσε κι η Κούβα σήμερα

Τις προάλλες είχα αντιγράψει ένα απόσπασμα από έναν παλιό λόγο του Φιντέλ, σημειώνοντας πως δεν είχε άμεσες προεκτάσεις στη σημερινή συγκυρία.
Σήμερα η κε του μπλοκ αντιγράφει κι αναδημοσιεύει από την ίδια συλλογή ομιλιών και συνεντεύξεων (ο Φιντέλ Κάστρο μιλάει για τον Τσε, εκδόσεις Μαλλιάρη) ένα άλλο απόσπασμα που έχει όμως άμεσες προεκτάσεις στη σημερινή συγκυρία.

Είναι από μια συνέντευξη του Φιντέλ στο Νικαραγουανό Τόμας Μπόρχε, το (κάθε άλλο παρά) σωτήριο έτος 1992, αμέσως μετά την επικράτηση της αντεπανάστασης στην Ευρώπη και διεθνώς, όπου ο Κάστρο επιχειρεί να εξηγήσει γιατί είναι επίκαιρη η σκέψη του Τσε Γκεβάρα και με ποιον τρόπο συνδέεται με τις εξελίξεις στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο, βοηθώντας μας να τις ερμηνεύσουμε.
Τα σχόλιά του είναι πολύ εύστοχα κι αξίζει να διαβαστούν από τη σκοπιά της σημερινής συγκυρίας, και της κρίσιμης καμπής στην οποία βρίσκεται η επανάσταση στην Κούβα.

Ανέκαθεν εμείς οι Κουβανοί δίναμε ιδιαίτερη σημασία στον τρόπο σκέψης του Τσε. Εγώ ο ίδιος, μάλιστα, δεν έπαψα ποτέ να έχω έντονη στο μυαλό μου τη σκέψη του, από τότε που αρχίσαμε τη διαδικασία της αποκατάστασης, πολύ πριν εμφανιστούν όλα αυτά τα προβλήματα στους κόλπους του σοσιαλιστικού στρατοπέδου και πολύ πριν εμφανιστεί στον ορίζοντα η περεστρόικα. Θυμάμαι ότι σε μία επέτειο του θανάτου του Τσε -νομίζω πως ήταν η 20ή επέτειος- αναφέρθηκα εκτενώς στον Τσε και σε όλα αυτά τα θέματα.

Ο θαυμασμός και το αίσθημα συντροφικότητάς μου για τον Τσε έχουν αυξηθεί, βλέποντας όλα αυτά που συνέβησαν στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο, καθώς ήταν κατηγορηματικά αντίθετος με τη χρήση καπιταλιστικών μεθόδων στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Ένας από τους συντρόφους μας, ένας οικονομολόγος, συγκέντρωσε όλες τις ιδέες που είχε παρουσιάσει ο Τσε γύρω από το θέμα αυτό, στα γραπτά και τις ομιλίες του, τις συνέλεξε και τις ταξινόμησε. Η αξία τους είναι τεράστια, και πρέπει να γίνουν αντικείμενο μελέτης, γιατί πιστεύω ότι η χρήση αυτών των καπιταλιστικών μεθόδων και αντιλήψεων επέφερε την αποξένωση στους κόλπους των σοσιαλιστικών χωρών.

Με ρωτήσατε για πιο λόγο απέτυχε ο σοσιαλισμός στις χώρες αυτές.
Πιστεύω ότι ο Τσε ήταν προικισμένος με μία προφητική ματιά όταν, ήδη από τα πρώτα χρόνια της δεκαετία τους 1960, διέβλεψε όλα τα μειονεκτήματα και τις επιπτώσεις της μεθόδου οικοδόμησης του σοσιαλισμού που εφαρμοζόταν στην Ανατολική Ευρώπη.

Είχε πει ότι δεν υπήρχε λόγος να καταφύγουμε σε αυτές τις μεθόδους και σε αυτή την καπιταλιστική φιλοσοφία. Σε κάποια χρονική στιγμή, αρχίσαμε να χρησιμοποιούμε τον οικονομικό σχεδιασμό και τις μεθόδους διαχείρισης που είχαμε αντιγράψει από τη σοσιαλιστική εμπειρία της Ευρώπης. Οι αντιλήψεις αυτές είχαν αρχίσει να επικρατούν, εξαιτίας του τεράστιου γοήτρου που είχε η Σοβιετική Ένωση και άλλες σοσιαλιστικές χώρες στην Κούβα και εξαιτίας των ιδεολογικών σφαλμάτων που κάναμε τα πρώτα χρόνια της επανάστασης. Όλα αυτά καλλιέργησαν μια κουλτούρα ευνοϊκή για την εμφάνιση και εφαρμογή στην Κούβα των μεθόδων οικοδόμησης του σοσιαλισμού που εφαρμοζόταν στη Σοβιετική Ένωση και σε άλλες σοσιαλιστικές χώρες.

Ανέκαθεν ξεχώριζα τη Σοβιετική Ένωση από τις υπόλοιπες χώρες, επειδή εκεί, η οικοδόμηση του σοσιαλισμού δε γινόταν αποκλειστικά με βάση τις μεθόδους αυτές. Αναφέρομαι λοιπόν κυρίως στις μικρότερες χώρες του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, γιατί τα αναπτυξιακά προγράμματα στη Σοβιετική Ένωση ήταν πολύ δυναμικά και επειδή οι βασικές αποφάσεις που κατέστησαν δυνατή τη μεγάλη οικονομική ανάπτυξη της Σοβιετικής Ένωσης δε σχετίζονταν με την ικανότητα δημιουργίας εσόδων, με την καπιταλιστική έννοια, ή με κάποια άλλη παρεμφερή αντίληψη.

Αυτή ήταν η φιλοσοφία που εφαρμόστηκε στη χώρα μας. Ύστερα από 10 ή 11 χρόνια, και ενώ βρισκόμασταν σε αναμονή των αποτελεσμάτων της, συνέβησαν τόσο πολλές παραμορφώσεις και τόσο πολλές αποκλίσεις, ώστε έπρεπε να σταματήσω, να σκεφτώ και να έχω διαρκώς στο νου μου τον Τσε, τα προαισθήματά του και την απόρριψη εκ μέρους του αυτών των μεθόδων οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Έχω την αίσθηση ότι όλα όσα συνέβησαν στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο καθιστούν πιο επίκαιρη από ποτέ την οικονομική σκέψη του Τσε, σχετικά με την οικοδόμηση του σοσιαλισμού.

Με την έναρξη της διαδικασίας αποκατάστασης ενθάρρυνα την έκδοση αυτών των βιβλίων σχετικά με τον Τσε και την εξάπλωση της οικονομικής σκέψης του, όχι όμως για να χρησιμεύσουν ως εγχειρίδια, ή ως κάτι το αλάθητο, καθώς δεν πρέπει ποτέ να αντιμετωπίζεται μία σχολή πολιτικής σκέψης, ή η σκέψη οποιουδήποτε θεωρητικού ή πολιτικού ως κάτι το άκαμπτο, ως κάτι το δογματικό.

Υπήρξα εχθρός των δογμάτων σε όλη μου τη ζωή. Έχουμε το χρέος να αποτρέψουμε τη δογματοποίηση της σκέψης όλων των επιφανών πολιτικών και των πιο εξαιρετικών επαναστατών, καθώς κάθε σκέψη ανταποκρίνεται σε μία δεδομένη στιγμή, σε δεδομένες περιστάσεις στο δεδομένο σύνολο των διαθέσιμων πληροφοριών και στη δεδομένη εμπειρία. Κατά συνέπεια, η φόρμουλα που ο Λένιν θεωρούσε ως κατάλληλη για την αντιμετώπιση μιας ορισμένης κατάστασης, ίσως να μην είναι εφαρμόσιμη σε άλλες διαφορετικές περιστάσεις ή σε άλλους καιρούς.

Οι ιδέες του Μαρξ, του Ένγκελς, του Λένιν και του Τσε δεν αποτελούν δόγματα, αποτελούν λαμπρά δείγματα ταλέντου και πολιτικού, κοινωνικού και επαναστατικού οραματισμού σε μία δεδομένη χρονική περίοδο. Πάντα θα βρίσκουν εφαρμογή, αρκεί να μην αντιμετωπίζονται ως αμετάβλητα δόγματα. Αν κάναμε κάτι τέτοιο, τότε θα ήταν σαν να αφαιρούσαμε το επιστημονικό, πολιτικό και επαναστατικό τους πλαίσιο και να τα μετατρέψουμε σε θρησκευτικά δόγματα.

Όταν είδαμε ότι η Σοβιετική Ένωση και το υπόλοιπο σοσιαλιστικό στρατόπεδο έπαιρναν ένα διαφορετικό δρόμο, που τους οδηγούσε όλο και πιο μακριά από τη σκέψη του Τσε, όταν άρχισαν να προσανατολίζονται προς μία εκτενέστερη χρήση του συστήματος και των μηχανισμών του καπιταλισμού, κατέβαλα προσπάθειες για την ευρεία εξάπλωση των ιδεών του Τσε. Ενώ, δηλαδή, επιχειρούσαν να βελτιώσουν το σοσιαλισμό, χρησιμοποιούσαν όλο και μεγαλύτερες ποσότητες του δηλητηρίου που σκότωνε το σοσιαλισμό. Αυτή είναι και μία από τις αιτίες για όσα συνέβησαν στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο.

* * *

Εύλογα αναρωτιέται κανείς αν οι Κουβανοί στρέφονται σήμερα συνειδητά σε αυτό το μεγαλύτερο, αν πιστεύουν πως το χρησιμοποιούν σε ελεγχόμενες ποσότητες, ως αναγκαίο κακό, ή αν πιστεύουν πως έχουν εφεύρει κάποιο αντίδοτο.

Παραθέτω συμπληρωματικά κι ένα μικρότερο απόσπασμα από την ομιλία του Φιντέλ στην 20ή επέτειο από την εκτέλεση του Τσε στη Βολιβία, όπου κατ' ουσίαν αναφέρεται στα υλικά και ηθικά κίνητρα, τη διαμόρφωση συνειδήσεων και την αξία τους για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση.

Μην έχετε την εντύπωση ότι ο Τσε ήταν αφελής, ένας ιδεαλιστής ή κάποιος που δεν είχε επαφή με την πραγματικότητα. Ο Τσε καταλάβαινε και λάμβανε υπόψη του την πραγματικότητα. Αλλά ο Τσε πίστευε στους ανθρώπους . Και αν δεν έχουμε πίστη στους ανθρώπους, αν πιστεύουμε ότι είναι αδιόρθωτα μικρά ζώα, ικανά να προοδεύουν μόνο αν τα ταΐζει κάποιος με χορτάρι ή μόνο αν τα δελεάζει κάποιος με ένα καρότο ή αν τα χτυπάει κάποιος με ένα μαστίγιο- όποιος το πιστεύει αυτό, όποιος είναι πεισμένος για αυτό, δεν πρόκειται να γίνει ποτέ επαναστάτης. Όποιος το πιστεύει αυτό, όποιος είναι πεισμένος για αυτό, δεν πρόκειται να γίνει ποτέ σοσιαλιστής. Όποιος το πιστεύει αυτό, όποιος είναι πεισμένος για αυτό, δεν πρόκειται να γίνει ποτέ κομμουνιστής.

Πάντα θα υπάρχουν λόγοι να (μην) πολεμήσει κανείς

Επειδή οι καιροί είναι πονηροί και κάποια πράγματα παρερμηνεύονται, η σημερινή ανάρτηση είναι ένα απόσπασμα από κάτι που τυχαίνει να διαβάζω αυτόν τον καιρό (ο Φιντέλ μιλάει για τον Τσε) και μου φάνηκε ενδιαφέρον και διαχρονικό -για να μη μείνει κενή η ημέρα, χωρίς κείμενο. Δεν υπάρχουν πονηρές προεκτάσεις για το επίμαχο θέμα της σχέσης με το ΚΚ Κούβας, που ίσως εξεταστεί κάποια στιγμή στο κοντινό μέλλον, στην κατάλληλη συγκυρία.

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, λίγους μήνες μετά το θάνατο του Τσε, ο Φιντέλ ανακοινώνει στο λαό της Κούβας την έκδοση του ημερολογίου και των σημειώσεων που κρατούσε ο Τσε στο αντάρτικο της Βολιβίας, ενώ επί της ευκαιρίας βάζει στο στόχαστρο το Μόνχε (τον τότε ΓΓ του ΚΚ Βολιβίας, που πολύ σύντομα διασπάστηκε) και όσους θεωρούσαν τυχοδιωκτική τη δράση και την τακτική του Γκεβάρα. Μιλάμε εξάλλου για μια περίοδο, κατά την οποία το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα αντιμετώπιζε σοβαρά στρατηγικό προβλήματα -που εκδηλώθηκαν την ίδια χρονιά μεταξύ άλλων και με την εμφάνιση του ευρωκομμουνισμού.

* * *

Μεταξύ αυτών που ίσως ενδιαφέρονται να παραμείνει το ημερολόγιο αδημοσίευτο συγκαταλέγονται κι οι ψευδοεπαναστάτες, οι καιροσκόποι και κάθε είδους απατεώνες. Οι άνθρωποι αυτοί αυτοαποκαλούνται μαρξιστές, κομμουνιστές και δίνουν στον εαυτό τους πολλούς άλλους παρόμοιους τίτλους. Δε δίστασαν, ωστόσο, να αποκαλέσουν τον Τσε έναν τυχοδιώκτη που παρερμηνεύτηκε ή, με έναν πιο ήπιο χαρακτηρισμό, έναν ιδεαλιστή του οποίου ο θάνατος σηματοδοτεί το κύκνειο άσμα του ένοπλου επαναστατικού αγώνα στη Λατινική Αμερική. "Αν ο ίδιος ο Τσε", λένε, "ο μεγαλύτερος εκφραστής των ιδεών αυτών και ένας έμπειρος αντάρτης πολεμιστής, πέθανε στον αντάρτικο αγώνα και το κίνημά του απέτυχε να απελευθερώσει τη Βολιβία, τότε φαίνεται πόσο λάθος έκανε!" Πόσοι από αυτούς τους δυστυχισμένους ανθρώπους χάρηκαν με το θάνατο του Τσε και δεν ντράπηκαν καθόλου στη σκέψη ότι η στάση και τα επιχειρήματά τους συμπίπτουν απόλυτα με αυτά του ιμπεριαλισμού και των πιο αντιδραστικών ολιγαρχιών!

Έτσι λοιπόν δικαιολογούν τον εαυτό τους. Και έτσι δικαιολογούν και τους ύπουλους ηγέτες τους, οι οποίοι σε μια δεδομένη στιγμή δε δίστασαν να εμπλακούν σε έναν ένοπλο αγώνα, με την πρόθεση -όπως θα αποκαλύπτονταν στη συνέχεια- να καταστρέψουν τα αντάρτικα αποσπάσματα, να βάλουν τροχοπέδη στην επαναστατική αντίδραση και να επιβάλουν τα δικά τους ξεδιάντροπα και γελοία πολιτικά σχέδια, διότι ήταν απολύτως ανίκανοι να ακολουθήσουν οποιαδήποτε άλλη γραμμή. Έτσι δικαιολογούν παραπέρα και αυτούς που δε θέλουν να πολεμήσουν, που δεν πρόκειται ποτέ να πολεμήσουν για το λαό και την ελευθερία του. Έτσι δικαιολογούν, τέλος, αυτούς που έχουν μετατρέψει τις επαναστατικές ιδέες σε μια καρικατούρα και που τις καθιστούν ένα είδος δόγματος-ναρκωτικού για τις μάζες, χωρίς περιεχόμενο και χωρίς κανένα μήνυμα, αυτούς που έχουν μετατρέψει τις οργανώσεις λαϊκού αγώνα σε όργανα συμφιλίωσης με τους εσωτερικούς και εξωτερικούς εκμεταλλευτές, καθώς και αυτούς που συνηγορούν υπέρ πολιτικών που δεν έχουν καμία σχέση με τα γνήσια συμφέροντα των υποδουλωμένων λαών αυτής της ηπείρου.

Ο Τσε αντιμετώπιζε το θάνατό του ως κάτι φυσικό και ενδεχόμενο στην πορεία της διαδικασίας. Κατέβαλλε ιδιαίτερη προσπάθεια, ειδικά στα τελευταία του κείμενα, να τονίσει ότι η πιθανότητα αυτή δε θα ήταν εμπόδιο στην αναπόφευκτη πορεία της λατινοαμερικάνικης επανάστασης. (...).
Ο Τσε θεωρούσε τον εαυτό του στρατιώτη της επανάστασης και δεν τον απασχολούσε αν θα επιζούσε. Αυτοί που βλέπουν το αποτέλεσμα του αγώνα στη Βολιβία ως ένδειξη της αποτυχίας των ιδεών του, μπορούν με την ίδια υπεραπλούστευση να αρνηθούν την ισχύ των ιδεών και των αγώνων όλων των μεγάλων προδρόμων και στοχαστών της επανάστασης. Στους τελευταίους συμπεριλαμβάνονται βέβαια και οι ιδρυτές του μαρξισμού, που δεν κατόρθωσαν να ολοκληρώσουν οι ίδιοι τον άθλο και να δουν με τα ίδια τους τα μάτια τους καρπούς των τίμιων προσπαθειών τους.

(...)

Από τος 26 Ιουλίου του 1953 -ημέρα επίθεσης εναντίον του στρατοπέδου Μονκάδα στο Σαντιάγο ντε Κούβα- μέχρι και τις 2 Δεκεμβρίου του 1956 -ημέρα προσάραξης του σκάφους Granma- ο επαναστατικός αγώνας της Κούβας έδινε την εντύπωση σε πολλούς ότι δεν είχε καμία πιθανότητα επιτυχίας, με αντίπαλο μάλιστα έναν μοντέρνο και καλά εξοπλισμένο στρατό. Η δράση μιας χούφτας πολεμιστών αντιμετωπιζόταν σαν μία χίμαιρα ιδεαλιστών και ονειροπόλων, "οι οποίοι απατώνταν οικτρά". Δυστυχώς, τα απαισιόδοξα αυτά προαισθήματα επιβεβαιώθηκαν φαινομενικά, όταν το άπειρο αντάρτικο απόσπασμα ηττήθηκε συντριπτικά και τράπηκε σε ολοκληρωτική φυγή από τους στρατιώτες του Μπατίστα στις 5 Δεκεμβρίου του 1956. Χρειάστηκαν ωστόσο μόλις 25 μήνες, για να αναπτύξουν τη δύναμη και την εμπειρία που ήταν αναγκαίες για την εξολόθρευση του ίδιου στρατού.

Πάντα θα υπάρχει μια πληθώρα δικαιολογιών, για να μην πολεμήσει κανείς, σε κάθε εποχή και υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Το να μην πολεμά κανείς, ωστόσο, είναι και ο μοναδικός τρόπος απώλειας της ελευθερίας. Ο Τσε δεν έζησε τόσο όσο και οι ιδέες του, πρόσφερε ωστόσο το αίμα του ως λίπασμα για αυτές. Από την άλλη πλευρά, είναι σίγουρο ότι οι ψευδοεπαναστάτες κριτές του, με όλη την πολιτική τους ανανδρία και την αιώνια έλλειψη δράσης, θα ζήσουν πολύ περισσότερο από την απόδειξη της ίδιας τους της ανοησίας.

Κοινές αξίες

Κοινές αξίες με Ομπάμα, κοινές αξίες με την Κούβα του Κάστρο...
Μήπως τότε τα προς τρίτων ίσα, και μεταξύ τους ίσα; Όχι ακριβώς. Γιατί ο ένας είναι... "αμφιλεγόμενη προσωπικότητα", ενώ τον Ομπάμα τον έγλειφαν πατόκορφα μια βδομάδα πριν έρθει και μία μετά. Κι η Κούβα μπορεί να έχει τη μεγαλύτερη ιατρική σχολή στον κόσμο, θεραπεύοντας ακόμα και την πάθηση ενός από τους δολοφόνους του Γκεβάρα, αλλά τίποτα δε συγκρίνεται με το περιβόητο Obamacare και το πεντάευρο εισιτήριο για τα νοσοκομεία που κατάργησε η ΔΦΑ.

Κοινές αξίες... Το βασικό κοινό που μοιράζονται όλες οι αστικές κυβερνήσεις είναι ότι πασχίζουν να μειώσουν στα όρια της εξαθλίωσης την ανταλλακτική αξία του εμπορεύματος "εργατική δύναμη", διασφαλίζοντας έτσι τη διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου. Οι ίδιες έχουν μικρή ανταλλακτική αξία, για να ξεπουληθούν (αν υποτεθεί δηλ πως δεν ήταν πάντα από την άλλη ταξική μεριά) και να ξεπουλήσουν τη δημόσια περιουσία ευκολότερα. Κι έχουν συγκεκριμένη αξία χρήσης, με ημερομηνία λήξης, για να πεταχτούν ύστερα σα στυμμένες λεμονόκουπες στο σκουπιδοτενεκέ (χρονοντούλαπο) της ιστορίας.

Τι κοινές αξίες μπορεί να μοιράζεται ο Τσίπρας με τον Κάστρο όμως;
Ας δούμε μερικά σημεία που θα μπορούσε να προσθέσει στον επικήδειο λόγο του.

-Εσείς κρατάτε 57 χρόνια τώρα μια επανάσταση. Εμείς κρατήσαμε 17 ώρες μια διαπραγμάτευση και τα προσχήματα. Δεν είναι μεγάλη η απόσταση. Μια ένοπλη εξέγερση, ένας έρπης κι ένα πούρο Αβάνας δρόμος.

-Εσείς είχατε την κρίση των πυραύλων με τους Σοβιετικούς. Εμείς στείλαμε το Λαφαζάνη στους Ρώσους για δανεικά, αλλά γύρισε άπραγος. Κι έχουμε και το Φεστιβάλ Σπούτνικ.

-Υποδεχτήκαμε με θριαμβευτικά πρωτοσέλιδα (Αυγή) την εκλογή Ομπάμα και με κόκκινο χαλί τον ίδιο, στο τελευταίο του ταξίδι, όπου σημειώσαμε τις κοινές μας αξίες και μας έκανε διάλεξη περί δημοκρατίας. Στο ενδιάμεσο τον υποδεχτήκατε και εσείς με κόκκινες σημαίες στην Αβάνα, όπου ο Φιντέλ αρνήθηκε να παραστεί κι ο Ραούλ να τον αγκαλιάσει.

-ΕΕ και ΝΑΤΟ είναι το ίδιο συνδικάτο. Κι εμείς στηρίζουμε τα συνδικάτα. Είμαστε υπέρ της ευρωπαϊκής ιδέας και της ΕΕ που σας επέβαλε σκληρό εμπάργκο. Αλλά εμείς θέλουμε να την αλλάξουμε. Σύριζα-Podemos-Venceremos.

-Στηρίζουμε εκείνα τα συνδικάτα που έχουν γραφειοκρατικές ηγεσίες και την Πρωτομαγιά μαζεύονται καμιά χιλιάρα άτομα, όλοι μαζί. Μόλις τρία μηδενικά λιγότερα από το ένα εκατομμύριο κόσμου στην Αβάνα.

-Ψηφίζουμε λευκό (αντί να καταδικάσουμε) σε εναντίον σας ψηφίσματα και αφήνουμε βρόμικα υπονοούμενα για την υποχρεωτική παρουσία του λαού σας σε διάφορες εκδηλώσεις, όπως εδώ σήμερα, με τους εκατομμύρια Κουβανούς και τους οπλισμένους στρατιώτες που τους απειλούν.

-Εσείς κάνετε επανάσταση τη δεκαετία του 50', κι εμείς δικάζουμε ένα μέλος της κομμουνιστικής νεολαίας με ένα νόμο (περί διατάραξης κοινωνικής ειρήνης...) από την ίδια δεκαετία και το νομικό οπλοστάσιο της μετεμφυλιακής περιόδου.

-Εσείς έχετε ιστορικό σημείο αναφοράς την 26η Ιούλη και το κίνημά της. Εμείς έχουμε την περυσινή 5η Ιούλη (το σημαντικότερο λαϊκό αγώνα της μεταπολίτευσης, όπως το βαφτίσαμε) με το περήφανο ΟΧΙ και το ξεπούλημά του.

-Κάνουμε συμβιβασμούς, όπως κι εσείς, γιατί ο δρόμος προς το σοσιαλισμό είναι δύσκολος. Και σας χρησιμοποιούμε ως παράδειγμα, όταν μας τελειώνουν τα επιχειρήματα για το Μπρεστ Λιτόφσκ και την μπροσούρα του Λένιν για τον αριστερισμό.

Έχουμε κι εμείς τον τουρισμό ως βαριά βιομηχανία.
Εσείς παράγετε ζάχαρη κι εμείς (Πάνο) Ζάχαρη* και πολλά παχιά λόγια (τα λίγα μέλι και τα καθόλου ζάχαρη).

-Θέλουμε απομείωση του δημόσιου χρέους, για την οποία πιέζει κι ο Ομπάμα, στα χνάρια των θέσεων του Φιντέλ για το ρόλο του χρέους στη μεταφορά υπεραξίας προς τα μεγάλα ιμπεριαλιστικά κέντρα.

-Έχουμε ομοφοβικά στελέχη στην κυβέρνησή μας. Αλλά προερχόμαστε και στηριζόμαστε σε ένα αριστεροχώρι που πιστεύει ακράδαντα πως στην Κούβα καταπιέζονται οι ομοφυλόφιλοι.

-Και μην ξεχνάτε. "Τιμούμε" κι "επισκεπτόμαστε" (αντλώντας πολιτική υπεραξία μάλλον παρά διδάγματα) είτε νεκρούς που δεν μπορούν να μιλήσουν, να σηκωθούν και να μας κυνηγήσουν, όπως στο Σκοπευτήριο, είτε ζωντανούς, που έχουν μισό αιώνα τώρα το πιστόλι στον κρόταφο και δε μιλάνε (εναντίον μας) γιατί ψάχνουν εναγώνια μια χαραμάδα στο τείχος του εμπάργκο -που κι εμείς συμβάλαμε να υπάρχει.

Του (Πάνου) Ζάχαρη

*Θα έλεγα -και σας λέω δηλαδή- να έρθετε στη σημερινή παρουσίαση του άλμπουμ του Πάνου Ζάχαρη στο Art Polis Cafe. Αλλά να ξέρετε πως είναι μικρό το γήπεδο. Θα γεμίσει ασφυκτικά και δεν έχει πια τόσο καλό καιρό, για να μείνει κανείς απέξω. Οπότε ελάτε καλύτερα από νωρίς, για να πιάσετε θέση ή μια γωνιά να σταθείτε.

-Αντί επιλόγου, μερικά πρωτοσέλιδα από την εποχή ακόμα που η κουβανική επανάσταση δεν είχε κηρύξει επίσημα το σοσιαλιστικό χαρακτήρα της και τα αστικά μέσα αμφιταλαντεύονταν ή είχαν πιο φιλική διάθεση απέναντί της.
Ευχαριστώ θερμά το σφο που μου τα έστειλε (δεν αναφέρω το όνομά του δημόσια, γιατί δεν ξέρω αν θα το επιθυμούσε).

Γ.Σ του ΟΗΕ, με τον Κάτρο να μένει στο Χάρλεμ, να
αποθεώνεται από τον αφροαμερικάνικο πληθυσμό
και να συναντά το Νικήτα

Αναλυτικό ρεπορτάζ από τις μέσα σελίδες

Και μια γελοιογραφία του Μποστ με το Φιντέλ

Φιντέλ και προσωπολατρία

Η προσωπολατρία είναι ένα είδος θρησκευτικής πίστης, που προσγειώνεται κι επικεντρώνεται στα εγκόσμια. Προσωπολατρία είναι πχ οι βοσκοί της Σιέρα Μαέστρα που διηγούνται κατά καιρούς πως βλέπουν οράματα με τον Τσε, πιστεύουν ότι είναι κάπου ζωντανός κι ίσως πήγε ο Φιντέλ να τον βρει, να συζητήσουν το επόμενο κόλπο τους. Κι είναι μάλλον μια αυθόρμητη μορφή μαζικής συνείδησης, παρά κάτι που καλλιεργήθηκε από τα πάνω.

Η προσωπολατρία είναι ένα σύνηθες γνώρισμα των αγροτικών κοινωνιών, σαν την κουβανική. Όπως είναι όμως κι η αγάπη για τη γη, ο έντονος πατριωτισμός, η εθνική περηφάνια, το αντιιμπεριαλιστικό φρόνημα, σε ένα μακρόστενο νησί, απέναντι από τη Φλόριδα, που μπαίνει σαν αγκάθι στο μάτι της ιμπεριαλιστικής υπερδύναμης. Στο στόμα του λύκου, όπου οποιαδήποτε άλλη χώρα θα είχε λυγίσει και θα γινόταν η 52η πολιτεία των ΗΠΑ (51η είναι το Πουέρτο Ρίκο που, εκτός από τα χρώματα της σημαίας, αντιστρέφει πλήρως και την περήφανη στάση της Κούβας).

Οι περισσότεροι Κουβανοί αγαπούν την πατρίδα τους, γαλουχούμενοι με το Patria o Muerte, με το οποίο υπέγραφε ο Τσε τις επιστολές του, κι ας μην ήταν ακριβώς δική του πατρίδα, παρά μόνο με την ευρεία έννοια της Λατινικής Αμερικής. Μια (κουβανική) πατρίδα, που δεν είναι οποιαδήποτε χώρα -τ λέει κι ο Ντιέγκο στο αποχαιρετιστήριο σημείωμά του για το Φιντέλ- αλλά το νησί της επανάστασης, που καταφέρνει να έχει την καλύτερη ποιότητα ζωής σε όλη την Καραϊβική, παρά το μακροχρόνιο κι εγκληματικό αποκλεισμό της Κούβας.

Μαζί με την πατρίδα τους, οι Κουβανοί αγαπού(σα)ν το Φιντέλ, που ήταν ένα είδος πατρικής μορφής για το λαό του. Πολλοί αγαπούσαν το Φιντέλ περισσότερο από το σοσιαλισμό και τους κομμουνιστές και πάντως, χωρίς να είναι οι ίδιοι κομμουνιστές, στην πλειοψηφία τους. Μπορεί οι περιγραφές του Ραφαηλίδη για τον κουβανέζικο σοσιαλισμό, ως ένα μείγμα ήλιου και ρούμπας, να είναι μονόπλευρες και χοντροκομμένες, αλλά καταφέρνουν μες στην υπερβολή τους να δώσουν μια γλαφυρή εικόνα για το επίπεδο συνειδητοποίησης ενός μέσου Κουβανού.

Οι Κουβανοί είναι πιθανότατα ο πιο ηρωικός λαός της εποχής μας, αλλά δεν είναι λαός φτασμένων κομμουνιστών, ούτε έχει (και δε θα μπορούσε να) υπάρξει ποτέ κάτι τέτοιο. Η προσωπολατρία από την άλλη, μπορεί να μην έχει καμία σχέση με την κομμουνιστική ιδεολογία, αλλά είναι βαθιά λαϊκή κι αυθόρμητη. Πόσο μάλλον που δεν αφορά γενικά τη λατρεία κάποιου αρχηγού, αλλά του ηγέτη της επανάστασης, που ενσαρκώνει τα ιδανικά της -και ας μην τα έχουν αφομοιώσει συνειδητά οι μάζες που τα τιμούν, στο πρόσωπο του επαναστάτη.

Είναι βέβαιο πως οι Κουβανοί θα δείξουν με διάφορους τρόπους τη λατρεία τους στη διάρκεια του λαϊκού προσκυνήματος στην περιφερόμενη σορό του Φιντέλ. Δεν μπορούν όμως όλα να μπουν στο ίδιο τσουβάλι της προσωπολατρίας. Δεν τον περιφέρουν σε κάποιο θρόνο, για να τον θάψουν πάνω σε αυτόν. Δε θα του χτίσουν μαυσωλείο. Δε γέμισαν με παράσημα τη λιτή, στρατιωτική στολή, που φοράει για το τελευταίο του ταξίδι. Και το δεκαήμερο εθνικό πένθος της Κούβας δε θα συνοδευτεί από μεσαιωνικά κι ειδωλολατρικά έθιμα, που επιβεβαιώνουν στον "πολιτισμένο, δυτικό κόσμο".

Εκεί όπου η προσωπολατρία επιβιώνει σε διάφορες πολιτικές αναλύσεις, προπαντός σε όσες δαιμονοποιούν το Φιντέλ, ως πηγή όλων των κακών, επιβεβαιώνοντας άθελά τους από την ανάποδη την αξία και το μέγεθος του ανδρός.
Επιβιώνει σε όσους φυτοζωούν, περιμένοντας έναν Φιντέλ ουρανοκατέβατο να τους σώσει, αντί να τολμήσουν οι ίδιοι την έφοδο στον ουρανό.

Επιβιώνει σε όσους βάζουν για το Φιντέλ πονηρά το δίλημμα "επαναστάτης ή κομμουνιστής", υπονοώντας πως ξεκίνησε να είναι το πρώτο, για να καταλήξει στο δεύτερο και να σκοτώσει τον επαναστάτη μέσα του! Για αυτό το είδος, οι κομμουνιστές δεν είναι επαναστάτες ακριβώς λόγω της πολιτικής του ιδιότητας, αλλά παρά κι ενάντια σε αυτήν. Είναι χρήσιμοι μόνο ως ηττημένα, ακίνδυνα σύμβολα, που όταν τύχει και νικήσουν, η "εξουσία τους αλλοιώνει". Κι ως μοναχικές, παρεξηγημένες φιγούρες, πχ ως "αρχηγοί των ατάκτων", δηλ ως ασκέρια που συγκροτούνται γύρω από έναν αρχηγό κι όχι γύρω από αρχές ή έστω κάποια συλλογική ηγεσία.

Επιβιώνει τέλος σε όσους προδικάζουν το τέλος της επανάστασης και το συνδυάζουν με το βιολογικό τέλος του Φιντέλ. Αν η φλόγα σβήσει κάποτε στο νησί της επανάστασης, αυτό βασικά έχει να κάνει με κάποιες διεργασίες που ήδη δρομολογούνται, κι όχι γιατί έσβησε ο Φιντέλ. Αυτός θα μείνει πάντα φωτεινός φάρος για όσους εξακολουθούν να θεωρούν την επανάσταση επίκαιρη κι όχι ιστορία από το μακρινό παρελθόν, για να τρώει ο λαός το φαΐ -ή μάλλον το σανό του- αμάσητο.

Αντί επιλόγου, κάτι που άκουσα σήμερα και το κλέβω γιατί το ζήλεψα -και δε νομίζω να παρεξηγηθεί από αυτόν που το σκέφτηκε.
Όσοι ταξίδεψαν στην Κούβα, για να ανακαλύψουν φτηνές πόρνες, επιβεβαιώνουν πως οι μόνες, φτηνές πόρνες (άλλου είδους) είναι οι ίδιοι και κανείς άλλος...

Υγ: φόρος τιμής στους ποσαδίστας, για το φόρο τιμής στον κομαντάντε

"Αμφιλεγόμενη" προσωπικότητα

Χτες το βράδυ η ΕΡΤ πρόβαλε το ντοκιμαντέρ "αναζητώντας το Φιντέλ". Προφανώς της πήρε λίγη ώρα αυτή η αναζήτηση, γιατί το πρωί ανέφερε τον Κάστρο ως αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Κάτι που μου θυμίζει από την ανάποδη, την εισαγωγή του Αστερίξ με την παρουσίαση των ηρώων και το σημείωμα για τον Κακοφωνίξ: οι γνώμες για το ταλέντο του διίστανται. Ο ίδιος βρίσκει τον εαυτό του μεγαλοφυή, όλοι οι άλλοι τον βρίσκουν αχαρακτήριστο, αλλά αξιαγάπητο κι ευχάριστο για παρέα, όταν κρατάει το στόμα του κλειστό.

Προφανώς κι ήταν αμφιλεγόμενος για την ΕΡΤ κι άλλα αστικά μέσα ο Φιντέλ. Δεν ήταν βλέπεις... κοσμαγάπητος, σαν τον Ομπάμα, που τον έγλειφαν από οθόνης ολημερίς, σαν σκυλάκια του καναπέ. Δεν ήταν καν εκλεγμένος με αρχαιρεσίες δυτικού τύπου, σαν κι αυτές στις ΗΠΑ, όπου δεν επικρατεί ούτε καν η σχετική πλειοψηφία. Τότε λοιπόν, γιατί δεν κατάφεραν να τον ρίξουν, εφόσον στερούνταν λαϊκού ερείσματος; Πώς κατάφερε να είναι καρφί στο μάτι τους για παραπάνω από μισό αιώνα και να πάει κόντρα στο ρεύμα της αντεπανάστασης; Εδώ πια μπαίνουμε στις πύλες του ανεξήγητου για τις αστικές αναλύσεις, ανεξαρτήτως απόχρωσης.

Τον θεωρούν όμως αμφιλεγόμενο, γιατί πανηγύρισαν το θάνατό του κάτι αντιφρονούντες Κουβανοί στη Φλόριδα (παραδοσιακή δεξαμενή πρακτόρων και καταφύγιο για κάθε κοινωνικό κατακάθι), που έπαιξαν περισσότερο χρόνο απ' την είδηση για το θάνατο του Φιντέλ, μεγάλοι πολιτικοί άνδρες, σαν τον πλανητάρχη Τραμπ και τον Τζήμερο, που απλώς εξέφρασαν μεγαλόφωνα το ταξικό ένστικτο και το μίσος των αστών πολιτικών που είναι υποχρεωμένοι να κρατήσουν τα προσχήματα, και η ομάδα του Protagon (του Σταύρου Θεοδωράκη, που κάποτε έχτιζε "προοδευτικό προφίλ" με τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις του από την Κούβα).

Την ίδια στιγμή ένας άλλος Θεοδωράκης, ο Μίκης, με τις όποιες αντιφάσεις και παλινωδίες είχε κατά καιρούς, έστειλε ίσως το πιο συγκινητικό μήνυμα της ημέρας: αγαπημένε Φιντέλ, μας άφησες κι είναι η πρώτη φορά που διαφωνώ μαζί σου. Συγκινητικό, γιατί φαίνεται (και είναι) ειλικρινές, από καρδιάς, σε αντίθεση με την αβάσταχτη υποκρισία του Τσίπρα κι άλλων κυβερνητικών στελεχών. Φαντάζεσαι να ταξιδέψει ο Αλέξης στην Κούβα για την κηδεία του Φιντέλ, μία ημέρα πριν κλείσει η αξιολόγηση στην Ελλάδα, για να ρίξει "αριστερή στάχτη" στα μάτια της παλιάς του βάσης; Δεν το θεωρώ πιθανό, αλλά δε θα είναι η πρώτη φορά που θα (απο)δείξουν ότι είναι αδίστακτοι.

Κάπως έτσι, οι ροζ "αριστεροί" κι "αντιμνημονιακοί", που προσπαθούν να τσιμπήσουν κάτι από τη λάμψη του Φιντέλ και την παγκόσμια θλίψη για το θάνατό του, να βγάλουν πολιτική υπεραξία από τη μορφή του και το έργο του, καταφέρνουν να γίνουν πιο προκλητικοί κι από όσους σκατόψυχους φιλελέδες, σαν τον Τζήμερο και τον Τραμπ, πανηγυρίζουν για την "πτώση του δικτάτορα". Κάτι που συνοψίζει πολύ καλά στο κείμενό του στο (αθλητικό) Contra, ένας παλιός δεξιός, ο Κ. Καίσαρης, που συν-έγραφε κάποτε τη στήλη του Αποδυτηριάκια, στο Φίλαθλο.

Αποδίδω λοιπόν τα του Καίσαρος τω Καίσαρη, μαζί με την παράθεση ενός αποσπάσματος από το κείμενο, με τον εύγλωττο τίτλο "αριστερός είναι ο Κατρούγκαλος, ο Φιντέλ ήταν επαναστάτης".

Ντροπή. Ντροπή και ιστορικό ψεύδος να αποκαλείς τον Φιντελ Κάστρο αριστερό. Αριστερός είναι ο Κατρούγκαλος. Αριστερός ειναι ο Βαρεμένος. Ο Φιντέλ Κάστρο ήταν επαναστάτης. Γι' αυτόν θα μιλήσει η ιστορία. Οχι ο κάθε αγράμματος. Oχι ο κάθε νάνος. Κι εν πάση περιπτώση τι σχέση έχουν οι νεόκοποι αριστεροί του Σύριζα με την επανάσταση, τους αγωνες των λαών, που επικαλούνται και το σοσιαλισμό; Όση σχέση έχουν με τη πατρίδα και τη θρησκεία οι ελληνες δεξιοί. Οσο πατριώτες και χριστιανοί είναι ο Αδωνις Γεωργιάδης και ο Καμμένος άλλο τόσο είναι αριστεροί ο Τσίπρας κι ο Παππάς.
Παραμύθι πουλάνε. Επαγγελματίες είναι. Οπως κάποιος πρέπει να πουλήσει τρόφιμα κάποιος άλλος αυτοκίνητα, έτσι κάποιοι πρέπει να πουλήσουν ελπίδα.Προϋπόθεση της προσφοράς είναι η ζήτηση.Οταν υπάρχουν θύματα που θέλουν να ακουνε για την πατρίδα και τη θρησκεία θα βρεθεί ένας Καρατζαφέρης να ανοίξει ένα μαγαζί γιά να τα πουλήσει. Μέχρι να βρεθεί κάποιος σαν τον Καμμένο που θα ξέρει να πουλάει καλύτερα και να τον κλείσει.
Οταν υπάρχουν ψημάρια που θέλουν να ακούνε για σοσιαλισμό, θα βρεθεί ένας Ανδρέας Παπανδρέου για να τους τον πουλήσει. Μέχρι να βρεθεί κάποιος σαν το Τσίπρα να ανοίξει απέναντι ένα καινούργιο μαγαζί και να τους κάνει να βαράνε μύγες. Κι επειδή η δουλειά τους ειναι να πουλάνε αέρα, δεν έχουνε κανένα προβλήμα μέσα στο μπαλαμούτι και τον αχταρμά που τα ανακατεύουνε ολα να μπερδέψουνε και τον Φιντέλ Κάστρο.Τι είχανε τι χάσανε;

Για τον επίλογο του σημερινού σημειώματος, επέλεξα να αποδώσω πρόχειρα το αποχαιρετιστήριο μήνυμα του Μαραντόνα, που είχε φιλική, προσωπική σχέση με τον Φιντέλ και ταξίδεψε στην Κούβα, για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα υγείας του και την εξάρτησή του από τα ναρκωτικά. Και δεν το επιλέγω για συναισθηματικούς λόγους, ή γιατί ο Μαραντόνα είναι πρότυπο προς μίμηση και κάποια ξεχωριστή προσωπικότητα. Το διαλέγω για την ειλικρίνειά του, και για να τονίσω το κοντράστ με τα ξύλινα μηνύματα των εγχώριων υποκριτών.

Το πρωτότυπο μήνυμα μπορείτε να το δείτε εδώ, στο προφίλ του Μαραντόνα στο Facebook. Η δική απόδοση μου είναι κάπως πρόχειρη, αλλά πιστεύω πως δεν αλλοιώνει το νόημα.

Πέθανε ο φίλος μου, ο έμπιστός μου, αυτός που με συμβούλευε, που με καλούσε οποιαδήποτε στιγμή να μιλήσουμε για πολιτική, ποδόσφαιρο, μπέιζμπολ, αυτός που μου είπε πως όταν έφευγε ο Κλίντον, αυτός που ερχόταν, ήταν χειρότερος, γιατί ήταν (ο) Μπους. Όπως/επειδή δεν έσφαλλε ποτέ, για μένα ο Φιντέλ είναι, ήταν και θα είναι αιώνιος, ο μοναδικός, ο πιο μεγάλος. Πονάει η καρδιά μου γιατί ο κόσμος χάνει τον πιο σοφός από όλους.

Δεν ανατρέπει ο καθένας μια δικτατορία με είκοσι άνδρες, προκαλώντας τη βορειοαμερικάνικη αυτοκρατορία.
Δεν εξαλείφει ο καθένας τον αναλφαβητισμό σε ένα χρόνο.
Δε μειώνει ο καθένας την παιδική θνησιμότητα από το 42% στο 4%.
Δε δημιουργεί οποιοσδήποτε πάνω από 130 χιλιάδες γιατρούς, εξασφαλίζοντας ένα γιατρό για κάθε 130 άτομα, τον υψηλότερο δείκτη-ποσοστό γιατρού κατά κεφαλή στον κόσμο.
Δε δημιουργεί ο καθένας τη μεγαλύτερη σχολή Ιατρικής στον κόσμο, δίνοντας κάθε χρόνο πτυχίο σε 1500 γιατρούς από το εξωτερικό, με 25 χιλιάδες γιατρούς απόφοιτους σε 84 χώρες.
Δε στέλνει οποιοσδήποτε περισσότερο από 30 χιλιάδες γιατρούς να εργαστούν σε περισσότερες από 68 χώρες του κόσμου, σχεδόν σε 600 χιλιάδες αποστολές συνολικά.

Δεν καταφέρνει οποιοσδήποτε να είναι το μοναδικό έθνος της Λατινικής Αμερικής, χωρίς παιδικό υποσιτισμό.
Δεν καταφέρνει οποιοσδήποτε να είναι η μόνη χώρα της Λατινικής Αμερικής χωρίς πρόβλημα ναρκωτικών.
Δεν καταφέρνει οποιοσδήποτε το 100% της σχολικής εκπαίδευσης (εννοεί την ελεύθερη πρόσβαση στις βαθμίδες της).
Δεν μπορεί ο καθένας να κυκλοφορεί στην πατρίδα του χωρίς να βλέπει ούτε ένα παιδί να κοιμάται στο δρόμο.
Δεν καταφέρνει οποιοσδήποτε να είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο που εκπληρώνει την οικολογική βιωσιμότητα.
Δεν καταφέρνει ο καθένας να έχει ο πληθυσμός του προσδόκιμο ζωής στα 79 χρόνια, όταν γεννιέται.
Δε δημιουργεί ο καθένας εμβόλια κόντρα στον καρκίνο.
Δεν καταφέρνει οποιοσδήποτε να είναι η μοναδική χώρα που εξαλείφει τη μετάδοση του ιού του AIDS από τη μητέρα στο παιδί.
Δεν καταφέρνει οποιοσδήποτε να έχει τη μεγαλύτερη ποσότητα ολυμπιακών μεταλλίων στη Λατινική Αμερική.

Δεν επιβιώνει ο καθένας από 600 και πλέον απόπειρες δολοφονίας εναντίον του και 11 προέδρους των ΗΠΑ που προσπαθούσαν να τον ανατρέψουν.

Δεν επιβιώνει ο καθένας από 50 χρόνια εμπάργκο και οικονομικού πολέμου.
Δε φτάνει ο καθένας τα 90 χρόνια, με τόσο πρωταγωνιστικό ρόλο στην παγκόσμια ιστορία.
Αγαπητός σε εκατομμύρια, ακατανόητος για άλλους τόσους. Αυτό που δεν μπορεί κανείς να κάνει είναι να τον αγνοήσει.

Q.E.P.D.* Fidel #Castro!

*είναι το σηματάκι του πένθους