Ντινγκ-Ντονγκ, Taperman 's gone

Αν είχαμε περάσει Διαφωτισμό, θα ξεπροβοδίζαμε τον μακαρίτη όπως οι Βρετανοί τη Θάτσερ, με αυτοσχέδια τραγουδάκια: ντινγκ-ντονγκ, Κινέζος ’s gone. Αλλά στο βασίλειο του λαϊκισμού, που δεν πρόλαβε να το εκσυγχρονίσει ο Σημίτης και να το ξεβλαχέψει ο Κωστόπουλος, ο λαός ξεσπά στο παλιό Τουίτερ, αντί να εκτονωθεί στους δρόμους -όχι απαραίτητα με τραγουδάκια. Κι εκεί -στο Τουίτερ- άνοιξε μια κουβέντα, αν δικαιούσαι να επιχαίρεις για τον θάνατο κάποιου και να μαγαρίζεις τη μνήμη του με ύβρεις.

Λοιπόν, από θέση αρχής, όχι. Ιδίως αν είσαι πολιτικό κόμμα, που οφείλεις να κρατάς τους τύπους και να ποιείς ήθος, βρίσκοντας όμως λέξεις που ακριβολογούν και σφάζουν με το βαμβάκι: υπεράσπισε με συνέπεια την πολιτική και τους στόχους της τάξης του. Κι αυτή είναι η μόνη που έχει λόγους να πενθεί. Αλλά και η μόνη που έχει τη δύναμη και τα μέσα να επιβάλει το πένθος της ως «εθνικό».

Αν δεν είσαι κόμμα όμως;
Τότε μάλλον καταλαβαίνεις κάποιες θυμικές, αυθόρμητες αντιδράσεις. Εν προκειμένω, δεν είναι δα και τραγικό να είσαι λίγο αντισημίτης. Σε ένα δεύτερο γκεστάλτ, πιάνεις όλους αυτούς με το καλό και τους ρίχνεις τροφή για σκέψη: αν κάποιος περιμένει τον θάνατο του αντιπάλου του για να χαρεί, ομολογεί εμμέσως πως δεν ήταν αρκετά δυνατός να τον νικήσει, όσο ζούσε.

Αλλά σε ένα τρίτο γκεστάλτ, είναι αβάσταχτες οι -μειοψηφικές πλην οργανωμένες- αγιογραφίες που διαβάζουμε από χτες για τον εκλιπόντα και σε γαργαλάν να απαντήσεις. Κι αν ξύσεις λίγο τα σάλια από τα στημένα εγκώμια, μας μένει στο τέλος το απέραντο γαλάζιο της ΝΔ, ένα ευρώ, ένα μετρό και μπόλικες ελιές. Που σημαίνει πως εξίσου εύκολα αποδομούνται.

Λένε ότι ο Σημίτης έβαλε τη χώρα στην ΟΝΕ. Ξεχνούν βολικά τις ανατιμήσεις (από 50 δραχμές - 50 λεπτά, εν μια νυκτί), τα greek logistics και πως ούτε ο Σπύρος, που έχει πάρει εργολαβία τα κυβερνητικά σποτάκια, δε θέλει πλέον να θυμάται ότι «με το ευρώ καλύτερα».

Λένε για το «φαινόμενο Σημίτη» που δεν έχασε ποτέ σε εκλογές! Ξεχνάνε τις ευρωεκλογές του ’99. Πως το ’04 παρέδωσε το δαχτυλίδι και δεν έφτασε καν στην κάλπη, για να μην υποστεί συντριβή. Κι έκτοτε έμεινε στα αζήτητα, σαν στυμμένη λεμονόκουπα.

Λένε ότι καταπολέμησε τον λαϊκισμό και τη διαφθορά. Αλλά έμεινε στην ιστορία ως αρχιερέας της διαπλοκής, για μια σειρά σκάνδαλα, όπου είχαν άμεση εμπλοκή όλοι οι βασικοί συνεργάτες και οι μισοί του υπουργοί -από τον Τσουκάτο με τις μίζες, μέχρι τον Γιάννο που αγωνίζεται για τον σοσιαλισμό. Αυτός όμως έμεινε βράχος ηθικής, καθαρός και άσπιλος, σαν το θαύμα της Παρασκευής -και γύρω-γύρω Σάββατο.

Λένε ότι δεν υπολόγιζε το πολιτικό κόστος και έμεινε ακλόνητος στο θέμα για τις ταυτότητες. Αλλά δεν έκανε ούτε μισό βήμα για τον διαχωρισμό εκκλησίας-κράτους και απλώς εναρμονίστηκε με το κοινοτικό δίκαιο -όπως ο Μητσοτάκης για τα ομόφυλα.

Λένε ότι έβαλε την Κύπρο στην ΕΕ, που ήταν εγγυητής μιας λύσης. Αλλά το Κυπριακό χρονίζει και βαίνει προς τυπική επικύρωση της διχοτόμησης του νησιού.

Λένε για τους Αγώνες της Αθήνας, που ακόμα τους πληρώνουμε κι οι εγκαταστάσεις ρημάζουν -μέχρι να τις αναλάβει δωρεάν κάποιος «ευεργέτης» ιδιώτης- πλην του Σταδίου στην Πάτρα, που ο Δήμος το έχει στολίδι για τους δημότες του.

Λένε για τα έργα, που δεν ήταν μακέτο κι έφεραν την Ελλάδα στον 21ο αιώνα. Όπου αντί για ενέδρες ληστών έχουμε διόδια κάθε 30 χιλιόμετρα, να σε ξαλαφρώνουν από το περιττό βάρος της τσέπης σου, για να χαίρεσαι απερίσπαστος κάθε πέρασμα.

Κι αυτά δείχνουν πώς εννοεί ο αστικός κόσμος την πρόοδο. Μπορεί να πτωχεύουμε, να έχουμε σκάνδαλα, φτώχεια και παράπλευρα θύματα (πχ στα ολυμπιακά έργα), αλλά η ζωή τραβά την ανηφόρα, μέσα από πισωγυρίσματα και τα ζιγκ-ζαγκ της ιστορίας. Πίσω από κάθε μικρό αστικό «θρίαμβο», κρύβεται μια μαζικής κλίμακας τραγωδία για τους «μη κατέχοντες» (που αντικατέστησαν τους «μη προνομιούχους» του Ανδρέα). Αλλά κάποιοι μίζεροι επιμένουν να εστιάζουν στο δάσος και να χάνουν το δάσος της ανάπτυξης.

Το βασικό επίτευγμα του Σημίτη ήταν ότι έκανε το ΠΑΣΟΚ μια πράσινη ΝΔ, βάζοντας τα θεμέλια για τον μεγάλο μνημονιακό συνασπισμό. Κι η μεγαλύτερη παρακαταθήκη του είναι τα «ορφανά» του εκσυγχρονισμού -η Διαμαντοπούλου, ο Λοβέρδος, ακόμα κι ο Βενιζέλος- αλλά πρωτίστως όσοι βρήκαν στέγη στο υπουργικό συμβούλιο του Μητσοτάκη: από τον Χρυσοχοΐδη και τον Φλωρίδη, μέχρι τον Πιερρακάκη, τον Σκέρτσο και τη Μενδώνη.

Η Ελλάδα δεν ήταν εξαίρεση στον κανόνα της σοσιαλδημοκρατίας, που έγινε το δίδυμο αδελφάκι της νεοφιλελεύθερης Δεξιάς -στην Αγγλία του Μπλερ, στη Γερμανία του Σρέντερ, την Ιταλία του Πρόντι και του Ντ’ Αλέμα. Αλλά εδώ υπήρχε η «ελληνική ιδιαιτερότητα», που καθόρισε και την πορεία του ΠΑΣΟΚ για κάποια χρόνια -πχ τις αρχικές «αποστάσεις» από τη Σοσιαλιστική Διεθνή- και κάθε δεξιά στροφή χτυπούσε (πιο) ευαίσθητες χορδές. Η συνεισφορά του Σημίτη ήταν η πλήρης απενοχοποίηση του ΠΑΣΟΚ να κάνει τη βρώμικη δουλειά, χωρίς τύψεις συνείδησης και απώλειες.

Ο νεκρός δεδικαίωται μονάχα από τις πράξεις του. Κι ο τελικός απολογισμός δεν χωρά ταξικά στρογγυλέματα.

Για τη δική μου γενιά, η οκταετία Σημίτη ήταν η περίοδος της πολιτικής της ενηλικίωσης - συνειδητοποίησης. Κι αυτό δεν ήταν απλή χρονική σύμπτωση, αλλά είχε λόγους ταξικούς και όχι μόνο.

Το «γη και ύδωρ» στους Νατοϊκούς (για τον βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας, τις επεμβάσεις στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Το αμίμητο «ευχαριστώ την κυβέρνηση των ΗΠΑ» για τα Ίμια. Τη διαβόητη «μεταρρύθμιση» Αρσένη, που εξόντωνε τους μαθητές, με 28 εξεταζόμενα μαθήματα. Το άγριο πέσιμο στα αγροτικά μπλόκα -γιατί και μένα οι παππούδες μου ήταν αγρότες. Το ασφαλιστικό του Γιαννίτση, που ήταν μια πρόγευση από τα μνημονιακά «προσεχώς». Το σάπιο ήθος και το ύφος (αλαζονεία) της εξουσίας, που τα ενσάρκωνε ένας κακός ηθοποιός (Σημίτης), χωρίς ήθος -και αυτή η έλλειψη αρχών και ιδανικών ήταν η κυρίαρχη «συνείδηση» της εποχής.

Η οργή για την παράδοση του Οτσαλάν. Για την πολιτική επένδυση στη φούσκα του Χρηματιστηρίου, που έσκασε στα μούτρα των «μικρομεσαίων» που πίστευαν πως θα γίνουν ρετιρέ και ότι η ζωή είναι ένα παιχνίδι -στον τζόγο της Σοφοκλέους- γιατί ήταν παιδιά του Γιάννη Δαλιανίδη και της δεκαετίας με τις βάτες. Και για τον πρώτο διαγωνισμό ΑΣΕΠ, που απαξίωνε τα πτυχία και τους κόπους χρόνων. Και για «σταζ» που ήταν ο πρόδρομος της σημερινής επισφάλειας.

Επί ημερών Σημίτη κλιμακώθηκε το όργιο καταστολής θυμίζοντας την «παλιά καλή Δεξιά» -χωρίς καμία απολύτως διάθεση αθώωσης του «σοσιαλιστικού» ξύλου της εποχής του Ανδρέα, του Αρκουδέα και του Μελίστα. Η επίθεση στα λάστιχα των τρακτέρ, οι ΟΥΚάδες στα λιμάνια, το ξύλο στους συνταξιούχους, η επιστράτευση απεργών. Ο τρομονόμος που ήταν θεωρητικά για την «πάταξη της τρομοκρατίας», για να στοχοποιήσει στην πράξη ακόμα και την Ηριάννα. Το C4I, κάμερες παντού (για το καλό μας), οι σύνοδοι κορυφής το ’03 και μια «ελεύθερη» πολιορκημένη πόλη, πνιγμένη στα χημικά. Δε βγήκε τυχαία τότε το σύνθημα «φτώχεια, βία, αυταρχισμός, αυτός είναι ο εκσυγχρονισμός»...

Οι κυβερνήσεις πέφτουνε, αλλά το ξύλο μένει. Το κράτος έχει συνέχεια. Και δε χαλάνε οι κυρίαρχες στρατηγικές για τα κόμματα (ρε μαλάκα, που θα έλεγε και η Βάσια Τριφύλλη). Η αστική πολιτική είναι προφανώς υπεράνω προσώπων και κυβερνήσεων. Αλλά λίγες φορές θυμάμαι να φωνάζω-ουμε με τόσο πάθος ένα σύνθημα, όπως το «κυβέρνηση Σημίτη, υπάλληλοι του ΝΑΤΟ... (η Ελλάδα δεν είναι προτεκτοράτο)».

Κι ο Παπανδρέου έπαιζε το «μένουν οι βάσεις που φεύγουν που μένουν», αλλά ο Σημίτης ευθυγραμμιζόταν χωρίς καν προσχήματα. Κι ο Στεφανόπουλος -με τις ακροδεξιές καταβολές του που ξεπλύθηκαν στα γεράματα- υποδέχτηκε τον Κλίντον, αλλά φρόντισε για την υστεροφημία του, ψελλίζοντας δυο κριτικά «περήφανα» λόγια.

Ο Σημίτης ήταν το πιο πιστό κατοικίδιο τς αστικής τάξης -ένας εστέτ καθηγητής κι όχι απλό μαντρόσκυλο του δρόμου. Έγλειφε τα ίδια χέρια με τους άλλους, φυλούσε τα ίδια αφεντικά, αλλά το έκανε αυθόρμητα, με τον μεγαλύτερο ζήλο, μπαίνοντας δικαιωματικά στη λίστα με τους λιγότερο δημοφιλείς ηγέτες της Μεταπολίτευσης.

Κι άλλοι είχαν εσωκομματική αντιπολίτευση, αλλά κανείς δεν αποδοκιμάστηκε εν χορώ σε συνέδριο, σαν τον Σημίτη. Άπαντες έβαζαν μπόλικο φότοσοπ στις προεκλογικές αφίσες, αλλά κανείς δεν το ξεφτίλισε και δεν ξεφτιλίστηκε όπως ο «σοβαρός καθηγητής», που έχασε μαγικά τις ελιές του. Και ο Μητσοτάκουλας ήταν κόκκινο πανί για τον εργαζόμενο λαό, αλλά μπορούσε να σταθεί ως ρήτορας και είχε ένα κάποιο έρεισμα στο δικό του πολιτικό κοινό. Και για άλλους ηγέτες πενθήσαμε σαν κράτος, αλλά είχαμε μια επιπλέον αργία -ακόμα και για τον Αλευρά χάσαμε δυο ώρες μάθημα. Εδώ τίποτα -ούτε ένα μεταθανάτιο τυράκι συμπάθειας...

Ο Σημίτης, που πλασαρίστηκε ως ο «σύγχρονος Τρικούπης» από συστημικά ΜΜΕ -που δεν τον λάτρεψαν τυχαία- ήταν με διαφορά ο χειρότερος ηθοποιός που βρέθηκε σε τόσο υψηλό αξίωμα. Χωρίς προσωπική γοητεία, κανένα ταλέντο ή επικοινωνιακό χάρισμα, καλούνταν να «ξεσηκώσει» τα πλήθη στις συγκεντρώσεις με άπειρα σαρδάμ και σπασμωδικές κινήσεις, σα να καθαρίζει τζάμια -wax on, wax off. Εγκαινίασε μια εποχή όπου ο αστικός κόσμος δεν αναζητούσε πια ταλαντούχους ηθοποιούς για τον ρόλο του πρωθυπουργού (γιατί ψωνίζονται και αποκτούν σκηνοθετική άποψη) αλλά τεχνοκράτες που βγάζουν τη δουλειά.

Η φαιδρή του δημόσια παρουσία δεν ήταν καν πηγή καλής έμπνευσης για τη σάτιρα της εποχής. Οι «Διαπλεκόμενοι ΑΕ», με Φιλιππίδη, Λέφα και Γαλίτη, ήταν από τις πιο κρύες εκδοχές του είδους -πιθανότατα γιατί έλειπε η πολιτική στόχευση -και υπήρχαν σχετικά πρόσφατα μέτρα σύγκρισης, που έβαζαν πολύ ψηλά τον πήχη.

Ίσως η εξαίρεση στον κανόνα να ήταν οι εκπομπές της Μαλβίνας. Που ήταν μπερδεμένη δεξιά, αλλά είχε κριτήριο και έλεγε «πες τα λεβέντη μου» στον Κολοζόφ, γιατί είπε μετά τα Ίμια ότι δε βλέπουμε τον λόγο να είμαστε σε τέτοιες ενώσεις -ιμπεριαλιστικές. (Κι αν πας λίγο πιο πίσω στο βίντεο, θα δεις άλλη μια καλτ στιγμή της ελληνικής τιβί, με τον Καμμένο και τον Ραφαηλίδη στο ίδιο πλάνο, σε τηλεοπτικά παράθυρα).

Δεν έχει σημασία αν δε γελάς με το χιούμορ της Μαλβίνας -ούτε εγώ τρελαίνομαι. Τα καλύτερα σατιρικά σχόλια δεν είναι πάντα (τόσο) αστεία -πχ το σχόλιό της πως το ΠΑΣΟΚ (του Σημίτη) είναι το πιο δεξιό κόμμα. Ακόμα λιγότερο αστείο είναι ότι η Κάραλη κόπηκε ως καλεσμένη (!) από την ΕΡΤ για τα σατιρικά της βέλη κατά του πρωθυπουργού. Και δεν κόπηκε από τη διοίκηση της ΕΡΤ αλλά απευθείας από το Μαξίμου, σε άλλη μια λαμπρή στιγμή επίδειξης πνεύματος του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, που τσακίζει τον λαϊκισμό. Διαφωνώ με όσα λες και δεν υπάρχει λόγος να τα λες δημόσια.

Τον λαϊκισμό βαθιά κατάλαβέ τον
δε θα πεθάνει μόνος, τσάκισέ τον

Τον επίλογο τον γράφει πάντα η ιστορία -αρκεί να μην τον αφήσουμε στους νικητές και τους κυρίαρχους. Κι η ιστορία ψάχνει πάντα εκείνες τις προσωπικότητες που μπορούν να εκφράσουν συμπυκνωμένο στις πράξεις τους το πνεύμα των καιρών -ακόμα και τους νάνους που περνάνε σκυφτοί το κατώφλι της, χάρη στο χαμηλό πολιτικό τους ανάστημα. Αν εστιάσουμε υπερβολικά στο πρόσωπο, θα χάσουμε το γενικό πλάνο και την ουσία. Σα να υπονοούμε πως τα πράγματα θα είχαν εξελιχθεί διαφορετικά, αν ήταν κάποιος άλλος στη θέση τους -πχ ένας άλλος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Αλλά η αφαίρεση από τα πρόσωπα δεν αφαιρεί τίποτα από τις ευθύνες και ρόλο που έπαιξαν συγκεκριμένα πρόσωπα στην ιστορία. Ιδίως όσων βρέθηκαν σε εκείνη την πλευρά της ιστορίας που τσακίζει τους λαούς, για να μην κινήσουν ποτέ οι τροχοί της και να μείνουμε κολλημένοι στο μίζερο «εδώ και τώρα», πασπαλισμένο με την κίβδηλη λάμψη του εκσυγχρονισμού, που συγχρονίζει τα ρολόγια της ιστορίας με τον καπιταλιστικό μεσαίωνα.