Πατριδογνωμόνιο

Την τρίτη μέρα (κατά τας γραφάς) του Φεστιβάλ, η είσοδος της λαϊκής σκηνής ήταν «αποκλεισμένη» από την προσυγκέντρωσης της οργάνωσης κι ένα πέλαγος κατακόκκινες σημαίες, με γαλανόλευκες πιτσιλιές. Περάσαμε δίπλα του, παραλιακά, και θυμήθηκα πόσο μεθοδικά απέφευγα, όταν ήμουν νέουρας στη σπουδάζουσα, την ελληνική σημαία στις αντι-ιμπεριαλιστικές συγκεντρώσεις μας, σα να ήταν Ζονκ.

Με τον καιρό μπορώ να πω ότι έχει μείνει πίσω το μονοκόμματο στιλ (και εις τον πολυκομματισμό πιστεύομεν) των φοιτητικών μου χρόνων και κατά διαστήματα νιώθω σχεδόν περήφανος για αυτό το λαό, τα κουσούρια του που κουβαλάω κι εγώ μέσα μου, τον τόπο στον οποίο ζει, τις φυσικές ομορφιές του και την αφύσικη ασχήμια των πόλεών του, ακόμα και για τις εθνικές του ομάδες στον αθλητισμό (εκτός ίσως από το ποδοσφαιρικό τμήμα) ή τις παραδοσιακές μουσικές του (αν δεν ξεπερνάνε το τέταρτο σε διάρκεια). Αλλά δεν είμαι καθόλου σίγουρος πως θα άλλαζα γνώμη και θα έπαιρνα τη σημαία, αν μπορούσε υποθετικά (δηλ αντιδιαλεκτικά) να γυρίσει πίσω ο χρόνος. Κάτι που δε θα ίσχυε προφανώς αν μιλούσαμε για την κουβανική ή τη σοβιετική σημαία (ακόμα και του Βιετνάμ μπορώ να σου πω).

-Και αν ήσουνα στο Εαμ δηλ τι θα έκανες;

-Ε άλλο το Εαμ.

-Γιατί άλλο;

Καταρχάς γιατί δεν έχουμε κατοχή, ούτε κάποιο άλυτο εθνικό ζήτημα για την Ελλάδα. Ή μήπως τίθεται με νέο τρόπο στην εποχή των ιμπεριαλιστικών, διακρατικών ολοκληρώσεων και των ανοιχτών ή καλυμμένων επεμβάσεων; Αλλά από ποια σκοπιά γίνεται αυτό; Και πόσο άμεσα συνδέεται με την αντι-ιμπεριαλιστική πάλη και με τη σοσιαλιστική προοπτική;

Δε θα πιάσουμε εδώ ολοκληρωμένα αυτά τα ζητήματα. Σημειώνω όμως, με αφορμή και την πρόσφατη επέτειο της απελευθέρωσης της Αθήνας, πως το λάθος δεν ήταν ότι προκρίθηκε ως κρίκος η εθνικοαπελευθερωτική πάλη, αλλά ότι δεν αξιοποιήθηκε για να συνδεθεί με το στρατηγικό στόχο της επαναστατικής κατάληψης της εξουσίας. Αυτό, παρεμπιπτόντως, υπογραμμίζει την αναγκαιότητα να βρίσκουμε κάθε φορά εκείνους τους στόχους πάλης και τα αιτήματα-κρίκους, που θα ανεβάζουν το επίπεδο της μέσης λαϊκής συνείδησης και που, χωρίς να υποκαθιστούνν το επαναστατικό πέρασμα ολισθαίνοντας στο στρίβειν δια των μεταβατικών,  θα διαπαιδαγωγήσουν τον υποκειμενικό παράγοντα, καθιστώντας τον ικανό κι έτοιμο να αξιοποιήσει την ευκαιρία την κατάλληλη στιγμή.

Κατά δεύτερον είναι επιτακτική ανάγκη να υπάρξει μια ολοκληρωμένη επεξεργασία, που να αναλύει το σύγχρονο ιμπεριαλισμό και να διευκρινίζει κάποια επίκαιρα ζητήματα, πρακτικά και θεωρητικά: η πάλη ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, τις επεμβάσεις τους και τους πολέμους μπορεί να αυτονομηθεί σχετικά απ’ το στρατηγικό στόχο; Η ανισόμετρη ανάπτυξη που διέπει το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα υπαγορεύει διαφορετικά πρακτικά καθήκοντα στα ΚΚ ανά χώρα, ανάλογα με τη θέση της στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα-πυραμίδα (και παρεμπιπτόντως, ποιο σχήμα αποτελεί καλύτερο εργαλείο: το πλέγμα, η πυραμίδα, και για ποιο λόγο;).

Στην ουσία, όπως το καταλαβαίνω τουλάχιστον, το κομβικό ζήτημα είναι εάν η ιμπεριαλιστική πάλη συνδέεται περισσότερο με την αντικαπιταλιστική γραμμή-προοπτική ή με το εθνικό ζήτημα, την εθνική κυριαρχία, κτλ. Με άλλα λόγια αν συνδέεται άμεσα με το εθνικό ή με το ταξικό στοιχείο (ή μήπως και με τα δύο;).

Ή διαφορετικά σε τι συνίσταται η ουσία της μπροσούρας – ανάλυσης του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό: στα πέντε βασικά γνωρίσματα που δίνει και την κυριαρχία του μονοπωλίου, που έχει συντελεστεί σε παγκόσμια κλίμακα ή στη φράση πως μια χούφτα ιμπεριαλιστικών κρατών εκμεταλλεύονται τα υπόλοιπα.

Θυμάμαι πριν από λίγα χρόνια, σε μια εκδήλωση των μ-λ (στα εγκαίνια της επανασύνδεσης και της συνεργασίας τους) ένα στέλεχός τους να λέει ότι το κίνημά τους έχει δύο πόδια, δυο βασικά θεμέλια, την τάξη και την πατρίδα. Κι ότι δίχως το ένα από τα δύο, ή αν υποτιμήσει και κοντύνει το ένα, θα χωλαίνει και τελικά θε πέσει. (Δεν ξέρω αν πρόκειται για κάποια απ’ τις γνωστές μαοϊκές παρομοιώσεις, κι αν τελικά χρειάζεσαι δεκανίκι ή γίνεσαι εσύ δεκανίκι κάποιου άλλου). Υπόψη, ότι το μ-λ ρεύμα υποστηρίζει πλέρια τη θεωρία της εξάρτησης και θεωρούσε ρεφορμιστική τη δική μας παλιότερη εκτίμηση περί ενδιάμεσης και εξαρτημένης θέσης της Ελλάδας.

Στον περίφημο λόγο του στη Λαμία, ο Άρης έλεγε πως ο λαός νοιάζεται για τον τόπο στον οποίο ζει και εργάζεται, σε αντίθεση με το κεφάλαιο και το χρήμα, που δεν έχουν πατρίδα. Όπως δεν έχουν όμως κι οι προλετάριοι, αλλά από ακριβώς αντίθετη σκοπιά. Το κεφάλαιο δεν έχει καμιά πατρίδα, γιατί καταστρέφει τα πάντα και πάει εκεί που κερδίζει περισσότερα, για να εξαθλιώσει κι αυτόν τον τόπο. Αλλά μιλάει για εθνική ενότητα ή υποδαυλίζει εθνικά πάθη, γιατί αυτό εξυπηρετεί το συμφέρον του. Ο εργάτης δεν έχει πατρίδα, γιατί τις πονάει όλες και τον πονάνε κι αυτές, όπου γης και πατρίες, όπου βρει να στεριώσει. Αλλά... κι εγώ ξένος μετανάστης σου, Ελλάς...

Στον πόλεμο οι κομμουνιστές, θα υπερασπιστούν τον τόπο όπου ζουν και εργάζονται, αλλά θα έχουν απέναντί τους τόσο τον εισβολέα, όσο και την άρχουσα τάξη της χώρας τους. Την ίδια στιγμή πρέπει να αναλύσουν την παγίδα της εθνικής ενότητας και του εθνικού χρέους στον πόλεμο, να σκοτώνονται οι λαοί για του αφέντη το φαΐ.

Αν ο λαός αγαπάει τον τόπο του, πρέπει να τα βάλει πρωτίστως με αυτούς που τον λυμαίνονται, που τον εμποδίζουν να αναπτύξει τις παραγωγικές του δυνατότητες, το έμψυχο δυναμικό του που σαπίζει στην ανεργία, που καταστρέφουν τις ομορφιές του, καταδικάζοντάς τον στη μιζέρια, κι είναι έτοιμοι να τον μπλέξουν σε ένα ματοκύλισμα για τα δικά τους οικονομικά συμφέροντα.