Δευτέρα 21 Απριλίου 2014

Πατρίς – Θρησκεία – Οικογένεια

Αν πάμε να αναλύσουμε, λόγω της ημέρας, το κλασικό τρίπτυχο της εθνοσωτήριας επετείου, μπορούμε να δούμε πολλά επίπεδα προσέγγισης. Μπορούμε να σταθούμε πχ στην υποκρισία των δοσίλογων που υμνούν και καπηλεύονται την πατρίδα, των οικογενειαρχών που τσιλιμπουρδίζουν με ερωμένες και των θρήσκων που έχουν μόνο θεό τους το χρήμα. Μπορούμε επίσης να πιάσουμε το ζήτημα ιστορικά και να εξετάσουμε την ιδεολογική χρήση του συνθήματος από την χούντα των συνταγματαρχών. Πέρα όμως από την αυτονόητη καταδίκη του, στην οποία πολλοί θα σπεύσουν να συμφωνήσουν, πρέπει να δούμε τους όρους υπέρβασης του κάθε μέρους της.. αγίας τριάδας της επταετίας. Γιατί θεωρητικά, για το σοσιαλισμό αγωνιζόμαστε όλοι, που λέει και ο «σύντροφος γιάννος», αλλά είναι θέμα πώς το εννοούμε αυτό και πώς το αντιλαμβανόμαστε στην πράξη. Και γιατί η αστική εξουσία δε θωρακίζεται μόνο με την υιοθέτηση και την προώθηση του συνθήματος, αλλά και με την επιφανειακή αντίθεση στην τριλογία αυτή, που εξαντλεί - τον ελεγχόμενο προοδευτισμό της σε ένα ρηχό αντί και μας δίνει «αναρχικούς» του γλυκού νερού και «αριστερούς» τύπου δημαρ.

Τι είναι λοιπόν η πατρίδα μας; Μην είναι οι κάμποι, τα βουνά, τα άγρια λαγκάδια; Μην είναι οι εθνικές ομάδες και το έθνος των εργαζομένων; Η εθνική μας οικονομία κι αυτοί που αποτελούνε τον εθνικό κορμό; Κράτος, τράπεζες, σώματα ασφαλείας, η δέλτα της γειτονιάς; Ο πατριωτισμός είναι ντροπαλός εθνικισμός, που δίνει πάτημα στους νεοναζί ή ο φασισμός θεριεύει αξιοποιώντας το κενό που αφήνουμε και τον κόσμο που του χαρίζουμε; Μπορεί να γίνει κρίκος στις εργατικές συνειδήσεις η εθνική κυριαρχία κι ανεξαρτησία; Ή μήπως αυτό θολώνει την ταξική ανεξαρτησία, υπονομεύοντας το στρατηγικό στόχο και την αυτόνομη πολιτική έκφραση της εργατικής τάξης; Πώς προσεγγίζουμε το μεγάλο πατριωτικό πόλεμο των σοβιετικών ενάντια στους φασίστες; Τις ελληνικές σημαίες στις συγκεντρώσεις μας, το εθνικό ζήτημα στην εποχή μας; Τη θέση για τους δύο πυλώνες (πατρίδα και τάξη) στους οποίους πρέπει να πατάει γερά το κίνημα, αν δε θέλει να χωλαίνει;

Εάν συνδέουμε την τάξη με τον αντικαπιταλιστικό αγώνα ενάντια στους εκμεταλλευτές και τους διεθνείς διακρατικούς οργανισμούς με το αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο, δε νοείται αντικαπιταλισμός χωρίς αντιιμπεριαλιστική πάλη, ούτε αντιστρόφως ένας γενικός κι αφηρημένος αντιιμπεριαλισμός, που να βγάζει έξω από το κάδρο την εγχώρια αστική τάξη. Ο γκεβάρα υπέγραφε –σε διαφορετικές συνθήκες βέβαια, που ωστόσο δεν ήταν.. κατοχή- στο τέλος κάθε επιστολής με το σύνθημα «πατρίδα ή θάνατος» στο όνομα όμως μιας σοσιαλιστικής πατρίδας, που δεν ήταν καν η δική του. Κι ο άρης βελουχιώτης τόνιζε στο λόγο του στη λαμία την ταξική διάσταση του απελευθερωτικού αγώνα και της πατρίδας πως το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα και εθνικούς δεσμούς, ενώ ο λαός είναι δεμένος με κάθε πεζούλι και ρεματιά αυτού του τόπου.

Αυτό που άρχισα να καταλαβαίνω προσωπικά με τον καιρό είναι πως ο διεθνισμός διαφέρει ουσιαστικά από τον (αστικό) κοσμοπολιτισμό, γιατί δε θέλει να καταργήσει τις εθνότητες και τους λαούς, αλλά τα σύνορα που τους διαχωρίζουν τεχνητά και τους εμποδίζουν να έρθουν σε επαφή και να αλληλεπιδράσουν. Το προλεταριάτο έρχεται ως άρνηση του κεφαλαίου και της αστικής τάξης –που δεν έχει πατρίδα- όχι όμως κατ’ εικόνα κι ομοίωσή της. Οι προλετάριοι δεν έχουν (μία μόνο) πατρίδα, αλλά πολλές, όπου γης και πατρίς. Είναι πολίτες του κόσμου, γιατί αγαπάν κάθε γωνιά του πλανήτη και όλους τους λαούς του, σαν το δικό τους. δεν μπορείς να είσαι πραγματικός διεθνιστής, αν δεν αγαπάς το δικό σου λαό, ούτε να προχωρήσεις ποτέ –χωρίς αυτόν- σε κάποια επανάσταση. Ο πολιτισμός και η ιδιοσυγκρασία κάθε λαού αναπτύσσεται κι εξελίσσεται διαλεκτικά στον χρόνο και έρχεται να συνεισφέρει το δικό του λιθαράκι στο συλλογικό πανανθρώπινο πλούτο, που ‘ναι το αλάτι της γης.

Το ίδιο ακριβώς ζητούμενο παραμένει και για το θεσμό της οικογένειας. Ο σκοπός δηλ είναι να λειτουργήσει ως προθάλαμος για την ένταξη στο κοινωνικό σύνολο κι όχι ως φράχτης που οριοθετεί, καλλιεργώντας στην καλύτερη περίπτωση το συλλογικό εγωισμό: εμείς σε διάκριση κι αντιπαράθεση με τους άλλους. Η υπέρβαση του στενού, ατομικού συμφέροντος, περνάει μέσα και από τις εμπειρίες και τη διαπαιδαγώγηση του καθενός στην οικογένεια. Αν μεγαλώσουμε σε ένα άσχημο, οικογενειακό περιβάλλον, χωρίς θαλπωρή και αγάπη, μεταφέρουμε αυτό το έλλειμμα ως αρνητικό φορτίο σε όλες τις διαπροσωπικές μας σχέσεις και δυσκολευόμαστε να ενταχθούμε ομαλά σε ένα σύνολο. Ο σκοπός είναι να υπάρχει συναισθηματική πληρότητα που να μας γεμίζει και να επιδρά θετικά πάνω μας, ώστε να αρχίσουμε να βλέπουμε κι όλους τους άλλους γύρω μας ως δικούς μας: δικά μας αδέρφια, παιδιά, γονείς. Οι ‘άλλοι’ δεν είναι όριο ή η κόλασή μας, αλλά προέκταση και συμπλήρωμά μας.

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Στις σημερινές συνθήκες, η οικογένεια δεν αποτελεί ιερό θεσμό, αλλά είναι ‘ιερό καθήκον’ για το κίνημα να προστατέψει τη μητρότητα, τη θέση της γυναίκας, το ουσιαστικό δικαίωμα ενός ζευγαριού να ανοίξει δικό του σπίτι και οικογένεια. Στην κοινωνία του μέλλοντος μπορεί το κλασικό σχήμα κι η μορφή της οικογένειας να μετασχηματιστεί ριζικά. Το βασικό όμως είναι η αντιμετώπιση του υποδουλωτικού χαρακτήρα του ατομικού νοικοκυριού, η κρατική μέριμνα για τις χαμαλοδουλειές, η ενεργός ανάμειξη της κοινωνίας στην ανατροφή των παιδιών. Το ζήτημα είναι να υπάρχει συλλογική φροντίδα για κάθε παιδί και πολλά πρότυπα που θα εμπλουτίσουνε τις παραστάσεις του, να έχει δηλ πολλούς ‘γονείς’ κι όχι κανέναν –όπως συμβαίνει συχνά στο σύγχρονο αστικό κόσμο, όπου βλέπει τους δικούς σπάνια έως ποτέ κι η διαμόρφωση της προσωπικότητάς του μοιάζει να έχει πολλές φορές τυχαίο κι άναρχο χαρακτήρα, όπως δηλ η καπιταλιστική παραγωγή.

Συνοψίζοντας για τις δύο παραπάνω έννοιες, ας σημειώσουμε παρενθετικά τη συμπύκνωσή τους στον όρο της μαμάς πατρίδας, που αναφέρεται ταυτόχρονα στη μητέρα αλλά και τα πάτρια και την είχαν αξιοποιήσει ιδανικά οι σοβιετικοί ως ‘χρήσιμο ιδεολογικό μύθο- στα χρόνια του πατερούλη και του μεγάλου πατριωτικού πολέμου, εξοργίζοντας όχι μόνο τους δηλωμένους αστούς αλλά και διάφορους γλυκανάλατους προοδευτικούς –που σημειώσαμε παραπάνω και- που θεωρούν βασικά συντηρητικό τον υπαρκτό και τους κομμουνιστές εν γένει.

Μας απομένει η θρησκεία ως όπιο του λαού. Το οποίο, όπως και όλα τα ναρκωτικά άλλωστε, μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην ιατρική και ως παυσίπονο, για θεραπευτικούς σκοπούς. Η θρησκεία δηλ δεν είναι μόνο ένα όπιο, που εμπορεύονται τα διάφορα ιερατεία, αλλά και παυσίπονο που το παράγει ως αυταπάτη ο ίδιος ο λαός για την ανακούφισή του από την ‘κοιλάδα των δακρύων’ –όπως μας λέει στη συνέχεια το περίφημο τσιτάτο του κάρολου για τη θρησκεία. Η υπέρβασή του απαιτεί οπωσδήποτε μέτωπο ενάντια στους ναρκέμπορους και τους επιτήδειους που πλουτίζουν εις βάρος των πιστών και τους εκμεταλλεύονται, αλλά δεν μπορεί να στρέφεται ενάντια στους «χρήστες» και τις πεποιθήσεις τους. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να γκρεμίσουμε πρώτα την κοιλάδα των δακρύων, που γεννάει στον κόσμο την ανάγκη για (ολική ή μερική) νάρκωση –θρησκευτικού ή μη τύπου.

Να αφυπνιστεί ο λαός και να πραγματοποιήσει την έφοδο στον ουρανό, για να σταματήσει να αποζητά την επουράνια λύση. Να καθορίζει ο ίδιος τις τύχες του και να είναι κύριος της ζωής του κι όλων των όρων της, για να μην εναποθέτει τις ελπίδες του μοιρολατρικά στα χέρια άλλων σωτήρων ή μιας ανώτερης δύναμης, χωρίς να κινήσει και αυτός τη δική του χείρα. Οι μπολσεβίκοι μας έχουν δώσει παραδείγματα συνδυασμού της μαχητικής αθεΐας με τον απόλυτο σεβασμό των πιστών και των δογμάτων τους. Στην κοινωνία του μέλλοντος η ειδοποιός διαφορά θα είναι ότι κανείς δε θα μαθαίνει παπαγαλία στο σχολείο τη λατρεία ενός θεού, ούτε θα νιώθει την ανάγκη να τον βρει από μόνος του στη ζωή του.

Το βασικό είναι να συνειδητοποιήσουμε πως η υπέρβαση της άνωθεν τριλογίας δε θα ‘ρθει με άνωθεν διατάγματα που θα την καταργήσουν και θα τη βάλουν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, μαζί με τα άλλα αστικά κατάλοιπα, αλλά έχει πρωτίστως θετικό περιεχόμενο, με την ωρίμανση παραμέτρων του αντικειμενικού και του υποκειμενικού παράγοντα. Και αυτό αποτελεί μπούσουλα κατά τη γνώμη μου και για άλλα κατάλοιπα της ταξικής προϊστορίας, όπως για παράδειγμα τις εμπορευματικές σχέσεις.

Αλλά αυτά θα τα δούμε κάποια άλλη φορά.

6 σχόλια:

Φώντας Φ. είπε...

Πολύ καλό το κείμενο, θα μπορούμε να ναι και μια καλή προταγματική συμπύκνωση του προτάγματος των κομμουνιστών.

Να σταθώ σε κάτι. Ο αστικός κοσμοπολιτισμός όπως και ο αστικός "προοδευτισμός" αποτελούν ιδεολογίες της αστικής τάξης που αν γίνουν αποδεχτές από την ΕΤ τότε μιλάμε για ιδεολογική (to say the least) ενσωμάτωση. Παρόλα αυτά και όπως το έχω δει εγώ περισσότερο στην πράξη παρά στο θεωρητικό σκέλος, η χάραξη μιας αυτόνομης, προλεταριακής γραμμής σε αυτά τα θέματα είναι ιδιαίτερα περίπλοκη και δύσκολη γιατί ουσιαστικά πρόκειται για αντιπρόταση που αφορά το εποικοδόμημα και όχι τόσο την υλική βάση. Πιο απλά είναι σαφώς πιο εύκολο για έναν εργάτη να αποδεχτεί το ότι πρέπει να αλλάξουν ιδιοκτήτες τα μέσα παραγωγής απ' το να δεχθεί τη θρησκεία ως όπιο του λαού και την πατριαρχική οικογένεια ως βαθιά συντηριτικό και ασυμβίβαστο με την επανάσταση θεσμό. Ομοίως ο μικροαστός μας (και οι προλετάριοι εννίοτε-συχνά) θα καταννοήσει ίσως εύκολα μερικές έννοιες όπως της μη ανισότητας μεταξύ των εθνών (αν δεν έχει προλάβει και έχει γίνει φασίστας πάντα) και ορισμένα αιτήματα σχετικά με το γυναίκειο ζήτημα ή τη συμβίωση και αποδοχή των ομοφυλόφιλων αλλά θα του φανεί ανήκουστη η άσκηση επαναστατικής βίας στα πλαίσια της ανατροπής του αστικού κράτους και της οικοδόμησης του σοσιαλισμού.

Όλα αυτά τα σημειώνω χωρίς να διαφωνώ σε κάτι με το κείμενο. Μια επισήμναση των δυσκολιών της ιδεολογικής αλλαγής σε σχέση με την αιματηρά δύσκολη υλική αλλαγή της κοινωνίας.

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

Σε ευχαριστώ ούτε καν, γιατί είχα αρχίσει να ανησυχώ πως το κείμενο θα έμενε στα αζήτητα, ελέω γιορτών. Καλά κάνεις και τα σημειώνεις, ούτε εγώ διαφωνώ σε κάτι.

Ανώνυμος είπε...

Εχει ενδιαφερον το οτι στις μερες μας,τα 2/3 αυτου του σλογκαν,το ''θρησκεια'' και το ''οικογενεια'',εχουν ατονησει στα πλαισια της ιδιας της αστικης ιδεολογιας και στις αντιληψεις των μικροαστων.Η (αστικου τυπου) αθεια εχει αυξηθει θεαματικα σε σχεση με παλια,και οσοι δηλωνουν ακομα χριστιανοι,το κανουν (σε μεγαλο βαθμο εν γνωσει τους) για παραδοσιακους και πολιτικους λογους,και οχι απο αληθινη πιστη.

Οσο για την οικογενεια,δεν περιμενουν απο τους κομμουνιστες να την διαλυσουν,αφου απο μονοι τους χωριζουν,ενω οι νεοι δεν θελουν ή δεν μπορουν να κανουν δικη τους οικογενεια.

Αντιθετα,το σκελος του εθνικισμου,επειδη συνδεεται πολυ πιο αμεσα με τα συμφεροντα τις αστικης ταξης,παραμενει ακομα ισχυρο,και εχει αυξηθει τις τελευταιες 2 δεκαετιες.

Για αυτο,ακουω πολυ συχνα το καφενειακο επιχειρημα οτι οι κομμουνιστες ειναι ''απατριδες'' και ''ξενοδουλοι''.Το ''αθεοι'' το ακουω ακομα,αλλα μονο απο πολυ γραφικους.Αντιθετα,το οτι ''οι κομμουνιστες θα μας παρουν τις γυναικες'',το εχω δει μονο σε πολυ παλιοτερες αφηγησεις,και ποτε δεν το εχω ακουσει ζωντανα,ή εστω σε σχολιο στο ιντερνετ,ουτε απο τον πιο καμμενο χουντικο.

Παπουτσωμενος Γατος

Ανώνυμος είπε...

Όλα καλά και ωραία ανάλυση, με την οποία γενικά συμφωνώ. Οι προβληματισμοί, ειδικά ως προς την πατρίδα, χρήσιμοι και σημαντικοί.
Αλλά υπάρχει κάτι που δεν το πολυκαταλαβαίνω. Λες. εν είδει αποφθέγματος, ότι "Τη θέση για τους δύο πυλώνες (πατρίδα και τάξη) στους οποίους πρέπει να πατάει γερά το κίνημα, αν δε θέλει να χωλαίνει;". Δεν λέω ότι το υποστηρίζεις, αλλά θα ήθελα να μάθω από που προέρχεται. Δεν μου φαίνεται και τόσο σόι, γιατί αν διαχωρίσεις την "πατρίδα" από την τάξη μου φαίνεται τελείως λάθος. Την πατρίδα μόνο ταξικά μπορείς να τη δεις, δεν έχουμε την ίδια εργάτες - εργαζόμενοι με τους καπιταλιστές, ούτε καν με τα μικροαστικά στρώματα. Για μας η πατρίδα μας είναι ο χώρος που γεννηθήκαμε, μεγαλώσαμε, φάγαμε σκατά. δουλέψαμε και θέλουμε να την κάνουμε δική μας για να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες που παρέχει για τις ανάγκες μας και το μέλλον μας. Για τους καπιταλιστές είναι ο χώρος που βγάζουν κέρδος, που εκμεταλλεύονται τους εργάτες, που με ευκολία την "νοικιάζουν" ή την "πουλάνε" σε ξένες αστικές τάξεις αρκεί να τρώνε με δέκα μασέλες. Για τους μικροαστούς, ε, όπως όλα για τους μικροαστούς: μεγάλα λόγια και φανφάρες για την μικρή και μίζερη τσέπη τους...
Για αυτό η ελεύθερη, ανεξάρτητη από τον ιμπεριαλισμό εργατική πατρίδα μπορεί να είναι μόνο η σοσιαλιστική πατρίδα. Άρα οι δυο "πυλώνες" γίνονται ένας: η ΤΑΞΗ και ο χώρος που ζει. Η εργατική - λαϊκή παράδοση, η ιστορία μας!

ΡΓ

ΥΓ. Πολλές ευχές για τις γιορτινές μέρες. Για τους συνειδητούς άθεους, η είσοδος της άνοιξης λέει πολλά, ίσως και περισσότερα από αρκετούς "πιστούς" και τους βοσκούς τους!

Μπρεζνιεφικό απολίθωμα είπε...

ΡΓ, τη θέση αυτή (όχι ακριβώς έτσι διατυπωμένη, αλλά δεν αλλάζει και δραματικά η ουσία της) την είχα ακούσει από τον τσιριγώτη του πίσω μ-λ, στην πρώτη ανοιχτή εκδήλωση-επισημοποίηση της συνεργασίας τους με το μπροστά μ-λ. Κι έχει περάσει αρκετός χρόνος από τότε για να θυμάμαι περισσότερα, υποθέτω όμως ότι θα συμφωνούσε με όσα γράφεις. Μπορεί και να έβρισκε όμως κάτι να διαχωριστεί, ποτέ δεν ξέρεις.

Ανώνυμος είπε...

Έπρεπε να το περιμένω το μουλαδικο... Πάντως αν συμφωνούσε μαζί μου ο Τσιριγώτης έχω πρόβλημα... :-)

ΡΓ