Ή ταν ή επί τας

Ο κύρκος είχε πιάσει πολύ καλά την ουσία του πράγματος, όταν είχε μιλήσει για το μακεδονικό και τα συλλαλητήρια των σκοπιανοφάγων στη συμβασιλεύουσα, που γιόρταζε πέρυσι τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της: είμαστε εδώ όλοι οι έλληνες πλην λακεδαιμονίων.

Ποιοι είναι όμως αυτοί οι (λακέ)δαιμόνιοι, που πολεμάνε με τη γενναιότητα των 300 (χωρίς τον λεωνίδα που λάκισε) τους λακέδες της αστικής τάξης και στοιχειώνουν σα δαίμονες τον ύπνο της;

Οι σύγχρονοι λακεδαιμόνιοι είναι οργανωμένοι σε (κ)οβες που θυμίζουν τις ωβές των αρχαίων σπαρτιατικών φυλών. Σκληραγωγήθηκαν στο βουνό και το αντάρτικο, όπου τρέφονταν με μέλανα ζωμό και ξεδιψούσαν από το πηγάδι του μελιγαλά – εκεί όπου ξεκίνησαν παλιότερα οι μεσσηνιακοί πόλεμοι.

Αρνήθηκαν να υπογράψουν δήλωση μετανοίας και να δώσουν γη και νερό στους πέρσες φονιάδες των λαών. Κι οι νεότερες γενιές εμπνέονταν από το παράδειγμά τους κι υπόσχονταν πως «μια μέρα εμείς θα γίνουμε πολύ καλύτεροι σας», άλλο αν δεν κατάφεραν τελικά να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων.

Οι λακεδαιμόνιοι παλεύουν ενάντια στη σύγχρονη αχαϊκή συμπολιτεία, που κάποιοι θέλουν να την πλασάρουν ως τον «καλό ιμπεριαλιστή» της εποχής, ενώ ένα βιβλίο ιστορίας του δημοτικού καλούσε τους μαθητές να κάνουν «αυθόρμητους συνειρμούς» με την εε και τις πόλεις κράτη που ενώνονταν σε κάτι ευρύτερο.

Τα (πιο) παλιά ένδοξα χρόνια οι σπαρτιάτες πολέμησαν ενάντια στη νατοϊκή αθηναϊκή συμμαχία που είχε ανεξάντλητους πόρους από το θησαυροφυλάκιο της δήλου (απέναντι απ’ τη μύκονο, το σύμβολο της σύγχρονης αυτοκρατορίας του life style) κι έκανε κατ’ επανάληψη ωμές στρατιωτικές επεμβάσεις στις εσωτερικές υποθέσεις των «συμμάχων» της, τάχα για να τους προστατέψει.

Όταν ο αντίπαλος επιχείρησε ευθεία επίθεση με τα όπλα εναντίον της σπάρτης, οι λακεδαιμόνιοι πολέμησαν ηρωικά και τους κατανίκησαν. Ηττήθηκαν όμως δια της πλαγίας οδού, όταν παρήκμασαν και διαβρώθηκαν εκ των έσω, από τους σύγχρονους εφιάλτες που βρέθηκαν στην ηγεσία και έγιναν ριψάσπιδες. Και έτσι αυτοί που τρέφονταν με ζωμό και πάλευαν τίμια για να κερδίσουν το ψωμί τους και να κάνουν τη ζωή τους καλύτερη, βρέθηκαν να σχηματίζουν ουρές έξω από τα μακ ντόναλντς που άνοιξαν στην πόλη τους για να πάρουν μια πρόγευση της φτώχιας και της βαρβαρότητας που τους περίμενε, από τους πέρσες δανειστές τους.

Οι νικητές που γράφουν την ιστορία, διαδίδουν τον ψευδή αστικό μύθο για τον καιάδα, όπου οι κομμουνιστές πετούσαν τάχα τους οπορτουνιστές και τους αντιφρονούντες για να παραμείνουν τα υγιή στοιχεία στις γραμμές του κόμματος.

Ο «λαμπρός» χολιγουντιανός πολιτισμός της νατοϊκής συμμαχίας κρατούσε για τον εαυτό του το προφίλ του «ράμπο μαχητή της δημοκρατίας», μολονότι είχε μια κοινωνία με (μισθωτούς) δούλους και τη γυναίκα κλεισμένη στο σπίτι, σε πλήρη αντίθεση με την «βάρβαρη και καθυστερημένη» σοβιετία. Με τη δύναμη της προπαγάνδας έκανε λόγο για κομμουνισμό του στρατώνα και μια χώρα που την περιέγραφε σαν ένα απέραντο στρατόπεδο, όπου όλοι οι κάτοικοι έμοιαζαν είτε με τον πρωτόγονο ιβάν ντράγκο από το ρόκι 4, είτε με τους ένστολους αξιωματικούς που έβλεπαν από τις πρώτες σειρές τον πυγμαχικό αγώνα. Ενώ αμέσως μετά το τέλος του ψυχρού πελοποννησιακού πολέμου αναρωτιόταν αθώα τι κατακτήσεις άφησε πίσω του ο πρωτόγονος κοινοτισμός του σπαρτιατικού σοσιαλισμού και γιατί δεν τον υπερασπίστηκε κανείς, όταν έπεφτε, αφού ήταν τόσο σπουδαίος.

Έκτοτε στο στρατόπεδο των λακεδαιμονίων επικρατεί ομφαλοσκόπηση (στους δελφούς) και ψάχνουν να βρουν μαζί με την πυθία τους λόγους της ήττας, για να βγουν τα απαραίτητα διδάγματα. Κάποιοι λένε ότι χάσαμε επειδή παραβιάσαμε τις βασικές αρχές του λυκούργου, όπως τις είχε περιγράψει στο πρόγραμμα της γκότα, την υποδιαίρεση Ι (καθώς βγάζαμε περισσότερους πολεμιστές και λιγότερους φιλοσόφους) και την βασική νομοτέλεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης που λέει «το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν» και ότι το απόλυτο κριτήριο της θεωρίας δεν είναι οι φλύαρες αμπελοφιλοσοφίες, αλλά η πράξη.

Κάποιοι άλλοι λένε το ίδιο πράγμα από την ανάποδη. Ότι δηλ γίναμε φλύαροι στην αυταρέσκεια και τους μεταξύ μας επαίνους, αλλά λακωνικοί στην αυτοκριτική και στη φιλοσοφία που δεν ξεπέφτει στο επίπεδο μιας εκ των υστέρων απολογητικής των πεπραγμένων, αλλά εξετάζει τα πράγματα ως έχουν. Και κάποιοι άλλοι λένε ότι τα εγχειρήματά μας ήταν κατά βάση ουτοπικά, σαν του κλεομένη και του άγη, και πως είναι αδύνατον να οικοδομήσεις μια κοινωνία χωρίς φυλές και γένη σε μία πόλη-κράτος.

Τι ακριβώς έκαναν ο άγης κι ο κλεομένης; Η κε του μπλοκ παραπέμπει το σφο αναγνώστη σε τρεις πολύ κατατοπιστικές και ενδιαφέρουσες αναρτήσεις (1, 2, 3) του παλιού red blogger σφου φάντασμα (που, μην ανησυχείς βιργινία, μια χαρά είναι), τις οποίες θεωρεί και σα βάση, για να προβεί στους παρακάτω συνειρμούς, υπό τη μορφή διακριτών σημείων.

-Η σπάρτη ήταν μια κλειστή κοινωνία, που δε δρούσε με βάση το οικονομικό συμφέρον.

Ο άγης κι ο κλεομένης επιχείρησαν την πλήρη κατάργηση της δουλείας κι οι σπαρτιάτες της εποχής τους ήταν οι τελευταίοι ελεύθεροι άνθρωποι της αρχαιότητας. Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι οι σύγχρονοι λακεδαιμόνιοι της σοβιετικής ένωσης δε θα είναι οι τελευταίοι ελεύθεροι πολίτες της ανθρωπότητας.

-Ο άγης είχε τις πασιφιστικές αυταπάτες του αλιέντε και είχε τραγική κατάληξη. Αλλά αυτή η πικρή αλήθεια της «unidad popular» ήταν ένα πολύτιμο μάθημα τακτικής για τον κλεομένη, σχετικά με την διαλεκτική σκοπού-μέσου. Στην απολογία του πάντως ο άγης κατάφερε να μετατραπεί σε κατήγορος των κατηγόρων του, όπως έκανε πολλά χρόνια αργότερα και ο μπελογιάννης, από τη γειτονική ηλεία.

Όλες αυτές οι αναλογίες κι οι παραλληλισμοί βέβαια έχουν μια ακαταμάχητη αντιδιαλεκτική γοητεία χωρίς ωστόσο κάποια επιστημονική αξία. Οι φυλές κι οι τάξεις εκείνης της εποχής δε θα μπορούσαν ποτέ να χτίσουν στις δοσμένες συνθήκες μια αταξική κοινωνία, χωρίς θεσμούς και γένη· πόσο μάλλον με μια επανάσταση από τα πάνω, χωρίς την αυτενέργεια των μαζών –όπως έγινε στην περίπτωση της σπάρτης.

Η ιστορία εξάλλου δε γράφεται με τα αν (πχ, αν οι σοβιετικοί είχαν το φυσικό αέριο…). Γράφεται από τους ισχυρούς, που δεν τους συμφέρει προφανώς να διδάσκουν στα σχολεία την ιστορία του άγη και του κλεομένη, που ήταν προοδευτικοί για τα δεδομένα της εποχής, όχι μόνο της δικής τους, αλλά ακόμα και της δικής μας, με τη (μισθωτή) σκλαβιά και τον εργασιακό μεσαίωνα που έχει καθηλώσει την ανθρωπότητα στο σκοτάδι της βαρβαρότητας, όσο δεν επιλέγει την πάλη για το σοσιαλισμό.

Ο επίλογος περιλαμβάνει μια αρχαία σοβιετική επιγραφή, που είχε σωθεί από την πλημμύρα στον περισσό κι αναγράφει: ω ξειν αγγέλειν λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα, τοις κείνων ρήμασι (ου) πειθόμενοι. Που θα πει: ξένε να πεις στους λακεδαιμόνιους, ότι είμαστε εδώ θαμμένοι, επειδή δεν υπακούσαμε στους νόμους και τις εντολές τους. Και αυτό το πληρώσαμε ακριβά. Τίποτα όμως δεν πάει χαμένο, στην χαμένη μας ζωή. Έτσι κι αλλιώς η γη θα γίνει κόκκινη, ή από ζωή, ή από θάνατο.

Θα φροντίσουν για αυτό οι λακεδαιμόνιοι..

Υστερόγραφο

Και μία ακόμα, γιατί εσείς το ζητήσατε...

Rocky IV

Απόψε το σταρ τσάνελ προβάλλει το Rocky V. Αλλά το καλό το έδειξε την προηγούμενη βδομάδα κι είναι το IV, νούμερο που παραπέμπει στη διεθνή των τροτσκιστών και τον αντιδραστήρα νο 4 του τσέρνομπιλ, που λύγισε στο σαμποτάζ και μάλλον ήταν κι αυτός τροτσκιστής, σαν το μάκη ένα πράγμα.

Η κε του μπλοκ προτρέπει τους σφους αναγνώστες, πριν συνεχίσουν να διαβάζουν την ανάρτηση, να πάνε δεξιά στην ετικέτα ιβάν ντράγκο, να πατήσουν πάνω της και να διαβάσουν τα προλεγόμενα αυτού του κειμένου. Για όσους βαριούνται να το κάνουν, μικρή σύνδεση με τα προηγούμενα.

Ο ρόκι μπαλμπόα είναι ο σταλόνε πυγμάχος, που νικάει μαύρους και σοβιετικούς. Ποιοι είναι όμως οι φίλοι μας οι σοβιετικοί;

Καταρχάς, ο ιβάν ντράγκο (προφέρεται ντρ-ράγκα στα ρώσικα). Δίμετρος αξιωματικός του κόκκινου στρατού, πραγματικό τέρας της φύσης, που δεν μιλάει πολύ (πέντε ατάκες όλες και όλες, μα καρδιά μικρού παιδιού και μια συγκλονιστική ερμηνεία) κι έχει το άγγιγμα του μίδα από την ανάποδη (γουάτ χι χιτς, χι ντιστρρόιζ λέει γι’ αυτόν ο νικήτα κολόφ). Στην πραγματική ζωή είναι ο ντολφ λούντγκρεν, σουηδός αθλητής, για τον οποίο ο αστικός μύθος μας λέει ότι συμμετείχε σε δύο ολυμπιάδες, τη δεύτερη πολιτογραφημένος ως αμερικάνος. Έκτοτε απολαμβάνει τα αργύρια της προδοσίας του στην άλλη όχθη του ατλαντικού.

Ο νικαλάι κολόφ, μέλος του πολιτ-μπιρό του κκσε, και κάτι σαν πολιτικός επίτροπος του ντράγκο, από την επιτυχία του οποίου εξαρτά την πολιτική του καριέρα. Μπρεζνιεφικός παλιάς κοπής, που βρίσκεται στο στόχαστρο του γκόρμπι και δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στη νέα σκέψη της περεστρόικα. Μετά το τέλος του αγώνα στη μόσχα και τον δεκάρικο λόγο του ρόκι περί αλλαγής, ο γκορμπατσόφ τον λοξοκοιτάζει άγρια και τον υποχρεώνει να σηκωθεί όρθιος και να χειροκροτήσει κι αυτός απρόθυμα την αλλαγή που έρχεται. Το πιο πιθανό είναι να έπεσε θύμα εκκαθάρισης στην 19η συνδιάσκεψη του 88’, μαζι με το λιγκατσόφ.

Η δυναμική και γοητευτική γυναίκα του ντράγκο (και σύζυγος του σταλόνε στην πραγματική ζωή) λουντμίλα. Αποδίδει στο σπανάκι την υπερφυσική δύναμη του συζύγου της και τραβά μια ηδονική τζούρα απ’ το τσιγάρο του κολόφ, όταν ο ντράγκο γρονθοκοπεί μέχρι θανάτου τον απόλλο κρηντ. Στη δύση συνηθίζουν να ψάχνουν τη γυναίκα που κρύβεται πίσω από κάθε άντρα. Σε αυτήν την περίπτωση, μάλλον ο ντράγκο κρύβεται πίσω από τη λουντμίλα. Σοβιετική γυναίκα νέου τύπου, έστω κι αν έχει επιρροές από τα δυτικά πρότυπα ομορφιάς (ξανθό αγορέ μαλλί της εποχής).

Γυρισμένη στις απαρχές της περεστρόικα κι εν μέσω ριγκανισμού, εν έτει 1985, η ταινία προσφέρει μια σειρά από συνειρμούς κι επίπεδα ανάγνωσης.
Η σοβιετική ένωση αποφασίζει να εισβάλει (οι σοβιετικοί πάντα εισβάλλουν, ποτέ δε μπαίνουν) στον χώρο της επαγγελματικής πυγμαχίας, σε μια έξοχη –και προφητική για την εποχή της- αλληγορία για τη διολίσθηση στο σοσιαλισμό με αγορά που έφερνε η περεστρόικα.
Η μαύρη φυλή βρίσκεται πάντα σε δεύτερο πλάνο, πίσω απ’ το λευκό που θριαμβεύει, αλλά ο νέγρος προπονητής του ρόκι αναβιώνει το θρύλο του φίσερ, και νικά στο σκάκι το ρώσο συνοδό τους στη σιβηρία. Τσεκ μέι μάι φρεντ.
Κι η αλλαγή είναι η λέξη φετίχ μιας δεκαετίας, που ξεκινάει με το πασόκ του ανδρέα και τελειώνει με τους ανέμους της αλλαγής των σκόρπιονς. Η άντρια ρωτάει κλαίγοντας το ρόκι: όλος ο κόσμος αλλάζει, εσύ γιατί δεν αλλάζεις; -Γιατί είμαι μαχητής, της απαντάει τσεκουράτα αυτός. Βλέποντας όμως τους σοβιετικούς να αλλάζουν στάση στο τέλος και να τον αποθεώνουν, τους λέει συγκινημένος: ιβ άι κεν τσέιντζ, δεν γιου κεν τσέιντζ. Κι έζησαν αυτοί καλά και μη χειρότερα.

Ας δούμε μερικές σκηνές ακόμα.
-Το έργο ξεκινάει με την κορυφαία κινηματογραφική απεικόνιση του ψυχρού πολέμου. Δύο γάντια του μποξ από αντίθετες κατευθύνσεις περιστρέφονται κι ετοιμάζονται για μετωπική σύγκρουση. Το ένα από αριστερά –όπως βλέπουμε τη δύση στον χάρτη- έχει την αστερόεσσα, ενώ το σοβιετικό είναι από δεξιά, γιατί εκείνη την εποχή είχε αρχίσει η πλήρης αντιστροφή των εννοιών κι οι συνεπείς μπρεζνιεφικοί παρουσιάζονταν ως συντηρητικοί, ενώ τα γκεσέμια της περεστρόικα ως ανανεωτές. Η μουσική ανεβάζει την αδρεναλίνη κι η υφήλιος περιμένει τη σύγκρουση με κομμένη την ανάσα.

Στον δεκάρικο λόγο του περί αλλαγής, ο ρόκι λεει στο κοινό της μόσχας πως είδε δύο ανθρώπους να σκοτώνονται μες στο ρινγκ, αλλά τουλάχιστον γλίτωσαν είκοσι εκατομμύρια. Ένας θρίαμβος της ειρηνικής συνύπαρξης, κι ένας σαφής υπαινιγμός για τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και τους είκοσι εκατομμύρια νεκρούς της σοβιετίας. Αλλά όταν μιλάει γι' αυτό ένας αμερικάνος είναι σκέτη πρόκληση. Είναι σαν εκείνο τον συμπαίκτη του τζόρνταν, που είχε πει ότι θα θυμάται πάντα τη νύκτα που πέτυχαν μαζί με τον MJ 70 πόντους. Αυτός τον ένα κι ο τζόρνταν τους άλλους 69.

-Άλλη σκηνή με ιστορικό φόντο το βήτα παγκόσμιο. Ο ρόκι κάνει προετοιμασία στην παγωμένη σιβηρία κι ο στρατηγός χειμώνας τον σκληραγωγεί και του δίνει τη νίκη απέναντι στον ντράγκο με το κορυφαίο προπονητικό επιτελείο (που είχε ακόμα και κουβανό) και τον τεχνολογικό εξοπλισμό που θύμιζε την πολεμική μηχανή της γερμανίας. Κατά τη διαμονή του στη στέπα ο ρόκι αφήνει μουσάκι μπολσεβίκου κομισάριου, αλλά τη μέρα του τελικού είναι ξυρισμένος σαν καλός αμερικανός. Αν είχε πάει μερικά χρόνια πιο πριν, θα μπορούσε να συναντήσει και το νίκο ζαχαριάδη, ή κάποιον άλλο αντιφρονούντα. Αν και στην πραγματικότητα οι σκηνές αυτές γυρίστηκαν στον καναδά.

Ο σωματότυπος κι η προετοιμασία του ντράγκο, θυμίζουν γόνο της αρείας φυλής. Αλλά παρά τις σπόντες περί ολοκληρωτισμού, η ταινία δε μας ταυτίζει πλήρως με τους φασίστες. Ας μην ξεχνάμε ότι ο χίτλερ έφυγε ντροπιασμένος από το στάδιο μετά τα τέσσερα χρυσά του τζέσε όουενς, ενώ ο γκόρμπι μένει στο γήπεδο κι αναγνωρίζει ιπποτικά τη νίκη του μπαλμπόα.

-Την ίδια στιγμή που ο κεντρικός σχεδιασμός προβλέπει τόσες σπατάλες για την άρτια προετοιμασία του ντράγκο, το ρολόι της ιστορίας για το λαό της σιβηρίας είναι σταματημένο στο μεσαίωνα, στην εποχή του άροτρου και του αλόγου. Το τρένο της ετε δε διασταυρώθηκε ποτέ με τον υπερσιβηρικό. Έκανε στάση όμως στις ηπα και την οικογένεια του ρόκι, ο οποίος δώρισε ένα ρομπότ στον κουνιάδο του για να τον συντροφεύει και να του καλύψει το ερωτικό κενό. Καυστικό σχόλιο για την αποξένωση και τις αλλοτριωμένες ανθρώπινες σχέσεις στην αμερικάνικη κοινωνία.

-Με αυτά και με εκείνα, η εξωνημένη εργατική τάξη της δύσης μαγεύεται από τον καταναλωτισμό και στρέφεται ενάντια στο σοσιαλισμό που γνωρίσαμε και την έλλειψη ελευθερίας. Κλείνετε το λαό σας πίσω από τείχη και όπλα, λέει στον κολόφ ο κουνιάδος του ρόκι στη συνέντευξη τύπου για τον αγώνα της μόσχας. Στην πρώτη συνέντευξη τύπου, ο κρηντ που προπονείται για μακαρίτης, λέει ότι θα στείλει το σοβιετικό στη σύνταξη (σόσιαλ σεκιούριτι) κι όλοι σκάνε στα γέλια. Στην χώρα της πρωτομαγιάς του σικάγο, ακόμα κι η απλή αναφορά στον όρο κοινωνική ασφάλιση ακούγεται πλέον ως ανέκδοτο. Πιο πριν ο κρηντ αποκαλεί σύντροφο μπλα-μπλα (μπιγκ μάουθ) τον κολόφ που συμπληρώνει διαλεκτικά τη λακωνική δωρικότητα του ιβάν.

-Πριν τον τελικό γύρο (που στο μποξ δεν είναι ο τρίτος, αλλά ο δέκατος πέμπτος) ο κολόφ βλέπει την ήττα να έρχεται –μαζί με το τέλος της ιστορίας και της πολιτικής του καριέρας- και κατεβαίνει πραξικοπηματικά στο ρινγκ, για να συνεφέρει τον ντράγκο, που συμβολίζει τις σοβιετικές μάζες. Αλλά το κάλεσμα της επιτροπής σωτηρίας των πραξικοπηματιών αφήνει τις μάζες παγερά αδιάφορες. Ο ντράγκο σηκώνει τον κολόφ στον αέρα, τον πετάει μακριά, στο χρονοντούλαπο της ιστορίας και φωνάζει δυνατά: παλεύω για μένα, για μένα...
Για μένα τραγουδώ, που έλεγε κι ο τροβαδούρος της ατομικής άρνησης βασίλης παπακωνσταντίνου. Ένα αυθόρμητο ξέσπασμα των καταπιεσμένων μαζών ενάντια στη νομενκλατούρα, και τον ολοκληρωτισμό της κολεκτίβας που υπέτασσε την ατομικότητα.

-Η τελετή έναρξης στον αγώνα επίδειξης στις ηπα, έχει πολλά φώτα, μαζορέτες με στρινγκ, φτηνό σόου και τον τζέιμς μπράουν να τραγουδάει λίβινγκ ιν αμέρικα. Με δυο λόγια όλο το κιτσαριό από την τελετή έναρξης των ολυμπιακών του λος άντζελες (που είχαν γίνει ένα χρόνο πριν). Ο μουζίκος ντράγκο τα βλέπει όλα αυτά κάθιδρος, με γουρλωμένα μάτια. Αλλά στη συνέχεια χαλάει το σόου και το μετατρέπει σε τραγωδία, σκοτώνοντας τον υπερφίαλο κριντ.

Η αντίστοιχη τελετή στον αγώνα της μόσχας δε μοιάζει σε τίποτα με το συγκινητικό νταζβιντάνια του μίσα. Αντιθέτως αναπαράγει όλα τα στερεότυπα των αμερικάνων για τον φιλήσυχο σοβιετικό λαό. Γήπεδο-κλουβί με ένα σωρό συρματοπλέγματα κι ένα κοινό γεμάτο ένστολους αξιωματικούς για να παραπέμπει στον κομμουνισμό του στρατώνα.


Ο ντράγκο χαιρετάει στρατιωτικά τον γγ του κκσε, που αναφέρεται μεταξύ άλλων ως πρωθυπουργός και γραμματέας των σοβιέτ. Δεν είναι λάθος, αλλά προειδοποίηση, που κανείς δεν πήρε υπ' όψιν εγκαίρως. Τα επόμενα χρόνια ο γκόρμπι δημιούργησε μια σειρά από αστικά αξιώματα και τα συγκέντρωσε όλα στο πρόσωπό του.

Στο καπάκι αρχίζει να παίζει ο εθνικός ύμνος της σοβιετικής ένωσης, ενώ παράλληλα αρχίζει να εμφανίζεται ένα γιγάντιο πανό με τη μορφή του ντράγκο, που είναι σαν τον ιβάν τον τρομερό. Όλα αυτά κάτω από το άγρυπνο βλέμμα της αγίας τριάδας της κομμουνιστικής ορθοδοξίας (μαρξ, ένγκελς, λένιν) των οποίων οι μορφές κοσμούν την οροφή του γεντί-κουλέ. Κριτική με το βαμβάκι για το φαινόμενο της προσωπολατρίας.

Οι κλασικοί είναι εκεί, ο γκόρμπι επίσης. Ναι, αλλά ποιος λείπει; Όχι ο κακοφονίξ. Τότε ποιος; Μα ο κατεξοχήν θύτης της περιόδου της προσωπολατρίας. Λείπει πραγματικά όμως; Όχι. Ο σύντροφος με το μουστάκι ενσαρκώνεται στην ουσία από το ρόκι μπαλμπόα, που ατιμάζει τους ρεβιζιονιστές μέσα στην έδρα τους κι έχει το παρατσούκλι ιτάλιαν στάλιαν. Στάλιν, σταλόνε, στάλιαν. Όλες οι λέξεις έχουν κοινή ρίζα κι αυτό δε μπορεί να είναι τυχαίο. Το στάλιαν βέβαια σημαίνει επιβήτορας κι έμεινε ως προσωνύμιο μάλλον από τα χρόνια που ο σταλόνε έπαιζε σε ταινίες πορνό. Κι έτσι οι συνειρμοί ιντριγκάρουν το πολιτικό μας φαντασιακό...

Πραγματικό αριστούργημα. Δε βγαίνουν πια τέτοιες ταινίες.

Γροθιά στο κατεστημένο

Μια εικόνα δέκα εισηγήσεις λεν οι κινέζοι κομμουνιστές (που είναι άλλο πράγμα από τα μέλη του ΚΚΚ. Το οποίο εν παρόδω έχει τα αρχικά της κου κλουξ κλαν. Και της παρένθεσης του ακελ επίσης).
Οπότε φαντάζεστε πόσες λέξεις. Για να μην πω για ιδεογράμματα.

Ακολουθεί σε συνέχειες ένας δεκάλογος με εικόνες που έχουν πολλά να πουν, με προχωρημένους συνειρμούς που είναι κι η πεμπτουσία της τέχνης άλλωστε.
Ένα ποτ πουρί με τις καλύτερες σκηνές, όχι απλώς του καλτ διαμαντιού Rocky IV, αλλά του παγκόσμιου κινηματογράφου εν γένει και του ρεύματος του σοσιαλιστικού σουρεαλισμού ειδικότερα.

Εικόνα υπ' αριθμόν 1

Έναρξη, πρώτη σκηνή.
Η αδρεναλίνη και οι τρίχες των χεριών υπακούουν στο πρόσταγμα για εγερτήριο που δίνεται υπό τους κορυφαίους ήχους της αρχής του eye of the tiger.
Δυο γάντια πυγμαχίας περιστρέφονται κι ευθυγραμμίζονται για να έρθουν σε θέση μάχης το ένα απέναντι από το άλλο. Σιγά-σιγά το σχέδιο πάνω τους αποκαλύπτεται.

Το γάντι από τα δυτικά (η λήψη του πλάνου γίνεται νοτιόθεν) έχει τη γελοία φανταχτερή τριχρωμία με την αστερόεσσα.
Το άλλο εξ ανατολών, σε πορφυρό φόντο αλά βυζάντιο, φέρει το αστροσφυροδρέπανο, το ένδοξο έμβλημα της τρισένδοξης σοβιετικής αυτοκρατορίας.
Τα δυο γάντια έρχονται τετ α τετ κι εκτοξεύονται με φόρα (έλα με φόρα που λένε). Ακολουθεί η μοιραία σύγκρουση και το πλάνο χάνεται μες στον καπνό.
Τρόμος...

Αυτή είναι, μακράν της δεύτερης, η απόλυτη κινηματογραφική απεικόνιση του ψυχρού πολέμου.
Αν ξέρετε κάποια καλύτερη εγώ κατεβάζω πάραυτα το μπλοκ (να έχουν και κάτι να ασχολούνται μερικοί που το ονειρεύονται).
Βλέποντας αυτή τη σκηνή ξεχνάς και χαμηλούς τόνους και τη γραμμή για ειρηνική συνύπαρξη και τα πάντα. Η ψυχολογία ανεβαίνει σε επίπεδο γιούργια να πάρουμε την πόλη.

Κάπου πιο κάτω ακούγεται η κομματάρα Burning Heat που δημιουργεί σκηνικό γουέστερν. Μονομαχία ένας εναντίον ενός. Κι όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας.
"Can any nation stand along?" αναρωτιέται o στίχος.

Έλα ντε;
Μόνο ο παπανδρέου του τρίτου δρόμου και της κίνησης των αδέσμευτων θα μπορούσε να απαντήσει θετικά σε αυτή την ερώτηση. Που ως γνωστός παπατζής τα είχε καλά με όλους. Κι οι σοβιετικοί στέλναν τον πονομαριόφ στην ελλάδα και στήριζαν πασοκ στα πλαίσια του μπλοκ της αλλαγής και του ειρηνικού περάσματος στο σοσιαλισμό.
Κούνια που μας κούναγε...

Το τραγούδι βέβαια θέτει σε γεωγραφική βάση το όλο ζήτημα. East vs West κτλ λες και είναι ολ σταρ γκέιμ.
Βέβαια, πέρα από την όποια προπαγάνδα, η φράση "βασική αντίθεση μεταξύ ιμπεριαλιστικού και σοσιαλιστικού συστήματος" είναι αντικειμενικά δύσκολο να χωρέσει σε στίχο και να ταιριάξει στο μέτρο. Ακόμα και στα αγγλικά όπου τα πάντα γίνονται.
Ωστόσο η συνταγή αυτή είναι δοκιμασμένη και διόλου τυχαία.

Λειτούργησε στην εντέλεια στην περίπτωση των δύο γερμανιών. Ο πολύς κόσμος στενοχωριόταν απλώς επειδή ήταν χωρισμένες σε ανατολική και δυτική. Σα να ήταν κράμερ εναντίον κράμερ στο σινεμά. Το λαοκρατική στο ΛΔΓ ήταν πάνω από τρεις συλλαβές και τον δυσκόλευε σαν έννοια.
Η ένωση των γερμανιών βέβαια μπορούσε να γίνει μόνο με ήττα της μιας. Όπως κι έγινε τελικά. Ουσιαστικά με όρους προσάρτησης, όχι επανένωσης.

Το ΕΣΣΔ-ΗΠΑ, ήταν ο υπέρτατος αγώνας πυγμαχίας.
Κατηγορία βαρέων βαρών και μέχρι τελικής πτώσης.
Το απόλυτο ντέρμπι μαζί με το μπάρτσα-ρεάλ μαδρίδ.
Αλλά όπως όλα τα μεγάλα γεγονότα ελαφρώς σικέ.

Εμείς από ένα σημείο και μετά τους δίναμε απλώς χαστουκάκια γιατί βασικά μας ενδιέφερε να κάνουμε εμπόριο.
Κι αυτοί μας δίναν μόνο πισώπλατα χτυπήματα κι ακολουθούσαν την τακτική του ώριμου φρούτου. Μας έδιναν δάνεια, μετά κόντρα δάνεια για να ξεπληρώσουμε τα προηγούμενα δάνεια και περίμεναν να πέσουμε από μόνοι μας κάτω από το βάρος των χρεών και της στάσιμης σαν έλος οικονομίας.
Το ίδιο ακριβώς κάνουν κι εντός των τειχών, όπου κάθε μέσος αμερικάνος που σέβεται τον εαυτό του και τις αξίες της πατρίδας του είναι χρεωμένος στις τράπεζες σε χρονικό βάθος τριών γενεών.

Για να μην απογοητευθεί το κομματικό κοινό και για να κρατηθούν τα προσχήματα η επίσημη εκδοχή λέει άλλα.
Πάνω που κερδίζαμε στα σημεία και είχαμε τον θείο σαμ ζαλισμένο στα σχοινιά κι ετοιμόρροπο λόγω βιετνάμ και πετρελαϊκής κρίσης, ήρθε ο πολυμήχανος πράκτορας γκόρμπι και μας έριξε νοκ άουτ με το δούρειο ίππο της περεστρόικα.

Στο Rocky IV όμως πέφτουν οι μάσκες.
Ο γκόρμπι στο τέλος χειροκροτάει όρθιος τον δεκάρικο λόγο του ρόκι μπαλμπόα περί αλλαγής (του έκλεισε συνωμοτικά και το μάτι, αλλά αυτό κόπηκε στο μοντάζ).
Ο ρόκι έκανε το διπλό μέσα στη μόσχα παίρνοντας ρεβάνς για το διπλό του ιβάν ντράγκο στις ηπα επί του απόλο κριντ. Οι δυο έδρες έσπασαν, οι μπουκ κονόμησαν και όλοι έζησαν καλύτερα.
Η διεθνής ομοσπονδία μάλιστα πήρε πρέφα την υπόθεση κι έβγαλε την ουρά της εκτός. Βρήκε ένα αστείο πρόσχημα κι αρνήθηκε να αναγνωρίσει το παιχνίδι. Όποιο και να 'ταν δηλ το αποτέλεσμα ο ρόκι θα κρατούσε τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή.
Βρώμα η δουλειά...

Ας μη βιαστούμε όμως να κατηγορήσουμε τους σοβιετικούς για στήσιμο. Η εσσδ χρειαζόταν απεγνωσμένα "ζεστό" συνάλλαγμα. Και η ταξική πάλη μπορεί να πάρει απρόβλεπτες μορφές όσο (ο)ξύνεται η παγκόσμια διαμάχη ιμπεριαλισμού-σοσιαλισμού.

Σε όλα αυτά υπάρχει κι η εκτίμηση-τομή του ΚΟ του κκε μ-λ, δηλ ομόφωνη απόφαση του βασίλη σαμαρά.
Ο αγώνας πυγμαχίας έγινε για τα μάτια του κόσμου.
Αλλά η ρεβιζιονιστική ηγεσία του κκσε είχε και κρυφό σκοπό. Να αγαπήσει τον ρόκι και τις ηπα ο σοβιετικός λαός για να κάνει αυτή πιο άνετα μπίζνες και άνοιγμα προς τη δύση...

(Συνεχίζεται...)

Άι μαστ μπρρεγκ γιου

Το πως σκιαγραφούνται στο Rocky IV οι σοβιετικοί, λαός και ηγεσία συνολικά, θα το δούμε αναλυτικά σε επόμενο σημείωμα. Εδώ θα σταθούμε μόνο σε μερικούς χαρακτήρες.

Κεντρικό πρόσωπο και αντίπαλος του ρόκι (εκτός από τη σοβιετική ένωση σαν χώρα, υπερδύναμη και οικονομικό σύστημα εν γένει) είναι ο σοβιετικός πρωταθλητής της πυγμαχίας ιβάν ντράγκο, ο οποίος όμως μιλάει σπάνια έως ποτέ (δεν είναι αυτή η δουλειά του).
Αντ' αυτού μιλάν η σύζυγός του λουντμίλα (ντράγκοβα υποθέτω, αλλά δεν αναφέρεται πουθενά) και ο νικολάι κολόφ, που τον ακολουθούν παντού.

Η λουντμίλα είναι δυναμική, ξανθιά, με αγορέ κούρεμα της εποχής. Παραείναι σύγχρονη και ψεύτικη για να είναι ρωσίδα.
Αν η μέση σοβιετική γυναίκα είχε αυτή την εικόνα, οι μισοί δυτικοί θα αυτομολούσαν μαζικά στο μπλοκ μας περνώντας το τείχος ανάποδα.
Στην πραγματικότητα όμως η λουντμίλα είναι η μπριγκίτε νίλσεν που διετέλεσε και σύζυγος του σταλόνε για κάποια φεγγάρια.

Ο νικολάι κολόφ είναι πολιτικό στέλεχος, μέλος του πολιτιμπιρό του κκσε και κάτι σαν πολιτικός επίτροπος του ντράγκο.
Την υπόθεση την έχει πάρει πατριωτικά, πιθανότατα επειδή συνδέεται και με την προσωπική του ανέλιξη.
Παραμένει παρόλα αυτά τυπικό μπρεζνιεφικό απολίθωμα παλαιάς κοπής. Ξύλινη πομπώδης γλώσσα (σύντροφο μπλα-μπλα τον λέει σε κάποια φάση ο αφρο-αμερικάνος πυγμάχος απόλο κριντ), παλαιομοδίτικο κοστούμι, μίσος και καχυποψία για τους δυτικούς.
Δεν έχει ψυχανεμιστεί ακόμα τους ανέμους της αλλαγής του αιόλου γκόρμπι που ανοίγει τους ασκούς του μαζί με το κουτί της πανδώρας.
Αν δεν πέθανε από φυσικό γήρας μέχρι το 88, τότε σίγουρα θα τον φάγανε λάχανο στη 19η συνδιάσκεψη μαζί με το λιγκατσόφ.

Αφήσαμε για το τέλος τον ιβάν ντρράγκο.
Δεν είναι ανορθογραφία.
Η σωστή προφορά στο επίθετο είναι με δυο-τρία βαριά ρο τουλάχιστον, για να παγώνει το αίμα του μέσου αμερικάνου και να καταλαβαίνει με τι έχει να κάνει.
Ο σεναριογράφος δεν θέλησε να το κάνει ντραγκόφ έστω, για να είναι πιο πειστικό. Του αρκούσε κάτι που να προκαλεί συνειρμούς (πχ με δράκους που βγάζουν φωτιές απ' το στόμα) και φόβο.

Ο ντράγκο είναι αξιωματικός του κόκκινου στρατού (φυσικά).
Είναι ένα ξανθό, δίμετρο αγόρι, περίπου το πρότυπο της άρειας φυλής, όπως το φανταζόταν ο χίτλερ τα βράδια.
Δε μιλάει πολύ. Δεν του έχει ανατεθεί κάτι τέτοιο άλλωστε από τα κεντρικά της γκοσπλάν.
Δική του δουλειά είναι να χτυπάει και να διαλύει.
"Γουατ χι χιτς, χι ντιστρρόιζ" λέει για αυτόν στους δυτικούς δημοσιογράφους ο νικολάι κολόφ.
Το μήνυμα είναι βαθύ-κοινωνικό, αλλά σαφές.
Οι σοβιετικοί δεν είναι κανονικοί άνθρωποι σαν εμάς, αλλά μηχανές προγραμματισμένες, χωρίς αισθήματα.
Ευτυχώς που υπάρχει κι ο ρόκι...

Σε όλο το έργο ο ντράγκο λέει όλες κι όλες πέντε ατάκες.
Μέχρι το τριάντα περίπου έχει στόμα, αλλά όχι μιλιά.
Πήγε στην αμερική, προπονήθηκε, ίδρωσε, πήρε μέρος σε συνέντευξη τύπου, έκανε κι έναν ψιλοτσαμπουκά με έναν προκλητικό αφροαμερικανό, αλλά όλα αυτά στο μουγκό, σαν ήρωας του σαρλό.
Η απέριττη σοβιετική λιτότητα σε όλο της το καλλιτεχνικό μεγαλείο...

Η πρώτη ατάκα απ' το ξανθό αγόρι έρχεται ανέλπιστα στο 27ο λεπτό της αναμέτρησης, πριν τον αγώνα επίδειξης με τον απόλο κριντ.
Με άπταιστη προφορά πλησιάζει τον κριντ και του λέει:
"γιου λουζ".
Στο τέλος του αγώνα κι αφού έχει σκοτώσει (!!) τον κριντ, τον πιάνει λογοδιάροοια πάνω στη μέθη της νίκης και λέει τρεις ατάκες μαζεμένες:
"άι ντιφίτ δι ολντ μαν"
"αι κεν νοτ μπι ντιφίτιντ"
"άι γουοντ του ντιφίτ δε ρίαλ τσάμπιον".
Στο σημείο αυτό το λάγνο βλέμμα του συναντιέται με αυτό του ρόκι.

Η επόμενη ατάκα αργεί λίγο κι έρχεται πριν τον αγώνα με τον ρόκι μπαλμπόα στη μόσχα.
Οι δυο πυγμάχοι συναντιούνται στο κέντρο του γηπέδου, οπότε ο ντράγκο του λέει:
"Άι μαστ μπρρέιγκ γιου".
Φωνή και σαφήνεια ρομπότ.

Η εκπληκτική ερμηνεία κορυφώνεται πριν τον 15ο και τελευταίο γύρο.
Το σοβιετικό κοινό στη θέα της νάιλον κάλτσας της άντριαν (γυναίκα του ρόκι) παραληρεί υπέρ του μπαλμπόα κι ο νικολάι κολόφ πλησιάζει έξαλλος τον ντράγκο για να τον βρίσει.
Μοιραίο λάθος.
Ο ντράγκο σηκώνει στον αέρα τον κολόφ, τον πετάει μακριά και φωνάζει ότι παλεύει για τον εαυτό του, για να νικήσει ο ίδιος.
Οι τάσεις ατομισμού, ήταν πράγματι, υπαρκτό φαινόμενο στα τελευταία χρόνια του υπαρκτού κι αυτό ακριβώς αναδεικνύει το σενάριο με το εύρημα αυτό.

Με το που χτυπά το καμπανάκι, ο ντράγκο γυρνάει προς το μέρος του ρόκι κι ολοκληρώνει το μεγαλειώδη ρόλο του με τη φράση:
"του δι εντ".
Η ερμηνεία είναι κυριολεκτικά για σεμινάριο.
Πέντε ατάκες όλες κι όλες, αλλά απλώς αξεπέραστη.

Το κερασάκι στην τούρτα έρχεται από την ίδια τη ζωή που όπως έλεγε κι ο γκόρμπι, "αυτή θα δείξει..."
Ο "ηθοποιός" που ενσαρκώνει τον ντράγκο, είναι στην πραγματικότητα σουηδός και ακούει στο πραγματικά εύηχο όνομα dolph lundgren.
Ο αστικός μύθος λέει ότι συμμετείχε στην ολυμπιακή ομάδα της χώρας του (προφανώς μετά τους ολυμπιακούς της μόσχας) αλλά το 96 στην ατλάντα πολιτογραφήθηκε αμερικάνος κι έκλεισε την καριέρα του με τα χρώματα της αστερόεσσας.
Δηλ προδότης όνομα και πράγμα.
Κι ύστερα σου λένε να μην πιστεύεις τα έργα στο σινεμά.
Μωρέ βγαλμένα από τη ζωή...

(Συνεχίζεται...)

Rocky IV το απόλυτο καλτ αριστούργημα

Ο ρόκι μπαλμπόα είναι ο σταλόνε πυγμάχος που νικάει μαύρους και σοβιετικούς. Η αμερική είναι η χώρα της ευκαιρίας, για αυτό ο ρόκι αν και ερασιτέχνης γίνεται παγκόσμιος πρωταθλητής. Κάθε φορά τρώει το ξύλο της αρκούδας (και δη της σοβιετικής στο IV) αλλά είναι καζανοκέφαλος και νικάει πάντα, με εξαίρεση το πρώτο που ήταν κάπως πιο ρεαλιστικό για αυτό πήρε και όσκαρ.
Οι σκηνές είναι απείρου κάλλους γιατί κάθε φορά η μούρη του ρόκο γίνεται κιμάς (χωρίς να χάνει κάτι από τη φυσική της ασχήμια) αλλά αντέχει, ενώ οι αντίπαλοι πέφτουν νοκ άουτ με καμιά εικοσαριά χαστουκάκια.
Ειδικά στο ROCKY IV ο σταλόνε χρειάζεται σκάλα για να φτάσει να χτυπήσει τον ιβάν ντράγκο, αλλά αυτό δεν του είναι πρόβλημα για να νικήσει και μάλιστα μέσα στη μόσχα καταφέρνοντας στο τέλος να πάρει το σοβιετικό κοινό με το μέρος του και τον γκορμπατσόφ να τον χειροκροτήσει...

Όλα αυτά είναι γνωστά. Όσοι όμως μένουν σε αυτά είναι σχολαστικοί, φορμαλιστές του κερατά και μένουν στην επιφάνεια (για να μην πω ρέπουν στον αστισμό και τους δημιουργήσω προβλήματα).
Πίσω από το φαίνεσθαι υπάρχει φοβερή χαρακτηρογραφία, αξεπέραστες ερμηνείες και βαθύτατα νοήματα που κανείς δεν έσκυψε να πιάσει.
Κι αφήνω κατά μέρους τα απίστευτα σάουντ-τρακ της ταινίας, γιατί η δεκαετία του 80 είναι παρεξηγημένη σαν σοβιετική ένωση και τη μουσική της δεν την αντικρίζουμε όλοι από την ίδια ταξική σκοπιά. (Παρόλα αυτά το eye of the tiger και το there´s no easy way out είναι μικρές θρησκείες σαν ποζεριές).

Θα ξεκινήσω με κάποια τέτοια νοήματα σήμερα και θα συνεχίσουμε με ένα μίνι αφιέρωμα που θα τρέξει παράλληλα με αυτό στο ναρ (αν και δεν ξέρω αν σας ενδιαφέρει εξίσου, ή ποιο από τα δύο είναι πιο καλτ κι επίκαιρο).
Το Rocky IV, γυρισμένο το 85, είναι βαθιά διορατική ταινία, σχεδόν προφητική.

Καταρχάς η σοβιετική ένωση αποφασίζει να εισέρθει στον χώρο της επαγγελματικής πυγμαχίας!!
Το βλέπεις σε πρώτη προβολή και λύνεσαι στα γέλια, εκτιμώντας τη φαντασία και την αίσθηση χιούμορ του σεναριογράφου. Πέντε χρόνια αργότερα, το γέλιο σου βγαίνει ξινό κι αρχίζεις και το ξανασκέφτεσαι.

Ας μην ξεχνάμε ότι δεν χρειάστηκε να διαλυθεί η σοβιετική ένωση για να πάει το 89 στο ΝΒΑ ως επαγγελματίας ο σαρούνας μαρτσουλιόνις, ή -για να θυμηθούμε κάτι πιο δικό μας- η τρόικα λιτόφτσενκο, προτάσοφ, σαβίτσεφ, στον ολυμπιακό του κοσκωτά και του σαλιαρέλη το 90.
Εγώ σημειώνω και κρατάω τις χρονολογίες γιατί συμφωνούν και με την εκτίμηση που είχε κάνει για τις εξελίξεις το 91 ο χαρίλαος, λέγοντας ότι η περεστρόικα πήγαινε καλά την πρώτη τριετία, αλλά στράβωσε μετά το 88...

Η ταινία αυτή ξεσκέπασε νωρίτερα από οτιδήποτε άλλο στην εποχή της και τον πράκτορα της δύσης μιχαήλ γκορμπατσόφ.
Ο γκόρμπι παρακολουθεί μαζί με το υπόλοιπο πολιτμπιρό την τελική αναμέτρηση στη μόσχα. Στην αρχή έχει το σκληρό, μπρεζνιεφικό ύφος του άτεγκτου αγωνιστή του σοσιαλισμού και της γραφειοκρατίας. Στο τέλος όμως, με το συγκινητικό αγώνα του ρόκι και τον δεκάρικο πανηγυρικό του στο τέλος εν μέσω ενός παραληρούντος πλήθους που τον αποθεώνει, ο μιχαήλ γκορμπατσόφ σηκώνεται και χειροκροτεί.
Τη γραμμή την παίρνουν πρέφα όλοι και ακολουθούν σούμπιτοι το παράδειγμα του γγ. Όλοι εκτός εκτός του πολιτικού στελέχους που ήταν κάτι σαν πολιτικός επίτροπος του δικού μας πρωταθλητή ιβάν ντράγκο, και το οποίο χρειάστηκε ειδικό αυστηρό βλέμμα του γκόρμπι για να συμμορφωθεί προς τας υποδείξεις και να σηκωθεί.
Φυσιογνωμικά δεν του φέρνει και τόσο, εγώ όμως είμαι πεισμένος ότι πρόκειται για τον λιγκατσόφ...

Σε εκείνο τον συγκινητικό δεκάρικο του ρόκι περί αλλαγής δεν αποκλείεται οι σκόρπιονς να εμπνεύστηκαν το winds of change και ο γκόρμπι τη μαρξιστική ανάλυση περί διαλεκτικής σχέσης των ταξικών και των οικουμενικών προβλημάτων, καθώς κι ένα αρχιτεκτονικό προσχέδιο της ευρώπης ως κοινό σπίτι των λαών...

(Συνεχίζεται...)