Αποκατάσταση

Την κυριακή που μας πέρασε συμπληρώθηκαν 17 χρόνια από την πολιτική κηδεία του νίκου ζαχαριάδη στο πρώτο νεκροταφείο αθηνών. Εκεί όπου -σύμφωνα με το ρεπορτάζ συντάκτη γνωστής αστικής φυλλάδας- παρουσία της ηγεσίας του κκε, ακούστηκε το σύνθημα "Στάλιν ζεις εσύ μας οδηγείς".

Αν οι πληροφορίες είναι σωστές, το γεγονός είναι συγκλονιστικό. Γιατί αν αφαιρέσουμε 17 χρόνια φτάνουμε στο έτος 1991. Όπου κανονικά ταιριάζει το αντώνυμο του σωτήριος, κι όποιος έχει κάποια ιδέα σχετικά ας τη συνεισφέρει.

Οκτώβρης 91.
Είμαστε δυο μόλις μήνες πριν τον επιθανάτιο βρόγχο της εσσδ, την τυπική ληξιαρχική πράξη θανάτου της.
Χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα. Όπου μάνα η μαμά πατρίδα σοβιετική ένωση που χάνουμε για πάντα και παιδιά τα ορφανά της που φεύγουν μαζικά από το κόμμα. Άλλοι στον συν κι άλλοι στο σπίτι τους.
Η ιστορία φτάνει σε τέλμα που πολλοί αστοί βιάστηκαν να βαφτίσουν τέλος της. Δεν τελειώνει βέβαια. Αλλά η εξέλιξή της μοιάζει να σταμάτησε στα τέλη του 80. Κι εμείς ακόμα ψάχνουμε τον πάτο στο πισωγύρισμα.

Οι πολιτικοί ηγέτες κοιμούνται κομμουνιστές και ξυπνάνε θιασώτες της αγοράς και της δημοκρατίας της.
Τα ΚΚ χάνουν τον μπούσουλα, απαρνούνται κονίσματα και σύμβολα, μεταλλάσσονται. Το κκε δείχνει χαρακτήρα και κρατάει. Τη στιγμή που οι άλλοι μεταλλάσσονται σε σοσιαλδημοκράτες νέας κοπής, η δική του μετάλλαξη βγάζει και λίγο ναρ.

Μες στον κακό χαμό, το κριτήριο των μαζών για άλλη μια φορά είναι αλάνθαστο. Δυο μήνες πριν πέσει η αυλαία, ξέρουν ήδη τον δολοφόνο. Τέσσερα χρόνια πριν βγάλει το κόμμα τα πρώτα συμπεράσματα, έχουν βγάλει ήδη τα δικά τους. Κι αποκαθιστούν άτυπα τον σύντροφο από ατσάλι πριν από οποιαδήποτε κομματική συνδιάσκεψη.
Και όχι απλά κι αόριστα τον σύντροφο με το μουστάκι, αλλά το σύστημα και την χώρα που αντιπροσώπευε.
Τη στιγμή που όλα τα 'σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά...
Ρίγος...

Επτά χρόνια πριν, κάποιος φίλος μου και βασικός αναγνώστης του μπλοκ, αρνούνταν πεισματικά να ενδώσει στην πίεση να μπει στην κνε κι έπαιζε φουλ άμυνα. Η καλύτερη άμυνα βέβαια ήταν να στείλει τη μπάλα στην εξέδρα κάνοντας χαβαλέ. Έτσι, μεταξύ άλλων μου έλεγε ότι θα έδινε βιογραφικό όταν το κόμμα αποκαθιστούσε τον ζαχαριάδη.

Έκτοτε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι (αν και ο φίλος μου παραμένει ασόβαρος και... ανοργάνωτος). Αυτός έχει ξεχάσει την αστεία δικαιολογία του κι εγώ πλέον δε μπορώ να τον βάλω πουθενά, ακόμα κι αν ήθελα.
Αλλά απάντηση σε αυτό που μου έλεγε ούτε και σήμερα μπορώ να δώσω υπεύθυνα.
Αποκατέστησε το κόμμα τον νίκο ζαχαριάδη;
Έλα ντε. Ιδού η απορία...

Για το τυπικό της υπόθεσης έχω ακούσει γνώμες που διίστανται.
Η κυρίαρχη άποψη είναι ότι η αποκατάσταση αυτή δεν έγινε ποτέ. Και η μειοψηφούσα λέει ότι η παρουσία της ηγεσίας του κόμματος στην κηδεία του ζαχαριάδη λειτούργησε τρόπον τινά εν είδει αποκατάστασής του.
Το πιο εκπληκτικό είναι ότι τυπικά η μία εκδοχή δεν αποκλείει την άλλη...

Ακόμα όμως κι αν ισχύει η δεύτερη εκδοχή... Αρκεί αυτό;
Αρκεί μια τέτοιου είδους αποκατάσταση σε έναν ηγέτη που σφράγισε με την παρουσία του -ακόμα και με την απουσία του- τη σημαντικότερη περίοδο του κόμματος;
Η απάντηση προφανώς είναι όχι.
Συν τοις άλλοις τέτοιες μετά θάνατον αποκαταστάσεις έχουν λιγότερη αξία, κινούμενες ελαφρώς και στη λογική του "ο νεκρός δεδικαίωται".
Υπάρχουν όμως και ελαφρυντικά. Ας δούμε πρόχειρα τρία από αυτά.

-όσο πιο μεγάλος είναι ένας ηγέτης τόσο πιο αθόρυβα γίνεται η αποκατάστασή του. Άγραφος νόμος για σοβιετικούς και σοβιετόφιλους.
-για τους συγγενείς και τους φανατικούς οπαδούς του ζαχαριάδη -και του όποιου ζαχαριάδη- καμιά αποκατάσταση δεν θα ήταν αρκετή. Όχι όσο γίνεται κριτικά, αντί με τον ν.ζ. -νεκραναστηθέντα- καβάλα στ' άλογο.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου οι συγγενείς έχουν μάλλον δίκιο να διαμαρτύρονται (πχ περίπτωση πλουμπίδη, που έγινε με απόφαση του ΠΓ του υπό παρανομία κόμματος, χωρίς την απαιτούμενη δημοσιότητα).
-πιο σημαντική από το τυπικό κομμάτι είναι η ουσιαστική αποκατάσταση.
Αυτό εν μέρει είναι ζήτημα πολιτικής ερμηνείας αν έχει γίνει ή όχι. Αντικειμενικά όμως και ο στάλιν και ο ζαχαριάδης χαίρουν σήμερα γενικότερης εκτίμησης στις τάξεις του κόμματος από το σύνολο των μελών του.
Και μόνο τα αναρχικά συνθήματα για σκοτάδι κτλ αρκούν να ατσαλώσουν κνίτικες συνειδήσεις απ' την ανάποδη.

Κλείνω το σημείωμα με τρία ακόμη σημεία πάνω στο ζήτημα.
-η αποκατάσταση του πλουμπίδη έγινε στα πλαίσια της αποζαχαριαδοποίησης, της ελληνικής εκδοχής της αποσταλινοποίησης (σ.σ: ωραία γλώσσα τα ελληνικά).
Δε σημαίνει ότι ήταν λάθος. Ουσιαστικά όμως αναγνωρίζει ευθύνες του ζαχαριάδη για το θέμα αυτό.
Από αυτή την άποψη το να αποκατασταθεί σήμερα ο ζαχαριάδης θα ήταν κάπως αντιφατικό. Κατά τη γνώμη μου όμως αναγκαίο.

-οι αποκαταστάσεις και οι επανατοποθετήσεις για παλιότερα ιστορικά ζητήματα είναι μεγάλο ζήτημα.
Κι εγώ θέλω πχ να αποκατασταθεί ο κώστας κάππος και να επανατοποθετηθεί το κόμμα για τα γεγονότα του 89. Πώς και με ποια αφορμή όμως θα ανακινηθεί ένα τέτοιο ζήτημα;
Θέλω να πιστεύω πάντως πως δεν θα χρειαστεί να περιμένουμε τον τρίτο τόμο του δοκιμίου ιστορίας του κκε για να γίνει αυτό.

-τι ακριβώς σημαίνει τελικά αποκατάσταση;
Ποιος είναι ο ακριβής ορισμός της;
Μια δήλωση της γγ; Μια απόφαση της κε; Του συνεδρίου; Κομματική εκδήλωση τιμής προς το πρόσωπο του αποκατασταθέντα; Συγγραφή κάποιου βιβλίου; Ή τίποτα από όλα αυτά, μιας και η ουσιαστική αποκατάσταση κρίνεται στο παρόν και στην πολιτική που ακολουθείται;

Όποιος γνωρίζει τι ακριβώς σημαίνει αποκατάσταση, ή έχει ζήσει μία κι έχει σχετική εμπειρία ας το κοινοποιήσει και στους υπόλοιπους.
Και άπαξ συμφωνήσουμε περί τίνος ακριβώς πρόκειται, μετά αποκαθιστάμε όποιον θέλετε...

Όπιο του λαού

Το ποδόσφαιρο είναι μια σύγχρονη μορφή θρησκευτικής συνείδησης. Μια θρησκεία χωρίς απίστους όπως ισχυρίζονται -κάπως φονταμενταλιστικά είναι η αλήθεια- μπογιόπουλος και μήλακας στον τίτλο του βιβλίου τους.

Αν έτσι έχουν τα πράγματα όμως, κι αν η θρησκεία είναι το όπιο του λαού κατά το γνωστό μαρξικό (sic) τσιτάτο, τοτε το ποδόσφαιρο δεν είναι παρά μια εκσυγχρονισμένη μορφή αποχαύνωσης.

Οι θεωρητικοί της καινούριας θρησκείας δεν είναι λιγότερο γραφικοί από τους σνομπ επικριτές της.
Οι λάτρεις της στρογγυλής θεάς, ανάγουν τη μπάλα σε τοτέμ και της προσδίδουν υπερφυσικές ιδιότητες.
Παρακάτω εξετάζουμε τους βασικούς άξονες της μυθολογίας τους.

Το ποδόσφαιρο προσφέρει θέαμα κι έντονες συγκινήσεις.
Υπερτονίζοντας την χαρά και την "κατάνυξη" του οπαδού, δεν κάνουμε τίποτα διαφορετικό από τους θρήσκους που επικαλούνται το μεταφυσικό τους βίωμα. Το οποίο δεν προσεγγίζεται με τη λογική, δεν περιγράφεται με λόγια και συνοψίζεται στο ακαταμάχητο επιχείρημα "αν δεν το νιώσεις δεν μπορείς να το καταλάβεις".

Το ποδόσφαιρο είναι δημοκρατικό από τη φύση του.
Μύθος που έχει και υποσύνολα.
Υποσύνολο ένα: μπορεί να παίξει οποιοσδήποτε.
Οι φινετσάτοι και οι εύσωμοι που δεν τρέχουν σα μηχανάκια έχουν εκτοπιστεί στην εξέδρα. Το σύγχρονο ποδόσφαιρο δεν χωράει καμιά ιδιαιτερότητα. Ακόμα κι ο μέσι έπαιρνε αυξητικές ορμόνες να ψηλώσει γιατί αλλιώς δε θα έκανε καριέρα.
Υποσύνολο δύο: ο αδύνατος έχει ελπίδες να νικήσει τον δυνατό.
Όσες κι ένας φτωχός πλην τίμιος να πετύχει στη ζωή του. Εννιά στις δέκα οι πλούσιοι κι οι δυνατοί θριαμβεύουν. Στη ζωή και στο ποδόσφαιρο.

Επιπλέον η άνιση προβολή του επιθετικού σε σχέση με τον τερματοφύλακα πχ, ενισχύει τη χυδαία θεωρία για τα δάχτυλα του χεριού που δεν είναι ίσα. Ουδεμία σχέση με δημοκρατία και ισότητα δηλ.
Μετά από αυτά, όταν ακούω ότι το ποδόσφαιρο είναι ο βασιλιάς των σπορ, το μυαλό μου πηγαίνει κατευθείαν στη βασιλευομένη, τον κοκό και τους γλίξμπουργκ.

Το ποδόσφαιρο είναι το κατεξοχήν λαϊκό άθλημα. Συγκινεί τις μάζες περισσότερο από κάθε άλλο.
Με τα ίδια ακριβώς επιχειρήματα ένας ντίλερ ναρκωτικών θα μπορούσε να αποδείξει πόσο λαϊκό είναι το ορίτζιναλ όπιο που προσφέρει αυτός. Και τα δύο έχουν ευρύτατη λαϊκή αποδοχή εξάλλου.
Κι ό,τι κι αν λέγεται για τις ρίζες τους που χάνονται στα βάθη του χρόνου, αμφότερα είναι προϊόντα του καπιταλισμού. Τότε μόνο έγιναν εμπόρευμα για μαζική κατανάλωση.

Σ.Σ: Ο μπογιόπουλος (τον μήλακα ποτέ κανείς δεν θυμάται να τον αναφέρει) στο βιβλίο του προσπαθεί να δείξει τη σύνδεση του ποδοσφαίρου με το αρχέγονο ένστικτο του πρωτόγονου κυνηγού (!!).
Ίσως έτσι εξηγείται που οι γυναίκες δε συγκινούνται πολύ με τη μπάλα. Αυτές από τότε κάθονταν σπίτι και μαγείρευαν περιμένοντας τους κυνηγούς να γυρίσουν από το γήπεδο.

Το ποδόσφαιρο είναι αθώο, φταίνε τα λαμόγια που το λυμαίνονται.
Την ίδια ακριβώς θέση έχουν οι πιστοί που τα βάζουν με τους παπάδες και την εκκλησία που δυσφημούν το -κατά τα άλλα- αγνό θρησκευτικό ιδεώδες, με τις μπίζνες και το ρίαλ εστέιτ.

Είναι σωστό να τονίζουμε το ρόλο του έμπορα που πλασάρει το αφιόνι στις μάζες. Όμως ακόμα κι αν διώξουμε τον έμπορα θα πάψει το όπιο να είναι τέτοιο και να αφιονίζει;
Το θέμα δεν είναι να χτυπήσουμε τους εμπόρους για να αρχίσουμε να φυτεύουμε μόνοι γλαστράκια με μπάλες στο σπίτι.

Οι πιστοί του ποδοσφαίρου πέφτουν στο ίδιο λάθος που κάνουν οι αντίπαλοί τους από την ανάποδη. Του αποδίδουν μεταφυσικά ιδιότητες που δεν έχει. Οι μεν συγκεντρώνουν τις αρετές και φτιάχνουν τον θεό για να τον αντιπαραθέσουν στον διάβολο που φτιάξαν οι απέναντι.
Στο τέλος με τη στάση τους και τη μονομέρειά τους, δικαιώνουν ο ένας τον άλλο.

Αυτές οι αξιολογικές κρίσεις, άσχετα από το τελικό συμπέρασμα, έχουν σε τελική ανάλυση στο επίκεντρό τους έναν ιδιότυπο χυδαίο εμπειρισμό.
Βασικό κριτήριο κάθε αναλυτή για το ποδόσφαιρο είναι το αν του αρέσει ή όχι.
Κανείς "άμπαλος" δεν θαυμάζει το ποδόσφαιρο κι ελάχιστοι κολλημένοι με τη μπάλα στέκονται κριτικά απέναντί του.
Όλα τα υπόλοιπα είναι δομημένα πάνω σε αυτό το γούστο ή την απαρέσκεια του καθενός.
Βαρυσήμαντες αναλύσεις και θεωρίες για να δικαιολογήσουν αυτό που (δεν) κάνουν και να σκεπάσουν τον υποκειμενισμό τους, να του δώσουν αντικειμενική χροιά και αξιώσεις επιστημονικής προσέγγισης.

Το ίδιο το βιβλίο των δημοσιογράφων του ριζοσπάστη (δηλ του μπογιό και του φανταστικού του φίλου που κανείς δεν επιβεβαιώνει την ύπαρξή του) δεν ξεφεύγει από τον κανόνα.
Στο οπισθόφυλλό του μάλιστα λέει: το βιβλίο αυτό είναι ό,τι έμεινε από το όνειρο που είχαν οι δυο συγγραφείς όταν ήταν μικροί να γίνουν ποδοσφαιριστές.
Πιθανότατα δεν το αποδίδω πιστά, γιατί το γράφω από μνήμης. Την ουσία όμως δεν την αλλοιώνω.
Αυτή ήταν η πρόθεση των συγγραφέων και οφείλουμε να τους ευχαριστήσουμε για την ομολογία τους, είναι πολύτιμη.

Αν πρόκειται λοιπόν μόνο για ένα απωθημένο, ας το αντιμετωπίσουμε με συμπάθεια ως τέτοιο. Ένα ωραίο λογοτεχνικό κείμενο, ένας θρησκευτικός ύμνος για το ποδόσφαιρο που γράψαν δύο ιεροκήρυκές του. Αλλά τίποτα περισσότερο.

(Ο γκαλεάνο πάντως έκανε το ίδιο πράγμα πολύ καλύτερα. Χωρίς να έχει καμιά αξίωση επιστημονικότητας. Ούτε και πρόθεση αγιοποίησης όμως. Για αυτό ο τίτλος του βιβλίου του είναι: τα χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου).

Από αυτή την άποψη εγώ εκτιμώ πολύ περισσότερο την προσέγγιση του σωτηρακόπουλου (κι ας είναι από απολιτίκ, αστική άποψη. Ο αστικός αθεϊσμός είναι όπως και να 'χει προτιμότερος από τη θρησκοληψία). Μια προσέγγιση που συνοψίζεται στο εξής:
Το ποδόσφαιρο είναι το σημαντικότερο δευτερεύον πράγμα στον κόσμο.
Σημαντικό ίσως. Αλλά δευτερεύον.

Οι θρησκόληπτοι της μπάλας πάλι, ίσως συμφωνήσουν με τον Μπιλ Σάνκλεϊ, παλιό προπονητή της λίβερπουλ.
Το ποδόσφαιρο δεν είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου. Είναι κάτι πολύ περισσότερο...

(Συνεχίζεται...)