Μπολσεβίκος θα πει κατά βάση πλειοψηφία κι -αν δεν κάνω λάθος- έχει την ίδια ρίζα με τα μπολσόι, από τη ρώσικη λέξη больше, που θα πει περισσότερο.
Αλλά η πορεία των μπολσεβίκων ήταν πολυκύμαντη και διαλεκτική. Ξεκίνησαν ως πλειοψηφία στη διάσπαση του σδεκρ, για να γίνουν πολύ γρήγορα μειοψηφία στα 1903, και να επιστρέψουν το 17' στην αρχική κατάσταση αλλά σε ανώτερο επίπεδο, με τον οκτώβρη στον ορίζοντα.
Η ιστορική ειρωνεία ήταν διαρκώς παρούσα, σε όλη αυτήν την πορεία. Γιατί οι μπολσεβίκοι πήραν εντελώς συγκυριακά την πλειοψηφία στο συνέδριο της διάσπασης, με την προσωρινή στήριξη του πλεχάνοφ, που έγινε στη συνέχεια επιφανής μενσεβίκος, ενάντια στην ομάδα του λένιν. Κι έτσι μας έμεινε η πίκρα για τον πλεχάνοφ -που η νιότη του έδειχνε πως θα γινόταν άλλος- και το όνομα των μπολσεβίκων, αλλά χωρίς την χάρη της πλειοψηφίας.
Έμεινε και στην ονομασία του κόμματος, για ιστορικούς λόγους, όταν μετονομάστηκε το κόμμα σε κομμουνιστικό. Πανενωσιακό κομμουνιστικό κόμμα κι ένα (μπ) σε παρένθεση για τους μπολσεβίκους. Όπως σε παρένθεση θέλησαν να τους βάλουν κι οι ιμπεριαλιστές της δύσης, χωρίς να το καταφέρουν –τουλάχιστον εξ αρχής. Και μόλις τώρα που έκλεισε η παρένθεση, καταλαβαίνουν οι λαοί εκείνων των χωρών τι ήταν αυτό που έχασαν και το εκτιμούν νοσταλγώντας το.
Όπου νόστος σημαίνει η επιθυμία για επιστροφή στην πατρίδα. Κι οι προλετάριοι μπορεί να μην έχουνε πατρίδα, αλλά τη σοβιετική την ένιωθαν για δική τους, ανεξαρτήτως υπηκοότητας. Πέρα από τη μόσχα και το βλαδιβοστόκ, είναι κι εκεί πατρίδα με σοσιαλισμό. Αυτά τα πατριωτικά θα τα δούμε όμως σε δεύτερο πλάνο.
Ο βλαδίμηρος λοιπόν έγινε ηγέτης των μπολσεβίκων, χωρίς ποτέ να εκλεχθεί γραμματέας ή σε κάποιο άλλο πόστο που να το πιστοποιεί –πέρα από τη θέση του στο πολιτικό γραφείο. Αλλά η πλειοψηφία της γνώμης του δεν ήταν ποτέ δεδομένη, κι έτσι βρέθηκε αρκετές φορές να μειοψηφεί. Όπως στην ψηφοφορία για τη συμφωνία του μπρεστ-λιτόφσκ, όπου επικράτησε ο ασυμβίβαστος αριστερός ενθουσιασμός του τρότσκι και του μπουχάριν και στη συνέχεια τον ακριβοπληρώσαμε με ακόμα μεγαλύτερο τίμημα.
Παρόλα αυτά ο λένιν κέρδισε τις κρίσιμες αναμετρήσεις το 17’, μολονότι ξεκίνησε μειοψηφώντας, όπως τις ψηφοφορίες για τις θέσεις του απρίλη και την εξέγερση του οκτώβρη. Και προς το τέλος της ζωής του έγραψε το άρθρο, κάλλιο καλύτερα αλλά λιγότερα, για να δείξει ότι δεν είχε κάποιο φετίχ με τη νόρμα του «περισσότερου» για τη δουλειά των μπολσεβίκων.
Σε εκείνη την ψηφοφορία για την οκτωβριανή είχε μειοψηφήσει το δίδυμο ζηνόβιεφ-κάμενεφ. Που πλειοψήφησαν εν είδει τριανδρίας, όταν συμμάχησαν με το σύντροφο με το μουστάκι εναντίον του τρότσκι, για να συμμαχήσουν ύστερα με τον τελευταίο και να μειοψηφήσουν εκ νέου ως ενωμένη αντιπολίτευση. Από εκεί έμεινε στους τροτσκιστές κι η αντίληψη ουκ εν τω πολλώ το ευ, όταν πρόκειται για τις πρωτοπορίες και τη δικαίωσή τους στην πραγματικότητα.
Οι ζηνόβιεφ-κάμενεφ καταδικάστηκαν από τον παλιό μενσεβίκο βισίνσκι, που ήταν εισαγγελέας στις περιβόητες δίκες της μόσχας. Μετά τη νίκη του οκτώβρη, είδε το φως το αληθινό και πέρασε στο πλευρό των μπολσεβίκων. Κι είναι να αναρωτιέσαι για το ειλικρινές της στάσης και των κινήτρων. Αν όχι του βισίνσκι, τότε για μια σειρά άλλους, που πέρασαν με τους νικητές, όχι για τις ιδέες τους, αλλά ακριβώς επειδή ήταν νικητές. Κι από την άλλη παραμένει η ιστορική ειρωνεία, όταν δυο μέλη της παλιάς φρουράς των μπολσεβίκων καταδικάζονται από έναν παλιό μενσεβίκο.
Παρόμοια περίπτωση ήταν κι ο ιβάν μάισκι, που τη δεκαετία του 30’ ήταν ο σοβιετικός πρέσβης στο λονδίνο, κι αργότερα έγραψε πολύ ενδιαφέροντα βιβλία για τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Κι αν οι οδηγίες του λένιν προς τους σοβιετικούς διπλωμάτες –να βγάζουν στη δημοσιότητα όλες τις μυστικές συμφωνίες που είχαν συνάψει οι τσάροι- είναι ευρύτερα γνωστές, σχετικά πρόσφατα ανακάλυψα μια φράση που αποδίδει στο στάλιν, ο γραφικός αντικομμουνιστής χονδροκούκης.
Διπλωματία ειλικρινής είναι τόσο δυνατή όσο το αποξηραμένο νερό ή ο ξύλινος χάλυβας.
Ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός στα καλύτερά του. Ακόμα κι αν δεν το 'πε ο στάλιν.
Κλείνει η παρένθεση και συνεχίζουμε με αυτή των μπολσεβίκων. Οι οποίοι πήραν την πλειοψηφία στα εργατικά σοβιέτ και τις μεγάλες πόλεις, αλλά αναγκάστηκαν να κάνουν τακτικό ελιγμό για να κερδίσουν τη στήριξη των εσέρων, σε μια χώρα που ήταν αγροτική κατά τα εννιά δέκατα κι η εργατική τάξη ήταν συγκεντρωμένη στα μεγάλα αστικά κέντρα. Και η κατάσταση έγινε χειρότερη μετά τον ‘εμφύλιο’ με τους λευκούς, όπου έπεσαν τα καλύτερα, ταξικά και κομματικά στοιχεία. Οι μπολσεβίκοι έγιναν η πολιτική έκφραση μιας δικτατορίας του προλεταριάτου, που έμεινε εκ των πραγμάτων χωρίς πολλούς προλετάριους κι αναγκάστηκε να τους «εισάγει» από τη ρωσική ύπαιθρο στις πόλεις και το κόμμα της.
Η ιστορική ειρωνεία ενυπάρχει και στο ελληνικό παράδειγμα, όπου το εαμ αγκάλιασε παλλαϊκά τη συντριπτική πλειοψηφία, αλλά (αντίθετα με ό,τι λέει η παροιμία) δεν πήγε για τα πολλά κι έχασε και τα λίγα. Μετά η πλειοψηφία στριμώχτηκε στο 9,3 της αποχής και τη στρεβλή εφαρμογή του δσ στο λάθος της βάρκιζας. Κι αντί για την υποταγή της μειοψηφούσας άποψης στην πλειοψηφία πετύχαμε να υποτάξουμε την πλειοψηφία του λαού σε μια χούφτα εκμεταλλευτών.
Μεταπολεμικά το κόμμα έδωσε τη μάχη με τους αναθεωρητές, που δύο φορές είχαν πλειοψηφία κι ένιωθαν σίγουροι για τη νίκη τους, αλλά την έχασαν μέσα απ’ τα χέρια τους. Για παράδειγμα το 91, στα μέλη της επιτροπής θέσεων για το 13ο συνέδριο, ο «πιο αριστερός» ήταν ο λαφαζάνης –όπως και σήμερα στο συνασπισμό. Ενώ μετά τη διάσπαση, οι μενσεβίκοι είχαν τους διπλάσιους βουλευτές από εμάς.
Αλλά στις επόμενες εκλογές έμειναν κάτω από το πλαφόν του 3% κι έγιναν δύναμη του εξωκοινοβουλίου.
Σήμερα κάποιοι από αυτούς αναρωτιούνται αν το σύγχρονο προλεταριάτο είναι πλειοψηφία μες στο σύνολο του πληθυσμού. Άλλοι θεωρούν την εργατική τάξη ξεπερασμένη ή ενσωματωμένη κι ελπίζουν στις οργισμένες μειονότητες για επαναστατικά ξεσπάσματα. Άλλοι εκστασιάζονται με το κίνημα της γουόλ στριτ, που εκπροσωπεί το 99% των πολιτών, ως αριθμητική έννοια κι όχι ταξικά.
Ενώ εμείς μελετάμε κριτικά την ιστορική μας πορεία, με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της, με τα πρώτα να υπερέχουν σαφώς. Και φτιάχνουμε «δυναμικές μειοψηφίες» όπως τις λένε οι αστοί, πρωτοπορίες δηλ στη δική μας διάλεκτο, που ζυμώνουν τις ιδέες μας στον κόσμο και ξέρουν ότι θα μπορέσουν να γίνουν υλική δύναμη, μόνο όταν κατακτήσουν πλατειά τις μάζες.
Θα φροντίσουμε εμείς γι’ αυτό.
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα πλεχάνοφ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα πλεχάνοφ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Δευτέρα 26 Δεκεμβρίου 2011
Τρίτη 9 Αυγούστου 2011
Επιστροφή στο Λένιν
Όλα ξεκίνησαν με την ιστορική στροφή (του δαλιανίδη) και τη μεταστροφή που έφερε την καταστροφή. Και μια ζωτική ανάγκη για επιστροφή στο ιστορικό προσκήνιο. Όχι γιατί όλα περιστρέφονται γύρω μας, ή από κάποια διαστροφική νοσταλγία για τα παλιά –που τόση αποστροφή προκαλούν σε κάποιους απ’ τους ανανήψαντες- αλλά γιατί το απαιτούν οι καιροί.
Το χαϊδευτικό του λένιν στα ρώσικα ήταν βαλόντια. Έτσι μπορεί να τον φώναζε η νάντια κρούπσκαγια, στις προσωπικές τους στιγμές, ή όταν έβαλε τα κλάματα από τον σκαιό τρόπο του στάλιν και κατέφυγε στο λένιν για παρηγοριά και προστασία. Κι ίσως από το βαλόντια να βγαίνει στα ρώσικα ως παράγωγο κι ο βολονταρισμός, που σημαίνει βουλησιαρχία. Αν η μενσεβίκικη ανάγνωση του μαρξισμού ήταν στην ουσία της μηχανιστικός υλισμός, αυτή του λένιν έστεκε στον αντίποδα ως ένα είδος επιστημονικής βουλησιαρχίας.
Διαφορά που αποτυπώθηκε ανάγλυφα στη πράξη και τη θεωρία της ρωσικής επανάστασης. Ο πλεχάνοφ –που τηρουμένων των αναλογιών, είναι κάτι σαν ρώσος μπιτσάκης, όπως λέει κι ο μπουκχάντερ, από το γλόμπινγκ- τον καιρό που ήταν ακόμα μαρξιστής –λατρεμένο κλισέ που έχασε την αξία του, ύστερα από τη μαζική χρεοκοπία ολόκληρων κομμάτων και στελεχών που κοιμήθηκαν το βράδυ κομμουνιστές για να ξυπνήσουν το άλλο πρωί λάτρεις της αστικής δημοκρατίας...
Ο πλεχάνοφ λοιπόν, στο κλασικό έργο του για το ρόλο της προσωπικότητας, έλεγε ότι η ιστορία αναζητά τα πρόσωπα που θα εκφράσουν την εποχή τους και τις ανάγκες της. Κι αν κάποιο από αυτά εξέλειπε για κάποιο λόγο, θα έβρισκε ένα άλλο να το αντικαταστήσει. Όπως στο κλασικό παράδειγμα του ένγκελς με το ναπολέοντα. Αν δεν υπήρχε ναπολέων, θα ‘ταν στη θέση του κάποιος άλλος αξιωματικός με παρόμοια χαρακτηριστικά να ενσαρκώσει το πνεύμα και την κοινωνική αναγκαιότητα της εποχής του.
Ουδείς βοναπάρτης αναντικατάστατος. Κι αντιστρόφως. Κανείς επίδοξος βοναπάρτης δεν μπορεί να αλλάξει βουλησιαρχικά τον ρου της ιστορίας.
Οι θεωρητικές ιδέες βρίσκουν την αντανάκλασή τους στην πολιτική πράξη. Ο πλεχάνοφ προσχώρησε στους μενσεβίκους, ο μηχανιστικός μαρξισμός των οποίων απολυτοποίησε τη σημασία των αντικειμενικών συνθηκών και το 17' προέταξε ως στόχο την ωρίμανσή τους και τον αστικό εκσυγχρονισμό αντί για το επαναστατικό πάρσιμο της εξουσίας. Γι’ αυτούς ο οκτώβρης ήταν τυχοδιωκτικό πραξικόπημα, ένας βιασμός της ιστορίας. Που πήρε την εκδίκησή της εβδομήντα χρόνια μετά, με το τέλος της. Με τους ιδεολογικούς απογόνους των μενσεβίκων να είναι μεταξύ όσων πανηγύριζαν για την πτώση του τείχους και του υπαρκτού.
Ο γκράμσι –που ήταν τριτοδιεθνιστής, αλλά με τη μετάλλαξη του ιταλικού κκ τον οικειοποιήθηκαν οι σύγχρονοι μενσεβίκοι- αποκαλούσε την οκτωβριανή, επανάσταση ενάντια στο Κεφάλαιο. Ενάντια στις αντικειμενικές συνθήκες της ημιφεουδαρχικής ρωσίας κι όσα προέβλεπε ο μαρξ στην εποχή του για την χώρα που θα ξεσπούσε πρώτα η επανάσταση.
Ο λένιν δεν έμεινε σε μια στεγνή, παθητική ερμηνεία της θεωρίας του μαρξ. Την ανέπτυξε δημιουργικά με την ανάλυσή του για τον ιμπεριαλισμό και τον αδύναμο κρίκο της αλυσίδας του. Κι οργάνωσε τον υποκειμενικό παράγοντα σε ένα γερό, πειθαρχημένο κόμμα νέου τύπου, που οδήγησε το μαζικό κίνημα στο νικηφόρο οκτώβρη.
Η πολιτική του πράξη έδειξε ότι στις κρίσιμες καμπές της ιστορίας, οι μεγάλες προσωπικότητες παίζουν καθοριστικό ρόλο. Κάτι που ισχύει πιο εμφατικά στην περίοδο περάσματος στο σοσιαλισμό, που έχει ως προϋπόθεση τη συνειδητή δράση του επαναστατικού υποκειμένου και της πρωτοπορίας του.
Η σύγχρονη ιστορία δε θα ήταν ίδια χωρίς τους μπολσεβίκους του λένιν. Κι αν έλειπε ο βλαδίμηρος απ’ το εξελικτικό της προτσές, δε θα έβρισκε εύκολα κάποιον να τον αντικαταστήσει, όπως με το ναπολέοντα. Όπως δεν τον βρήκε στη δεκαετία με τις βάτες. Που η εποχή απαιτούσε έναν λένιν, όπως έγραψε κι ο γκοσβάιλερ. Κι αντ’ αυτού μας προέκυψε το καραφλό ζονκ με το σημάδι στο κούτελο.
Ο επόμενος ιλίτς στην αλυσίδα της σοβιετικής ηγεσίας ήταν ο μπρέζνιεφ, που μας βούτηξε στο ρεβιζιονισμό και τη στασιμότητα –σα νηνεμία πριν την αντεπαναστατική καταιγίδα. Και ο επόμενος γενικώς μετά τον λένιν ήταν ο σύντροφος με το μουστάκι. Που ο τρότσκι έλεγε ότι έσπασε την ιστορική συνέχεια των μπολσεβίκων, σαν βοναπάρτης ιωσήφ με το σταλινικό θερμιδώρ και τις γκιλοτίνες. Κι ας ήταν ο ίδιος ο τρότσκι που έτρεμαν όλοι για το βοναπαρτισμό του. Ήταν και το μικρό του όνομα που παρέπεμπε ευθέως στο ναπολέοντα...
Κι όταν ο βλαδίμηρος είπε στη διαθήκη του να βρουν για γραμματέα έναν σύντροφο σαν το στάλιν αλλά λιγότερο ευέξαπτο, δε βρήκαν κανένα και ξαναβγήκε ο στάλιν. Αν ήταν εύκολο να βρουν κάποιον αντικαταστάτη με παρόμοια χαρακτηριστικά, θα έβρισκαν κάποιον να τα έχει όλα σαν το λένιν, αλλά να ζήσει περισσότερα χρόνια.
Σήμερα που προβάλλει ως ζητούμενο ένα κόμμα σαν τους μπολσεβίκους και μια επανάσταση σαν τον οκτώβρη, πολλοί είναι αυτοί που μιλάνε για επιστροφή στο λένιν. Ακόμα και μαρξιστές σαν το ζίζεκ, που στην ανάλυσή του για τη βασική αντίθεση της σύγχρονης κοινωνίας μένει στην επισήμανση της αδικίας και τις οικολογικές ανησυχίες, χωρίς να βλέπει τάξεις και κεφάλαιο.
Ο λένιν είναι ξανά της μόδας. Αλλά το λένιν πολλοί αγάπησαν, το λενινισμό ελάχιστοι. Κι αν ο –ισμός παραπέμπει σε ένα κλειστό σύστημα, ή τη γνωστή «επάρατη» παυλίτσα, μπορούμε να το πούμε αλλιώς.
Το βλαδίμηρο πολλοί αγάπησαν, τις ιδέες του όμως…;
Τι περιεχόμενο μπορεί να έχει σήμερα όμως μια επιστροφή στο λένιν; Δε μιλάμε για μια επιστροφή σε τσιτάτα κι εικονίσματα, στις πατροπαράδοτες γραφές και τα ιερά κείμενα του κινήματος. Αλλά σε ιδέες που είναι ζωτικά επίκαιρες στην παρούσα συγκυρία. Κι ας τις θεωρούν κάποιοι γνωστές και χιλιοειπωμένες, ή σιδερένιες νομοτέλειες που κατέρρευσαν.
Ποιες είναι αυτές;
-Το κόμμα νέου τύπου. Όχι ως ένα και μοναδικό καλούπι που έσπασε το 1903. Αλλά ως ένα κόμμα με βασικές αρχές: δημοκρατία, συντονισμένη δράση, ενιαίο κέντρο και καθοδήγηση, συνειδητή πειθαρχία που να υπηρετεί τον τελικό σκοπό και να βάζει στην άκρη τις ομαδούλες με τα ξεχωριστά συμφέροντα και το μικροαστικό ατομισμό, που νιώθει ότι πνίγεται όταν πρέπει να υπακούσει στο σύνολο.
-Την τακτική ευελιξία, πριν και μετά την επανάσταση, μαζί με αδιάλλακτη, σταθερή στάση σε θέματα αρχών και στρατηγικής. Τακτική που δε φετιχοποιεί μέσα και μορφές, δε μένει σε κούφια καλέσματα για ενότητα –πχ με τα άλλα κόμματα των σοβιέτ- αλλά υπηρετεί το στρατηγικό στόχο, χωρίς να τον υποκαθιστά.
-Τον ιμπεριαλισμό ως καπιταλισμό που σαπίζει και παρασιτεί εις βάρος του κόσμου της εργασίας, στον οποίο φορτώνει τις κρίσεις του. Το κεφάλαιο ως ένα βρικόλακα που ρουφά υπεραξία από την ζωντανή εργασία για να συνεχίσει να αναπαράγεται. Και τον κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό ως το τελευταίο σκαλοπατάκι πριν το σοσιαλισμό. Όπου το αστικό κράτος γίνεται ένα με τα μονοπώλια και στηρίζει την κερδοφορία τους, με επιχορηγήσεις, κρατικά κεφάλαια, ή και μέσω των επιχειρήσεων που ανήκουν στο δημόσιο.
-Τα μεταβατικά αιτήματα των μπολσεβίκων για τη γη και τον πόλεμο, μαζί με το σύνθημα όλη η εξουσία στα σοβιέτ. Και τη θέση του λένιν για το αίτημα του εργατικού ελέγχου, που για να έχει νόημα πρέπει να μπαίνει πάντα μαζί και πάντα πίσω από την εργατική εξουσία.
Αυτά μεταξύ άλλων για να μπορέσουμε να φωνάξουμε, όπως κάποτε η ρόζα ανακουφισμένη, ότι είμαστε επιτέλους με το λένιν. Όχι στο μαυσωλείο της ιστορίας, γιατί ο λένιν παραμένει πιο ζωντανός κι απ’ τους ζωντανούς, όπως λέει ο μαγιακόφσκι. Όχι μια επιστροφή στην κοιλιά της μαμάς πατρίδας, την ασφάλεια του ένδοξου παρελθόντος, όπου χώνουμε τα κεφάλια μας σαν στρουθοκάμηλες για να μη μας τρομάζει το παρόν. Αλλά ένα βήμα πίσω, στις αρχαιολογίες του μέλλοντός μας, για να πάρουμε φόρα προς τα μπρος, για την επιστροφή στο μέλλον. Σαν αυτή που λέει στο βιβλίο του ο πι-πι, αλλά καλύτερη.
Το χαϊδευτικό του λένιν στα ρώσικα ήταν βαλόντια. Έτσι μπορεί να τον φώναζε η νάντια κρούπσκαγια, στις προσωπικές τους στιγμές, ή όταν έβαλε τα κλάματα από τον σκαιό τρόπο του στάλιν και κατέφυγε στο λένιν για παρηγοριά και προστασία. Κι ίσως από το βαλόντια να βγαίνει στα ρώσικα ως παράγωγο κι ο βολονταρισμός, που σημαίνει βουλησιαρχία. Αν η μενσεβίκικη ανάγνωση του μαρξισμού ήταν στην ουσία της μηχανιστικός υλισμός, αυτή του λένιν έστεκε στον αντίποδα ως ένα είδος επιστημονικής βουλησιαρχίας.
Διαφορά που αποτυπώθηκε ανάγλυφα στη πράξη και τη θεωρία της ρωσικής επανάστασης. Ο πλεχάνοφ –που τηρουμένων των αναλογιών, είναι κάτι σαν ρώσος μπιτσάκης, όπως λέει κι ο μπουκχάντερ, από το γλόμπινγκ- τον καιρό που ήταν ακόμα μαρξιστής –λατρεμένο κλισέ που έχασε την αξία του, ύστερα από τη μαζική χρεοκοπία ολόκληρων κομμάτων και στελεχών που κοιμήθηκαν το βράδυ κομμουνιστές για να ξυπνήσουν το άλλο πρωί λάτρεις της αστικής δημοκρατίας...
Ο πλεχάνοφ λοιπόν, στο κλασικό έργο του για το ρόλο της προσωπικότητας, έλεγε ότι η ιστορία αναζητά τα πρόσωπα που θα εκφράσουν την εποχή τους και τις ανάγκες της. Κι αν κάποιο από αυτά εξέλειπε για κάποιο λόγο, θα έβρισκε ένα άλλο να το αντικαταστήσει. Όπως στο κλασικό παράδειγμα του ένγκελς με το ναπολέοντα. Αν δεν υπήρχε ναπολέων, θα ‘ταν στη θέση του κάποιος άλλος αξιωματικός με παρόμοια χαρακτηριστικά να ενσαρκώσει το πνεύμα και την κοινωνική αναγκαιότητα της εποχής του.
Ουδείς βοναπάρτης αναντικατάστατος. Κι αντιστρόφως. Κανείς επίδοξος βοναπάρτης δεν μπορεί να αλλάξει βουλησιαρχικά τον ρου της ιστορίας.
Οι θεωρητικές ιδέες βρίσκουν την αντανάκλασή τους στην πολιτική πράξη. Ο πλεχάνοφ προσχώρησε στους μενσεβίκους, ο μηχανιστικός μαρξισμός των οποίων απολυτοποίησε τη σημασία των αντικειμενικών συνθηκών και το 17' προέταξε ως στόχο την ωρίμανσή τους και τον αστικό εκσυγχρονισμό αντί για το επαναστατικό πάρσιμο της εξουσίας. Γι’ αυτούς ο οκτώβρης ήταν τυχοδιωκτικό πραξικόπημα, ένας βιασμός της ιστορίας. Που πήρε την εκδίκησή της εβδομήντα χρόνια μετά, με το τέλος της. Με τους ιδεολογικούς απογόνους των μενσεβίκων να είναι μεταξύ όσων πανηγύριζαν για την πτώση του τείχους και του υπαρκτού.
Ο γκράμσι –που ήταν τριτοδιεθνιστής, αλλά με τη μετάλλαξη του ιταλικού κκ τον οικειοποιήθηκαν οι σύγχρονοι μενσεβίκοι- αποκαλούσε την οκτωβριανή, επανάσταση ενάντια στο Κεφάλαιο. Ενάντια στις αντικειμενικές συνθήκες της ημιφεουδαρχικής ρωσίας κι όσα προέβλεπε ο μαρξ στην εποχή του για την χώρα που θα ξεσπούσε πρώτα η επανάσταση.
Ο λένιν δεν έμεινε σε μια στεγνή, παθητική ερμηνεία της θεωρίας του μαρξ. Την ανέπτυξε δημιουργικά με την ανάλυσή του για τον ιμπεριαλισμό και τον αδύναμο κρίκο της αλυσίδας του. Κι οργάνωσε τον υποκειμενικό παράγοντα σε ένα γερό, πειθαρχημένο κόμμα νέου τύπου, που οδήγησε το μαζικό κίνημα στο νικηφόρο οκτώβρη.
Η πολιτική του πράξη έδειξε ότι στις κρίσιμες καμπές της ιστορίας, οι μεγάλες προσωπικότητες παίζουν καθοριστικό ρόλο. Κάτι που ισχύει πιο εμφατικά στην περίοδο περάσματος στο σοσιαλισμό, που έχει ως προϋπόθεση τη συνειδητή δράση του επαναστατικού υποκειμένου και της πρωτοπορίας του.
Η σύγχρονη ιστορία δε θα ήταν ίδια χωρίς τους μπολσεβίκους του λένιν. Κι αν έλειπε ο βλαδίμηρος απ’ το εξελικτικό της προτσές, δε θα έβρισκε εύκολα κάποιον να τον αντικαταστήσει, όπως με το ναπολέοντα. Όπως δεν τον βρήκε στη δεκαετία με τις βάτες. Που η εποχή απαιτούσε έναν λένιν, όπως έγραψε κι ο γκοσβάιλερ. Κι αντ’ αυτού μας προέκυψε το καραφλό ζονκ με το σημάδι στο κούτελο.
Ο επόμενος ιλίτς στην αλυσίδα της σοβιετικής ηγεσίας ήταν ο μπρέζνιεφ, που μας βούτηξε στο ρεβιζιονισμό και τη στασιμότητα –σα νηνεμία πριν την αντεπαναστατική καταιγίδα. Και ο επόμενος γενικώς μετά τον λένιν ήταν ο σύντροφος με το μουστάκι. Που ο τρότσκι έλεγε ότι έσπασε την ιστορική συνέχεια των μπολσεβίκων, σαν βοναπάρτης ιωσήφ με το σταλινικό θερμιδώρ και τις γκιλοτίνες. Κι ας ήταν ο ίδιος ο τρότσκι που έτρεμαν όλοι για το βοναπαρτισμό του. Ήταν και το μικρό του όνομα που παρέπεμπε ευθέως στο ναπολέοντα...
Κι όταν ο βλαδίμηρος είπε στη διαθήκη του να βρουν για γραμματέα έναν σύντροφο σαν το στάλιν αλλά λιγότερο ευέξαπτο, δε βρήκαν κανένα και ξαναβγήκε ο στάλιν. Αν ήταν εύκολο να βρουν κάποιον αντικαταστάτη με παρόμοια χαρακτηριστικά, θα έβρισκαν κάποιον να τα έχει όλα σαν το λένιν, αλλά να ζήσει περισσότερα χρόνια.
Σήμερα που προβάλλει ως ζητούμενο ένα κόμμα σαν τους μπολσεβίκους και μια επανάσταση σαν τον οκτώβρη, πολλοί είναι αυτοί που μιλάνε για επιστροφή στο λένιν. Ακόμα και μαρξιστές σαν το ζίζεκ, που στην ανάλυσή του για τη βασική αντίθεση της σύγχρονης κοινωνίας μένει στην επισήμανση της αδικίας και τις οικολογικές ανησυχίες, χωρίς να βλέπει τάξεις και κεφάλαιο.
Ο λένιν είναι ξανά της μόδας. Αλλά το λένιν πολλοί αγάπησαν, το λενινισμό ελάχιστοι. Κι αν ο –ισμός παραπέμπει σε ένα κλειστό σύστημα, ή τη γνωστή «επάρατη» παυλίτσα, μπορούμε να το πούμε αλλιώς.
Το βλαδίμηρο πολλοί αγάπησαν, τις ιδέες του όμως…;
Τι περιεχόμενο μπορεί να έχει σήμερα όμως μια επιστροφή στο λένιν; Δε μιλάμε για μια επιστροφή σε τσιτάτα κι εικονίσματα, στις πατροπαράδοτες γραφές και τα ιερά κείμενα του κινήματος. Αλλά σε ιδέες που είναι ζωτικά επίκαιρες στην παρούσα συγκυρία. Κι ας τις θεωρούν κάποιοι γνωστές και χιλιοειπωμένες, ή σιδερένιες νομοτέλειες που κατέρρευσαν.
Ποιες είναι αυτές;
-Το κόμμα νέου τύπου. Όχι ως ένα και μοναδικό καλούπι που έσπασε το 1903. Αλλά ως ένα κόμμα με βασικές αρχές: δημοκρατία, συντονισμένη δράση, ενιαίο κέντρο και καθοδήγηση, συνειδητή πειθαρχία που να υπηρετεί τον τελικό σκοπό και να βάζει στην άκρη τις ομαδούλες με τα ξεχωριστά συμφέροντα και το μικροαστικό ατομισμό, που νιώθει ότι πνίγεται όταν πρέπει να υπακούσει στο σύνολο.
-Την τακτική ευελιξία, πριν και μετά την επανάσταση, μαζί με αδιάλλακτη, σταθερή στάση σε θέματα αρχών και στρατηγικής. Τακτική που δε φετιχοποιεί μέσα και μορφές, δε μένει σε κούφια καλέσματα για ενότητα –πχ με τα άλλα κόμματα των σοβιέτ- αλλά υπηρετεί το στρατηγικό στόχο, χωρίς να τον υποκαθιστά.
-Τον ιμπεριαλισμό ως καπιταλισμό που σαπίζει και παρασιτεί εις βάρος του κόσμου της εργασίας, στον οποίο φορτώνει τις κρίσεις του. Το κεφάλαιο ως ένα βρικόλακα που ρουφά υπεραξία από την ζωντανή εργασία για να συνεχίσει να αναπαράγεται. Και τον κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό ως το τελευταίο σκαλοπατάκι πριν το σοσιαλισμό. Όπου το αστικό κράτος γίνεται ένα με τα μονοπώλια και στηρίζει την κερδοφορία τους, με επιχορηγήσεις, κρατικά κεφάλαια, ή και μέσω των επιχειρήσεων που ανήκουν στο δημόσιο.
-Τα μεταβατικά αιτήματα των μπολσεβίκων για τη γη και τον πόλεμο, μαζί με το σύνθημα όλη η εξουσία στα σοβιέτ. Και τη θέση του λένιν για το αίτημα του εργατικού ελέγχου, που για να έχει νόημα πρέπει να μπαίνει πάντα μαζί και πάντα πίσω από την εργατική εξουσία.
Αυτά μεταξύ άλλων για να μπορέσουμε να φωνάξουμε, όπως κάποτε η ρόζα ανακουφισμένη, ότι είμαστε επιτέλους με το λένιν. Όχι στο μαυσωλείο της ιστορίας, γιατί ο λένιν παραμένει πιο ζωντανός κι απ’ τους ζωντανούς, όπως λέει ο μαγιακόφσκι. Όχι μια επιστροφή στην κοιλιά της μαμάς πατρίδας, την ασφάλεια του ένδοξου παρελθόντος, όπου χώνουμε τα κεφάλια μας σαν στρουθοκάμηλες για να μη μας τρομάζει το παρόν. Αλλά ένα βήμα πίσω, στις αρχαιολογίες του μέλλοντός μας, για να πάρουμε φόρα προς τα μπρος, για την επιστροφή στο μέλλον. Σαν αυτή που λέει στο βιβλίο του ο πι-πι, αλλά καλύτερη.
Δευτέρα 28 Ιουλίου 2008
Ευημερία
Στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν και συζητιόταν το πρόγραμμα των σοσιαλδημοκρατών της Ρωσίας, αντιπαρατέθηκαν ο Λένιν και ο Πλεχάνοφ.
Ο Πλεχάνοφ, γράφοντας το σχέδιο προγράμματος του ΣΔΕΚΡ προσδιόριζε σαν στόχο του σοσιαλισμού την προγραμματισμένη οργάνωση της κοινωνικής παραγωγιής διαδικασίας για την ικανοποίηση των αναγκών τόσο ολόκληρης της κοινωνίας, όσο και κάθε μέλους της ξεχωριστά.
Τι πιο φυσικό σε μια εποχή που το βιοτικό επίπεδο των ρώσων ήταν τραγικό, στα όρια της επιβίωσης, ως κύριος στόχος πάλης έμπαινε η εξάλειψη της πείνας και της εξαθλίωσης, και ούτε σκέψη δεν μπορούσε να γίνει για τη δημιουργική εργασία ως στόχο -δεν διαφαινόταν καν ως προοπτική στον ορίζοντα.
Κι όμως ο Λένιν αντιτάχτηκε με το εξής σκεπτικό:
"Αυτό δεν φτάνει. Μια τέτοια οργάνωση θα μπορούσαν να δημιουργήσουν, ίσως, ακόμα και τα τραστ. Πιο συγκεκριμένο θα ήταν να λέγαμε... όχι μόνο για την ικανοποίηση των αναγκών των μελών, αλλά για την εξασφάλιση πλέριας ευημερίας και ελεύθερης, ολόπλευρης ανάπτυξης όλων των μελών της κοινωνίας".
Η ολόπλευρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας. η δημιουργική εργασία. Αυτό είναι πάνω απ' όλα το όραμα της κομμουνιστικής κοινωνίας. Αυτή είναι η κύρια, ειδοποιός διαφορά με τον καπιταλισμό και την "ευημερία" που προσφέρει. Ακόμα κι αν υποθέταμε ότι ξεπερνούσε τα αδιέξοδα και τις αντιφάσεις του και εξασφάλιζε για όλη την ανθρωπότητα, για όλα τα μέλη της κοινωνίας το βιοτικό επίπεδο που έχουν κατακτημένο ο αναπτυγμένος δυτικός κόσμος.
Υγ:επειδή αυτά τα διάβασα σε βιβλίο του σοβιετικού δημοσιογράφου ρόζενταλ, που γράφτηκε περί τις αρχές της λατρεμένης δεκαετίας του 80, θα είχαν ακόμα μεγαλύτερη αξία αν δεν γράφονταν για να δικαιολογήσουν το αδικαιολόγητα χαμηλό σε κάποιους τομείς επίπεδο της σοβιετικής παραγωγής και κοινωνίας.
Ο Πλεχάνοφ, γράφοντας το σχέδιο προγράμματος του ΣΔΕΚΡ προσδιόριζε σαν στόχο του σοσιαλισμού την προγραμματισμένη οργάνωση της κοινωνικής παραγωγιής διαδικασίας για την ικανοποίηση των αναγκών τόσο ολόκληρης της κοινωνίας, όσο και κάθε μέλους της ξεχωριστά.
Τι πιο φυσικό σε μια εποχή που το βιοτικό επίπεδο των ρώσων ήταν τραγικό, στα όρια της επιβίωσης, ως κύριος στόχος πάλης έμπαινε η εξάλειψη της πείνας και της εξαθλίωσης, και ούτε σκέψη δεν μπορούσε να γίνει για τη δημιουργική εργασία ως στόχο -δεν διαφαινόταν καν ως προοπτική στον ορίζοντα.
Κι όμως ο Λένιν αντιτάχτηκε με το εξής σκεπτικό:
"Αυτό δεν φτάνει. Μια τέτοια οργάνωση θα μπορούσαν να δημιουργήσουν, ίσως, ακόμα και τα τραστ. Πιο συγκεκριμένο θα ήταν να λέγαμε... όχι μόνο για την ικανοποίηση των αναγκών των μελών, αλλά για την εξασφάλιση πλέριας ευημερίας και ελεύθερης, ολόπλευρης ανάπτυξης όλων των μελών της κοινωνίας".
Η ολόπλευρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας. η δημιουργική εργασία. Αυτό είναι πάνω απ' όλα το όραμα της κομμουνιστικής κοινωνίας. Αυτή είναι η κύρια, ειδοποιός διαφορά με τον καπιταλισμό και την "ευημερία" που προσφέρει. Ακόμα κι αν υποθέταμε ότι ξεπερνούσε τα αδιέξοδα και τις αντιφάσεις του και εξασφάλιζε για όλη την ανθρωπότητα, για όλα τα μέλη της κοινωνίας το βιοτικό επίπεδο που έχουν κατακτημένο ο αναπτυγμένος δυτικός κόσμος.
Υγ:επειδή αυτά τα διάβασα σε βιβλίο του σοβιετικού δημοσιογράφου ρόζενταλ, που γράφτηκε περί τις αρχές της λατρεμένης δεκαετίας του 80, θα είχαν ακόμα μεγαλύτερη αξία αν δεν γράφονταν για να δικαιολογήσουν το αδικαιολόγητα χαμηλό σε κάποιους τομείς επίπεδο της σοβιετικής παραγωγής και κοινωνίας.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)